Mapagtalkam Kadi ti Konsiensiam?

ITI normal a kasasaad, mapagtalkan nga instrumento ti kumpas. Kanayon a nakatudo iti amianan ti para tudona, nga iturturong ti magnetic field ti daga. Iti kasta, makapagtalek dagiti biahero iti kumpas a mangitudo iti direksion no awan dagiti tanda a surotenda. Ngem ania ti mapasamak no maidenna iti kumpas ti maysa a banag nga adda batumbalanina? Dumket iti batumbalani ti para tudo imbes a nakatudo iti amianan. Saanen a mapagtalkan a giya dayta.

Mabalin a mapasamak met ti kasta iti konsiensia ti tao. Immula ti Namarsua daytoy a pannakabalin kadatayo kas mapagpiaran a giya. Tangay naaramidtayo iti ladawan ti Dios, rebbengna koma nga iturongnatayo a kanayon ti konsiensia iti umiso a direksion no adda dagiti nasken a desisionantayo. Rebbengna koma a tignayennatay dayta a mangyanninaw kadagiti moral a pagalagadan ti Dios. (Genesis 1:27) Masansan a kasta ti ar-aramidenna. Kas pagarigan, insurat ni Kristiano nga apostol Pablo nga uray dagiti dadduma a di makaammo iti linteg ti Dios “aramidenda dagiti bambanag iti linteg sigun iti nakaisigudan.” Apay? Agsipud ta “ti konsiensiada saksaksianna ida.”​—Roma 2:14, 15.

Nupay kasta, saan a kanayon nga agtignay ti konsiensia iti kanito a rebbeng koma nga agtignay. Gapu iti natauan a kinaimperpekto, agduyostayo nga agaramid kadagiti banag nga ammotayo a dakes. “Pudno a pagragsakak ti linteg ti Dios maitunos iti kinatao nga adda iti unegko,” inamin ni Pablo, “ngem makitak iti kamkamengko ti sabali a linteg a makibakbakal maibusor iti linteg ti panunotko ket iturturongnak a sikakayaw iti linteg ti basol nga adda iti kamkamengko.” (Roma 7:22, 23) No masansan a tumuloktayo kadagiti dakes a pagannayasantayo, mabalin nga in-inut a saanen a mangrikna ti konsiensiatayo ket pagangayanna, saannan nga ibaga kadatayo a dakes ti kastoy ken kasdiay a kababalin.

Nupay kasta, iti baet ti kinaimperpektotayo, mabalintay nga itunos ti konsiensiatayo kadagiti pagalagadan ti Dios. Kinapudnona, nasken nga aramidentay dayta. Ti konsiensia a nadalus ken umiso ti pannakasanayna saan laeng a mangiturong iti nabara, nasinged a relasion iti Dios no di ket nasken iti pannakaisalakantayo. (Hebreo 10:22; 1 Pedro 1:15, 16) Maysa pay, ti nasayaat a konsiensia tulongannatayo a mangaramid kadagiti nainsiriban a desision iti biag, a mangyeg iti talna ken ragsaktayo. Maipapan iti tao nga addaan iti kasta a konsiensia, kinuna ti salmista: “Ti linteg ti Diosna adda iti pusona; kadagiti addangna awanto ti maikaglis.”​—Salmo 37:31.

Panangsanay iti Konsiensia

Saan a basta panangikabesa kadagiti linteg sa siiinget a panangannurot kadagitoy ti ramanen ti panangsanay iti konsiensia. Kasta ti inaramid dagiti Fariseo idi kaaldawan ni Jesus. Dagitoy a panguluen ti relihion ammoda idi ti Linteg ken nangaramidda iti detalyado a tradision, nga iti panagkunada makatulong kadagiti tattao tapno saanda a masalungasing ti Linteg. Iti kasta, sidadarasudos a nagreklamoda idi nagruros dagiti adalan ni Jesus kadagiti dawa iti sabbath ket kinnanda dagitoy. Kinaritda pay ni Jesus idi pinaimbagna ti nagango nga ima ti maysa a lalaki iti Sabbath. (Mateo 12:1, 2, 9, 10) Sigun iti tradision dagiti Fariseo, dagitoy nga aramid ket agpada a panangsalungasing iti maikapat a bilin.​—Exodo 20:8-11.

Nalawag, inadal dagiti Fariseo ti Linteg. Ngem maitunos kadi ti konsiensiada kadagiti pagalagadan ti Dios? Saan! Kinapudnona, kalpasan a binabalawda ti impagarupda a nakaro a pananglabsing iti linteg ti Sabbath, nagnunumo dagiti Fariseo maibusor ken Jesus “tapno dadaelenda.” (Mateo 12:14) Agasenyo​—kinaluksaw dagitoy nga aginlilinteg a panguluen ti relihion ti maipapan iti pannangan iti karruros a dawa ken panangagas iti Sabbath; ngem saanda a nakonsiensia a nangisikat iti pannakapapatay ni Jesus!

Imparangarang dagiti panguluen a papadi ti umasping a tiritir a panagpampanunot. Saan man la a pulos nakonsiensia dagitoy a rinuker a lallaki idi indiayaanda ni Judas iti 30 a kapisi ti pirak a naggapu iti pagidulinan iti gameng ti templo tapno liputanna ni Jesus. Ngem idi di ninamnama nga insubli ni Judas ti kuarta, nga impurruakna iti uneg ti templo, naipasungalngal ti konsiensia dagiti panguluen a papadi iti legal a parikut. Kinunada: “Di nainkalintegan nga ipisok [dagiti sinsilio] iti sagrado a pagidulinan iti gameng, agsipud ta dagita ket gatad ti dara.” (Mateo 27:3-6) Nabatad a nagdanag dagiti panguluen a papadi agsipud ta saanen a nadalus ti kuarta ni Judas. (Idiligyo ti Deuteronomio 23:18.) Kaskasdi, daytoy met laeng a bunggoy dagiti lallaki saanda nga imbilang a dakes ti panangusar iti kuarta a pagbayad iti pannakaliput ti Anak ti Dios!

Pannakitunos iti Panunot ti Dios

Ipakita dagiti nadakamat a pagarigan a saan a basta panangammo kadagiti paglintegan ti kalikaguman ti panangsanay iti konsiensia. Pudno, napateg ti panangammo kadagiti linteg ti Dios, ket ti panangtungpal kadagitoy nasken iti pannakaisalakan. (Salmo 19:7-11) Nupay kasta, malaksid iti panangammo kadagiti linteg ti Dios, masapul a patanorentayo ti puso a maitunos iti panunot ti Dios. Iti kasta, matungpal kadatayo ti impadto ni Jehova babaen ken Isaias, a kunana: “Dagiti matam makitadanto ti Naindaklan a Mannursuro kenka. Ket dagiti lapayagmo makangngegdanto iti maysa a sao iti likudam a kunkunana: ‘Isu daytoy ti dalan. Magnakayo kenkuana, dakayo a tattao,’ intono agbaw-ingkayo iti makanawan wenno intono agbaw-ingkayo iti makatigid.”​—Isaias 30:20, 21; 48:17.

Siempre, di kayat a sawen daytoy a no adda napateg a desisionantayo, adda literal a timek a mangibaga iti aramidentayo. Nupay kasta, no maitunos ti panunottayo iti panangmatmat ti Dios kadagiti bambanag, ad-adda a matulongannatay ti konsiensiatayo a mangaramid kadagiti desision a makaay-ayo kenkuana.​—Proverbio 27:11.

Usigentayo ni Jose, a nagbiag idi maika-18 a siglo K.K.P. Idi ginargari ti asawa ni Potifar a makikamalala kenkuana, nagkedked ni Jose, a kunkunana: “Kasano . . . ti panangaramidko itoy naindaklan a kinadakes, ken makabasolak iti Dios?” (Genesis 39:9) Idi kaaldawan ni Jose, awan ti naisurat a linteg a naggapu iti Dios a mangkondenar iti pannakikamalala. Maysa pay, agnanaed idi ni Jose sadi Egipto, nga adayo iti pamilia a mangdisiplina kenkuana wenno kadagiti patriarkal a paglintegan. Ania ngarud ti nakatulong ken Jose a nangsaranget iti sulisog? Iti simple a pannao, ti nasanay a konsiensiana. Immannurot ni Jose iti panangmatmat ti Dios a dagiti agassawa “maymaysa[da] a lasag.” (Genesis 2:24) No kasta, ammonan a di umiso ti panangala iti asawa ti sabali a lalaki. Naikomprontar ti panunot ni Jose iti panangmatmat ti Dios iti dayta a banag. Maisalungasing iti moralidadna ti pannakikamalala.

Manmano ita dagiti tao a kas ken Jose. Nasaknap ti seksual nga imoralidad, ket adu ti di mangbigbig nga adda responsabilidadda iti Namarsua kadakuada, iti bagida, wenno uray iti assawada nga agtalinaed a nadalus iti moral. Umarngi la unay ti kasasaad iti daydiay nadeskribir iti libro ni Jeremias: “Awan ti tao nga agbabawi iti kinadakesna, a kunana, Ania ti inaramidko? Tunggal maysa agsubli iti pagnaanna, a kas ti kabayo sumarakusok iti gubat.” (Jeremias 8:6) No kasta, ad-adda a kasapulan ita nga umannurottayo iti panangmatmat ti Dios. Addaantayo iti nagsayaat a probision a tumulong kadatayo a mangaramid iti dayta.

Katulongan iti Panangsanay iti Konsiensia

Dagiti naipaltiing a Kasuratan ket “makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg, tapno ti tao ti Dios naan-anay koma a makabael, naan-anay a nakabalan maipaay iti tunggal naimbag nga aramid.” (2 Timoteo 3:16, 17) Ti panagadal iti Biblia tulongannatayo a mangsanay iti aw-awagan ti Biblia a “pannakabalin ti pannakaawat[tayo],” tapno mailasintayo ti naimbag ken ti dakes. (Hebreo 5:14) Tulongannatayo a mangayat kadagiti banag nga ayaten ti Dios ken manggura kadagiti banag a kagurana.​—Salmo 97:10; 139:21.

No kasta, ti panggep ti panagadal iti Biblia isu ti panangala iti espiritu ken kababagas ti kinapudno imbes a basta panangammo laeng kadagiti detalyena. Iti Marso 1, 1977 a ruarna, kinuna ti Pagwanawanan: “Iti panagadaltayo iti Kasuratan, pagreggetantay koma a maawatan ti kinahustisia, ayat ken kinalinteg ti Dios ket imulatay a nauneg dagitoy iti pusotayo tapno agbalinda a pasettayo kas ti pannangan ken panaganges. Naan-anay a sipapanunottay koma iti moral a responsabilidadtayo babaen ti panangparang-ay iti kinasiglattayo a mangilasin no ania ti umiso ken no ania ti di umiso. Nangnangruna pay ngem iti daytoy, rebbengna a pagbalinentayo ti konsiensiatayo a napigpigsa ti panagriknana iti responsabilidadna iti perpekto a Manangted-Linteg ken Ukom. (Isa. 33:22) Gapuna bayat nga agad-adaltayo kadagiti bambanag maipapan iti Dios, pagreggetantay koma a tuladen ti Dios iti amin a paset ti panagbiag.”

Pananggun-od iti “Panunot ni Kristo”

Ti panagadal iti Biblia tulongannatay met a gumun-od iti “panunot ni Kristo,” ti natulnog ken napakumbaba a panagpampanunot nga imparangarang ni Jesus. (1 Corinto 2:16) Pagragsakanna nga aramiden ti pagayatan ni Amana, a saan a basta rutina nga automatiko a sinurotna, a saanen a nagpampanunot. Ti kababalinna ket naimpadtuan nga inladawan ni salmista a David idi insuratna: “Pagragsakak nga aramiden ti pagayatam, O Diosko; wen, ti lintegmo adda iti uneg ti pusok.”a​—Salmo 40:8.

Ti pananggun-od iti “panunot ni Kristo” ket nasken iti panangsanay iti konsiensia. Idi adda ditoy daga kas perpekto a tao, naan-anay nga inyanninaw ni Jesus dagiti kalidad ken ti personalidad ni Amana sigun iti natauan a kasasaadna. Iti kasta, naikunana: “Ti nakakita kaniak nakitana met ti Ama.” (Juan 14:9) Iti tunggal kasasaad a nakaipasanguanna ditoy daga, inaramid ni Jesus ti kayat ni Amana nga aramidenna. Gapuna, no adalentayo ti kabibiag ni Jesus, maawatantayo a naimbag no ania a kita ti Dios ni Jehova.

Mabasatayo a ni Jehova “manangngaasi ken managparabur, nainayad nga agpungtot, ken aglaplapusanan iti kinaimbag a siaayat.” (Exodo 34:6) Namin-adu nga imparangarang ni Jesus dagitoy a kalidad iti pannakilangenna kadagiti apostolna. Idi maulit-ulit a nagsusupiatanda no siasino ti natantan-ok, siaanus nga insuro ni Jesus kadakuada babaen ti sao ken aramid a “siasinoman nga agtarigagay nga agbalin a naindaklan kadakayo masapul nga agserbi kadakayo, ket ti siasinoman nga agtarigagay nga agbalin nga umuna kadakayo masapul nga agbalin nga adipenyo.” (Mateo 20:26, 27) Maysa laeng daytoy nga ehemplo a mangipakita a kabaelantayo nga itunos ti panunottayo iti panunot ti Dios babaen ti panangusig iti kabibiag ni Jesus.

No ad-adu ti ammotayo maipapan ken Jesus, ad-adda a matulongantayo a mangtulad iti nailangitan nga Amatayo, ni Jehova. (Efeso 5:1, 2) Ti konsiensia a maitunos iti panunot ti Dios iturongnatayo iti umiso a direksion. Inkari ni Jehova kadagidiay agtalek kenkuana: “Iwardaskanto ket isurokanto iti dalan a pagnaemto: balakadankanto a sisisiput toy matak kenka.”​—Salmo 32:8.

Pannakagunggona Manipud Nasanay a Konsiensia

Tangay ammona ti kinasukir dagiti imperpekto a tattao, binallaagan ni Moises dagiti Israelita: “Ikabilyo ita pusoyo dagiti amin a sasao nga ipaneknekko kadakayo itoy nga aldaw, isu nga ibilinyonto kadagiti annakyo a tungpalenda nga aramiden, a ti dagup met laeng dagiti sawen daytoy a linteg.” (Deuteronomio 32:46) Masapul met nga isurattayo ti linteg ti Dios iti pusotayo. No aramidentay dayta, ad-adda a maiturongnatayo ti konsiensiatayo ken matulongannatayo a mangaramid kadagiti umiso a desision.

Siempre, masapul nga agannadtayo. Kuna ti proverbio iti Biblia: “Adda dalan a kasla nalinteg iti maysa a tao; ngem ti tungpalna daldalan ni patay.” (Proverbio 14:12) Apay a masansan a pudno daytoy? Gapu ta kas kuna ti Biblia: “Ti puso manangallilaw a nakarkaro ngem dagiti amin a banag, ket isu napalalo a nagdakes; asino ti makaammo kenkuana?” (Jeremias 17:9) Gapuna, nasken a surotentay amin ti balakad ti Proverbio 3:5, 6: “Agtalekka ken ni Jehova iti amin a pusom, ket dika agtalged iti pannakaawatmo met laeng. Kadagiti amin a dalanmo isu ti bigbigem, ket isu iturongnanto dagiti desdesmo.”

[Footnote]

[Ladawan iti panid 7]

Kas iti kumpas, ti sinanay-Biblia a konsiensia maiturongnatayo iti umiso a direksion

[Credit Line]

Kumpas: Courtesy, Peabody Essex Museum, Salem, Mass.