Agturturay ni Jehova​—Babaen ti Teokrasia

“Ni Jehova agarinto iti agnanayon.”​—SALMO 146:10.

1, 2. (a) Apay a napaay ti panangikagumaan ti tao a mangituray? (b) Ania ti kakaisuna a pudpudno a naballigi a kita ti gobierno?

MANIPUD pay idi panawen ni Nimrod, pinadas dagiti tao ti nadumaduma a wagas ti panangituray iti natauan a kagimongan. Timmaud dagiti diktadura, monarkia, oligarkia, ken nadumaduma a porma ti demokrasia. Pinalubosan amin ida ni Jehova. Kinapudnona, tangay ti Dios ti naan-anay a Gubuayan ti amin nga autoridad, maikuna nga isu ti nangikabil kadagiti nadumaduma nga agtuturay iti relatibo a saadda. (Roma 13:1) Nupay kasta, napaay amin a panangikagumaan ti tao a mangituray. Awan a pulos natauan nga agturay a nakapataud iti manayon, natalged, ken nalinteg a kagimongan. Masansan a “ti tao addaan pannakabalin iti sabali a maipaay iti pagdaksanna.”​—Eclesiastes 8:9.

² Pakasdaawantay kadi daytoy? Ay ket saan! Ti imperpekto a tao saan a naaramid tapno iturayanna ti bagina. “Ti dalan ti tao saan nga agtaud kenkuana met laeng. Saan nga agtaud iti tao a magna ti panangiturong kadagiti addangna.” (Jeremias 10:23) Dayta ti gapuna nga iti intero a pakasaritaan ti tao, maymaysa laeng a kita ti gobierno ti pudpudno a naballigi. Ania a gobierno? Teokrasia iti babaen ni Jehova a Dios. Iti Biblikal a Griego, ti “teokrasia” kaipapananna turay [kraʹtos] ti Dios [the·osʹ]. Adda pay aya nasaysayaat a gobierno ngem ti gobierno ni Jehova a Dios a mismo?​—Salmo 146:10.

3. Ania dagiti sumagmamano a nagkauna a pangarigan ti teokrasia ditoy daga?

³ Nagturay ti teokrasia iti apagbiit idiay Eden, agingga nga immalsa da Adan ken Eva maibusor ken ni Jehova. (Genesis 3:1-6, 23) Idi kaaldawan ni Abraham, agparang nga adda teokrasia iti siudad ti Salem, a ni Melquisedec ti ari ken padi. (Genesis 14:18-20; Hebreo 7:1-3) Nupay kasta, naipasdek ti immuna a teokratiko a nasion iti babaen ni Jehova a Dios iti let-ang ti Sinai idi maika-16 a siglo K.K.P. Kasano a napasamak dayta? Ken kasano ti panagandar dayta a teokratiko a gobierno?

Naipasngay ti Teokrasia

4. Kasano nga impasdek ni Jehova ti teokratiko a nasion ti Israel?

⁴ Idi 1513 K.K.P., inispal ni Jehova dagiti Israelita iti pannakaadipen idiay Egipto ken tinalipuposna dagiti kumamkamat a buyot ni Faraon idiay Nalabaga a Baybay. Kalpasanna inturongna dagiti Israelita idiay Bantay Sinai. Idi nagpakarsoda iti sakaanan ti bantay, kinuna ti Dios kadakuada babaen ken Moises: “Dakayo nakitayo ti inaramidko kadagiti Egipcio, ken no kasano ti panangalak kadakayo iti rabaw ti paypayak dagiti agila ket inyegkayo kaniak met laeng. Ita ngarud, no umannugotkayo a napaypayso iti saok ket salimetmetanyo ti tulagko, iti kasta dakayonto ti ipangpangrunak kadagiti amin a tattao.” Simmungbat dagiti Israelita: “Amin a sinao ni Jehova aramidenminto.” (Exodo 19:4, 5, 8) Naaramid ti maysa a tulag, ket naipasngay ti teokratiko a nasion ti Israel.​—Deuteronomio 26:18, 19.

5. Kasano a maikuna a nagturay ni Jehova iti Israel?

⁵ Nupay kasta, kasano a ti Israel ket inturayan ni Jehova, idinto ta awan ti tao a makakita kenkuana? (Exodo 33:20) Iti pamay-an a dagiti linteg ken kinapadi ti nasion naggapuda ken Jehova. Dagidiay nangtungpal kadagiti linteg ken nagdayaw a maitunos iti urnos ti Dios pinagserbianda ti Naindaklan a Teokrata, ni Jehova. Mainayon pay, addaan ti nangato a padi iti Urim ken ti Tumim, nga inusar ni Jehova a mangiwanwan iti kanito ti bigla a panagkasapulan. (Exodo 28:29, 30) Maysa pay, adda dagiti kualipikado a lallakay a pannakabagi ni Jehova iti teokrasia ket isuda ti nangipatungpal iti Linteg ti Dios. No usigentayo ti pakasaritaan ti dadduma kadagitoy a lallaki, ad-adda a maawatantayo no kasano ti rumbeng a panagpasakop dagiti tao iti turay ti Dios.

Autoridad iti Sidong ti Teokrasia

6. Apay a maysa a karit kadagiti tao ti maaddaan iti autoridad iti teokrasia, ket ania a kita dagiti lallaki ti kasapulan iti daytoy a pagrebbengan?

⁶ Addaan dagidiay nagaladan iti autoridad idiay Israel iti dakkel a pribilehio, ngem maysa a karit kadakuada ti panangtaginayon iti kinatimbengda. Masapul nga agannadda di la ket ta ti bagida ti ipangrunada imbes a ti pannakaidayaw ti nagan ni Jehova. Pudno kadagiti Israelita a kas met laeng kadagiti dadduma iti sangatauan ti naipaltiing nga ebkas a “saan nga agtaud iti tao a magna ti panangiturong kadagiti addangna.” Rimmang-ay laeng ti Israel idi linaglagip dagiti lallakay a maysa a teokrasia ti Israel ket rumbeng nga aramidenda ti pagayatan ti Dios, saan a ti pagayatanda. Di nagbayag kalpasan ti pannakaipasdek ti Israel, siuumiso nga inladawan ti katugangan ni Moises a ni Jetro ti kita dagiti lallaki a rumbeng a pagbalinanda, “tumutop a lallaki, managbuteng iti Dios, lallaki a napudno, a guraenda ti nakillo a pananggun-od.”​—Exodo 18:21.

7. Kadagiti ania a pamay-an a ni Moises ket maysa a nasayaat nga ulidan ti maysa nga addaan autoridad iti babaen ni Jehova a Dios?

⁷ Ni Moises ti immuna a nagaladan iti nangato nga autoridad idiay Israel. Isu ket maysa a nasayaat nga ulidan ti maysa nga addaan autoridad iti teokratiko nga urnos. Pudno, naminsan nagminar ti natauan a pagkapuyan. Nupay kasta, kanayon a nagpannuray ni Moises ken Jehova. Idi timmaud dagiti saludsod nga awan pay masnup a sungbatda, nagpaiwanwan ken Jehova. (Idiligyo ti Numeros 15:32-36.) Kasano a sinaranget ni Moises ti sulisog a mangaramat iti nangato a saadna nga agpaay iti bukodna a pakaidayawan? Bueno, nupay impanguluanna ti maysa a nasion a buklen ti riniwriw a tao, isu ti “kaemmaan kadagiti amin a lallaki nga adda iti rabaw ti daga.” (Numeros 12:3) Awan personal nga ambisionna no di ket ti pannakaidayaw ni Jehova ti pampanunotenna. (Exodo 32:7-14) Ken addaan ni Moises iti natibker a pammati. Maipapan kenkuana sakbay a nagbalin a lider ti nasion, kinuna ni apostol Pablo: “Isu nagtultuloy a natibker a kasla kitkitaenna daydiay Maysa a di makita.” (Hebreo 11:27) Nalawag, saan a pulos a linipatan ni Moises a ni Jehova ti napaypayso nga Agturay ti nasion. (Salmo 90:1, 2) Anian a nagsayaat nga ulidan para kadatayo ita!

8. Ania ti imbilin ni Jehova ken Josue, ket apay a makapainteres daytoy?

⁸ Idi madagsenanen ni Moises a mangaywan iti Israel nga is-isuna, inkabil ni Jehova ti espirituna kadagiti 70 a lallakay a tumulong kenkuana a mangukom iti nasion. (Numeros 11:16-25) Idi kamaudiananna, addaan ti tunggal siudad kadagiti panglakayen. (Idiligyo ti Deuteronomio 19:12; 22:15-18; 25:7-9.) Kalpasan ti ipapatay ni Moises, dinutokan ni Jehova ni Josue a mangipangulo iti nasion. No panunotentayo daytoy a pribilehio, adu ti trabaho a naipabaklay ken Josue. Nupay kasta, imbaga ni Jehova kenkuana nga adda maysa a banag a pulos a dina koma liplipatan: “Daytoy a libro ti linteg dinto umadayo ita ngiwatmo, no di ket iti aldaw ken iti rabii pampanunotemto, tapno tungpalem nga aramiden ti kas mayalubog iti isuamin nga adda a naisurat.” (Josue 1:8) Paliiwenyo ta nupay 40 a tawenen nga agserserbi ni Josue, masapul nga itultuloyna a basaen ti Linteg. Masapul met nga adalentayo ti Biblia ken mapalagipan kadagiti linteg ken prinsipio ni Jehova​—uray kasano kabayagtayon nga agserserbi wenno uray kasano kaadu ti pribilehiotayo.​—Salmo 119:111, 112.

9. Ania ti napasamak idiay Israel idi kaaldawan dagiti ukom?

⁹ Ni Josue ket sinaruno dagiti nagsasaganad nga ukom. Nakalkaldaang ta idi kaaldawanda masansan nga ‘agaramid [dagiti Israelita] iti dakes iti imatang ni Jehova.’ (Oc-ocom 2:11) Maipapan iti panawen dagiti ukom, kuna ti kasuratan: “Kadagidi nga al-aldaw awan idi ti ari idiay Israel. Ti tumunggal tao aramidenna idi daydi a nalinteg iti imatangna met laeng.” (Oc-ocom 21:25) Nakakaammo ti tunggal maysa a nangngeddeng maipanggep iti kababalin ken panagdayaw, ket ipakita ti historia nga adu kadagiti Israelita ti nakaaramid iti di umiso a pangngeddeng. Nagbaw-ingda iti idolatria ket adda dagiti tiempo a nakaaramidda kadagiti nakaal-alingget a krimen. (Oc-ocom 19:25-30) Nupay kasta, adda dagiti nangipakita iti mapagulidanan a pammati.​—Hebreo 11:32-38.

10. Kasano a nagbalbaliw nga interamente ti gobierno idiay Israel idi kaaldawan ni Samuel, ket aniat’ nangituggod iti daytoy?

¹⁰ Idi kaaldawan ti maudi nga ukom a ni Samuel, nagparikut ti Israel maipanggep iti gobierno. Gapu ta naimpluensiaan ida dagiti kabusor a nasion iti aglikmutda, a pasig nga iturturayan dagiti ari, inkalintegan dagiti Israelita a kasapulanda met ti ari. Nalipatanda nga addan Arida, a ti gobiernoda ket maysa a teokrasia. Kinuna ni Jehova ken Samuel: “Saan a sika ti linaksidda, no di ket siak ti linaksidda tapno saanak koma nga agari kadakuada.” (1 Samuel 8:7) Ti inaramidda ipalagipna kadatayo a naglaka ti mapukawan iti naespirituan a panangmatmat ken maimpluensiaan ti lubong nga adda iti aglikmuttayo.​—Idiligyo ti 1 Corinto 2:14-16.

11. (a) Iti baet ti panagbalbaliw ti gobierno, kasano a maikuna a nagtultuloy ti Israel kas teokrasia iti sidong dagiti ari? (b) Ania ti imbilin ni Jehova kadagiti ari ti Israel, ket ania ti panggepna?

¹¹ Nupay kasta, pinatgan ni Jehova ti dawat dagiti Israelita ket isu ti nangpili iti immuna a dua nga arida, da Saul ken David. Nagtalinaed ti Israel a teokrasia, nga inturayan ni Jehova. Tapno di malipatan dagiti ari daytoy, rebbeng ti tunggal maysa kadakuada ti mangaramid iti bukodna a kopia ti Linteg ket inaldaw a basaenna, “tapno masursurona ti agbuteng ken Jehova a Diosna, tapno salimetmetanna ti dagup ti sasawen daytoy a linteg ken dagitoy nga al-alagaden, tapno aramidenna ida; tapno di mapatangsit ti pusona kadagiti kakabsatna.” (Deuteronomio 17:19, 20) Wen, tarigagayan ni Jehova a dagidiay addaan autoridad iti teokrasiana di rumbeng nga itan-okda ti bagbagida ket dagiti tignayda rumbeng a yanninawda ti Lintegna.

12. Ania a rekord ti kinamatalek ti inaramid ni Ari David?

¹² Addaan ni David iti naidumduma a pammati ken Jehova, ket inkari ti Dios nga isut’ agbalinto nga ama ti maysa a kaputotan dagiti ari nga agpaut iti agnanayon. (2 Samuel 7:16; 1 Ar-ari 9:5; Salmo 89:29) Maikari a tuladen ti napakumbaba a panagpasakop ni David ken Jehova. Kinunana: “Ti ari pagragsakannanto ta bilegmo, O Jehova; ket iti panangisalakanmo amangan a panagragsaknanto!” (Salmo 21:1) Nupay adda dagiti tiempo a nagbiddut ni David gapu iti nailasagan a pagkapuyan, kadawyanna a nagpannuray iti bileg ni Jehova, saan nga iti bagina.

Dagiti Di Teokratiko nga Aramid ken Kababalin

13, 14. Ania dagiti di teokratiko nga inaramid dagiti simmaruno ken David?

¹³ Saan nga amin a lider ti Israel ket kas kada Moises ken David. Adu ti nangipakita iti nakaro a kaawan panagraem iti teokratiko nga urnos, nga impalubosda ti ulbod a panagdayaw idiay Israel. Adda pay ketdi dagiti matalek nga agturay a nakaaramid iti maibusor iti teokrasia. Nakalkaldaang ti napasamak ken Solomon, a naparaburan iti dakkel a sirib ken kinabaknang. (1 Ar-ari 4:25, 29) Kaskasdi, iti panangsalungasingna iti linteg ni Jehova, nangasawa iti adu a babbai ken pinalubosanna ti idolatria idiay Israel. Isu met la a naranggas ti panangituray ni Solomon iti maudi a tawtawen ti panagbiagna.​—Deuteronomio 17:14-17; 1 Ar-ari 11:1-8; 12:4.

¹⁴ Naipasango ni Rehoboam nga anak ni Solomon iti maysa a kalikagum a palag-anenna ti awit dagiti iturayanna. Imbes a tamingenna a siaalumamay ti situasion, sigugubsang nga impatangkenna ti autoridadna​—ket napukawna ti 10 kadagiti 12 a tribo. (2 Cronicas 10:4-17) Ti immuna nga ari ti simmina a sangapulo-tribo a pagarian isu ni Jeroboam. Tapno mataginayon ti pannakisina ti pagarianna iti kabsatna a nasion, impasdekna ti panagdayaw iti baka. Mabalin a kasla maysa daytoy a nasikap a politikal a tignay, ngem impakita dayta ti agdadata a kaawan panagraem iti teokrasia. (1 Ar-ari 12:26-30) Idi agangay, iti ngudo ti naunday a matalek a panagserbina, impalubos ni Ari Asa a madadael ti pakasarsaritaanna gapu iti kinatangsit. Inrurumenna ti mammadto a nangidanon kenkuana iti balakad ni Jehova. (2 Cronicas 16:7-11) Wen, uray dagiti nabayagen nga agserserbi, no dadduma kasapulanda ti balakad.

Ti Panaggibus ti Teokrasia

15. Idi adda ni Jesus ditoy daga, kasano a napaay dagiti panguluen a Judio nga addaan autoridad iti teokrasia?

¹⁵ Idi adda ni Jesu-Kristo ditoy daga, maysa pay laeng a teokrasia ti Israel. Nupay kasta, nakalkaldaang ta adu kadagiti agrebbeng a lallakay ti awanan iti naespirituan a panangmatmat. Awananda iti kinaemma nga imparangarang ni Moises. Impakita ni Jesus ti dakes a kasasaadda iti naespirituan idi kinunana: “Dagiti eskriba ken dagiti Fariseo impatugawda ti bagbagida iti tugaw ni Moises. Gapuna amin a bambanag nga ibagada kadakayo, aramiden ken tungpalenyo, ngem dikay aramiden maitunos kadagiti ar-aramidda, ta sawenda ngem dida aramiden.”​—Mateo 23:2, 3.

16. Kasano nga impakita dagiti panguluen a Judio idi umuna a siglo nga awan panagraemda iti teokrasia?

¹⁶ Kalpasan ti pannakaiyawat ni Jesus ken ni Poncio Pilato, impakita dagiti panguluen a Judio ti nakaro a saanda a panagpasakop iti teokrasia. Inusig ni Pilato ni Jesus ket inkeddengna nga awan basolna. Imparang ni Pilato ni Jesus kadagiti Judio, ket kinunana: “Kitaenyo! Ti ariyo!” Idi indawat dagiti Judio ti pannakapapatay ni Jesus, sinaludsod ni Pilato: “Ilansakto aya ti ariyo?” Simmungbat dagiti panguluen a papadi: “Awan ti arimi no di ni Cesar.” (Juan 19:14, 15) Binigbigda ni Cesar kas ari, saan a ni Jesus, nga ‘immay iti nagan ni Jehova’!​—Mateo 21:9.

17. Apay a nagpatingga ti nailasagan nga Israel kas maysa a teokratiko a nasion?

¹⁷ Iti panangilaksidda ken Jesus, linaksid dagiti Judio ti teokrasia, ta isu ti kangrunaan a mangibagi kadagiti teokratiko nga urnos iti masanguanan. Ni Jesus ti naarian nga anak ni David nga agturay iti agnanayon. (Isaias 9:6, 7; Lucas 1:33; 3:23, 31) Iti kasta, nagpatingga ti nailasagan nga Israel kas nasion a pinili ti Dios.​—Roma 9:31-33.

Ti Baro a Teokrasia

18. Ania a baro a teokrasia ti naipasngay idi umuna a siglo? Ilawlawagyo.

¹⁸ Nupay kasta, ti panangilaksid ti Dios iti nailasagan nga Israel saan nga isu ti panagpatingga ti teokrasia ditoy daga. Babaen ken Jesu-Kristo, nangipasdek ni Jehova iti baro a teokrasia. Isu daytoy ti napulotan a kongregasion Kristiano, nga iti kinapudnona maysa a baro a nasion. (1 Pedro 2:9) Inawagan ni apostol Pablo daytoy kas “ti Israel ti Dios,” ket idi kamaudiananna naggapu dagiti kamengna “iti tunggal tribo ken pagsasao ken ili ken nasion.” (Galacia 6:16; Apocalipsis 5:9, 10) Nupay agpaspasakopda kadagiti natauan a gobierno a nakaipasidonganda, dagiti kameng daytoy baro a teokrasia iti kinapudnona ket iturayan ti Dios. (1 Pedro 2:13, 14, 17) Di nagbayag kalpasan ti pannakaipasngay ti baro a teokrasia, inkagumaan dagiti agtuturay ti nailasagan nga Israel a piliten dagiti dadduma nga adalan a di agtungpal iti imbilin ni Jesus kadakuada. Aniat’ insungbatda? “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.” (Aramid 5:29) Pudno a maysa dayta a teokratiko a panangmatmat!

19. Kasano a maawagan a teokrasia ti kongregasion Kristiano idi umuna a siglo?

¹⁹ Ngem, kasano ti panagandar ti baro a teokrasia? Bueno, adda maysa nga Ari, ni Jesu-Kristo, a mangibagi iti Naindaklan a Teokrata, ni Jehova a Dios. (Colosas 1:13) Nupay saan a makita ken adda sadi langit ti Ari, ti panagturayna ket napaypayso kadagiti iturayanna, ket dagiti saona ti mangiturturong iti panagbiagda. No maipapan iti makita a panangaywan, adda dagiti nadutokan a lallakay a kualipikado iti naespirituan. Idiay Jerusalem, nagserbi ti maysa a grupo dagiti kasta a lallaki kas bagi a manarawidwid. Ti mangibagi iti dayta a bagi isu dagiti agdaldaliasat a panglakayen, kas kada Pablo, Timoteo, ken Tito. Ket tunggal kongregasion ay-aywanan ti bagi dagiti lallakay, wenno panglakayen. (Tito 1:5) No adda tumaud a narikut a problema, makiuman dagiti panglakayen iti bagi a manarawidwid wenno iti maysa kadagiti pannakabagi daytoy, kas ken Pablo. (Idiligyo ti Aramid 15:2; 1 Corinto 7:1; 8:1; 12:1.) Mainayon pay, addaan ti tunggal kameng ti kongregasion iti paset iti panangitandudo iti teokrasia. Addaan ti tunggal maysa iti sungsungbatan ken Jehova a mangipatungpal kadagiti Nainkasuratan a prinsipio iti biagna.​—Roma 14:4, 12.

20. Ania ti maikuna maipapan iti teokrasia kalpasan ti ipapatay dagiti apostol?

²⁰ Namallaag ni Pablo a kalpasan ti ipapatay dagiti apostol, tumanor ti apostasia, ket kasta nga agpayso ti napasamak. (2 Tesalonica 2:3) Iti panaglabas ti tiempo, immadu dagiti agkunkuna a Kristiano iti minilion ket idi kamaudiananna iti ginasut a milion. Nangipasdekda iti nadumaduma a kita ti turay iti iglesia, kas iti hirarkial, presbeteriano, ken kongregasional. Nupay kasta, dagiti aramid wenno pammati dagitoy nga iglesia saanda nga inyanninaw ti panagturay ni Jehova. Saanda a teokrasia!

21, 22. (a) Kasano nga insubli ni Jehova ti teokrasia iti panawen ti panungpalan? (b) Aniada a saludsod maipapan iti teokrasia ti sumaruno a masungbatan?

²¹ Iti panawen ti panungpalan daytoy a sistema dagiti bambanag, mailasin dagiti pudno a Kristiano manipud kadagiti ulbod a Kristiano. (Mateo 13:37-43) Napasamak daytoy idi 1919, maysa a nagpateg a tawen iti pakasaritaan ti teokrasia. Natungpal iti dayta a tiempo ti nadayag a padto ti Isaias 66:8: “Asino ti nakakita kadagiti kasta a bambanag? Maipasngayto aya ti maysa a daga iti maymaysa nga aldaw? Wenno maipasngayto aya ti maysa a nasion iti apagdarikmat?” Umal-allangogan a wen ti sungbat kadagita a saludsod! Idi 1919 timpuar manen ti kongregasion Kristiano kas naisina a “nasion.” Pudno a naipasngay ti maysa a teokratiko a “daga” a kas iti maymaysa nga aldaw! Kabayatan ti panawen ti panungpalan, naglasat ti organisasion daytoy baro a nasion iti sumagmamano a panagbalbaliw tapno ad-adda a tumunos iti adda idi umuna a siglo. (Isaias 60:17) Ngem kanayon a maysa dayta a teokrasia. Iti aramid ken pammati, kanayon a yanninawna dagiti impaltiing ti Dios a linteg ken prinsipio iti Kasuratan. Ken kanayon nga agpaspasakop iti agturturayen nga Ari a ni Jesu-Kristo.​—Salmo 45:17; 72:1, 2.

²² Naitimpuyogkay kadi iti daytoy a teokrasia? Addaankay kadi iti pagrebbengan iti dayta? No kasta, ammoyo kadi ti kayat a sawen ti panagtignay iti teokratiko a pamay-an? Ammoyo kadi dagiti silo a nasken a liklikan? Masalaysay iti sumaganad nga artikulo ti maudi a dua a saludsod.

Mailawlawagyo Kadi?

◻ Ania ti teokrasia?

◻ Iti ania a pamay-an a ti Israel ket maysa a teokrasia?

◻ Ania nga urnos ti inaramid ni Jehova a mangipalagip kadagiti ari a ti Israel ket maysa a teokrasia?

◻ Iti ania a pamay-an a ti kongregasion Kristiano ket maysa a teokrasia, ket kasano a naorganisar?

◻ Ania a teokratiko nga organisasion ti naipasdek iti kaaldawantayo?

[Ladawan iti panid 12]

Iti sanguanan ni Poncio Pilato, binigbig dagiti panguluen a Judio ni Cesar imbes a ti teokratiko nga Ari a dinutokan ni Jehova