Panangidaton Kadagiti Sakripisio a Makaay-ayo iti Dios
“TI BIAG ket nagtaud iti ipapatay. Kasta ti pammati dagiti Aztec, a nangidaton kadagiti tattao nga awan kaaspingna ti kaadu iti intero a Makintengnga nga America,” kuna ti libro a The Mighty Aztecs. Kastoy ti kuna ti libro: “Bayat a lumawlawa ti imperio, umad-adu ti tattao a maidaton tapno agtultuloy ti panagtalek iti imperio.” Sigun iti maysa nga ensiklopedia, dimmanon iti 20,000 ti bilang dagiti tattao nga indaton dagiti Aztec iti makatawen.
Iti intero a historia, nagidaton dagiti tattao iti nagduduma a sakripisio kadagiti didiosenda gapu iti panagbuteng wenno panagduadua wenno mabalin a mariknada a nakabasolda ken agbabbabawida. Maisupadi iti dayta, ipakita ti Biblia nga adda dagiti daton nga inyussuat ti mannakabalin-amin a Dios a ni Jehova. Isu a maitutop nga imtuodem: Ania a kita ti sakripisio ti makaay-ayo iti Dios? Ken paset kadi ti panagdayaw agingga ita dagiti daton ken sakripisio?
Dagiti Daton ken Sakripisio iti Pudno a Panagdayaw
Idi nabuangay ti nasion ti Israel, nalawag ti bilin ni Jehova no kasano ti kayatna a panangidayaw kenkuana dagiti Israelita, a pakairamanan ti panagdaton ken sakripisio. (Numeros, kapitulo 28 ken 29) Indaton dagiti Israelita ti apit ti daga; dadduma ti nagidaton kadagiti animal kas kadagiti baka, karnero, kalding, kalapati, ken pagaw. (Levitico 1:3, 5, 10, 14; 23:10-18; Numeros 15:1-7; 28:7) Adda dagiti sibubukel a daton a mapuoran. (Exodo 29:38-42) Adda met dagiti pakikaykaysa a sakripisio, a dagidiay nagidaton makiramanda a mangan iti indatonda iti Dios.—Levitico 19:5-8.
Amin dagiti daton ken sakripisio iti Dios iti sidong ti Mosaiko a Linteg ket pamay-an ti panagdayaw iti Dios ken panangbigbig kenkuana kas Soberano iti intero nga uniberso. Babaen kadagita a sakripisio, maipakita dagiti Israelita ti panagyamanda ken Jehova gapu iti kinaimbag, pannalaknib, ken panangpakawanna kadagiti basolda. Matagiragsakda ti dakkel a pamendision no la ket ta simamatalek a tungpalenda dagiti kalikaguman ni Jehova iti panagdayawda.—Proverbio 3:9, 10.
Ti kababalin dagidiay agdatdaton ti kapatgan kenni Jehova. Kinuna ni Jehova babaen ken mammadto nga Oseas: “Naragsakanak iti naayat a kinamanangngaasi, ket saan nga iti sakripisio; ken iti pannakaammo iti Dios imbes a kadagiti sibubukel a daton a mapuoran.” (Oseas 6:6) Gapuna, idi timmalikud dagiti tattao iti pudno a panagdayaw ken nakipasetda iti kinalulok ken panangibukbok iti awan basolna a dara, awan mamaay dagiti sakripisio nga idatdatonda iti altar ni Jehova. Isu a babaen ken Isaias, imbaga ni Jehova iti nasion ti Israel: ‘Ania ti pagimbagan kaniak ti kinaadu dagiti sakripisioyo? Huston kaniak dagiti sibubukel a daton a mapuoran a kalakian a karnero ken ti taba dagiti napalukmeg nga animal; ket iti dara dagiti urbon a toro ken dagiti kalakian a kordero ken dagiti kalakian a kalding saanak a naragsakan.’—Isaias 1:11.
“Banag a Saanko nga Imbilin”
Maisupadi unay kadagiti Israelita, dagiti Canaanita indatonda dagiti annakda kadagiti didiosenda, a pakairamanan ti dios dagiti Ammonita a ni Molec, a maawagan met iti Milcom wenno Moloc. (1 Ar-ari 11:5, 7, 33; Aramid 7:43) Kastoy ti kuna ti Halley’s Bible Handbook: “Paset ti panagdayaw dagiti Canaanita ti pannakiramanda iti seksual nga imoralidad iti imatang ti diosda; ken kalpasanna, papatayenda dagiti inauna nga annakda tapno idatonda kadagitoy met laeng a didios.”
Makaay-ayo kadi ken Jehova dagita nga aramid? Sigurado a saan. Idi dandanin sumrek dagiti Israelita iti daga ti Canaan, binilin ida ni Jehova kas nailanad iti Levitico 20:2, 3: “Sawem iti annak ti Israel, ‘Asinoman a tao iti annak ti Israel, ken asinoman a ganggannaet nga agnanaed nga agtaeng kas ganggannaet iti Israel, a mangited ken Molec iti asinoman kadagiti putotna, rebbeng a mapapatay a di bumurong. Dagiti umili iti daga rebbeng nga isu uborenda iti batbato agingga a matay. Ket no maipapan kaniak, iturongkonto ti rupak maibusor iti dayta a lalaki, ket gessatekto iti tengnga dagiti kailianna, gapu ta intedna ken Molec ti dadduma kadagiti putotna iti panggep a panangtulaw iti nasantuan a dissok ken tapno tabbaawan ti nasantuan a naganko.’”
Nupay kasla di nakappapati, dadduma nga Israelita a simiasi iti pudno a panagdayaw tinuladda daytoy a sinasairo nga aramid ket indatonda dagiti annakda kadagiti palso a didiosen. Kuna ti Salmo 106:35-38 maipapan iti daytoy: ‘Nakilalaokda kadagiti nasion ken sinursuroda dagiti aramidda. Ket nagserserbida kadagiti idoloda, ket dagitoy nagbalin a silo kadakuada. Ket isakripisioda ti annakda a lallaki ken ti annakda a babbai kadagiti sairo. Gapuna nagibuybuyatda iti awanan basol a dara, ti dara ti annakda a lallaki ken ti annakda a babbai, nga insakripisioda kadagiti idolo ti Canaan; ket ti daga narugitan iti panagibukbok iti dara.’
Babaen ken propeta Jeremias, inyebkas ni Jehova ti pannakarimonna kadagiti annak ni Juda gapu iti daytoy nga aramidda: “Insaadda ti makarimon a bambanagda iti balay a nakayawagan ti naganko, tapno tulawanda dayta. Ket imbangonda dagiti nangato a disso ti Tofet, nga adda iti ginget ti anak ni Hinnom, tapno puoranda ti annakda a lallaki ken ti annakda a babbai iti apuy, banag a saanko nga imbilin ken saan a timpuar iti pusok.”—Jeremias 7:30, 31.
Kamaudiananna, ti nasion ti Israel napukawna ti anamong ti Dios gapu iti panangtuladna kadagita a makarimon nga aramid. Kalpasanna, nadadael ti Jerusalem, ti kabesera a siudadna, ket nakautibo dagiti tattao idiay Babilonia. (Jeremias 7:32-34) Nabatad a saan a nagtaud iti pudno a Dios ti aramid a panagidaton kadagiti tattao kas sakripisio ken saan a paset ti pudno a panagdayaw. Sinasairo ti aniaman a porma ti panagidaton iti tao ken masapul a dagiti pudno nga agdaydayaw iti Dios adaywanda ti aniaman nga aramid a mainaig iti dayta.
Ti Daton a Subbot ni Kristo Jesus
Ngem mabalin a saludsoden ti dadduma, ‘Apay ngarud a ti Linteg ni Jehova kadagiti Israelita kalikagumanna dagiti sakripisio nga animal?’ Inusig ni Pablo daytoy a saludsod ket kastoy ti sungbatna: “Apay, ngarud, ti Linteg? Nainayon dayta tapno maiparangarang dagiti salungasing, agingga a dumteng ti bin-i a nakaipaayan ti kari . . . Iti kasta ti Linteg nagbalin a manangisurotayo a mangiturong ken Kristo.” (Galacia 3:19-24) Dagiti daton nga animal iti sidong ti Mosaiko a Linteg iladawanda ti natantan-ok a sakripisio nga ipaay ni Jehova a Dios iti sangatauan—ti daton ti Anakna, ni Jesu-Kristo. Tinukoy ni Jesus daytoy a naayat nga ebkas idi kinunana: “Ti Dios inayatna ti lubong iti kasta unay isu nga intedna ti bugbugtong nga Anakna, tapno tunggal maysa a mangwatwat iti pammati kenkuana saan koma a madadael no di ket maaddaan iti agnanayon a biag.”—Juan 3:16.
Gapu iti panagayatna iti Dios ken iti sangatauan, situtulok nga impaay ni Jesus ti perpekto a natauan a biagna kas subbot kadagiti annak ni Adan. (Roma 5:12, 15) Kinuna ni Jesus: “Ti Anak ti tao immay, saan a tapno pagserbian, no di ket tapno agserbi ken tapno itedna ti kararuana kas subbot a kasukat dagiti adu.” (Mateo 20:28) Awan ti sabali a tao a makasubbot kadagiti tattao manipud iti pannakaadipen iti basol ken ipapatay, a nakailakuanda idi nagbasol ni Adan. (Salmo 49:7, 8) Gapuna, ni Pablo inlawlawagna a ni Jesus “simrek, saan, saan a buyogen ti dara dagiti kalding ken dagiti urbon a toro, no di ket buyogen ti bukodna a dara, a namimpinsanen idiay nasantuan a disso ket nagun-odna ti agnanayon a pannakaispal maipaay kadatayo.” (Hebreo 9:12) Babaen ti panangawattayo iti naidaton a dara ni Jesus, ti Dios “pinunasna ti insurat ti ima a dokumento a maibusor kadatayo.” Kayatna a sawen, pinunas ni Jehova ti Linteg ti tulag, agraman dagiti makalikaguman a daton ken sakripisio, a nagresulta ti pannakaipaay ‘ti sagut a biag nga agnanayon.’—Colosas 2:14; Roma 6:23.
Dagiti Naespirituan a Sakripisio ken Daton
Tangay saanen a paset ti pudno a panagdayaw dagiti animal a sakripisio ken daton, adda kadi pay sakripisio a makalikaguman kadatayo ita? Wen. Nagsakripisio ni Jesu-Kristo iti panagserbina iti Dios ken kamaudiananna indatonna ti bagina maigapu iti sangatauan. Isu a kinunana: “No ti asinoman kayatna ti sumurot kaniak, paglikudanna koma ti bagina ket bagkatenna ti kayona a pagtutuokan ket agtultuloy a surotennak.” (Mateo 16:24) Kayatna a sawen a masapul a mangidatag kadagiti sakripisio ti asinoman a mayat nga agbalin a pasurot ni Jesus. Ania dagitoy a sakripisio?
Ti pudno a pasurot ni Kristo saanen nga agbiag a maipaay iti bagina no di ket agbiag a mangaramid iti pagayatan ti Dios. Impangpangrunana ti pagayatan ti Dios ngem kadagiti bukodna a pagayatan ken tarigagay. Kastoy ti kinuna ni apostol Pablo maipapan iti dayta: ‘Dawatek kadakayo babaen kadagiti asi ti Dios, kakabsat, nga iparangyo ti bagbagiyo a maysa a sakripisio a sibibiag, nasantuan, makaay-ayo iti Dios, maysa a sagrado a panagserbi buyogen ti pannakabalinyo nga agrason. Ket dikay agpasukogen iti daytoy a sistema ti bambanag, no di ket agbalbaliwkayo babaen ti panangpabaroyo iti panunotyo, tapno mapaneknekanyo iti bagbagiyo ti naimbag ken makaay-ayo ken naan-anay a pagayatan ti Dios.’—Roma 12:1, 2.
Kasta met, ipamatmat ti Biblia a dagiti ebkas ti panagdayawtayo mabalin a maibilang a daton nga agpaay ken Jehova. Inusar ni mammadto nga Oseas ti sasao a “dagiti urbon a toro dagiti bibigmi,” a mangipakita nga ibilang ti Dios ti panagdayaw babaen kadagiti bibigtayo kas maysa kadagiti kasayaatan a sakripisio. (Oseas 14:2) Indagadag ni apostol Pablo kadagiti Hebreo a Kristiano: “Idatontayo iti Dios ti sakripisio ti panagdaydayaw, kayatna a sawen, ti bunga dagiti bibig a mangaramid iti publiko a panangideklara iti naganna.” (Hebreo 13:15) Ita, okupado dagiti Saksi ni Jehova a mangikaskasaba iti naimbag a damag ken mangar-aramid kadagiti adalan iti amin a nasion. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Mangipapaayda kadagiti daton ti panagdayaw iti Dios iti aldaw ken rabii iti intero a lubong.—Apocalipsis 7:15.
Malaksid iti panangasaba, karaman kadagiti sakripisio a makaay-ayo iti Dios ti panangaramid iti naimbag kadagiti sabsabali. Impatigmaan ni Pablo: “Dikay lipatan ti panagaramid iti naimbag ken ti panangiranud iti bambanag iti sabsabali, ta babaen iti kakasta a sakripisio maay-ayo a naan-anay ti Dios.” (Hebreo 13:16) Wen, masapul a naimbag ti kababalin dagidiay mangipapaay iti daton ti panagdayaw tapno makaay-ayo iti Dios ti datonda. Namalakad ni Pablo: “Agtignaykayo iti pamay-an a maikari iti naimbag a damag maipapan iti Kristo.”—Filipos 1:27; Isaias 52:11.
Kas iti napalabas, amin dagiti naipaay a sakripisio a mangsuportar iti pudno a panagdayaw mangyeg rag-o ken parabur ni Jehova. Idatontayo ngarud ti kasayaatan a maipapaaytayo a sakripisio a talaga a makaay-ayo iti Dios!
[Ladawan iti panid 18]
“Ti annakda a lallaki ken ti annakda a babbai . . . insakripisioda kadagiti idolo ti Canaan”
[Dagiti Ladawan iti panid 20]
Babaen ti panangikasaba iti naimbag a damag ken panangtulong iti dadduma pay a pamay-an, dagiti pudno a Kristiano mangipapaayda kadagiti sakripisio a makaay-ayo iti Dios