Sangalubongan a Panagkaykaysa—Mapasamakto Ngata?

Sangalubongan a Panagkaykaysa—Mapasamakto Ngata?

“NO AGBALLIGITAYO iti sumarsaruno a sumagmamano a kaputotan iti panangbalbaliw iti lubong dagiti agbukbukod nga estado a pagbibiagantayo nga agturong iti maysa a kita ti pudpudno nga internasional a komunidad, . . . no kasta naan-anay a mapagsardengtayo met ti nagkauna a kaugalian a pannakigubat . . . Ngem, no mapaaytayo, nalabit nga . . . agpatingganto ti sibilisasion.” Kasta ti kuna ti historiador iti militar a ni Gwynne Dyer iti librona a napauluan War.

Dagiti panid ti historia, kuna ni Dyer, ket napno kadagiti salaysay maipapan kadagiti nasion ken dadduma pay a nabibileg a grupo a nangpili iti gubat a mangrisut kadagiti dida pagkikinnaawatan. Ti dida panagtutunos dinadaelna ti biag ti riniwriw a biktima. Maitutop pay laeng ita ti panangiladawan ni Ari Solomon no kasano a nakaapektar daytoy kadagiti tao idi kaaldawanna. Insuratna: “Nagbaw-ingak ket nakitak amin a pammarigat a maaramid iti baba ti init; ket adtoy, dagiti lulua dagiti naparigat, ket isuda awananda iti mangliwliwa; ket iti biang dagiti mangparparigat kadakuada adda idi pannakabalin; ngem awan ti mangliwliwa kadakuada.”—Eclesiastes 4:1.

Itatta, kas kuna ti nadakamat a historiador, malaksid iti asi kadagiti “lulua dagiti naparigat,” adda kanayonan a makagapu iti panagbirok iti pamay-an tapno agbalin ti lubong dagiti agbukbukod nga estado a maysa a kita ti pudpudno nga internasional a komunidad: Nakataya ti mismo a kinatalged ti sibilisasion! Ti moderno a gubat mabalin a dadaelenna ti tunggal nasion a mangiwayat iti daytoy ket awan a pulos ti pangabakenna.

Masirsirmatan ti Sangalubongan a Panagkaykaysa?

Ania dagiti pangnamnamaan iti sangalubongan a panagkaykaysa? Maparmek ngata ti natauan a kagimongan dagiti mamagsisina a puersa a mangipangpangta iti kinatalged ti daga? Kasta ti pagarupen ti dadduma. Insurat ni John Keegan, defense editor iti Daily Telegraph ti Britania: “Iti laksid ti pannakariro ken di pannakasinunuo, agparang a masirsirmataantayo ti in-inut nga itataud ti maysa a lubong nga awanan gubat.”

Ania ti mangipaay kenkuana iti kastoy a positibo a panangmatmat? Apay nga adu ti kasla mangnamnama iti laksid ti naunday a pakasaritaan ti gubat ti sangatauan ken ti kasla kinaawan kabaelan ti tao a mangituray iti bagina a sibaballigi? (Jeremias 10:23) ‘Umab-abante ti sangatauan. Ipakita ti historia ti agtultuloy nga idudur-as,’ kinuna idi ti dadduma. Uray ita, adu ti mamati nga uray kaskasano agballigi ti naikasigudan a kinaimbag ti tao maibusor iti kinadakes. Realistiko kadi dayta a namnama? Wenno arapaap laeng a mangiturong iti ad-adda a pannakapaay? Iti librona a Shorter History of the World, realistiko nga insurat ti historiador a ni J. M. Roberts: “Adayo a maikuna nga agparang a natalged ti masakbayan ti lubong. Awan met ti masirmataan a panagpatingga ti panagsagaba ti tao, wenno aniaman a pamatian a mapasamak daytoy.”

Addada kadi pudpudno a pamatian a dagiti tattao ken nasion talaga a maparmekda ti kinaawan-talekda iti maysa ken maysa ken ti dida pagkikinnaawatan a mamagsisina kadakuada? Wenno saan la a ti panangikagumaan ti tao ti kasapulan? Usigen iti sumaganad nga artikulo dagitoy a saludsod.

[Picture Credit Line iti panid 2]