Iyaay ni Jesus Wenno Kaadda ni Jesus—Ania Kadagitoy?
“Anianto ti pagilasinan ti kaaddam ken ti panungpalan ti sistema ti bambanag?”—MATEO 24:3.
1. Aniat’ pateg dagiti saludsod iti ministerio ni Jesus?
TI NAINSIRIBAN a panagaramat ni Jesus kadagiti saludsod pinagpanunotna dagiti managdengngegna, nga inamirisda pay ketdi ti bambanag manipud iti baro a panirigan. (Marcos 12:35-37; Lucas 6:9; 9:20; 20:3, 4) Agyamantay met ta sinungbatanna dagiti saludsod. Dagiti sungbatna isut’ manglawag kadagiti kinapudno a nalabit ditay koma naammuan wenno natarusan.—Marcos 7:17-23; 9:11-13; 10:10-12; 12:18-27.
2. Ania a saludsod ti rumbeng nga ipaayantay ita iti atension?
2 Iti Mateo 24:3, masarakantayo ti maysa kadagiti kapatgan pay laeng a saludsod a sinungbatan ni Jesus. Tangay umasideg idin ti panagngudo ti naindagaan a biagna, kaipakpakdaar laeng ni Jesus a madadaelto ti templo ti Jerusalem, a mangtanda iti panagngudo ti sistema dagiti Judio. Inayon ti salaysay ni Mateo: “Bayat nga agtugtugaw idi iti Bantay dagiti Olibo, dagiti adalan immasidegda kenkuana nga is-isuda, a kunkunada: ‘Ibagam kadakami, Kaanonto a mapasamak dagitoy a bambanag, ket anianto ti pagilasinan ti kaaddam [“iyaay,” King James Version] ken ti panungpalan ti sistema ti bambanag?’”—Mateo 24:3.
3, 4. Ania a naisangsangayan a panagduma ti panangipatarus dagiti Biblia iti pannulbek a sao iti Mateo 24:3?
3 Riniwriw a managbasa iti Biblia ti nasdaaw, ‘Apay a sinaludsod dayta dagiti adalan, ken kasano nga apektarannak ti sungbat ni Jesus?’ Iti sungbatna dinakamat ni Jesus ti panagparang dagiti bulong a mangipakpakita nga “asidegen” ti kalgaw. (Mateo 24:32, 33) Gapuna, isursuro ti adu a simbaan nga agkidkiddaw idi dagiti apostol iti pagilasinan ti “iyaay” ni Jesus, ti pagilasinan a mangpaneknek nga asidegen ti panagsublina. Mamatida a ti “iyaay” isunto ti panawen nga ipanna idiay langit dagiti Kristiano sa kalpasanna iyegna ti panungpalan ti lubong. Mamatikay kadi nga umiso daytoy?
4 Imbes nga ipatarus nga “iyaay,” inaramat ti sumagmamano a bersion ti Biblia, agraman ti New World Translation of the Holy Scriptures, ti sao a “kaadda.” Mabalin kadi a ti insaludsod dagiti adalan ken ti insungbat ni Jesus ket naiduma iti isursuro dagiti iglesia? Ania a talaga ti naisaludsod? Ket aniat’ insungbat ni Jesus?
Aniat’ Salsaludsodenda Idi?
5, 6. Aniat’ maikunatayo maipapan iti kapanunotan dagiti apostol idi insaludsodda ti mabasatayo iti Mateo 24:3?
5 Iti panangusig iti kinuna ni Jesus maipanggep iti templo, nalabit pampanunoten idi dagiti adalan ti sistema dagiti Judio idi nagkiddawda iti ‘pagilasinan ti kaaddana [wenno, “iyaay”] ken ti panungpalan ti sistema ti bambanag [iti literal, “panawen”].’—Idiligyo ti “lubong” iti 1 Corinto 10:11 ken Galacia 1:4, KJ.
6 Iti daytoy a gundaway limitado laeng ti pannakaawat dagiti apostol kadagiti sursuro ni Jesus. Sakbay dayta impagarupda nga “agparangto a giddato ti pagarian ti Dios.” (Lucas 19:11; Mateo 16:21-23; Marcos 10:35-40) Ken uray kalpasan ti diskusion iti Bantay dagiti Olibo, ngem iti kasakbayan ti pannakapulot iti nasantuan nga espiritu, inimtuodda no isubli ni Jesus iti dayta a panawen ti Pagarian ti Israel.—Aramid 1:6.
7. Apay nga agsaludsod dagiti apostol ken Jesus maipapan iti akemna iti masanguanan?
7 Nupay kasta, ammoda a pumanawto, ta saan pay unay a nabayag idi kinunana: “Ti silaw aggianto iti tengngayo iti bassit pay a kanito. Magnakayo bayat nga adda kadakayo ti silaw.” (Juan 12:35; Lucas 19:12-27) Gapuna nalabit napanunotda, ‘No pumanaw ni Jesus, kasanominto a mailasin ti panagsublina?’ Idi nagparang kas ti Mesias, saan a binigbig ti kaaduan. Ket nasurok a makatawen kalpasanna, nagtalinaed pay laeng dagiti saludsod no tungpalenna ngata amin a masapul nga aramiden ti Mesias. (Mateo 11:2, 3) Gapuna adda kalintegan dagiti apostol nga agsaludsod maipapan iti masanguanan. Ngem, manen, agkidkiddawda kadi iti pagilasinan nga isut’ asidegen a dumteng wenno iti sabali a banag?
8. Aniat’ nalabit a pagsasao dagiti apostol idi makisarsaritada ken Jesus?
8 Ipapantayo a maysakayo a tumatayab a dumdumngeg iti panagsasarita iti Bantay dagiti Olibo. (Idiligyo ti Eclesiastes 10:20.) Nalabit mangngegyo ni Jesus ken dagiti apostolna nga agsasao iti Hebreo. (Marcos 14:70; Juan 5:2; 19:17, 20; Aramid 21:40) Nupay kasta, nalabit makapagsaoda met iti pagsasao a Griego.
No Aniat’ Insurat ni Mateo—Iti Griego
9. Aniat’ nakaibatayan ti kaaduan kadagiti moderno a patarus ti Mateo?
9 Dagiti rekord a napetsaan iti maikadua a siglo K.P. ipasimudaagna nga immuna nga insurat ni Mateo ti Ebangheliona iti Hebreo. Nabatad nga insuratna dayta idi agangay iti Griego. Adu a manuskrito iti Griego ti naitalimeng agingga iti kaaldawantayo ket nagserbida kas pagibatayan iti panangipatarus iti Ebangheliona kadagiti pagsasao ita. Aniat’ insurat ni Mateo iti pagsasao a Griego maipapan iti dayta a panagsasarita iti Bantay dagiti Olibo? Aniat’ insuratna maipapan iti “iyaay” wenno “kaadda” nga insaludsod dagiti adalan sa kinomentuan ni Jesus?
10. (a) Aniat’ Griego a sao para iti “iyaay” ti masansan nga inaramat ni Mateo, ken ania dagiti mabalin a kaipapananna? (b) Ania pay a sabali a Griego a sao ti makapainteres?
10 Iti umuna a 23 a kapitulo ti Mateo, nasurok a 80 a daras a masarakantayo ti maysa a gagangay a Griego a verbo para iti “iyaay,” nga erʹkho·mai. Naynay nga ipasimudaagna ti kapanunotan nga iyaasideg wenno iyaadani, kas ti adda iti Juan 1:47: “Ni Jesus nakitana ni Natanael nga um-umay nga agturong kenkuana.” Depende iti pakausaranna, ti verbo nga erʹkho·mai mabalin a kaipapanannat’ “dumteng,” “mapan,” “makadanon,” “makagteng,” wenno “mapan sadiay.” (Mateo 2:8, 11; 8:28; Juan 4:25, 27, 45; 20:4, 8; Aramid 8:40; 13:51) Ngem iti Mateo 24:3, 27, 37, 39, nagaramat ni Mateo iti sabali a sao, maysa a nombre a saan a masarakan iti sabali pay a paset dagiti Ebanghelio: ti pa·rou·siʹa. Yantangay pinaltiingan ti Dios ti pannakaisurat ti Biblia, apay a tinignayna ni Mateo a mangpili iti daytoy Griego a sao kadagitoy a bersikulo idi isursuratna ti Ebangheliona iti Griego? Aniat’ kaipapanan dayta, ken apay a kayattay a maammuan?
11. (a) Aniat’ kaipapanan ti pa·rou·siʹa? (b) Kasano a dagiti pagarigan kadagiti insurat ni Josephus adda pakainaiganna iti pannakaawattayo iti pa·rou·siʹa? (Kitaenyo ti footnote.)
11 Mainaig iti daytoy, ti pa·rou·siʹa kaipapanannat’ “kaadda.” Kuna ti Expository Dictionary of New Testament Words ni Vine: “Ti PAROUSIA, . . . iti lit[eral], kaadda, para, kadua, ken ousia, panagbalin (manipud iti eimi, agbalin), ipasimudaagna agpadpada ti idadateng ken ti kasaruno a kaadda a kadua. Kas pagarigan, iti surat iti papiro dakamaten ti maysa a babai ti kinapateg ti parousia-na iti maysa a lugar tapno mataming dagiti banag mainaig iti sanikuana.” Ilawlawag ti dadduma a diksionario nga ipasimudaag ti pa·rou·siʹa ‘ti isasarungkar ti maysa nga agturay.’ Gapuna, saan la a basta apagbiit nga idadateng, no di ket ti kaadda manipud iti idadateng nga agtultuloy. Makapainteres, kastat’ panangaramat ti historiador a Judio a ni Josephus, a kasadaran dagiti apostol, iti pa·rou·siʹa.a
12. Kasano a ti Biblia a mismo tulongannatayo a mangpasingked iti kaipapanan ti pa·rou·siʹa?
12 Ti kaipapanan a “kaadda” silalawag a pinaneknekan ti nagkauna a literatura, nupay kasta ad-adda nga interesado dagiti Kristiano iti pangus-usaran ti Sao ti Dios iti pa·rou·siʹa. Umasping ti sungbat—kaadda. Matarusantayo dayta manipud iti pagarigan kadagiti surat ni Pablo. Kas pagarigan, insuratna kadagiti taga-Filipos: “Iti wagas a panagtulnogyo a kankanayon, saan laeng a kabayatan ti kaaddak, no di ket ad-adda pay a sisasagana ita kabayatan ti kaawanko, itultuloyyo nga itrabaho ti bukodyo a pannakaisalakan.” Dinakamatna met maipapan iti pannakipagtaeng a kaduada tapno agrag-oda “babaen ti kaadda[na] [pa·rou·siʹa] manen kada[kuada].” (Filipos 1:25, 26; 2:12) Mabasa kadagiti sabali a bersion “ti panagbalinko a kaduayo manen” (Weymouth; New International Version); “inton addaak a kaduayo manen” (Jerusalem Bible; New English Bible); ken “inton maminsan pay addaak iti nagtetengngaanyo.” (Twentieth Century New Testament) Iti 2 Corinto 10:10, 11, pinagduma ni Pablo ti “kaaddana iti pisikal” iti “kaawanna.” Kadagitoy a pagarigan nalawag a saan nga agsasao maipapan iti iyaasideg wenno idadatengna; inaramatna ti pa·rou·siʹa iti anag a panagbalin nga adda.b (Idiligyo ti 1 Corinto 16:17.) Ngem, komusta met dagiti panangtukoy maipapan iti pa·rou·siʹa ni Jesus? Kaipapananda kadi ti ‘iyaayna,’ wenno ipaspasimudaagda kadi ti napapaut a kaaddana?
13, 14. (a) Apay a rumbeng a maikunatayo a ti pa·rou·siʹa agpaut iti las-ud ti panawen? (b) Aniat’ maikuna maipapan iti kapaut ti pa·rou·siʹa ni Jesus?
13 Interesado iti pa·rou·siʹa ni Jesus dagiti pinulotan ti espiritu a Kristiano idi kaaldawan ni Pablo. Ngem pinakdaaran ida ni Pablo a dida koma ‘maallilaw iti panagrasrasonda.’ Kasapulan a dumteng nga umuna “ti tao ti kinakillo,” a napaneknekan a ti klero ti Kakristianuan. Insurat ni Pablo a “ti kaadda daydiay nakillo ket maitunos iti panagtignay ni Satanas buyogen ti tunggal mannakabalin nga aramid ken dagiti ulbod a pagilasinan.” (2 Tesalonica 2:2, 3, 9) Nalawag, ti pa·rou·siʹa, wenno kaadda, ti “tao ti kinakillo” saan laeng a basta apagbiit nga idadateng; agpaut dayta iti las-ud ti panawen, nga iti dayta agparang dagiti ulbod a pagilasinan. Apay a napateg daytoy?
14 Usigenyo ti bersikulo sakbay unay dayta: “Maipanayagto daydiay nakillo, a papatayento ni Apo Jesus babaen ti espiritu ti ngiwatna ket pukawennanto babaen ti pannakaiparangarang ti kaaddana.” No kasano a ti kaadda “ti tao ti kinakillo” ket iti las-ud ti maysa a periodo ti panawen, kasta met nga agpaut iti sumagmamano a panawen ti kaadda ni Jesus ken dumanon iti kangitingitanna iti pannakadadael dayta nakillo nga “anak ti pannakadadael.”—2 Tesalonica 2:8.
Dagiti Parupa ti Pagsasao a Hebreo
15, 16. (a) Ania a partikular a sao ti naaramat iti adu a patarus ti Mateo iti Hebreo a pagsasao? (b) Kasano a naaramat ti bohʼ iti Kasuratan?
15 Kas nadakamat, nalawag nga immuna nga insurat ni Mateo ti Ebangheliona iti pagsasao a Hebreo. Gapuna, ania a Hebreo a sao ti inaramatna iti Mateo 24:3, 27, 37, 39? Dagiti bersion ti Mateo a naipatarus iti moderno a Hebreo addaan iti porma ti verbo a bohʼ, agpadpada iti saludsod dagiti apostol ken iti sungbat ni Jesus. Mangiturong daytoy iti panangbasa a kas iti: “Anianto ti pagilasinan ti [bohʼ] ken ti panungpalan ti sistema ti bambanag?” ken, “Kas iti kaaldawan idi ni Noe, kastanto ti [bohʼ] ti Anak ti tao.” Aniat’ kaipapanan ti bohʼ?
16 Nupay addaan nadumaduma nga anag, ti Hebreo a verbo a bohʼ nangnangruna a kaipapananna “umay.” Kuna ti Theological Dictionary of the Old Testament: ‘Tangay agparang iti 2,532 a daras, ti bohʼ ket maysa kadagiti masansan unay a naaramat a verbo iti Hebreo a Kasuratan ken ti kangrunaan a verbo a mangipaspasimudaag iti panagtignay.’ (Genesis 7:1, 13; Exodo 12:25; 28:35; 2 Samuel 19:30; 2 Ar-ari 10:21; Salmo 65:2; Isaias 1:23; Ezequiel 11:16; Daniel 9:13; Amos 8:11) No nagaramat ni Jesus ken dagiti apostol iti maysa a sao nga addaan kastat’ kaadu a kaipapanan, mabalin a pagdedebatean ti anagna. Ngem nagaramatda kadi?
17. (a) Apay a dagiti moderno a Hebreo a patarus ti Mateo mabalin a saanda a maibaga no ania a talaga ti kinuna ni Jesus ken dagiti apostol? (b) Sadino pay ti pakasarakantayo iti pangripiripan no ania a sao ti mabalin nga inaramat ni Jesus ken dagiti apostol, ken ania pay ti sabali a makagapu no apay nga interesadotayo iti daytoy a gubuayan? (Kitaenyo ti footnote.)
17 Laglagipenyo a dagiti moderno a bersion iti Hebreo ket patarus a mabalin a di mangidatag iti eksakto nga insurat ni Mateo iti Hebreo. Ti kinapudnona nagaramat la ketdi ni Jesus iti maysa a sao malaksid iti bohʼ, maysa a maitutop iti anag ti pa·rou·siʹa. Makitatay daytoy iti 1995 a libro a Hebrew Gospel of Matthew, ni Propesor George Howard. Ipamaysa ti libro ti maysa nga argumento idi maika-14 a siglo maibusor iti Kinakristiano nga insurat ti Judio a mangngagas a ni Shem-Tob ben Isaac Ibn Shaprut. Indatag dayta a dokumento ti maysa a Hebreo a teksto ti Ebanghelio ni Mateo. Adda pammaneknek nga imbes a naipatarus manipud iti Latin wenno Griego idi panawen ni Shem-Tob, nakadadaanen daytoy a teksto ti Mateo ken orihinal a naisurat iti Hebreo.c Iti kasta iyasidegnatay daytoy iti no ania ti naikuna iti Bantay dagiti Olibo.
18. Ania a makapainteres a Hebreo a sao ti inaramat ni Shem-Tob, ken aniat’ kaipapananna?
18 Iti Mateo 24:3, 27, 39, saan nga aramaten ti Mateo ni Shem-Tob ti verbo a bohʼ. Imbes ketdi, aramatenna ti mainaig a nombre a bi·ʼahʹ. Agparang dayta a nombre iti Hebreo a Kasuratan iti Ezequiel 8:5 laeng, a sadiay kaipapanannat’ “sumrekan a dalan.” Imbes a mangipasimudaag iti tignay nga iyaay, ti bi·ʼahʹ sadiay tuktukoyenna ti sumrekan iti maysa a patakder; no addaka iti seserrekan a dalan wenno iti ruangan, addakan iti patakder. Kasta met, masansan nga usaren dagiti di-Naimbibliaan a relihioso a dokumento kadagiti Dead Sea Scrolls ti bi·ʼahʹ maipanggep iti idadateng wenno panangrugi dagiti rebbengen ti kinapadi. (Kitaenyo ti 1 Cronicas 24:3-19; Lucas 1:5, 8, 23.) Ken ti maysa a patarus idi 1986 iti Hebreo ti nagkauna a Siriac (wenno, Aramaico) a Peshitta inaramatna ti bi·ʼahʹ iti Mateo 24:3, 27, 37, 39. Gapuna adda ebidensia nga idi nagkauna a panawen ti nombre a bi·ʼahʹ mabalin nga adda anagna a naiduma bassit iti verbo a bohʼ a naaramat iti Biblia. Apay a makapainteres daytoy?
19. No inaramat ni Jesus ken dagiti apostol ti bi·ʼah,ʹ aniat’ maikunatayo?
19 Mabalin nga inaramat dagiti apostol iti saludsodda ken iti sungbat ni Jesus daytoy nombre a bi·ʼah.ʹ Uray no ti pampanunoten laeng idi dagiti apostol ket ti ideya nga idadateng ni Jesus iti masanguanan, mabalin nga inaramat ni Kristo ti bi·ʼahʹ tapno iramanna ti ad-adda pay ngem iti pampanunotenda idi. Mabalin a tuktukoyen ni Jesus ti idadatengna tapno rugianna ti baro a rebbengen; ti idadatengna ti pangrugian ti baro nga akemna. Tumupag daytoy iti anag ti pa·rou·siʹa, a simmaruno nga inaramat ni Mateo. Ti kasta a panangaramat iti bi·ʼahʹ silalawag, a suportaranna ti nabayagen nga insursuro dagiti Saksi ni Jehova, a ti ragup a “pagilasinan” nga inted ni Jesus ket mangipakita nga isut’ addan.
Panangur-uray iti Tampok ti Kaaddana
20, 21. Aniat’ maadaltayo iti komento ni Jesus maipapan kadagidi kaaldawan ni Noe?
20 Ti panangadaltayo iti kaadda ni Jesus ket rumbeng a direkta a mangimpluensia iti panagbiagtayo ken kadagiti namnamaentayo. Indagadag ni Jesus kadagiti pasurotna nga agtalinaedda a nasiput. Nangipaay iti pagilasinan tapno mailasin ti kaaddana, nupay kaaduan ti mangyaleng-aleng: “Kas iti kaaldawan idi ni Noe, kastanto ti kaadda ti Anak ti tao. Ta kas kadakuada idi kadagidiay nga al-aldaw kasakbayan ti layus, a mangmangan ken umin-inumda, mangas-asawa dagiti lallaki ken maiyas-asawa dagiti babbai, agingga iti aldaw a ni Noe simrek iti daong; ket dida nangikankano agingga a ti layus immay ket inyanudna amin ida, kastanto ti kaadda ti Anak ti tao.”—Mateo 24:37-39.
21 Idi kaaldawan ni Noe, kaaduan kadagiti tao iti dayta a kaputotan nagtultuloyda laeng kadagiti normal nga aramidda. Impadto ni Jesus a kastanto met iti “kaadda ti Anak ti tao.” Mabalin a narikna dagiti tao iti aglawlaw ni Noe nga awan aniaman a mapasamak. Ammoyo no ania a talaga ti napasamak. Dagidiay nga aldaw, a nagsaknap iti panawen, nakagteng iti kangitingitanda, “dimteng ti layus ket dinadaelna ida amin.” Mangidatag ni Lucas iti umasping a salaysay a sadiay indilig ni Jesus ti “kaaldawan ni Noe” iti “kaaldawan ti Anak ti tao.” Imbalakad ni Jesus: “Kastanto met laeng a pamay-an iti dayta nga aldaw inton ti Anak ti tao maipanayag.”—Lucas 17:26-30.
22. Apay a rumbeng nga ad-adda nga interesadotayo iti padto ni Jesus iti Mateo kapitulo 24?
22 Addaan amin dagitoy iti naisangsangayan a kaipapanan kadatayo gapu ta agbibiagtayo iti panawen a mailasintayo dagiti pasamak nga impadto ni Jesus—dagiti gubat, ginggined, saplit, kinakirang ti taraon, ken pannakaidadanes dagiti adalanna. (Mateo 24:7-9; Lucas 21:10-12) Nabatad ti kakasta manipud iti dangadang a nangbalbaliw iti historia a nakallalagip a napanaganan Gubat Sangalubongan I, nupay ibilang ti adu a tao dagitoy kas normal a paset ti historia. Nupay kasta, matarusan dagiti pudno a Kristiano ti kaipapanan dagitoy a napateg a pasamak, kas iti pannakatarus dagiti nasiput a tattao a ti panagtubo dagiti bulong ti kayo a higos kaipapananna nga asidegen ti kalgaw. Imbalakad ni Jesus: “Iti kastoy a pamay-an dakayo met, inton makitayo a mapaspasamak dagitoy a bambanag, ammuenyo a ti pagarian ti Dios asidegen.”—Lucas 21:31.
23. Kadagiti siasino nga addaan naisangsangayan a kaipapanan ti sasao ni Jesus iti Mateo 24, ken apay?
23 Impamaysa ni Jesus kadagiti pasurotna ti dakkel a paset ti sungbatna idiay Bantay dagiti Olibo. Isudat’ makiraman iti makaispal-biag a trabaho a panangikasaba iti naimbag a damag iti amin a daga sakbay a dumteng ti panungpalan. Isudat’ makatarus iti “makarimon a banag a mamataud iti panaglangalang . . . a sitatakder iti maysa a nasantuan a disso.” Isudat’ mangipangag babaen ti ‘panagkamang’ sakbay ti dakkel a rigat. Ken isudat’ nangnangruna a maapektaran iti nainayon a sasao: “No di napaababa dagita nga aldaw, awanto ti lasag a maisalakan; ngem maigapu kadagiti napili dagita nga aldaw mapaababadanto.” (Mateo 24:9, 14-22) Ngem ania a talaga ti kaipapanan dagidiay mangtignay-panunot a sasao, ken apay a maikuna a mangipaayda iti pakaibatayan tapno maaddaantayo iti naruay a kinaragsak, panagtalek, ken regta itan? Ti sumaganad a panangadal iti Mateo 24:22 ti mangipaay kadagiti sungbat.
[Dagiti Footnote]
a Dagiti pagarigan manipud ken Josephus: Ti kimat ken gurruod idiay Bantay Sinai “impakaammoda ti kaadda [pa·rou·siʹa] ti Dios sadiay.” Ti namilagruan a parangarang iti tabernakulo “impakitana ti kaadda [pa·rou·siʹa] ti Dios.” Babaen ti panangipakitana iti adipen ni Eliseo kadagiti aglikmut a karuahe, “imparangarang [ti Dios] iti adipenna ti pannakabalin ken kaaddana [pa·rou·siʹa].” Idi inkagumaan ni Romano nga opisial a Petronio a pagulimeken dagiti Judio, kinuna ni Josephus nga ‘impakita ti Dios ken ni Petronio ti kaaddana [pa·rou·siʹa]’ babaen ti panamagtudona. Saan nga inyaplikar ni Josephus ti pa·rou·siʹa iti maysa laeng nga iyaasideg wenno apagbiit nga idadateng. Kaipapananna ti agtultuloy, uray di makita, a kaadda. (Exodo 20:18-21; 25:22; Levitico 16:2; 2 Ar-ari 6:15-17)—Idiligyo ti Antiquities of the Jews, Libro 3, kapitulo 5, parapo 2 [80]; kapitulo 8, parapo 5 [202]; Libro 9, kapitulo 4, parapo 3 [55]; Libro 18, kapitulo 8, parapo 6 [284].
b Iti A Critical Lexicon and Concordance to the English and Greek New Testament, tinukoy ni E. W. Bullinger a ti pa·rou·siʹa kaipapananna ‘ti agbalin wenno panagbalin nga adda, ngarud, ti kaadda, idadateng; iyaay a mangiraman iti kapanunotan a permanente a panagnaed sipud iti dayta nga iyaay nga agtultuloy.’
c Ti maysa a pammaneknek ket naglaon iti Hebreo a sasao a “Ti Nagan,” a naisurat wenno napaababa, iti 19 a daras. Insurat ni Propesor Howard: “Ti panangbasa iti Nasantuan a Nagan iti maysa a Nakristianuan a dokumento nga inadaw ti bumusbusor a Judio ket nakadidillaw. No maysa daytoy a Hebreo a patarus ti Griego wenno Nakristianuan a Latin a dokumento, namnamaen ti maysa a masarakanna ti adonai [Apo] iti teksto, saan a ti simbolo para iti di maibalikas a nadibinuan a nagan a YHWH. . . . Di mailawlawag ti panangiragpinna iti di maibalikas a nagan. Sibibileg nga ipasimudaag ti pammaneknek a nagun-od ni Shem-Tob ti kopiana iti Mateo nga addaanen Nasantuan a Nagan iti teksto ken nalabit a sinalimetmetanna dayta imbes a maipasango iti peggad a masarakan a nagbasol iti panangikkat iti dayta.” Usaren ti New World Translation of the Holy Scriptures—With References ti Mateo (J2) ni Shem-Tob kas suporta iti panangaramat iti nadibinuan a nagan iti Kristiano a Griego a Kasuratan.
Kasanoyo a Sungbatan?
◻ Apay a napateg a makita ti panagduma iti panangipatarus dagiti Biblia iti Mateo 24:3?
◻ Aniat’ kaipapanan ti pa·rou·siʹa, ken apay a masapul a pakaseknan daytoy?
◻ Aniat’ posible a pagpadaan ti Mateo 24:3 iti Griego ken iti Hebreo?
◻ Ania a banag maipanggep iti panawen ti kasapulan a maammuantayo iti panangtarus iti Mateo kapitulo 24?
[Ladawan iti panid 10]
Ti Bantay dagiti Olibo, a matannawaganna ti Jerusalem