Dagiti Daton a Makaay-ayo iti Dios

“Tunggal nangato a padi madutokan a mangidaton agpadpada kadagiti sagut ken kadagiti sakripisio.”​—HEBREO 8:3.

1. Apay a marikna dagiti tattao a masapul nga umadanida iti Dios?

“TI PANAGDATON ket agparang a ‘naikasigudan’ iti tao a kas iti panagkararag; ti panagdaton ipasimudaagna ti panagrikna ti tao iti bagina, ket ti panagkararag ipasimudaagna ti panagrikna ti tao iti Dios,” insurat ni Alfred Edersheim, maysa a historiador iti Biblia. Manipud idi simrek ti basol ditoy lubong, nangyeg daytoy iti saem gapu iti pannakakonsiensia, pannakayadayo iti Dios, ken kinaawan gaway. Masapul a mabang-aran dagiti tattao kadagitoy a rikrikna. Nakaaawat a no addada iti kasta a nakalkaldaang a kasasaad, mariknada a masapul nga umadanida iti Dios a dumawat iti tulong.​—Roma 5:12.

2. Ania dagiti immuna a nailanad iti Biblia a panagdaton iti Dios?

² Dagiti immuna a nailanad iti Biblia a panagdaton iti Dios ket mainaig kada Cain ken Abel. Mabasatayo: “Naaramid iti panaglasat dagiti panawen a ni Cain nangala iti bunga ti daga nga indatonna ken Jehova. Ket ni Abel, nangala met kadagiti inauna nga anak kadagiti pangenna ken dagiti nalukmeg.” (Genesis 4:3, 4) Sa mabasatayo nga idi insalakan ti Dios ni Noe iti dakkel a Layus a nangikisap kadagiti dakes a tattao idi kaaldawanna, natignay ni Noe a ‘mangipaay [ken Jehova] kadagiti daton a mapuoran iti rabaw ti altar.’ (Genesis 8:20) Gapu kadagiti kari ken bendision ti Dios, iti sumagmamano a gundaway ‘namangon iti maysa nga altar nga agpaay ken Jehova’ ti matalek nga adipen ken gayyem ti Dios a ni Abraham. (Genesis 12:8; 13:3, 4, 18) Idi agangay, nasubok iti kasta unay ti pammati ni Abraham idi imbilin ni Jehova nga idatagna ni Isaac nga anakna a kas daton a mapuoran. (Genesis 22:1-14) Nupay ababa dagitoy a salaysay, adu ti ipalgakda maipapan iti daton, kas makitatayto.

3. Ania ti paset dagiti daton iti panagdayaw?

³ Manipud kadagitoy ken dadduma pay a salaysay ti Biblia, nalawag a ti panangidatag iti nadumaduma a kita ti daton ket napateg a paset ti panagdayaw, nabayag sakbay a nangted ni Jehova kadagiti espesipiko a linteg maipapan iti dayta. Maitunos iti dayta, dinepinar ti maysa a reperensia ti sao a “panagdaton” kas “narelihiosuan a seremonia a pakaidatagan ti maysa a banag iti dios tapno maipasdek, mataginayon, wenno maisubli ti makaay-ayo a relasion ti tao iti ibilangna a sagrado.” Ngem mangpataud daytoy iti sumagmamano a napateg a saludsod a rumbeng nga usigentayo a naimbag, kas iti: Apay a ti panagdaton ket nasken iti panagdayaw? Aniada a daton ti makaay-ayo iti Dios? Ken ania ti kaipapanan kadatayo ita dagiti daton idi ugma?

Apay a Nasken ti Panagdaton?

4. Ania ti nagbanagan da Adan ken Eva idi nagbasolda?

⁴ Inggagara ni Adan ti nagbasol. Sipapakinakem a nagsukir idi nangala ken nangan iti bunga ti kayo ti pannakaammo iti naimbag ken dakes. Patay ti dusa dayta a panagsukir, kas silalawag a kinuna ti Dios: “Iti aldaw a pannanganmo iti daydiay mataykanto a di bumurong.” (Genesis 2:17) Idi kamaudiananna, inapit da Adan ken Eva ti supapak ti basol​—natayda.​—Genesis 3:19; 5:3-5.

5. Apay a nagtignay ni Jehova maipuon kadagiti kaputotan ni Adan, ket ania ti inaramidna maipaay kadakuada?

⁵ Ngem kasanon dagiti kaputotan ni Adan? Yantangay tinawidda ken Adan ti basol ken kinaimperpekto, mapaspasaranda ti isu met laeng a pannakayadayo iti Dios, kinaawan namnama, ken ipapatay a napasaran ti umuna a pagassawaan. (Roma 5:14) Nupay kasta, ni Jehova ket Dios, saan laeng a ti kinahustisia ken pannakabalin, no di pay ket​—iti kinapudnona, kangrunaanna​—ti ayat. (1 Juan 4:8, 16) Gapuna, impamuspusanna a risuten ti parikut. Kalpasan ti panangibagana a “dagiti isupapak ti basol isu ti ipapatay,” ituloy a kunaen ti Biblia, “ngem ti sagut nga ipaay ti Dios isu ti agnanayon a biag babaen ken Kristo Jesus nga Apotayo.”​—Roma 6:23.

6. Ania ti pagayatan ni Jehova maipanggep iti parikut nga inyeg ti basol ni Adan?

⁶ Tapno masigurado dayta a sagut, nangipaay ni Jehova a Dios idi kamaudiananna iti mangsulnit iti napukaw ni Adan gapu iti salungasingna. Iti Hebreo, “abbongan” wenno nalabit “punasen,” ti mabalin a kaipapanan idi damo ti sao a ka·pharʹ, ket naipatarus met dayta kas “panangabbong.”a Iti sabali a pannao, nangipaay ni Jehova iti maitutop a pangabbong iti basol nga impatawid ni Adan ken mangpunas iti parikut nga imbungana tapno dagidiay maikari iti dayta a sagut mawayawayaanda iti basol ken patay a nakakondenaranda.​—Roma 8:21.

7. (a) Ania a namnama ti naipaay idi sinentensiaan ti Dios ni Satanas? (b) Ania ti masapul a kasukat ti pannakawayawaya ti sangatauan iti basol ken ipapatay?

⁷ Ti namnama a pannakawayawaya iti pannakaadipen iti basol ken ipapatay ket naiparipirip kalpasan la unay a nagbasol ti umuna a pagassawaan. Idi sinentensiaanna ni Satanas, nga inrepresentar ti serpiente, kinuna ni Jehova: “Pagginnuraenkayto iti babai, ken ti kaputotam ken ti kaputotanna [“bin-ina,” NW]: daytoy sugatennanto ta ulom, ket sika sugatemto ti mukodna.” (Genesis 3:15) Nangipaay iti namnama dayta a naimpadtuan a balikas kadagiti amin a mamati iti dayta a kari. Nupay kasta, adda kasukat dayta a pannakawayawaya. Saan a basta umay lattan ti naikari a Bin-i sana dadaelen ni Satanas; masapul a masugat ti mukod ti Bin-i, kayatna a sawen, masapul a matay, ngem saan nga agnanayon.

8. (a) Kasano a nangyeg ni Cain iti pannakapaay? (b) Apay a makaay-ayo iti Dios ti daton ni Abel?

⁸ Di pagduaduaan a pinampanunot da Adan ken Eva no asino ti naikari a Bin-i. Idi impasngay ni Eva ti inauna nga anakna a ni Cain, kinunana: “Nagun-odko ti maysa a lalaki gapu ken Jehova.” (Genesis 4:1) Saan ngata a ti anakna ti impagarupna nga agbalin a Bin-i? Impapanna man a kasta wenno saan, pannakapaay ti inyeg ni Cain ken ti datonna. Iti sabali a bangir, impakita ni Abel a kabsatna ti pammatina iti kari ti Dios ket natignay a mangidatag iti sumagmamano nga inauna iti arbanna a kas daton ken Jehova. Mabasatayo: “Babaen iti pammati indaton ni Abel iti Dios ti maysa a sakripisio a dakdakkel ti pategna ngem ni Cain, a babaen iti dayta a pammati nasaksian nga isu nalinteg.”​—Hebreo 11:4.

9. (a) Iti ania a namati ni Abel, ket kasanona nga inyebkas ti pammatina? (b) Ania ti naibanag ti daton ni Abel?

⁹ Saan a basta namati ni Abel nga adda ti Dios, a patien met la ketdi ni Cain. Adda pammati ni Abel iti kari ti Dios maipapan iti Bin-i a mangisalakan kadagiti matalek a tattao. Saan a naipalgak kenkuana no kasano a matungpal dayta, ngem ti kari ti Dios impabigbigna ken Abel nga addanto maysa a masugat ti mukodna. Wen, mabalin a naawatanna a masapul a maiparukpok ti dara​—nga isu ti mismo a kaipapanan ti daton. Adda biag ken dara ti sagut nga indaton ni Abel iti Ubbog ti biag, nalabit kas tanda ti nasged a panangsegga ken panangnamnamana iti pannakatungpal ti kari ni Jehova. Daytoy nga ebkas ti pammati ti namagbalin iti daton ni Abel a makaay-ayo ken Jehova, ket iladawan daytoy iti limitado a pamay-an ti pudno a kaipapanan ti panagdaton​—maysa a pamay-an a babaen iti dayta makaadani dagiti managbasol a tattao iti Dios tapno magun-odda ti anamongna.​—Genesis 4:4; Hebreo 11:1, 6.

10. Kasano a naibatad ti kaipapanan ti daton idi indawat ni Jehova ken Abraham nga idatonna ni Isaac?

¹⁰ Silalawag a nailadawan ti nauneg a kaipapanan ti daton idi binilin ni Jehova ni Abraham nga idatagna ni Isaac nga anakna kas daton a mapuoran. Nupay saan a literal a naibanag dayta a panagdaton, nagserbi daytoy a mangiladawan iti inaramid ni Jehova a mismo idi kamaudiananna​—ti panangipaayna iti bugbugtong nga Anakna kas kadakkelan a daton tapno matungpal ti pagayatanna iti sangatauan. (Juan 3:16) Babaen dagiti sakripisio ken daton iti sidong ti Linteg Mosaiko, nangipasdek ni Jehova kadagiti propetiko a padron a mangisuro iti ili a pinilina no ania ti masapul nga aramidenda tapno mapakawan dagiti basolda ken bumileg ti namnamada a maisalakan. Ania ti maadaltayo kadagitoy?

Dagiti Daton a Makaay-ayo ken Jehova

11. Ania dagiti dua a kita dagiti daton nga idatdatag idi ti nangato a padi ti Israel, ket ania ti panggep dagitoy?

¹¹ “Tunggal nangato a padi madutokan a mangidaton agpadpada kadagiti sagut ken kadagiti sakripisio,” kuna ni apostol Pablo. (Hebreo 8:3) Imutektekanyo ta dagiti daton nga idatdatag idi ti nangato a padi ti nagkauna nga Israel ket biningay ni Pablo iti dua a kita: “dagiti sagut” ken “dagiti sakripisio,” wenno “dagiti sakripisio maipaay iti basbasol.” (Hebreo 5:1) Kaaduanna, mangted dagiti tattao kadagiti sagut kas ebkas ti pammateg ken panagyaman, ken kasta met tapno mataginayon ti panaggayyem, pabor, wenno anamong. (Genesis 32:20; Proverbio 18:16) Umasping iti dayta, adu kadagiti daton nga impaannurot ti Linteg ti maibilang a “sagsagut” iti Dios tapno magun-od ti anamong ken paborna.b Ti panangsalungasing iti Linteg kalikagumanna ti panagikaro, ket tapno masulnitan ti salungasing, maidatag dagiti “sakripisio maipaay iti basbasol.” Ti Pentateuko, nangruna dagiti libro nga Exodo, Levitico, ken Numeros, ket naglaon iti nawadwad nga impormasion maipapan iti nagduduma a kita dagiti sakripisio ken daton. Nupay talaga a narigat a tarusan ken tandaanan dagiti amin a detalye, adda dagiti napateg a punto maipapan iti nadumaduma a kita dagiti daton a maikari nga usigentayo.

12. Iti Biblia, sadino ti pakasarakantayo iti impormasion maipapan kadagiti sakripisio, wenno daton, nga impaannurot ti Linteg?

¹² Imutektekantayo nga iti Levitico kapitulo 1 agingga iti 7, saggaysa a nadeskribir ti lima a kangrunaan a kita dagiti daton​—daton a mapuoran, daton a bukbukel, daton a pakikaykaysa, daton gapu iti basol, ken daton gapu iti salungasing​—nupay maidaton a sangsangkamaysa ti dadduma kadagita. Paliiwentay met a namindua a nadeskribir dagitoy a daton kadagitoy a kapitulo, a nagduma dagiti panggepda: umuna, iti Levitico 1:2 agingga iti 6:7, a mangibinsabinsa no ania ti maidatag iti rabaw ti altar, ken maikadua, iti Levitico 6:8 agingga iti 7:36, a mangipakita kadagiti paset nga agpaay kadagiti papadi ken kadagidiay agpaay iti mangidaton. Kalpasanna, iti Numeros kapitulo 28 ken 29, masarakantayo ti makuna a detalyado nga urnos ti panawen, no ania ti maidaton iti inaldaw, linawas, binulan, ken kadagiti tinawen a piesta.

13. Deskribirenyo dagiti daton a boluntario a maidatag kas sagsagut iti Dios.

¹³ Karaman dagiti daton a mapuoran, daton a bukbukel, ken daton a pakikaykaysa kadagiti daton a boluntario a maidatag kas sagsagut wenno kas pamay-an ti iyaadani iti Dios tapno magun-od ti anamongna. Sigun iti dadduma nga eskolar, “daton nga agpangato” wenno “maipangato a daton” ti kaipapanan ti Hebreo a termino para iti “daton a mapuoran.” Maitutop daytoy agsipud ta iti daton a mapuoran, mapuoran ti naparti nga animal iti rabaw ti altar ket agpalangit nga agturong iti Dios ti nabanglo, wenno makapabang-ar a sayamusom. Ti nakaidumaan ti daton a mapuoran isu ti pannakaidatag a sibubukel ti animal a kas daton iti Dios kalpasan a maiwarsi ti darana iti aglikmut ti altar. Dagiti papadi ‘puoranda ida amin a daton a mapuoran, iti rabaw ti altar, maysa a daton a naaramid iti apuy, a nabanglo a sayamusom ken Jehova.’​—Levitico 1:3, 4, 9; Genesis 8:21.

14. Kasano a maidatag ti daton a bukbukel?

¹⁴ Nadeskribir iti Levitico kapitulo 2 ti daton a bukbukel. Boluntario a daton daytoy a buklen ti namayekmek nga arina, a kadawyan a nalanaan ken nalaokan iti olibano. “[Ti padi] irakemnanto ti imana iti dadduma nga arinana a namayekmek, ken iti dadduma a lanana, agraman amin nga insiensona [“olibano,” NW]; ket ti padi puorannanto iti altar a kas panglagip kenkuana, maysa a daton a maaramid iti apuy, a nabanglo a sayamusom ken Jehova.” (Levitico 2:2) Ti olibano ti maysa kadagiti rekado ti nasantuan nga insienso a mapuoran iti rabaw ti paginsiensuan nga altar ti tabernakulo ken templo. (Exodo 30:34-36) Mabalin a daytoy ti pampanunoten ni Ari David idi kinunana: “Ti kararagko agtarus kadi a kas insienso dita sanguanam; ti panangitanggayak koma kadagitoy im-imak kas daton ti malem.”​—Salmo 141:2.

15. Ania ti panggep ti daton a pakikaykaysa?

¹⁵ Ti maysa pay a boluntario a daton isu ti daton a pakikaykaysa, a nadeskribir iti Levitico kapitulo 3. Mabalin met nga ipatarus dayta kas “dagiti sakripisio a daton a pakikappia.” Iti Hebreo, saan la a kinaawan ti gubat wenno riribuk ti kayat a sawen ti sao a “kappia.” “Iti Biblia, dayta ti kaipapananna, ken ipamatmatna met ti natalna a kasasaad wenno relasion iti Dios, kinarang-ay, rag-o, ken kinaragsak,” kuna ti libro nga Studies in the Mosaic Institutions. No kasta, maidatag dagiti daton a pakikaykaysa, saan a tapno makikappia iti Dios, a kas man la masapul nga ay-aywen, no di ket kas ebkas ti panagyaman wenno panagragsak gapu iti naparaburan a natalna a relasion iti Dios a sagsagrapen dagidiay anamonganna. Ti sakripisio ket kanen dagiti papadi ken ti nangidaton kalpasan a maidaton ken Jehova ti dara ken ti taba. (Levitico 3:17; 7:16-21; 19:5-8) Iti nagimnas ken simboliko a pamay-an, agkakapangan ti mangidaton, dagiti papadi, ken ni Jehova a Dios, a mangiladawan iti natalna a relasion iti nagbabaetanda.

16. (a) Ania ti panggep ti daton gapu iti basol ken ti daton gapu iti salungasing? (b) Kasano a naiduma dagitoy iti daton a mapuoran?

¹⁶ Karaman ti daton gapu iti basol ken ti daton gapu iti salungasing kadagiti sakripisio a maidatag tapno mapakawan ti basol wenno tapno maabbongan dagiti salungasing a maibusor iti Linteg. Nupay mapuoran met dagitoy a daton iti rabaw ti altar, naidumada iti daton a mapuoran agsipud ta saan a maidaton iti Dios ti sibubukel nga animal, no di laeng ti taba ken sumagmamano a pasetna. Mairuar iti pakarso ti amin a dadduma pay a paset ti animal wenno iti dadduma a kasasaad, kanen dagiti papadi. Adda kaipapanan daytoy a pagdumaan. Maidatag ti daton a mapuoran kas sagut iti Dios tapno mabalin ti umadani kenkuana, isu a ti Dios laeng ti pakaidatonanna ken sibubukel. Makapainteres, kadawyan a ti daton a mapuoran ket kasaruno ti daton gapu iti basol wenno ti daton gapu iti salungasing, a mangipasimudaag a tapno makaay-ayo iti Dios ti sagut ti nakabasol, masapul a mapakawan ti basol.​—Levitico 8:14, 18; 9:2, 3; 16:3, 5.

17, 18. Agpaay iti ania ti daton gapu iti basol, ken ania ti panggep dagiti daton gapu iti salungasing?

¹⁷ Ti daton gapu iti basol ket maawat a maipaay laeng iti di inggagara a panagsalungasing iti Linteg, basol a naaramid gapu iti kinalap-it ti lasag. “No addanto makabasol a dina gagaraen iti maysa kadagiti saan nga aramiden nga imbilin ni Jehova,” iti kasta mangidatag ti nakabasol iti daton gapu iti basol a mayanatup iti kasasaad, wenno takderna, iti kagimongan. (Levitico 4:2, 3, 22, 27) Iti sabali a bangir, mapapatay dagiti nakabasol a di nagbabawi; awan dagiti daton nga agpaay kadakuada.​—Exodo 21:12-15; Levitico 17:10; 20:2, 6, 10; Numeros 15:30; Hebreo 2:2.

¹⁸ Nailawlawag iti Levitico kapitulo 5 ken 6 ti kaipapanan ken panggep ti daton gapu iti salungasing. Mabalin a nakabasol ti maysa a tao a dina inggagara. Kaskasdi, gapu iti basolna, mabalin a nasalungasingna ti kalintegan dagiti padana man a tattao wenno ni Jehova a Dios, ket masapul a masulnitan wenno mailinteg dayta a biddut. Nadakamat ti nagduduma a kita dagiti basol. Adda dagiti personal a basol (Le 5:2-6), dagiti basol a maibusor kadagiti “nasantuan a ramramit ni Jehova” (Le 5:14-16), ken dagiti basol a bunga dagiti dakes a tarigagay wenno nainlasagan a pagkapuyan, nupay saan nga interamente a di inggagara (Le 6:1-3). Malaksid iti panangipudno kadagiti kasta a basol, masapul nga agikaro ti nakabasol no kasapulan sa mangidatag iti daton ken Jehova gapu iti salungasing.​—Levitico 6:4-7.

Adda Nasaysayaat a Banag nga Umay

19. Nupay adda kadakuada ti Linteg ken agidatdatagda kadagiti daton, apay a di inanamongan ti Dios ti Israel?

¹⁹ Naited kadagiti Israelita ti Linteg Mosaiko, agraman dagiti adu a sakripisio ken daton nga impaannurotna, tapno makaadanida iti Dios ket magun-od ken mataginayonda ti anamong ken paraburna agingga a dumteng ti naikari a Bin-i. Kastoy ti panangilawlawag ni apostol Pablo, a nayanak a Judio: “Ti Linteg nagbalin a manangisurotayo a mangiturong ken Kristo, tapno maideklaratayo a nalinteg gapu iti pammati.” (Galacia 3:24) Nakalkaldaang, saan nga impangag ti nasion ti Israel dayta a mannursuro no di ket inabusoda dayta a pribilehio. Nagbanaganna, nagbalin a makarimon ken Jehova ti nagadu a datonda. Kinunana: “Addan kaniak ti kinawadwad dagiti datdaton a mapuoran a lallaki a karnero, ken iti taba dagiti napalukmeg nga an-animal; ket diak agrag-o iti dara dagiti bakbaka wenno dagiti kordero, wenno dagiti lallaki a kalding.”​—Isaias 1:11.

20. Ania ti napasamak idi 70 K.P. no maipapan iti Linteg ken kadagiti daton?

²⁰ Idi 70 K.P., nagngudo ti Judio a sistema ti bambanag, agraman ti templo ken ti kinapadi daytoy. Kalpasan dayta, saanen a mabalin ti mangidatag kadagiti daton iti wagas nga impaannurot ti Linteg. Kayatna kadi a sawen a dagiti daton, kas napateg a paset ti Linteg, ket awanen a pulos ti kaipapananda kadagiti agdaydayaw iti Dios itatta? Daytoy ti usigentayo iti sumaganad nga artikulo.

[Footnotes]

Mailawlawagyo Kadi?

• Ania ti nangtignay kadagiti matalek a lallaki idi ugma nga agdaton ken Jehova?

• Apay a kasapulan idi dagiti daton?

• Ania dagiti kangrunaan a kita dagiti daton a naidatag iti sidong ti Linteg, ket ania ti panggep dagitoy?

• Sigun ken Pablo, ania ti maysa a napateg a panggep ti Linteg ken dagiti daton nga impaannurotna?

[Ladawan iti panid 14]

Makaay-ayo ti daton ni Abel agsipud ta imparangarangna ti pammatina iti kari ni Jehova

[Ladawan iti panid 15]

Ammoyo kadi ti kaipapanan daytoy a buya?