Makapagtalinaedkayo a Nadalus iti Moral

“Daytoy ti kaipapanan ti ayat iti Dios, a tungpalentayo dagiti bilinna.”​—1 JUAN 5:3.

1. Ania a naggidiat a kababalin ti iparparangarang ita dagiti tattao?

IDI un-unana, napaltiingan ni propeta Mikias a mangipadto iti panawen a ti kababalin dagiti tattao ti Dios ket naiduma unay iti kababalin dagiti tattao a saan nga agserserbi iti Dios. Insurat ti propeta: “Makitayonto manen ti pagdumaan daydiay nalinteg ken daydiay nadangkes, daydiay agserserbi iti Dios ken daydiay saan nga agserserbi kenkuana.” (Malakias 3:18, NW) Matungtungpalen dayta a padto. Nainsiriban ken maiparbeng a tungpalentayo dagiti bilin ti Dios, a pakairamanan dagidiay mangkalikagum iti moral a kinadalus. Ngem saan a kanayon a nalaka nga aramiden dayta. Adda naimbag a rason a kinuna ni Jesus a masapul nga aramidentayo ti amin a kabaelantayo tapno maisalakantayo.​—Lucas 13:23, 24.

2. Ania dagiti impluensia iti aglawlaw a mamagbalin a narigat ti panagtalinaed a nadalus iti moral?

² Apay a narigat ti agtalinaed a nadalus iti moral? Ti maysa a makagapu, adda dagiti impluensia iti aglawlaw. Ti industria ti pagpalpaliwaan iladladawanna ti maiparit a sekso kas makaay-ayo, makaparagsak, ken maibagay kadagiti nataengan, ket gistay dina pulos ikankano dagiti dakes nga ibungana. (Efeso 4:17-19) Kaaduan a mailadladawan ti panagdenna dagiti pareha a saan nga agassawa. Masansan a maiparang kadagiti sine ken iti telebision a kasla gagangay la ti seksual a panagdenna ti dua a tao a saan a naikumit iti maysa ken maysa. Kaaduanna, saanda a napasnek ken awan ti panagraemda iti tunggal maysa. Adu ti makabuybuya kadagita manipud iti kinaubingda. Maysa pay, napigsa ti panangdurog dagiti kapatadan nga umabuloy iti nalulok a moral a kasasaad ita, ket no dadduma marabrabak wenno maum-umsi dagidiay saan nga umabuloy.​—1 Pedro 4:4.

3. Ania ti sumagmamano a rason nga adu ditoy lubong ti agar-aramid iti imoralidad?

³ Adda met ti impluensia nga agtaud kadatayo met laeng a mamagbalin a narigat ti panagtalinaed a nadalus iti moral. Pinarsua ni Jehova dagiti tattao nga addaan kadagiti seksual a tarigagay, ket mabalin a nasged dagita a tarigagay. Dakkel ti pakainaigan ti tarigagay iti panunottayo, ket ti imoralidad adda pakainaiganna iti panagpampanunot a saan a maitunos iti pampanunot ni Jehova. (Santiago 1:14, 15) Kas pagarigan, sigun iti nabiit pay a surbey a naipablaak iti British Medical Journal, adu dagiti immannugot a makidenna iti umuna a gundaway ta kayatda laeng a padasen. Patien ti dadduma a narugso ti kaaduan a katawenanda, isu a sitatallugodda a nangipabus-oy iti dayawda. Adda met dagiti nagkuna a nailaw-anda laeng wenno “medio nabartekda idi napasamak dayta.” No kayattayo a maragsakan ti Dios kadatayo, masapul a naiduma ti panagrasrasontayo. Ania a panagpampanunot ti tumulong kadatayo nga agtalinaed a nadalus iti moral?

Panangpatanor iti Natibker a Determinasion

4. Tapno makapagtalinaed a nadalus iti moral, ania ti masapul nga aramidentayo?

⁴ Tapno makapagtalinaed a nadalus iti moral, masapul a bigbigentayo a makagunggona ti panangsalimetmet iti kasta a kabibiag. Maitunos daytoy iti insurat ni apostol Pablo kadagiti Kristiano sadi Roma: ‘Paneknekanyo iti bagbagiyo ti naimbag ken makaay-ayo ken perpekto a pagayatan ti Dios.’ (Roma 12:2) Ti panangbigbig a makagunggona ti moral a kinadalus ramanenna, saan laeng a ti panangammo a kondenaren ti Sao ti Dios ti imoralidad, no di pay ket ti panangtarus no apay a dakes ti imoralidad ken no kasano nga agpaay a pagimbagantayo ti panangliklik iti dayta. Nausig iti napalabas nga artikulo ti dadduma kadagitoy a rason.

5. Ania ti kangrunaan a rason a kayat dagiti Kristiano ti agtalinaed a nadalus iti moral?

⁵ Ngem iti kinapudnona, ti kangrunaan a rason dagiti Kristiano a mangidian iti seksual nga imoralidad ket naibatay iti relasiontayo iti Dios. Naadaltayo nga ammona ti kasayaatan para kadatayo. Ti panagayat kenkuana tulongannatayo a manggura iti dakes. (Salmo 97:10) Ti Dios ti Mangmangted iti “tunggal naimbag a sagut ken tunggal naan-anay a rangkap.” (Santiago 1:17) Ay-ayatennatayo. No agtulnogtayo kenkuana, pampaneknekantayo nga isu ket ay-ayatentayo ken apresiarentayo ti amin nga inaramidna a maipaay kadatayo. (1 Juan 5:3) Pulos a ditay kayat nga upayen ken saktan ni Jehova babaen ti pananglabsing kadagiti nalinteg a bilinna. (Salmo 78:41) Ditay tarigagayan ti agaramid iti banag a pakaumsian ti nasantuan ken nalinteg a panagdayawtayo kenkuana. (Tito 2:5; 2 Pedro 2:2) No agtalinaedtayo a nadalus iti moral, maparagsaktayo ti Katan-okan.​—Proverbio 27:11.

6. Apay a makatulong no ipakaammoyo iti sabsabali ti maipapan kadagiti moral a pagalagadantayo?

⁶ No inkeddengtayon ti agtalinaed a nadalus iti moral, masaluadantayo met no ibagatayo dayta a determinasion iti dadduma. Ipakaammoyo kadagiti tattao nga adipennakayo ni Jehova a Dios ket determinadokayo a mangsalimetmet kadagiti nangato a pagalagadanna. Dakayo ti manungsungbat iti biag, iti bagi, ken iti pangngeddengyo. Ania aya ti nakatayá? Ti napateg a relasionyo iti nailangitan nga Amayo. Isu nga ilawlawagyo a diyo mabalin nga ikompromiso ti moral a kinatarnawyo. Maragsakankay koma a mangibagi iti Dios babaen ti panangsurotyo kadagiti prinsipiona. (Salmo 64:10) Pulos a dikay koma mabain a mangisarita iti sabsabali iti maipapan kadagiti moral a prinsipioyo. Ti panangilawlawag iti takderyo patibkerennakayo, saluadannakayo, ken paregtaenna ti dadduma a mangtulad kadakayo.​—1 Timoteo 4:12.

7. Kasanotay a mataginayon ti determinasiontayo nga agtalinaed a nadalus iti moral?

⁷ Kalpasanna, no naikeddengtayon a salimetmetan ti nangato a moral a pagalagadan ken naipakaammotayon ti takdertayo, masapul a mangaramidtayo kadagiti addang tapno mataginayon ti determinasiontayo. Tapno maaramidtayo daytoy, siaannad a pilientayo dagiti pakigayyemantayo. “Makikuyogka kadagiti masirib a tattao, ket masiribkanto,” kuna ti Biblia. Makitimpuyogkayo kadagidiay mangan-annurot kadagiti moral a prinsipio a sursurotenyo; pabilgendakayo dagiti kasta a kakadua. Kuna pay daytoy a teksto: “Ngem ti makikuyog kadagiti maag pagsikorannanto.” (Proverbio 13:20) Aginggat’ mabalin, liklikanyo dagiti tattao a mangpakapsut iti determinasionyo.​—1 Corinto 15:33.

8. (a) Apay a rumbeng a panunotentayo dagiti makaay-ayo a banag? (b) Ania koma ti liklikantayo?

⁸ Mainayon pay, masapul a panunotentayo dagiti banag a napudno, serioso, nalinteg, nadalus, makaay-ayo, naimbag ti pakasarsaritaanda, natakneng, ken nadayaw. (Filipos 4:8) Maaramidtayo daytoy babaen ti panangpili iti buyaen ken basaentayo ken iti musika a denggentayo. No kunatayo nga awan ti dakes nga epekto ti imoral a literatura, kas man la ibagbagatayo nga awan ti nasayaat nga epekto ti nadalus a literatura. Laglagipenyo, nalaka a matnag iti imoralidad dagiti imperpekto a tattao. No kasta, mangiturong kadagiti dakes a tarigagay dagiti libro, magasin, sine, ken musika a mangabbukay iti seksual a rikrikna, ket mabalin a mangituggod dagitoy iti basol. Tapno makapagtalinaedtayo a nadalus iti moral, masapul a punnuentayo ti panunottayo iti nadiosan a sirib.​—Santiago 3:17.

Dagiti Addang a Mangituggod iti Imoralidad

9-11. Kas insalaysay ni Solomon, ania dagiti addang nga in-inut a nangituggod iti maysa a baro iti imoralidad?

⁹ Masansan nga adda dagiti nakakadkadlaw nga addang a mangituggod iti imoralidad. Narigat ti agsanud no narugianen ti maysa nga addang. Imutektekanyo no kasano a nadeskribir daytoy iti Proverbio 7:6-23. Napaliiw ni Solomon ti “maysa nga agtutubo a lalaki nga awanan iti pannakaawat” [“awanan puso,” NW], wenno awanan iti nasayaat a motibo. ‘Naglasat [ti baro] iti lansangan iti sibay daydiay a babai [ti balangkantis,] ket napan iti dalan nga agturong iti balayna, iti agsuripet ti malem, iti sardam iti kangitingit ti rabii.’ Dayta ti umuna a biddutna. Iti sardam nga apagsipnget, inturong ti “pusona,” saan nga iti sadino la dita a lansangan, no di ket iti lansangan nga ammona a masansan a yan ti balangkantis.

¹⁰ Kalpasanna mabasatayo: “Ket adtoy, idiay sinabet ti maysa a babai a binabalangkantis ti kawesna, ken sisisikap ti pusona.” Nakitana ti babai! Mabalinna koma ti tumallikud sa agawid, ngem narigrigat daytoy ngem idi damo, nangruna ta nakapuy iti moral. Tinengngel ti babai sana inagkan. Gapu ta nakaraman iti agek, immimdeng iti pananggargarina: “Sakripisio dagiti datdaton ti kappia addada kaniak,” kuna ti babai. “Ita nga aldaw binayadakon dagiti karkarik.” Karaman kadagiti daton a pakikappia ti karne, arina, lana, ken arak. (Levitico 19:5, 6; 22:21; Numeros 15:8-10) Iti panangdakamatna kadagita, mabalin nga iparparipiripna a saan nga agkurang iti naespirituan ket, maigiddato iti dayta, mabalin a kayatna a maammuan ti lalaki nga adu ti makan ken mainum idiay balayna. “Umayka,” inyawisna iti baro, “agpennekta iti ayan-ayat inggana iti bigat; aglinglingayta iti ay-ayat.”

¹¹ Saan a narigat nga ibaga ti pagbanaganna. “Iti panangpasablog dagiti bibigna mapilitna.” Simmurot ti lalaki iti pagtaengan ti babai a “kas baka a maipan iti pagpartian” ken “kas maysa a tumatayab nga agdarasudos iti silo.” Inngudo ni Solomon kadagitoy a mamagpanunot a sasao: “Dina ipagarup a maikaniwas iti biagna.” Nairaman ti biagna agsipud ta ti “Dios ukomennanto dagiti mannakiabig ken dagiti mannakikamalala.” (Hebreo 13:4) Anian a naglawag a pakaadalan agpadpada dagiti lallaki ken babbai! Liklikantay koma uray dagiti damo nga addang a mangiturong iti di pananganamong ti Dios.

12. (a) Ania ti kayat a sawen ti balikas nga “awanan puso”? (b) Kasanotay a mapatanor ti moral a kired?

¹² Imutektekanyo a ti agkabannuag a lalaki iti salaysay ket “awanan puso.” Ipasimudaag kadatayo dagita a balikas a saan nga anamongan ti Dios ti pampanunot, tarigagay, ipatpateg, rikrikna, ken dagiti kalatna iti biag. Gapu ta nakapuy iti moral, nakas-ang ti nagbanaganna. Kadagitoy napeggad a “maudi nga al-aldaw,” nasken nga ikagumaantayo a patanoren ti moral a kired. (2 Timoteo 3:1) Nangipaay ti Dios iti probision a tumulong kadatayo. Impaayna dagiti gimong iti kongregasion Kristiano a mangiturong kadatayo iti umiso a dana ken mamagkaykaysa kadatayo kadagiti dadduma pay nga addaan iti isu met laeng a kalat a kas kadatayo. (Hebreo 10:24, 25) Adda dagiti panglakayen ti kongregasion a mangipastor ken mangisuro kadatayo iti daldalan ti kinalinteg. (Efeso 4:11, 12) Adda kadatayo ti Sao ti Dios, ti Biblia, a mangiturong ken mangiwanwan kadatayo. (2 Timoteo 3:16) Ken, iti amin a tiempo, mabalintay ti agkararag tapno dumawat iti espiritu ti Dios a tumulong kadatayo.​—Mateo 26:41.

Agsursuro Kadagiti Basol ni David

13, 14. Kasano a nakaaramid ni Ari David iti nadagsen a basol?

¹³ Ngem nakalkaldaang ta nakaaramid iti seksual nga imoralidad uray dagiti nakasaysayaat nga adipen ti Dios. Maysa kadagita ni Ari David, nga adu a dekada a simamatalek a nagserbi ken Jehova. Awan duadua nga inay-ayatna unay ti Dios. Nupay kasta, natnag iti basol. Kas iti agtutubo a lalaki a dineskribir ni Solomon, adda dagiti addang a nangituggod iti panagbasol ni David ken nangpadegdeg iti dayta.

¹⁴ Mabalin nga apaglabes a 50 ti tawen idi ni David. Manipud iti tuktok ti palasio, nakitana ni napintas a Bat-seba nga agdigdigus. Nagdamag maipapan kenkuana ket naammuanna no siasino ni Bat-seba. Naammuanna a ni Urias nga asawana ket makigubgubat idiay Rabba a siudad ti Ammon. Pinaayaban ni David ni Bat-seba iti palasiona sana kinaidda. Di nagbayag, rimmikut ti kasasaad​—nasikoganna ni Bat-seba. Tangay namnamaenna a makikaidda ni Urias iti asawana, pinagawid ni David ni Urias nga adda idi iti paggugubatan. Iti kasta, agparang a ni Urias ti ama ti sikog ni Bat-seba. Ngem saan a napan ni Urias iti pagtaenganna. Iti panangipamuspusanna a mangabbong iti basolna, pinagsubli ni David ni Urias idiay Rabba ket nangipaw-it iti surat nga agpaay iti panguluen ti buyot. Iti suratna, imbilin ni David nga isaadda ni Urias iti disso a nalaka la a pakatayanna. Natay ni Urias, ket inasawa ni David ni Bat-seba sakbay a maammuan dagiti tattao a masikogen.​—2 Samuel 11:1-27.

15. (a) Kasano a naibutaktak ti basol ni David? (b) Ania ti reaksion ni David idi sitataktika a tinubngar ni Natan?

¹⁵ Agparang a nagballigi ni David a nangilimed iti basolna. Naglabas dagiti bulan. Naipasngay ti ubing​—maysa a lalaki. No daytoy a pasamak ti pampanunoten ni David idi pinutarna ti Salmo 32, nalawag nga isu ket sidsidiren ti konsiensiana. (Salmo 32:3-5) Nupay kasta, saan a nailimed iti Dios ti basolna. Kuna ti Biblia: “Ti banag nga inaramid ni David pinagrurodna ni Jehova.” (2 Samuel 11:27) Imbaon ni Jehova ni propeta Natan, a sitataktika a nangipabigbig ken David iti inaramidna. Nagpudno a dagus ni David ket dimmawat iti pammakawan ni Jehova. Naisubli met laeng iti anamong ti Dios gapu iti naimpusuan a panagbabawina. (2 Samuel 12:1-13) Saan a sinintir ni David ti pannubngar. Imbes ketdi, impakitana ti kababalin a nadeskribir iti Salmo 141:5: “Ti sililinteg danarennak koma laeng isunto ti maysa a panagayat; ala babalawennak laeng, isunto ti kas sapsapo itoy ulok; ti ulok dina koma pagkedkedan.”

16. Ania a ballaag ken pammagbaga ti impaay ni Solomon maipapan kadagiti salungasing?

¹⁶ Mabalin nga inut-utob ni Solomon, ti maikadua nga anak a lalaki da David ken Bat-seba, daytoy a nasaem a pagteng iti biag ti amana. Insuratna idi kamaudiananna: “Ti mangabbong kadagiti salungasingna dinto rumang-ay; ngem ti mangipudno ken mangbaybay-a kadakuada maragpatnanto ti kaasi.” (Proverbio 28:13) No makaaramidtayo iti nadagsen a basol, ipangagtay koma daytoy naipaltiing a balakad, nga agpada a ballaag ken pammagbaga. Rumbeng nga agpudnotayo ken ni Jehova ken agpatulong kadagiti panglakayen iti kongregasion. Ti maysa a napateg a rebbengen dagiti panglakayen isu ti panangtulongda a mangilinteg kadagidiay nakabasol.​—Santiago 5:14, 15.

Panangibtur Kadagiti Bunga ti Basol

17. Nupay pakawanen ni Jehova dagiti basol, iti ania a dinatay ilisi?

¹⁷ Pinakawan ni Jehova ni David. Apay? Agsipud ta natarnaw a tao ni David, naasi kadagiti sabsabali, ken naimpusuan ti panagbabawina. Nupay kasta, saan a nailisi ni David kadagiti nakas-ang a bunga ti basolna. (2 Samuel 12:9-14) Pudno met dayta ita. Nupay saan a dangran ni Jehova dagiti agbabawi, saanna ida nga ilisi iti di maliklikan a bunga dagiti basolda. (Galacia 6:7) Ti seksual nga imoralidad ket mabalin nga agresulta iti panagdiborsio, di matarigagayan a panagsikog, sakit a mayakar babaen ti sekso, ken pannakapukaw ti panagtalek ken panagraem.

18. (a) Sigun ken Pablo, ania ti nasken nga aramiden ti kongregasion sadi Corinto iti maysa a nagbasol iti nadagsen a seksual nga imoralidad? (b) Kasano nga ipakita ni Jehova ti ayat ken asi kadagiti nakabasol?

¹⁸ No nagbasoltayo iti nadagsen, nalaka ti maupay bayat a sagsagabaentayo ti bunga dagiti bidduttayo. Nupay kasta, pulos a ditay koma palubosan ti aniaman a manglapped kadatayo nga agbabawi ken agsubli iti Dios. Idi umuna a siglo, sinuratan ni Pablo dagiti taga Corinto a masapul nga ilaksidda iti kongregasion ti lalaki a nakiabig iti kabagianna. (1 Corinto 5:1, 13) Kalpasan a nagbabawi a sipapasnek daydi a tao, binagbagaan ni Pablo ti kongregasion: ‘Siaasi a pakawanen ken liwliwaen, [ken] patalgedanyo ti ayatyo kenkuana.’ (2 Corinto 2:5-8) Iti daytoy naipaltiing a balakad, makitatayo ti ayat ken asi ni Jehova kadagiti nakabasol nga agbabbabawi. Agrag-o dagiti anghel sadi langit no agbabawi ti tao a nakabasol.​—Lucas 15:10.

19. Ania ti pagimbagan ti panagladingit gapu iti naaramid a basol?

¹⁹ Nupay maladingitantayo gapu iti basol a naaramidtayo, ti panagbabawi matulongannatayo nga ‘agaluad tapno ditay agbaw-ing manen iti makapasakit.’ (Job 36:21, NW) Wen, ti nasaem a bunga ti basol rumbeng a lapdannatayo a mangaramid manen iti bidduttayo. Maysa pay, inusar ni David a mangbalakad kadagiti dadduma ti napait a kapadasanna a bunga ti basolna. Kinunana: “Isurokto kadagiti managlabsing dagiti daldalanmo; ket dagiti managbasol agsublidanto kenka.”​—Salmo 51:13.

Mangyeg iti Ragsak ti Panagserbi ken Jehova

20. Ania ti pagsayaatan ti panangtungpal kadagiti nalinteg a bilin ti Dios?

²⁰ “Naragsak dagidiay dumdumngeg iti sao ti Dios ken mangsalsalimetmet iti dayta!” kinuna ni Jesus. (Lucas 11:28) Mangyeg iti ragsak ti panangtungpal kadagiti nalinteg a bilin ti Dios ita ken iti awan inggana a masanguanan. No nakapagtalinaedtayo a nadalus iti moral, taginayonentay koma dayta babaen ti panangaprobetsar iti amin a probision nga impaay ni Jehova a tumulong kadatayo. No nakaaramidtayo iti imoralidad, makaliwliwa a maammuan a sisasagana ni Jehova a mangpakawan kadagidiay pudpudno nga agbabawi, ken determinadotay koma a di pulos manguliten iti basol a naaramidtayo.​—Isaias 55:7.

21. Ti panangyaplikar iti ania a pammagbaga ni apostol Pedro ti makatulong kadatayo nga agtalinaed a nadalus iti moral?

²¹ Iti saanen a mabayag, aglabasto daytoy nakillo a lubong, agraman dagiti amin nga imoral a kababalin ken aramid. No agtalinaedtayo a nadalus iti moral, magunggonaantayo ita ken iti agnanayon. Insurat ni apostol Pedro: “Dungdungnguen, yantangay ur-urayenyo dagitoy a bambanag, aramidenyo ti amin a kabaelanyo tapno masarakannakayo iti kamaudiananna a di namulitan ken awan pakapilawanna ken sitatalna. . . . [Yantangay] addaan[kayo] iti daytoy naipakpakauna a pannakaammo, agaluadkayo tapno dikay mayadayo a maikanunong kadakuada babaen iti biddut dagiti managsalungasing-linteg a tattao ket matnagkayo manipud bukodyo a kinatibker.”​—2 Pedro 3:14, 17.

Mailawlawagyo Kadi?

• Apay a narigat ti agtalinaed a nadalus iti moral?

• Ania ti sumagmamano a pamay-an tapno mataginayon ti determinasiontayo a mangsurot kadagiti nangato a moral a pagalagadan?

• Ania ti maadaltayo kadagiti basol ti baro a dinakamat ni Solomon?

• Maipapan iti panagbabawi, ania ti maadaltayo iti kapadasan ni David?

[Ladawan iti panid 13]

Maysa a proteksion no ipakaammoyo ti moral a takderyo iti sabsabali

[Dagiti Ladawan iti panid 16, 17]

Pinakawan ni Jehova ni David gapu iti napasnek a panagbabawina