Dagiti Taga Roma Awatenda ti Kasasayaatan a Damag

KASANO a ti managbasol a tao agbalin a nalinteg iti imatang ti Dios ket iti kasta magun-odanna ti biag nga agnanayon? Daytoy a saludsod namataud kadagiti nabara a diskusion idi umuna a siglo ti Kadawyan a Panawentayo. Ammoyo kadi ti sungbat? Ammoyo man wenno saan, utangyo iti bagiyo a basaen ti nakalalaing a panangisalaysay ni apostol Pablo iti problema idiay libro ti Biblia a Taga Roma. Ti panangaramidyo iti dayta tulongannakayo a mangtarus iti nagpateg a relasion nga adda iti nagbabaetan ti pammati, ar-aramid, kinalinteg, ken ti biag.

NI PABLO KEN DAGITI TAGA ROMA

Ti libro dagiti Taga Roma ket maysa a surat nga insurat ni Pablo idi agarup 56 K.P. kadagiti Kristiano idiay Roma. Apay a nagsurat kadakuada? Nupay ni Pablo ket di pay nakapan idiay Roma idi 56 K.P., kaawatan nga adut’ ammona kadagiti Kristiano sadiay, ta iti suratna ninagananna ti sumagmamano kadakuada. Mainayon pay, tarigagayan la unay ni Pablo ti mapan idiay Roma tapno mangted pammaregta kadagiti kakabsatna a Kristiano sadiay, ken kasla implanona a pagbalinen ti Roma kas lugar a pagrubuatan iti naiplano a panagdaliasatna kas misionero sadi España.​—Roma 1:11, 12; 15:22-24.

Nupay kasta, ti kangrunaan a panggep ti panagsurat ni Pablo itoy a surat ket isut’ panangsungbatna iti saludsod a: Kasano a magun-odan dagiti tattao ti kinalinteg a mangiturong iti biag? Nagtungpal a ti sungbat ket isut’ kasasayaatan a damag. Maibilang ti kinalinteg gaput’ pammati. Inaramid ni Pablo daytoy a punto ket sana insaad ti tema ti suratna idi a nagsurat: “Ta diak ibain ti naimbag a damag; ta isu ti pannakabalin ti Dios a maipaay iti pannakaisalakan ti tunggal maysa a mamati, umuna iti Judio ken iti met Griego; ta iti daytoy maipakaammo ti kinalinteg ti Dios manipud iti pammati agingga iti pammati, kas iti adda a naisurat: ‘Ti nalinteg agbiagto gapu iti pammati.’”​—Roma 1:16, 17.

PAMMATI KEN TI LINTEG

Idi umuna a siglo, saan nga amin ket umanamong a maibilang ti kinalinteg gaput’ pammati. Ti napigsat’ timekna a minoridad ipilitna nga ad-adu pay ti kasapulan. Saan kadi nga impaay ni Jehova ti Linteg Mosaiko? Kasano nga agbalin a nalinteg ti asinoman a di nagpasakup iti dayta naipaltiing a sagana? (Kitaenyo ti Galacia 4:9-11, 21; 5:2.) Idi tawen 49 K.P., ti parikut maipapan ti panangalagad ti Linteg ti nagsasaritaan ti bagi a manarawidwid idiay Jerusalem, ket naikeddengda a dagiti Gentil a nangakseptar ti naimbag a damag saandan a kasapulan ti makugit ken agpasakup kadagiti pagannurotan ti Linteg a Judio.​—Aramid 15:1, 2, 28, 29.

Agarup pito a tawen kamaudiananna, inaramid ni Pablo ti suratna kadagiti taga Roma a mangsupsuportar iti dayta nagpateg a desision. Kinapudnona, ad-adu pay ti imbagana. Saan laeng a di nesesita ti Linteg kadagiti Kristiano a Gentil no di ket dagiti Judio nga agpampannuray iti panagtulnog iti dayta saanda a mabalin ti maibilang a nalinteg agpaay iti biag.

KINALINTEG BABAEN PAMMATI

No basaenyo a tarustosen ti libro a Taga Roma, makitayo no kasano kaannad ti panangibangon ni Pablo ti kasona, a supsuportaran dagiti saona kadagiti adu a panagadaw manipud Hebreo a Kasuratan. Idi makisasao kadagiti Judio, a mabalin a marigatan a mangakseptar iti naipaltiing a sursurona, pinakitaanna ida ti dungngo ken pannakaseknan. (Roma 3:1, 2; 9:1-3) Nupay kasta, iparangna ti kasona iti nakaskasdaaw a kinalawag ken lohika a di makontra.

Idiay Roma kapitulo 1 ingganat’ kapitulo 4, nangrugi ni Pablo iti kinapudno a tunggal maysa ket sibabasol. Gapuna, ti kakaisuna a pamay-an a maibilang a nalinteg dagiti tattao ket babaen iti pammati. Pudno, pinadpadas dagiti Judio ti agbalin a nalinteg babaen ti panangsalimetmetda ti Linteg Mosaiko. Ngem napaayda. Gapuna, situtured a kinuna ni Pablo: “Agpadpada dagiti Judios ken dagiti Griegos nga addada amin iti babaen ti basol.” Pinaneknekanna daytoy di popular a kinapudno babaen iti sumagmamano a panagadaw ti Kasuratan.​—Roma 3:9.

Gapu ta “awanto ti lasag a maibilang a nalinteg gapu kadagiti ar-aramid ti linteg,” ania ngay ti adda a namnama? Ti Dios ibilangnanto dagiti tattao a nalinteg kas awan bayadna a sagut babaen iti daton a subbot ni Jesus. (Roma 3:20, 24) Tapno magun-odanda daytoy, masapul a mamatida iti dayta a daton. Daytoy kadi a sursuro a dagiti tattao maibilangda a nalinteg babaen ti pammati ket banag a baro? Nikaanoman. Ni Abraham a mismo naibilang a nalinteg gaput’ pammatina sakbay pay a naiyusuat ti Linteg.​—Roma 4:3.

Idi naipasdeknan ti kinapateg ti pammati, sinalaysay ni Pablo idiay kapitulo 5 ti pakaibatayan ti Nakristianuan a pammati. Isu daytoy ni Jesus, a gaput’ kurso ti kinalintegna winaswasna dagiti dakes nga epekto ti basol ni Adan para kadagidiay addaan pammati Kenkuana. Gapuna, “gapu iti maysa nga aramid ti kinalinteg,” saan a babaen ti panagtulnog iti Linteg Mosaiko, “nagpaay kadagiti amin a tattao a pakapalinteganda maipaay iti biag.”​—Roma 5:18.

PANANGSUNGBAT KADAGITI ISUSUPPIAT

Ngem, no, dagiti Kristiano ket awanda iti babaen ti Linteg, aniat’ manglapped kadakuada a sumige ken agaramid lattan ti basbasol ket manginanamada ti pannakaibilangdanto lattan a nalinteg, pagyamanan iti di kaikarian a kinamanangaasi ti Dios? Sungbatan ni Pablo daytoy nga isusuppiat idiay Roma kapitulo 6. Dagiti Kristiano nataydan iti napalabas a kurso ti kinamanagbasolda. Ti baro a biagda ken Jesus ti mangobligar kadakuada a parmeken dagiti nainlasagan a pagkapuyanda. Inggunamgunamna: “Saan koma ngarud nga agari ti basol iti bagitayo a matay.”​—Roma 6:12.

Ngem saan aya a kumpet latta koma dagiti Judio iti Linteg Mosaiko? Idiay kapitulo 7, siaannad nga inlawlawag ni Pablo a saan nga isu daytoy ti kaso. Kas ti babai a kasado a mawayawayaanen iti linteg ni lakayna inton matay, kasta met ti ipapatay ni Jesus winayawayaanna dagiti manamati a Judio manipud panagpasakup iti Linteg. Kuna ni Pablo: “Nataykayon iti maipapan iti Linteg gapu iti bagi ni Kristo.”​—Roma 7:4.

Kayat kadi a sawen daytoy nga adda depekto ti Linteg? Nikaanoman. Ti Linteg ket naan-anay. Ti parikut a ta dagiti imperpekto a tattao saanda a makapagtulnog iti Linteg. “Ta ammotayo a ti Linteg isu naespirituan,” insurat ni Pablo, “ngem siak linalasagak, a nalako iti biang ti basol.” Ti imperpekto a tao ket saanna a masalimetmetan ti perpekto a Linteg ti Dios ket ngarud isut’ kondenaren dayta. Ngarud, anian a nakaskasdaaw, nga “awan ngarud ita ti aniaman a pannakadusa a maipaay kadagiti adda ken Kristo Jesus”! Dagiti napulotan a Kristiano nakupkopda nga agbalin nga annak ti Dios babaen ti espiritu. Ti espiritu ni Jehova ti nangtulong kadakuada a makidangadang kadagiti kinaimperpekto ti lasag. “Siasino ti mangidarumto kadagiti pinili ti Dios? Ti Dios ti mangpalinteg.” (Roma 7:14; 8:1, 33) Awan aniaman a makaisina kadakuada manipud ayat ti Dios.

KINALINTEG KEN DAGITI JUDIO ITI LASAG

No ti Linteg saanen a kasapulan, sadino ngaruden ti yan ti nasion ti Israel? Ken ania ngaruden ti maipapan kadagiti amin a kasuratan a mangikarkari ti pannakaisubli ti Israel? Dagitoy a saludsod nailawlawagda idiay Roma Kapitulo 9 ingganat’ 11. Impadto ti Hebreo a Kasuratan a bassit laeng kadagiti Israelita ti maisalakan ket ti Dios iturongnanto ti atensionna kadagiti nasnasion. Maitunos iti daytoy, dagiti padto maipapan ti pannakaisalakan ti Israel natungpalda saan nga iti Israel ti lasag no di ket babaen iti kongregasion Kristiano, a buklen ti maysa a bugas dagiti manamati a Judio ti lasag ken punnuanto dagiti nasingpet panagpuspusona a Gentil.​—Roma 10:19-21; 11:1, 5, 17-24.

DAGITI PRINSIPIO TI KINALINTEG

Idiay Roma kapitulo 12 ingganat’ 15, intultuloy ni Pablo nga inlawlawag ti sumagmamano a praktikal a pamay-an no kasano a makapagbiag dagiti napulotan a Kristiano maitunos iti pannakaibilangda a nalinteg. Kas pangarigan, kunana: “Ipaayyo dagiti bagbagiyo kas daton a sibibiag, nasantuan ken makaay-ayo iti Dios, isu a sagrado a serbisio buyogen ti pannakabalinyo nga agpanunot. Ket dikay umabuloy iti daytoy a sistema dagiti bambanag, no di ket agbalbaliwkayo gapu iti pannakapabaro ti isipyo.” (Roma 12:1, 2) Rebbeng nga agtalektayo iti pannakabalin ti naimbag ket ditay parmeken ti dakes iti dakes. “Saanka koma a paabak iti dakes,” insurat ti apostol, “no di ket abakem ti dakes gapu iti naimbag.”​—Roma 12:21.

Ti Roma ket isut’ sentro ti pannakabalin ti politika idi kaaldawan ni Pablo. Gapuna, nainsiriban a binalakadan ni Pablo dagiti Kristiano: “Paiturayan koma ti amin a tao kadagiti turturay a nangatngato, ta awan ti turay malaksid iti Dios.” (Roma 13:1) Ti panaglalangen dagiti Kristiano iti maysa ken maysa ket paset met ti panagbiag a maitunos iti kinalinteg. “Awan koma ti mautangyo iti uray siasino,” kuna ni Pablo, “no di laeng ti panagayan-ayat iti maysa ken maysa; ta ti agayat iti padana a tao natungpalna ti linteg.”​—Roma 13:8.

Mainayon pay, dagiti Kristiano rebbeng koma a mannakaawatda iti konsiensia ti sabali ket saan a manangukom. Inggunamgunam ni Pablo: “Surotentayo dagiti bambanag nga agpataud iti talna ken dagiti bambanag a makapalaing iti maysa ken maysa.” (Roma 14:19) Anian a nagsayaat a balakad nga iyaplikar iti isuamin nga aspeto ti Nakristianuan a panagbiag! Sa, idiay kapitulo 16, nagpatingga ni Pablo babaen kadagiti personal a panangkablaaw ken maudi a sasao ti pammaregta ken pammalakad.

AGPAAY KADAGITI NAPULOTAN KEN SABSABALI A KARNERO

Ti topiko a naisalaysay iti Taga Roma ket nagpateg idi umuna a siglo ken kaskasdi a nasken a pakaseknan met itatta. Ti kinalinteg ken biag nga agnanayon makapainteresda unay kadagiti amin nga ad-adipen ni Jehova. Pudno, naisurat ti Taga Roma iti kongregasion dagiti napulotan a Kristiano, idinto nga itatta ti kadakkelan a bilang dagiti Saksi ni Jehova ket addada iti “dakkel a bunggoy” ket naindagaan ti namnamada. (Apocalipsis 7:9) Nupay kasta, daytoy a surat addaan met nasken a mensahe para kadagitoy. Ania ngay dayta?

Ti libro a Taga Roma paneknekanna a dagiti Kristiano maibilangda a nalinteg babaen iti pammati. Kadagiti napulotan, daytoy ket agpaay iti panggep a panagbalindanto a makipagturay ken Jesus iti nailangitan a Pagarian. Nupay kasta, dagiti kameng ti dakkel nga umariwekwek maibilangda met a nalinteg, ngem kas ‘gagayyem ti Dios,’ kas idi ken patriarka nga Abraham. (Santiago 2:21-23) Ti kinalintegda ket agpaay iti panggep nga ilalasatda iti dakkel a rigat, ket daytat’ naibatay iti pammati iti dara ni Jesus, kas met laeng kadagiti napulotan. (Salmo 37:11; Juan 10:16; Apocalipsis 7:9, 14) Gapuna, ti panagrasrason ni Pablo iti Taga Roma ket dakkel a pakaseknan kadagiti sabsabali a karkerno agraman dagiti napulotan. Ken ti nagsayaat a balakad ti libro maipapan iti panagbiag a maitunos iti pannakaibilangtay a nalinteg ket nasken nga agpaay kadagiti amin a Kristiano.

Ti The Book Life, nga inurnos da Doctors Newton Marshall Hall ken Irving Francis Wood, kunana: “Iti dasig ti pannakiargumento ken doktrina [ti Taga Roma] dumanon iti kangatuan a punto iti naipaltiing a panangisursuro ni Pablo. Daytat’ nadayaw, nataktika, ngem agpapan pay kasta daytat’ autoritatibo. . . . Ti panangadal iti daytoy a surat mangyeg ti kabukbukodanna a nabaknang ken aglaplapusanan a gunggona.” Apay a dikay basaen a mismo dayta ken pagrag-oan “ti naimbag a damag” a linaonna, nga isu ti “pannakabalin ti Dios a maipaay iti pannakaisalakan.”​—Roma 1:16.

[Kahon/Ladawan iti panid 24]

“Ta awan ti [nailubongan a] turay malaksid iti Dios.” Di kayat a sawen daytoy nga inkabil ti Dios ti tunggal indibidual nga agturay iti puestona. Imbes ketdi, dagiti nailubongan nga agtuturay addada babaen laeng ti pammalubos ti Dios. Iti adu a kaso, dagiti natauan nga agtuturay ti antimano a nakita ken impadto ti Dios ket gapu itoy “naikabilda iti nakedngan a saadda babaen ti Dios.”​—Roma 13:1.

[Credit Line]

Museo della Civiltà Romana, Roma

[Kahon/Ladawan iti panid 25]

Naibaga kadagiti Kristiano: “Ikawesyo ni Apo Jesu-Kristo.” Daytoy kayatna a sawen a rebbeng a surotenda a sisisinged dagiti addang ni Jesus, nga isut’ tuladenda babaen ti panangipangpangrunada ti naespirituan imbes a kadagiti nainlasagan nga intereses iti biagda, iti kasta, “[saanda] agsagana a maipaay iti linalasag tapno matungpal ti derrep[da].”​—Roma 13:14.

[Kahon/Ladawan iti panid 25]

Kuna ni Pablo kadagiti taga Roma nga “agkikinnablaawkayo iti maysa ken maysa iti nasantuan nga agep.” Nupay kasta, isut’ saan a mangipaspasdek ditoy ti maysa a baro a Nakristianuan a kustombre wenno narelihiusuan a seremonia. Idi kaaldawan ni Pablo, ti agep iti muging, bibig, wenno ima ket masansan mait-ited kas tanda ti panangkablaaw, dungngo, wenno panangrespeto. Gapuna, ni Pablo ti mangdakdakamat laeng ti maysa a kustombre a gagangayen idi kaaldawanna.​—Roma 16:16.