Dagiti Daton ti Panagdaydayaw a Makaay-ayo ken Jehova
“Iparangyo ti bagbagiyo a maysa a sakripisio a sibibiag, nasantuan, makaay-ayo iti Dios.”—ROMA 12:1.
1. Ania ti kuna ti Biblia maipapan iti relatibo a pateg dagiti daton iti sidong ti Linteg Mosaiko?
“YANTANGAY ti Linteg addaan iti anniniwan dagiti naimbag a bambanag nga umayto, ngem saan a ti mismo a kababagas dagiti bambanag, dagiti tattao dida pulos kabaelan a pagbalinen a naan-anay dagidiay umadani babaen kadagiti isu met laeng a sakripisio iti tinawen nga agtultuloy nga idatonda.” (Hebreo 10:1) Babaen kadagita a nalawag a sasao, pinasingkedan ni apostol Pablo nga awan manayon a pateg dagiti amin a daton nga impaannurot ti Linteg Mosaiko no ti pannakaisalakan ti tao ti pagsasaritaan.—Colosas 2:16, 17.
2. Apay a saan nga ubbaw ti panangikagumaan a mangtarus iti detalyado nga impormasion iti Biblia maipapan kadagiti daton ken sakripisio nga impaannurot ti Linteg?
2 Kayatna kadi a sawen nga awan pategna kadagiti Kristiano itatta ti impormasion iti Pentateuko maipapan kadagiti daton ken sakripisio? Kinapudnona, iti di pay nabayag iti las-ud ti nasurok la bassit a makatawen, dagiti umuna a lima a libro ti Biblia ti binasa dagiti makipaspaset iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti intero a lubong. Inkagumaan dagiti dadduma a basaen ken tarusan dagiti amin a detalye. Ubbaw kadi ti amin a panagreggetda? Saan, ta “amin dagiti bambanag a naisurat a nasaksakbay naisuratda a pakasursuruantayo, tapno babaen ti panagibturtayo ken babaen ti liwliwa manipud iti Kasuratan maaddaantay koma iti namnama.” (Roma 15:4) Ngarud, ti saludsod isu daytoy, Ania a ‘pannursuro’ ken ‘liwliwa’ ti magun-odtayo iti impormasion a linaon ti Linteg maipapan kadagiti daton ken sakripisio?
Pakasursuruan ken Pakaliwliwaantayo
3. Ania ti kasapulantayo unay?
3 Nupay saan a maiparebbeng a mangidatagtayo kadagiti literal a daton iti wagas nga impaannurot ti Linteg, kaskasdi a kasapulantayo unay ti naibanag dagiti daton iti limitado a pamay-an maipaay kadagiti Israelita—ti pannakapakawan dagiti basoltayo ken pannakagun-od iti anamong ti Dios. Yantangay saantayon nga agidatdatag kadagiti literal a daton, kasanotay a magun-od ti kakasta a parabur? Kalpasan nga impakitana ti limitasion dagiti daton nga animal, kuna ni Pablo: “Idi umay [ni Jesus] iti lubong kunana: ‘Sakripisio ken daton saanmo a kinayat, ngem insaganam ti maysa a bagi a maipaay kaniak. Saanmo nga inanamongan dagiti sibubukel a daton a napuoran ken ti daton iti basol.’ Idin kinunak, ‘Adtoy! Umayak (iti lukot ti libro naisurat ti maipapan kaniak) tapno aramidek ti pagayatam, O Dios.’”—Hebreo 10:5-7.
4. Kasano nga inyaplikar ni Pablo ti Salmo 40:6-8 ken ni Jesu-Kristo?
4 Iti panangadawna iti Salmo 40:6-8, imbatad ni Pablo a saan nga immay ni Jesus tapno taginayonenna ti “sakripisio ken daton,” dagiti “sibubukel a daton a napuoran ken ti daton iti basol,” a bin-ig a saanen nga anamongan ti Dios idi tiempo a nagsurat ni Pablo. Imbes ketdi, immay ni Jesus nga addaan iti bagi a binukel ti nailangitan nga Amana, maysa a bagi nga eksakto a katupag ti bagi a binukel ti Dios idi pinarsuana ni Adan. (Genesis 2:7; Lucas 1:35; 1 Corinto 15:22, 45) Kas perpekto nga Anak ti Dios, ni Jesus ti nagakem a “bin-i” ti babai, a naipadto iti Genesis 3:15. Isu ti ‘mangsugat iti ulo ni Satanas,’ nupay ‘masugat ti mukod’ ni Jesus. Iti kastoy a wagas, ni Jesus ti impaay ni Jehova a pakaisalakanan ti sangatauan, a sinegseggaan dagiti matalek a tattao manipud pay idi kaaldawan ni Abel.
5, 6. Ania ti naipaay kadagiti Kristiano a nasaysayaat a pamay-an ti iyaadani iti Dios?
5 Maipapan iti daytoy naisangsangayan nga akem ni Jesus, kuna ni Pablo: “Daydiay saan a nakaammo iti basol inaramid [ti Dios] a basol maipaay kadakami, tapno agbalinkami koma a kinalinteg ti Dios babaen kenkuana.” (2 Corinto 5:21) Ti balikas a ‘naaramid a basol’ ket mabalin met nga ipatarus a ‘naaramid a kas daton gapu iti basol.’ Kuna ni apostol Juan: “Isu maysa a pangikappia a sakripisio a maipaay kadagiti basoltayo, ngem saan a maipaay kadatayo laeng no di ket maipaay met iti intero a lubong.” (1 Juan 2:2) Gapuna, nupay addaan idi dagiti Israelita iti temporario a pamay-an tapno makaadanida iti Dios babaen kadagiti datonda, addaan dagiti Kristiano iti nasaysayaat a pangibatayan nga umasideg iti Dios—ti daton ni Jesu-Kristo. (Juan 14:6; 1 Pedro 3:18) No ipakitatayo ti pammatitayo iti daton a pangsubbot nga impaay ti Dios ken agtulnogtayo Kenkuana, mapakawan met dagiti basoltayo ken matagiragsaktayo ti anamong ken parabur ti Dios. (Juan 3:17, 18) Saan kadi a makaliwliwa dayta? Ngem kasanotay a maipakita a mamatitayo iti daton a pangsubbot?
6 Kalpasan ti panangilawlawagna nga addaan dagiti Kristiano iti nasaysayaat a pangibatayan nga umadani iti Dios, imbinsabinsa ni apostol Pablo, kas mabasatayo iti Hebreo 10:22-25, dagiti tallo a wagas a maipakitatayo ti pammati ken panagyamantayo iti naayat a probision ti Dios. Nupay naiturong ti pammagbaga ni Pablo kangrunaanna kadagidiay “sumrek iti nasantuan a disso”—kayatna a sawen, dagiti napulotan a Kristiano a nairaman iti nailangitan a pannakaayab—nalawag a nasken nga ipangag ti intero a sangatauan ti naipaltiing a sasao ni Pablo no kayatda ti magunggonaan iti pangikappia a daton ni Jesus.—Hebreo 10:19.
Mangidatag Kadagiti Nadalus ken Di Natulawan a Daton
7. (a) Kasano nga iyanninaw ti Hebreo 10:22 ti maar-aramid idi iti daton? (b) Ania ti nasken a maaramid tapno masigurado a makaay-ayo ti daton iti Dios?
7 Umuna, indagadag ni Pablo kadagiti Kristiano: “Umadanitayo koma buyogen ti napudno a puspuso iti naan-anay a pammasiguro ti pammati, a nawarsian dagiti pusotayo manipud iti nadangkes a konsiensia ket ti bagbagitayo nadigos iti nadalus a danum.” (Hebreo 10:22) Ti sasao a naaramat ditoy nabatad nga iyanninawna ti maar-aramid idi iti tipiko (kayatna a sawen, adda iladladawanna) a daton iti sidong ti Linteg. Maitutop daytoy agsipud ta makaay-ayo laeng ti daton no nadalus ken di natulawan ken maidatag buyogen ti umiso a motibo. Maaramat a pagdaton dagiti baka, kalding, ken karnero, kayatna a sawen, dagiti nadalus nga animal, ken masapul nga “awan pakapilawanda,” awan depektoda. No dagiti tumatayab ti maidaton, masapul a dagiti pagaw wenno urbon dagiti kalapati. No maannurot dagita a kondision, “maipategto kenkuana a maibilang a pakaabbonganna.” (Levitico 1:2-4, 10, 14; 22:19-25) Awan lebadurana dagiti daton a bukbukel, ta ti lebadura iladawanna ti kinarugit; saan met a malaokan iti diro, nalabit ti tubbog ti bunga a mangpabangles. No maidatag dagiti daton—animal man wenno bukbukel—iti rabaw ti altar, maasinanda tapno mapreserbada.—Levitico 2:11-13.
8. (a) Ania idi ti maiparebbeng iti tao nga agdaton? (b) Kasanotay a masigurado a makaay-ayo ken Jehova ti panagdayawtayo?
8 Komusta met ngay daydiay agdaton? Sagudayen ti Linteg a masapul a nadalus ken awan tulaw ti asinoman a dumatag iti saklang ni Jehova. No natulawan iti aniaman a makagapu, masapul a mangidatag nga umuna iti daton gapu iti basol wenno salungasing tapno maisubli ti nadalus a takderna iti imatang ni Jehova, iti kasta makaay-ayo Kenkuana ti datonna a mapuoran wenno ti datonna a pakikaykaysa. (Levitico 5:1-6, 15, 17) No kasta, maamiristay kadi ti kinapateg ti panangtaginayon iti nadalus a takder iti imatang ni Jehova? No kayattayo a makaay-ayo iti Dios ti panagdayawtayo, masapul nga ilintegtay a dagus ti aniaman a naaramidtayo a maikaniwas kadagiti linteg ti Dios. Naalibtaktay koma a mangaprobetsar iti impaay ti Dios a tulong—“dagiti lallakay iti kongregasion” ken ti “pangikappia a sakripisio a maipaay kadagiti basoltayo,” ni Jesu-Kristo.—Santiago 5:14; 1 Juan 2:1, 2.
9. Ania ti kangrunaan a nagdumaan dagiti daton a maipaay ken Jehova ken dagidiay maidatag kadagiti didiosen?
9 Kinapudnona, ti pannakaipaganetget ti kinadalus iti aniaman a banag ti kangrunaan a nagdumaan dagiti daton a naidatag ken ni Jehova ken dagidiay daton a maipaay kadagiti didiosen nga idatdatag idi dagiti tattao kadagiti nasion a kabangibang ti Israel. Maipapan iti daytoy a nakaisaluminaan dagiti daton iti sidong ti Linteg Mosaiko, kuna ti maysa a reperensia: “Mapaliiwtayo nga awan ti nakainaiganna iti panagbuyon wenno iti panagpadles; awan met ti naariwawa a narelihiosuan a seremonia, panangsugat iti bagi, wenno sagrado a prostitusion, naan-anay a maiparit dagiti dinederrep ken aglablabes a ritual mainaig iti panaganak; saanda a nagidaton kadagiti tattao; saanda a nagdaton kadagiti natay.” Ipaganetget amin dagitoy ti kinapudno a ni Jehova ket nasantuan, ket dina panuynoyan wenno anamongan ti aniaman a kita ti basol wenno kinarugit. (Habacuc 1:13) Masapul a nadalus ken di natulawan—iti pisikal, moral, ken naespirituan—ti panagdayaw ken dagiti daton a maipaay kenkuana.—Levitico 19:2; 1 Pedro 1:14-16.
10. Maitunos iti balakad ni Pablo a nailanad iti Roma 12:1, 2, ania ti masapul nga usigentayo iti bagitayo?
10 Gapuna, nasken a sukimatentayo ti bagbagitayo iti amin a benneg ti biag tapno masigurado a makaay-ayo ken Jehova ti panagserbitayo kenkuana. Pulos a ditay koma ipagarup a mabalintay nga aramiden ti kaykayattayo iti pribado a biagtayo basta tumabtabunotayo kadagiti Nakristianuan a gimong ken makiramramantayo iti ministerio. Ditay met koma ipapan a mabalintay a labsingen dagiti linteg ti Dios iti dadduma a benneg ti biag no la ket ta makipaspasettayo kadagiti Nakristianuan nga aktibidad. (Roma 2:21, 22) Ditay manamnama ti bendision ken pabor ti Dios no palubosantayo ti aniaman a narugit wenno natulawan iti imatangna a mangdadael iti panagpampanunot wenno tigtignaytayo. Laglagipenyo ti kuna ni Pablo: “Dawatek kadakayo babaen kadagiti pannakipagrikna ti Dios, kakabsat, nga iparangyo ti bagbagiyo a maysa a sakripisio a sibibiag, nasantuan, makaay-ayo iti Dios, maysa a sagrado a panagserbi buyogen ti pannakabalinyo nga agrason. Ket sumardengkayo a maisuksukog maitunos iti daytoy a sistema ti bambanag, no di ket mapagbalbaliwkayo babaen ti panangpabaroyo iti panunotyo, tapno mapaneknekanyo iti bagbagiyo ti naimbag ken makaay-ayo ken perpekto a pagayatan ti Dios.”—Roma 12:1, 2.
Naimpusuan a Mangipaay Kadagiti Daton ti Panagdaydayaw
11. Ania ti ramanen ti termino a “publiko a panangideklara,” a nadakamat iti Hebreo 10:23?
11 Iti suratna kadagiti Hebreo, insaruno ni Pablo nga inturong ti atension iti maysa a napateg a paset ti pudno a panagdayaw: “Petpetantayo koma a siiirut ti publiko a panangideklara iti namnamatayo nga awanan panagpangpangadua, ta matalek ti nagkari.” (Hebreo 10:23) “Panangipudno” ti literal a kaipapanan ti balikas a “publiko a panangideklara,” ken dinakamat met ni Pablo ti “sakripisio ti panagdaydayaw.” (Hebreo 13:15) Ipalagip daytoy kadatayo ti kita ti daton nga indatag dagiti lallaki a kas kada Abel, Noe, ken Abraham.
12, 13. Ania ti bigbigen ti maysa nga Israelita no mangidatag idi iti daton a mapuoran, ket ania ti mabalintay nga aramiden a mangyanninaw iti kasta a kababalin?
12 No mangidatag idi ti maysa nga Israelita iti daton a mapuoran, maaramid dayta “iti sibubulos a nakemna iti sanguanan ni Jehova.” (Levitico 1:3, NW) Babaen ti kasta a daton, sibubulos nga ipaduyakyak wenno bigbigenna dagiti aglaplapusanan a bendision ken naayat a kinamanangngaasi ni Jehova iti ilina. No malagipyo, adda nakaidumaan ti daton a mapuoran. Mapuoran ti sibubukel a daton iti rabaw ti altar—a maitutop a mangiladawan iti naan-anay a debosion ken dedikasion. Umasping iti dayta, maipakitatayo ti pammatitayo iti daton a pangsubbot ken ti panagyamantayo iti dayta a probision no situtulok ken naimpusuan nga idatontayo ken Jehova ti ‘sakripisio ti panagdaydayaw, kayatna a sawen, ti bunga dagiti bibig.’
13 Nupay saan a mangidatag dagiti pudno a Kristiano kadagiti literal a daton—animal man wenno nateng—pagrebbenganda nga ikasaba ti naimbag a damag ti Pagarian ken mangaramid kadagiti adalan ni Jesu-Kristo. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Ap-aprobetsarenyo kadi dagiti gundaway a mangipaduyakyak iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios tapno ad-adu pay a tattao ti makaammo kadagiti agkakaimbag a banag nga insagana ti Dios iti natulnog a sangatauan? Situtulokkay kadi a mangusar iti panawen ken pigsayo a mangisuro kadagiti interesado ken tumulong kadakuada nga agbalin nga ad-adalan ni Jesu-Kristo? Ti naregta a pannakiramantayo iti ministerio, kas iti nabanglo a sayamusom ti daton a mapuoran, ket makaay-ayo unay iti Dios.—1 Corinto 15:58.
Pagrag-oanyo ti Makilangen iti Dios ken Kadagiti Tattao
14. Kasano a ti sasao ni Pablo iti Hebreo 10:24, 25 ket pumada iti ideya maipapan iti daton a pakikaykaysa?
14 Kamaudiananna, inturong ni Pablo ti atension iti relasiontayo kadagiti padatayo a Kristiano bayat nga agdaydayawtayo iti Dios. “Agpipinnanunottayo koma iti maysa ken maysa tapno mangparegta iti ayat ken nasayaat nga ar-aramid, a saantay a baybay-an ti panagtataripnongtayo a sangsangkamaysa, kas iti kaugalian dagiti sumagmamano, no di ket agpipinnaregtatayo iti maysa ken maysa, ket nangnangruna a kasta bayat a makitkitayo a ti aldaw umas-asidegen.” (Hebreo 10:24, 25) Dagiti balikas a “mangparegta iti ayat ken nasayaat nga ar-aramid,” “ti panagtataripnongtayo a sangsangkamaysa,” ken “agpipinnaregtatayo iti maysa ken maysa” ipalagipda kadatayo amin no ania ti naibanag ti daton a pakikaykaysa sadi Israel maipaay iti ili ti Dios.
15. Ania ti makitatayo a pagpadaan ti daton a pakikaykaysa ken dagiti Nakristianuan a gimong?
15 No dadduma, maipatarus a “dagiti daton a pakikappia” ti termino a “dagiti daton a pakikaykaysa.” Adda iti plural ti Hebreo a sao ditoy para iti “kappia,” a nalabit mangipasimudaag a ti panangidatag kadagita a daton ket agbanag iti pannakikappia iti Dios ken kadagiti pada a managdaydayaw. Maipapan iti daton a pakikaykaysa, kuna ti maysa nga eskolar: “Pudno a panawen daytoy ti naragsak a pannakilangen iti Dios ti Tulag, nga agpakumbaba tapno agbalin a Sangaili ti Israel iti pannangan iti daton, no kasano nga Isu a kanayon ti Mangsangsangaili kadakuada.” Ipalagip daytoy kadatayo ti kari ni Jesus: “No sadino nga adda dua wenno tallo a naguurnong iti naganko, sadiay addaak iti nagtengngaanda.” (Mateo 18:20) Tunggal tumabunotayo iti Nakristianuan a gimong, magunggonaantayo iti makapabileg a panaglalangen, makaparegta a pannursuro, ken iti pannakaammotayo nga adda kadatayo ni Jesu-Kristo nga Apotayo. Dayta ti mamagbalin iti Nakristianuan a gimong a pudpudno a makaparagsak ken makapabileg-pammati nga okasion.
16. Bayat a sipapanunottayo iti daton a pakikaykaysa, ania ti mamagbalin kadagiti Nakristianuan a gimong a nangnangruna a makaparagsak?
16 Iti daton a pakikaykaysa, amin a taba—nga adda iti bagis, bekkel, kulapot ti dalem, ken iti lomo, ken kasta met ti nataba nga ipus ti karnero—ket mapuoran, mapaasuk, iti rabaw ti altar a kas daton ken Jehova. (Levitico 3:3-16) Ti taba ti maibilang a kasustansiaan ken kasayaatan a paset ti animal. Ti pannakaidatagna iti rabaw ti altar iladawanna ti panangted iti kasayaatan ken Jehova. Makaparagsak dagiti Nakristianuan a gimong saan laeng a gapu ta makasursurotayo no di pay ket maidaydayawtayo ni Jehova. Maaramidtay daytoy no sipapakumbaba ngem sipapasnek a makipasettayo iti panagkanta a naimpusuan, panagimdeng a naimbag, ken panagkomento no adda gundaway. “Idaydayawyo ni Jehova,” indir-i ti salmista. “Kantaanyo ni Jehova iti baro a kanta, ken iti pannakaidaydayawna iti tallaong dagiti sasanto.”— Salmo 149:1.
Agur-uray Kadatayo Dagiti Aglaplapusanan a Bendision nga Aggapu ken Jehova
17, 18. (a) Ania a naindaklan a panagdaton ti inaramid ni Solomon idi naidedikar ti templo sadi Jerusalem? (b) Aniada a bendision ti tinagiragsak ti umili idi naidedikar ti templo?
17 Idi naidedikar ti templo sadi Jerusalem, iti maikapito a bulan ti tawen 1026 K.K.P., nagidaton ni Ari Solomon iti “naindaklan a sakripisio iti sango ni Jehova,” a buklen ti “daton a mapuoran ken daton a bukbukel ken ti taba dagiti daton a pakikaykaysa.” Mainayon kadagiti daton a bukbukel, agdagup iti 22,000 a baka ken 120,000 a karnero ti naidaton iti dayta nga okasion.—1 Ar-ari 8:62-65, NW.
18 Mailadawanyo kadi ti gatad ken kaadu ti trabaho a kasapulan iti kasta nga engrande a seremonia? Kaskasdi, ad-adu nga amang dagiti bendision a naawat ti Israel ngem iti indatonda. Idi nalpas ti panagrambakda, “pinagawid [ni Solomon] ti umili; ket isuda binenditoda ti ari, ket napanda kadagiti toltolda a siraragsak ken sirarag-o iti puso gapu kadagiti amin a kinaimbag a ni Jehova impakitana ken David nga adipenna, ken iti Israel nga ilina.” (1 Ar-ari 8:66) Pudno unay, kas kinuna ni Solomon, “ti bendision ni Jehova ti mangpabaknang; ket saanna nga anayan iti ladingit.”—Proverbio 10:22.
19. Ania ti mabalintay nga aramiden tapno umawattayo kadagiti agkakaimbag a bendision nga aggapu ken Jehova ita ken iti agnanayon?
19 Agbibiagtayo iti panawen a ti “anniniwan dagiti naimbag a bambanag nga umayto” ket sinukatanen ti “mismo a kababagas dagiti bambanag.” (Hebreo 10:1) Kas natan-ok nga antitipiko a Nangato a Padi (kayatna a sawen, ni Jesus ti iladladawan ti nangato a padi ti nagkauna nga Israel), simreken ni Jesu-Kristo idiay langit a mismo ket indatagna ti pateg ti mismo a darana a mangabbong iti basol dagiti amin a mangipakita iti pammati iti daton nga impaayna. (Hebreo 9:10, 11, 24-26) Maibatay iti dayta a naindaklan a daton ken babaen ti naimpusuan a panangipaaytayo iti Dios kadagiti daton ti panagdaydayaw a nadalus ken di natulawan, mabalintay met ti ‘agragsak ken agrag-o iti puso,’ a mangnamnama kadagiti aglaplapusanan a bendision nga aggapu ken Jehova.—Malakias 3:10.
Kasanoyo a Sungbatan?
• Ania a pannursuro ken liwliwa ti magun-odtayo iti impormasion a linaon ti Linteg maipapan kadagiti sakripisio ken daton?
• Ania ti umuna a maiparebbeng tapno makaay-ayo ti daton, ket ania ti kaipapanan dayta kadatayo?
• Ania ti mabalintay nga idaton nga umasping iti boluntario a daton a mapuoran?
• Kadagiti ania a pamay-an a mayarig dagiti Nakristianuan a gimong iti daton a pakikaykaysa?
[Ladawan iti panid 18]
Impaay ni Jehova ti daton a pangsubbot ni Jesus a pakaisalakanan ti sangatauan
[Ladawan iti panid 20]
Tapno makaay-ayo ken Jehova ti panagserbitayo, masapul nga idiantayo ti aniaman a makatulaw
[Ladawan iti panid 21]
Ipadpaduyakyaktayo iti publiko ti kinaimbag ni Jehova no makiramantayo iti ministerio