Maus-usig ti Ebolusion

Irengrengreng ita dagiti napeklan nga ebolusionista ti naan-anay a pannakausig manen ti nagtaudan ti biag

DAREPDEPEM a maysaka a hurado iti pannakabista ti maysa a kaso kriminal. Impudno ti nayukom nga awan basolna, ket dimmatag dagiti saksi tapno agtestigo para kenkuana. Nupay kasta, bayat a dumdumngegka iti pammaneknekda, madlawmo nga agsusupadi ti sasawen dagiti saksi. Kalpasanna, idi makiddaw manen dagiti saksi ti nayukom nga agpalawag, nagbaliw dagiti salaysayda. Kas maysa a hurado, mamatika ngata iti pammaneknekda? Agduyoska ngata a mangabsuelto iti akusado? Nalabit saan, ta aniaman a panagsisimparat ti pammaneknek iti depensa, pakapuyenna ti kredibilidad ti nayukom.

Kasta ti kasasaad ti teoria ti ebolusion. Nakaad-adu a saksi ti dimmatag a mangiparang iti nagduduma a panangilawlawag maipapan iti nagtaudan ti biag, a mangidepensa iti teoria ti ebolusion. Ngem mapapati aya ti pammaneknekda iti pangukoman? Agtutunos aya ti ibagbaga dagidiay mangisursuro iti dayta a teoria?

Agsusupadi a Pammaneknek

Kasano a timmaud ti biag? Nalabit awanen ti sabali pay a saludsod a nangparnuay iti ad-adu a pattapatta ken nangiturong iti ad-adu a debate. Kaskasdi, ti supiat ket saan laeng a maipapan iti ebolusion kontra panamarsua; mapaspasamak ti kaaduan a panagsusupiat iti nagbabaetan dagiti ebolusionista a mismo. Sibabara a pagsusupiatanda ti gistay amin a detalye ti ebolusion​—no kasano a napasamak, sadino a nangrugi, siasino wenno ania ti nangirugi, ken no kasano kabayag a napasamak.

Adu a tawen nga imbagbaga dagiti ebolusionista a timmaud ti biag iti maysa a napudot a dan-aw ti organiko a “digo.” Patien ita dagiti dadduma a mabalin a nangpataud ti biag ti burek iti taaw. Dagiti geyser iti tukok ti baybay ti sabali pay a maipagarup a namunganayan ti biag. Ipagarup ti dadduma a dimteng dagiti nabiag nga organismo kadagiti meteor a nagdisso ditoy daga. Wenno nalabit, kuna ti dadduma, nagtupak dagiti asteroid iti daga ket binaliwanda ti atmospera, a nangtignay iti itatanor ti biag. “No matiruan ti maysa a dakkel a landok nga asteroid ti daga,” kuna ti maysa a managsukisok, “adu a makapainteres a banag ti mapasamak.”

Maus-usig met ti kasasaad a nangrugian ti biag. “Saan a limtuad ti biag iti sidong dagiti nalinak, natalna a kasasaad, kas naipagarup idi,” kuna ti magasin a Time, “no di ket iti sidong dagiti nakaam-amak a tangatang ti maysa a planeta a pinalaad dagiti panagbettak ti bulkan ken dinidigra dagiti bandus ken asteroid.” Kuna ita dagiti sientista a ti itatanor ti biag iti sidong ti kasta a nariribuk a kasasaad ket napasamak la ketdi iti las-ud ti ab-ababa a panawen ngem ti sigud a naipagarup.

Agduduma met ti kapanunotan dagiti sientista maipapan iti akem ti Dios​—“no adda man”​—iti itataud ti biag. Kuna dagiti dadduma a timmaud ti biag nga awan ti ibaballaet ti maysa a Namarsua, idinto ta isingasing dagiti dadduma a ti Dios ti nangirugi iti proseso ket binay-anna nga agtultuloy dayta babaen ti ebolusion.

Idi timmauden ti biag, kasano a napasamak ti ebolusion? Uray ditoy, agsisimparat ti panangisalaysayda. Idi 1958, maysa a siglo kalpasan a naipablaak ti The Origin of Species, kinuna ni ebolusionista a Sir Julian Huxley: “Ti naindaklan a takuat ni Darwin, ti sapasap a prinsipio ti natural selection (panagbiag dagiti maiparbeng), ket sititibker ken kamaudiananna napaneknekan kas ti kakaisuna nga ahensia ti dakkel nga ebolusionario a panagbalbaliw.” Nupay kasta, kalpasan ti duapulo ket uppat a tawen, insurat ni ebolusionista a Michael Ruse: “Umad-adu a biologo . . . ti agkuna nga aniaman a teoria ti ebolusion a naibatay kadagiti prinsipio ni Darwin​—nangruna ti aniaman a teoria a mangisursuro iti natural selection kas ti tulbek iti ebolusionario a panagbalbaliw​—ket makaallilaw ken adda pagkuranganna.”

Nupay kasta, ti magasin a Time, nupay kunaenna nga “adu dagiti nalagda a pammaneknek” a mangpasingked iti teoria ti ebolusion, annugotenna a ti ebolusion ket maysa a narikut a salaysay nga “aduan iti pakapilawan ken agsusupadi a teoria no kasano a punnuan dagiti mapukpukaw a pammaneknek.” Imbes nga ipamatmatda a nalpasen ti kaso, irengrengreng ita ti dadduma kadagiti napeklan unay nga ebolusionista ti naan-anay a pannakausig manen ti nagtaudan ti biag.

Gapuna, ti kaso ti ebolusion​—nangruna maipapan iti nangrugian ti biag sigun iti ebolusion​—ket saan a naibatay iti agtutunos a pammaneknek. Kuna ni sientista a T. H. Janabi a “nangbukel ken tinallikudan [dagidiay mangisursuro iti ebolusion] dagiti adu a di umiso a teoria iti panaglabas ti tawtawen ket agpapan ita agsusupadi dagiti sientista iti aniaman a teoria.”

Makapainteres ta ninamnama ni Charles Darwin ti kasta a panagsisimparat. Iti introduksion ti The Origin of Species, insuratna: “Ammok nga awan uray maysa a punto a nasalaysay iti daytoy a libro a mapaneknekan dagiti kinapudno, a masansan a kasla mangiturong kadagiti konklusion a direkta a maisupadi iti nagtengko.”

Wen, mangpataud ti kasta nga agsisimparat a pammaneknek kadagiti saludsod maipapan iti kredibilidad ti teoria ti ebolusion.

Ti Aya Ebolusion ti Natakneng a Pilien?

Sigun iti libro a Milestones of History, manipud pay iti damo “naallukoy dagiti adu a tattao [iti teoria ti ebolusion] agsipud ta kasla ad-adda a pudpudno a sientipiko ngem iti teoria ti naisangsangayan a panamarsua.”

Mainayon pay, mabalin a makapakelga dagiti dogmatiko a sasao dagiti dadduma nga ebolusionista. Kas pagarigan, kuna ni sientista a H. S. Shelton a ti ideya ti naisangsangayan a panamarsua ket “minamaag tapno sipapasnek nga usigen.” Sibabatad a kuna ni biologo a Richard Dawkins: “No makasarakka iti maysa a tao a saan a mamati iti ebolusion, dayta a tao ket nengneng, maag wenno agmauyong.” Kasta met, kuna ni Propesor René Dubos: “Awaten itan ti kaaduan a nalawlawagan a tattao kas kinapudno a tunggal banag iti uniberso​—manipud kadagiti nailangitan a bagi agingga kadagiti tattao​—ket timmanor ken agtultuloy a rumang-ay babaen ti ebolusion.”

Manipud kadagitoy a balikas agparang a madadaan ti asinoman nga addaan saririt nga umawat iti ebolusion. Total, ti panangawat iti dayta kaipapananna a ti maysa ket “nalawlawagan” imbes a “maag.” Kaskasdi, adda dagiti nangatot’ adalna a lallaki ken babbai a di umanamong iti teoria ti ebolusion. “Adut’ nasarakak a sientista nga addaan personal a panagduadua,” insurat ni Francis Hitching iti librona a The Neck of the Giraffe, “ken adda pay ketdi dagiti agkuna a ti teoria ti ebolusion ni Darwin ket napaneknekan a saan a pulos a sientipiko a teoria.”

Kasta met laeng ti takder ni Chandra Wickramasinghe, maysa a mabigbigbig a sientista a Briton. “Awan ti pammaneknek iti aniaman kadagiti kangrunaan a sursuro ni Darwin maipapan iti ebolusion,” kunana. “Maysa dayta a sosial a puersa a nangdominar iti lubong idi 1860, ket ti kunak maysa dayta a didigra iti siensia sipud idin.”

Inusig ni T. H. Janabi dagiti argumento nga indatag dagiti ebolusionista. “Nasarakak a naiduma unay ti kasasaad iti naipapati kadatayo,” kunana. “Narasay ken nasinasina ti pammaneknek a mangpasingked iti narikut a teoria a kas ti nagtaudan ti biag.”

No kasta, di rumbeng a basta ibilang lattan a “nengneng, maag wenno agmauyong” dagidiay sumupiat iti teoria ti ebolusion. Maipapan kadagiti kapanunotan a mangkarit iti ebolusion, inamin uray ti napeklan nga ebolusionista a ni George Gaylord Simpson: “Maysa a biddut ti basta di panangikankano wenno pananguyaw kadagitoy a kapanunotan. Nauneg ti panagpampanunot ken nasaririt nga estudiante dagidiay sumupsupiat iti ebolusion.”

Maysa Laeng a Pammati

Ipagarup dagiti dadduma a naibatay iti kinapudno ti pammati iti ebolusion, idinto ta naibatay iti pammati ti panamati iti panamarsua. Pudno nga awan ti tao a nakakita iti Dios. (Juan 1:18; idiligyo ti 2 Corinto 5:7.) Kaskasdi, awan pangatiwan ti teoria ti ebolusion iti daytoy a banag, ta naibatay dayta kadagiti pasamak nga awan a pulos ti tao a nakakita wenno saan a naulit.

Kas pagarigan, pulos a saan pay a nakapaliiw dagiti sientista kadagiti mutation​—uray dagidiay makagunggona​—a nangpataud kadagiti baro a kita ti biag; ngem kunada a kastoy la ketdi ti itataud dagiti baro a kita ti biag. Saanda a nakita ti bigla nga itatanor ti biag; ngem ipapilitda a kastoy ti panangrugi ti biag.

Ti kasta a kaawan ti pammaneknek ti nangituggod ken ni T. H. Janabi a nangawag iti teoria ti ebolusion kas “maysa laeng a ‘pammati.’” “Ti Ebanghelio sigun ken Darwin” ti awag iti dayta ni pisiko a Fred Hoyle. Nadagdagsen pay ketdi ti kuna ni Dr. Evan Shute. “Patiek a basbassit ti misterio nga ilawlawag ti creationist ngem ti napeklan nga ebolusionista,” kunana.

Umanamong dagiti dadduma nga eksperto. “No utobek ti kasasaad ti tao,” inamin ni astronomo a Robert Jastrow, “ti itataud daytoy naisangsangayan a parsua manipud kadagiti kemikal a narunaw iti maysa a dan-aw ti napudot a danum ket kasla maysa a milagro kas iti salaysay ti Biblia maipapan iti nagtaudanna.”

Apay ngarud nga adu latta ti mangilaksid iti ideya a ti biag ket naparsua?

[Ladawan iti panid 3]

Mabalin a makapakelga dagiti dogmatiko a sasao ti dadduma