Pudno a Talna—Sadino ti Pagtaudanna?
“Pagsardengen [ni Jehova] dagiti gubgubat inggana iti ungto ti daga.”—SALMO 46:9.
1. Ania a nakaskasdaaw a kari maipapan iti talna ti masarakantayo iti padto ni Isaias?
“TI ARAMID ti kinalinteg isunto ti talna; ket ti patauden ti kinalinteg, kinaulimek ken panagtalek nga agnanayon. Ket ti ilik agnaedto iti natalna a pagyanan; ken iti namayengmeng a pagtaengan, ken kadagiti natalingenngen a paginanaan.” (Isaias 32:17, 18) Anian a nagpintas a kari! Maysa a kari maipapan iti pudno a talna nga iyeg ti Dios.
2, 3. Deskribirenyo ti pudno a talna.
2 Ngem, ania ti pudno a talna? Kaawan laeng aya ti gubat? Wenno tiempo laeng aya nga agsagsagana dagiti nasion para iti sumaruno a gubat? Arapaap laeng aya ti pudno a talna? Kasapulantayo dagiti mapagtalkan a sungbat dagitoy a saludsod. Umuna, saan nga arapaap laeng ti pudno a talna. Lab-awan ti talna nga inkari ti Dios ti aniaman a mapanunot daytoy a lubong. (Isaias 64:4) Saan dayta a talna iti sumagmamano laeng a tawen wenno sumagmamano a dekada. Agtalinaed iti agnanayon! Ket dayta a talna saan nga agpaay laeng iti sumagmamano a nagasat a tattao—saklawenna ti langit ken daga, dagiti anghel ken tattao. Danonenna dagiti tattao iti amin a nasion, puli, pagsasao, ken kolor. Awan pagbeddenganna, awan makalapped, wenno makakeltay iti dayta.—Salmo 72:7, 8; Isaias 48:18.
3 Ti pudno a talna kaipapananna ti inaldaw a talna. Kaipapananna ti panagriingyo iti tunggal agsapa nga awan mapampanunotyo a gubat, di madanagan iti masakbayanyo, iti masakbayan dagiti annakyo, uray iti masakbayan dagiti appokoyo. Kaipapananna ti naan-anay a talna ti panunot. (Colosas 3:15) Kaipapananna nga awanen ti krimen, awanen ti kinaranggas, awanen dagiti nasinasina a pamilia, awanen dagiti tattao nga awanan pagtaengan, awanen dagiti tattao nga agbisbisin wenno kumkumter, ken awanen ti pannakaupay ken pannakapaay. Nasaysayaat pay, ti talna ti Dios kaipapananna ti maysa a lubong nga awan ti sakit, ut-ot, ladingit, wenno ipapatay. (Apocalipsis 21:4) Anian a nakaskasdaaw ti namnamatayo a mangsagrap iti pudno a talna iti agnanayon! Saan kadi a daytoy a kita ti talna ken kinaragsak ti il-iliwentay amin? Saan kadi a daytoy a kita ti talna ti rumbeng nga ikararag ken gun-odentayo?
Napaay ti Panangikagumaan ti Sangatauan
4. Ania ti inaramid dagiti nasion iti panangikagumaanda a mangtun-oy iti talna, ket ania ti resultana?
4 Adun a siglo a pagsasaritaan dagiti tattao ken nasion ti talna, pagdedebateanda ti talna, ken agkarapirmada iti ginasut a katulagan maipapan iti kappia. Ania ti resultana? Iti napalabas a 80 a tawen, gistay inaldaw nga adda nasion wenno grupo a makigubgubat. Nalawag, naatap ti talna iti sangatauan. Gapuna, ti saludsod isu daytoy, Apay a napaay amin a panangikagumaan ti tao a mangipasdek iti sangalubongan a talna, ken apay a di maipasdek ti tao ti manayon a pudno a talna?
5. Apay a kanayon a mapaay ti panangikagumaan ti sangatauan a mangtun-oy iti talna?
5 Ti simple a sungbat ket saan a nagturong ti sangatauan iti umiso a gubuayan ti pudno a talna. Iti panangimpluensia ni Satanas a Diablo, nangbuangay dagiti tattao kadagiti organisasion a biktima dagiti bukodda a pagkapuyan ken dakes nga aramid—ti kinaagum ken ambisionda, ti panaggartemda iti pannakabalin ken kinalatak. Nagadalda kadagiti kolehio ken unibersidad ken nangbangonda kadagiti organisasion a mangusig ken mangrisut kadagiti parikut, ngem nangparnuay laeng dagitoy iti ad-adu pay a pamay-an ti panangirurumen ken panangdadael. Iti ania a gubuayan a maiturturong dagiti tattao? Sadino ti nagpannurayanda?
6, 7. (a) Ania ti nagapuanan ti Liga de Naciones? (b) Ania ti nagapuanan ti Naciones Unidas?
6 Idi 1919, nagtalek dagiti nasion iti Liga de Naciones a mangipasdek iti manayon a talna. Nakeltay dayta a namnama idi a rinaut ti buyot ni Mussolini ti Ethiopia idi 1935 ken idi a bimtak ti guerra sibil idiay España idi 1936. Awan a pulos naaramidan ti Liga idi bimtak ti Gubat Sangalubongan II idi 1939. Saan a nagpaut ti makunkuna a talna iti uray 20 a tawen la koma.
7 Ti ngay Naciones Unidas? Nakaipaay aya iti napaypayso a namnama iti manayon a sangalubongan a talna? Saan a pulos. Nasurok a 150 a gubat ken dangadang ti napasamaken manipud pannakabuangayna idi 1945! Di pakasdaawan a ni Gwynne Dyer, taga-Canada a mangad-adal iti gubat ken kadagiti makagapu iti dayta, dineskribirna ti UN kas “maysa nga asosasion dagiti mangnganup a nagbalin a manangsaluad kadagiti animal, saan a timpuyog dagiti sasanto,” ken “nakapuy nga institusion a pagtataudan laeng ti adu a saosao.”—Idiligyo ti Jeremias 6:14; 8:15.
8. Nupay pagsasaritaanda ti talna, ania ti ar-aramiden dagiti nasion? (Isaias 59:8)
8 Nupay pagsasaritaanda ti talna, agtultuloy ti panagimbento ken panagaramid dagiti nasion kadagiti armas. Dagiti pagilian a mangilunglungalong kadagiti komperensia maipapan iti kappia ti masansan a mangidadaulo a mismo iti panagaramid kadagiti igam. Gapu iti napigsa a komersial nga interes, mangparpartuat dagitoy a pagilian kadagiti makapapatay nga armas, a pakairamanan dagiti nakaam-amak a land mines a mangpappapatay wenno mangbalbaldado iti agarup 26,000 a sibilian a nataengan ken ubbing kada tawen. Kinaagum ken kinadakes ti mangtigtignay kadakuada. Paset ti internasional a negosio ti armas ti panangpasuksok ken panangpasukib. Daytoy ti pagtataudan ti kinabaknang ti dadduma a politiko.
9, 10. Ania ti mapalpaliiw dagiti eksperto iti lubong maipapan kadagiti gubat ken panagregget ti tao?
9 Idi Disiembre 1995, ti Polaco a pisiko a nangabak iti Premio Nobel para iti Kappia a ni Joseph Rotblat indawatna kadagiti nasion nga isardengdan ti agpipinnaadu iti armas. Kinunana: “Ti kakaisuna a pamay-an tapno malapdan ti [baro a panagpipinnaadu iti armas] isu ti panamagpatingga a mamimpinsan iti gubat.” Iti panagkunayo mapasamakto ngata daytoy? Manipud idi 1928, pinirmaan ti 62 a nasion ti Kellogg-Briand Pact, a nangbabalawanda iti gubat kas pangrisut kadagiti di pagkikinnaawatan. Nabatad a pinaneknekan ti Gubat Sangalubongan II nga awan serserbi daydi a katulagan.
10 Di mailibak, nagbalin ti gubat a pakaitibkolan iti dalan ti pakasaritaan ti sangatauan. Kas insurat ni Gwynne Dyer, “dakkel ti paset ti gubat iti sibilisasion ti tao, ket ti pakasaritaanna kas kapaut ti sibilisasion.” Wen, addaan ti gistay amin a sibilisasion ken imperio kadagiti madaydayaw a bannuar iti militar, nabileg nga armada, agdindinamag a gubat, nakasagsagrado nga eskuelaan ti militar, ken nakaad-adu nga igam. Nupay kasta, nadawdawel ken ad-adu a biag ti pinukaw dagiti gubat iti siglotayo ngem iti napalabas.
11. Ania a napateg a banag ti di inkankano dagiti panguluen ti lubong iti panangtun-oyda iti talna?
11 Nalawag a di inkankano dagiti panguluen ti lubong ti nainsiriban a sasao ti Jeremias 10:23: “O Jehova, ammok a ti dalan ti tao saan nga agtaud kenkuana met laeng; saan nga agtaud iti tao a magna ti panangiturong kadagiti addangna.” No di maikankano ti Dios, awan ti pudno a talna. No kasta, kayat kadi a sawen amin daytoy a di maliklikan ti gubat iti sibilisado a kagimongan? Kayatna kadi a sawen a maysa nga imposible nga arapaap ti talna—ti pudno a talna?
Panangammo iti Makagapu
12, 13. (a) Ania ti ipalgak ti Biblia maipapan iti kangrunaan, di makita a pakaigapuan ti gubat? (b) Kasano nga imbaw-ing ni Satanas ti atension ti sangatauan manipud iti napaypayso a solusion dagiti parikut ti lubong?
12 Tapno masungbatan dagita a saludsod, masapul a maawatantayo dagiti pakaigapuan ti gubat. Silalawag a kuna ti Biblia a ti rebelioso nga anghel a ni Satanas ti orihinal a “mammapatay” ken “managulbod” ket “ti intero a lubong adda iti pannakabalin daydiay nadangkes.” (Juan 8:44; 1 Juan 5:19) Ania ti ar-aramidenna tapno maibanagna ti kayatna? Mabasatayo iti 2 Corinto 4:3, 4: “Ita, no ti naimbag a damag nga ideklarami ket iti kinapudnona naabbungotan, naabbungotan dayta kadagidiay madaddadael, a kadakuada ti dios daytoy a sistema ti bambanag binulsekna ti pampanunot dagiti di manamati, tapno ti lawag ti nadayag a naimbag a damag maipapan ken Kristo, isu a ladawan ti Dios, saan koma nga agsilnag.” Ar-aramiden ni Satanas ti amin a kabaelanna tapno maibaw-ing ti atension ti sangatauan manipud iti Pagarian ti Dios kas solusion dagiti parikut ti lubong. Bulbulseken ken iyaw-awanna dagiti tattao babaen kadagiti mamagsisina a sosial, napolitikaan, ken narelihiosuan nga isyu, tapno agparang a napatpateg dagitoy ngem iti turay ti Dios. Maysa a pagarigan ti nabiit pay a nakaro nga itatanor ti nasionalismo iti intero a lubong.
13 Itantandudo ni Satanas a Diablo ti nasionalismo ken tribalismo, ti pammati a natantan-ok ti maysa a nasion, puli, wenno tribu ngem kadagiti sabsabali. Mabibiag ken mangrubrubrob iti ad-adu pay a gubat ken panagbibinnusor ti nakaro a panaggiginnura nga adun a siglo a naep-ep. Maipapan itoy a pagannayasan, namakdaar ni Federico Mayor, direktor-heneral ti UNESCO: “Uray kadagiti lugar a kadawyan idi ti panagpipinnabus-oy, kumarkaro ti panagbuteng kadagiti ganggannaet, ket ti panangidumduma iti ili wenno puli a kasla nagpatingga idin, tumantanor manen.” Ania ti resultana? Ti nakaal-alingget a sapasap a panangpapatay idiay dati a Yugoslavia ken ti panangibuyat iti dara gapu iti tribu idiay Rwanda ket dua laeng kadagiti kasta a pasamak a nagdindinamag.
14. Kasano ti panangiladawan ti Apocalipsis 6:4 iti gubat ken iti epektona iti tiempotayo?
14 Impakpakauna ti Biblia nga iti panawen ti panungpalan daytoy a sistema, ageskape iti intero a daga ti maysa a maris-apuy a kabalio, a mangisimsimbolo iti gubat. Mabasatayo iti Apocalipsis 6:4: “Sabali pay ti rimmuar, maysa a maris-apuy a kabalio; ket iti daydiay sisasakay iti dayta naipalubos nga ikkatenna ti talna iti daga tapno papatayenda ti maysa ken maysa; ket maysa a dakkel a kampilan ti naited kenkuana.” Nanipud 1914 makitkitatayon ti ‘panangikkat [daytoy simboliko a nakakabalio] iti talna,’ ket agtultuloy ti panagdadangadang ken panaggiginnubat dagiti nasion.
15, 16. (a) Ania ti paset ti relihion kadagiti gubat ken panagpipinnatay? (b) Kasano ti panangmatmat ni Jehova iti ar-aramiden dagiti relihion?
15 Di rumbeng a lipaten ti paset ti relihion kadagitoy a gubat ken panagpipinnatay. Dakkel ti sungsungbatan ti makaallilaw nga impluensia ti ulbod a relihion iti nadara a pakasaritaan ti sangatauan. Insurat ti Katoliko a teologo a ni Hans Küng: “Di mailibak a saan a nasayaat ken makadadael ti impluensia [dagiti relihion] ket dakkel ti pasetna iti gubat agpapan ita. Sungsungbatanda ti nakaad-adu a dangadang, nadara a panagraranget, wen, dagiti ‘narelihiosuan a gubat’; . . . ket pudno met daytoy iti dua a sangalubongan a gubat.”
16 Kasanot’ panangmatmat ni Jehova a Dios iti paset ti ulbod a relihion kadagiti panagpipinnatay ken gubat? Kastoy ti panangukom ti Dios iti ulbod a relihion, kas nailanad iti Apocalipsis 18:5: “Dagiti basolna namuntuonda a tumukno sadi langit, ket ti Dios linagipna dagiti aramidna a di kinahustisia.” Ti pannakibiang ti ulbod a relihion kadagiti napolitikaan nga agtuturay ti lubong nagbanag iti nakaro a pannakabasol iti dara, a kas man la namuntuon a basbasol, a di mabalin a palabsen ti Dios. Din agbayag ikkatennanto a mamimpinsan daytoy a pakaitibkolan iti dalan ti pudno a talna.—Apocalipsis 18:21.
Ti Dalan nga Agturong iti Talna
17, 18. (a) Apay a saan nga ubbaw nga arapaap laeng ti panamati a posible ti agnanayon a talna? (b) Ania ti naaramidanen ni Jehova a mangipasigurado a dumtengto ti pudno a talna?
17 No saan a maipasdek dagiti tao ti pudno ken manayon a talna babaen kadagiti ahensia a kas iti Naciones Unidas, sadino ti pagtaudan ti pudno a talna, ken kasano? Ubbaw nga arapaap laeng aya ti panamati a posible ti agnanayon a talna? Saan no agturongtayo iti umiso a gubuayan ti talna. Ket siasino dayta? Sumungbat ti Salmo 46:9 babaen ti panangibagana kadatayo a ni Jehova “pagsardengenna dagiti gubgubat inggana iti ungto ti daga; rungrungduenna ti bai ti pana, ket gupdenna a mamimpinsan ti gayang; puoranna dagiti luglugan iti apuy.” Ket rinugianen ni Jehova a pagsardengen dagiti gubat ken ipasdek ti pudno a talna. Kasano? Babaen ti panangisaadna ken Kristo Jesus iti trono ti Pagarian a pakaikarianna idi 1914 ken babaen ti panangipatungpalna iti kadakkelan a kampania a panangisuro maipaay iti talna iti pakasaritaan ti tao. Ipanamnama kadatayo ti naimpadtuan a sasao ti Isaias 54:13: “Amin dagiti annakmo maisuronto kadakuada ni Jehova, ket naruayto ti talna dagiti annakmo.”
18 Iyilustrar daytoy a padto ti prinsipio a tunggal epekto adda makagapu. Iti daytoy a banag, ti pannursuro ni Jehova—nga isu ti makagapu—pagbalinenna dagiti naranggas a tattao a mannakikappia nga addaan natalna a relasion iti Dios. Ti epekto isu ti panagbalbaliw ti puso a mamagbalin kadagiti tattao a mannakikappia. Agsaksaknapen uray ita iti sangalubongan daytoy a pannursuro a mangbalbaliw iti puso ken panunot dagiti tattao bayat a tultuladen ti riniwriw a tattao ti ulidan ti “Prinsipe ti Kappia” a ni Jesu-Kristo.—Isaias 9:6.
19. Ania ti insuro ni Jesus maipapan iti pudno a talna?
19 Ket ania ti insuro ni Jesus maipapan iti pudno a talna? Saan laeng a nagsao maipapan iti talna iti nagbabaetan dagiti nasion no di ket talna iti nagbabaetan dagiti tattao ken makin-uneg a talna nga aggubuay iti nadalus a konsiensia. Iti Juan 14:27, mabasatayo ti sasao ni Jesus kadagiti pasurotna: “Ibatik kadakayo ti talna, itedko kadakayo ti talnak. Diak ited dayta kadakayo iti wagas a panangited ti lubong. Dikay palubosan a mariribukan dagiti pusoyo wenno uray palubosan ida nga agalikenken gapu ti buteng.” Kasano a naiduma ti talna ni Jesus iti talna ti lubong?
20. Ania ti usaren ni Jesus a mangyeg iti pudno a talna?
20 Umuna, nainaig unay ti talna ni Jesus iti mensahe ti Pagarianna. Ammona a ti nalinteg a nailangitan a gobierno, a buklen ni Jesus ken dagiti 144,000 a makipagturay kenkuana, gibusannanto ti gubat ken dagiti mangisungsungsong iti gubat. (Apocalipsis 14:1, 3) Ammona a mangyegto dayta iti natalna a naparaisuan a kasasaad nga indiayana iti managdakdakes a natay iti sibayna. Saan a nangidiaya ni Jesus iti paglugaranna iti nailangitan a Pagarian, no di ket kinunana: “Pudno ibagak kenka ita nga aldaw, Makikaduakanto kaniak idiay Paraiso.”—Lucas 23:43.
21, 22. (a) Ania a nakaskasdaaw ken makaliwliwa a namnama ti ramanen ti pudno a talna? (b) Ania ti masapul nga aramidentayo tapno makitatayo dayta a bendision?
21 Ammo met ni Jesus a liwliwaento ti Pagarianna dagiti amin nga agladladingit a mamati kenkuana. Ti talnana ramanenna ti nakaskasdaaw ken makaliwliwa a namnama a panagungar. Laglagipenyo dagiti makaliwliwa a saona a masarakan iti Juan 5:28, 29: “Dikay agsiddaaw iti daytoy, agsipud ta um-umayen ti oras nga amin dagidiay adda kadagiti pakalaglagipan a tanem mangngegdanto ti timekna ket rummuardanto, dagidiay nagaramid kadagiti naimbag a bambanag iti panagungar iti biag, dagidiay nangiyugali kadagiti nakadakdakes a bambanag iti panagungar iti pannakaukom.”
22 Segseggaanyo kadi dayta a tiempo? Natayankay kadin kadagiti patpatgen? Mailiwkay kadi a makakita manen kadakuada? No kasta awatenyo ti talna nga ipaay ni Jesus. Maaddaankayo iti kas iti pammati ti kabsat ni Lazaro a ni Marta a nagkuna ken Jesus: “Ammok a bumangonto inton panagungar iti kamaudianan nga aldaw.” Ngem imutektekanyo ti makaparagsak unay a sungbat ni Jesus ken Marta: “Siak ti panagungar ken ti biag. Ti mangalagad iti pammati kaniak, uray no matay, agbiagto; ket tunggal maysa a sibibiag ken alagadenna ti pammati kaniak saanto a pulos matay. Mamatika kadi iti daytoy?”—Juan 11:24-26.
23. Apay a ti umiso a pannakaammo iti Sao ti Dios nasken iti pananggun-od iti pudno a talna?
23 Mabalinyo met a patien ken magunggonaan iti dayta a kari. Kasano? Babaen ti pananggun-od iti umiso a pannakaammo iti Sao ti Dios. Imutektekanyo no kasano nga impaganetget ni apostol Pablo ti kinapateg ti umiso a pannakaammo: “Dikam namingga a mangikarkararag kadakayo ken agdawdawat tapno mapnokayo koma iti umiso a pannakaammo iti pagayatanna iti isuamin a sirib ken naespirituan a pannakaawat, tapno magnakayo a maikari ken Jehova maipaay iti panggep a panangay-ayo a naan-anay kenkuana bayat nga agtultuloykayo nga agbunga iti tunggal naimbag nga aramid ket rumang-aykayo iti umiso a pannakaammo iti Dios.” (Colosas 1:9, 10) Kombinsirennakayo daytoy nga umiso a pannakaammo a ni Jehova a Dios ti gubuayan ti pudno a talna. Ibagana met kadakayo no ania ti masapul nga aramidenyo itan tapno maikunayo met ti kinuna ti salmista: “Sitatalnaak nga agpadpada iti panagiddakto ken iti pannaturogko: ta sika, Jehova, siksika laeng ti mangisaad kaniak iti kinatalged.”—Salmo 4:8.
Mailawlawagyo Kadi?
◻ Apay a kanayon a mapaay ti panangikagumaan ti tao a mangtun-oy iti talna?
◻ Ania ti kangrunaan a pakaigapuan ti gubat?
◻ Apay a saan nga ubbaw nga arapaap ti manayon a talna?
◻ Ania ti gubuayan ti pudno a talna?
[Ladawan iti panid 8]
Saan nga arapaap ti pudno a talna. Kari ti Dios dayta
[Ladawan iti panid 10]
Manipud idi 1914, ti simboliko a nakasakay iti maris-apuy a kabalio inikkatna ti talna ditoy daga
[Ladawan iti panid 11]
Maiyeg kadi ti relihion ken ti UN ti talna?
[Credit Line]
Rinetrato ti UN