Kinadalus—Ania a Talaga ti Kaipapananna?
GAPU kadagiti nakaro a di makapasalun-at a kasasaad idiay Europa ken Estados Unidos bayat ti maika-18 ken maika-19 a siglo, inkasaba dagiti misionero iti dayta a tiempo ti maawagan a “doktrina ti kinadalus.” Daytoy a doktrina inyaspingna ti kinarugit iti basol, idinto a ti kinadalus ti naikuna a mangyadani iti maysa iti Dios. Nalabit a dayta ti makagapu a limmatak ti pagsasao a “Ti kinadalus ti sumaganad iti panagbalin a nadiosan.”
Kasta ti panangmatmat ti Salvation Army, nga impasdek da William ken Catherine Booth. Sigun iti libro a Health and Medicine in the Evangelical Tradition, ti maysa kadagiti kaunaan a pagsasaoda ket: “Sabon, Sopas, ken Pannakaisalakan.” Kalpasanna, idi napatalgedan da Louis Pasteur ken dagiti sabsabali nga adda pakainaigan ti bakteria iti sakit, nangnayon daytoy iti bileg ken sientipiko a pagibasaran para iti nasaysayaat a programa mainaig iti salun-at dagiti tattao.
Dadduma kadagiti dagus a naipatungpal ket ti di panangikalikagum iti testigo iti pangukoman nga umagep iti Biblia kas panagsapata iti panagsaona iti pudno, ken kaadda ti saan laeng a maymaysa a paginuman a tasa kadagiti eskuelaan ken estasion ti tren. Imbes a maymaysa a kopa, naikagumaan pay a maipaayan iti kopa ti tunggal indibidual kadagiti narelihiosuan a serbisio. Wen, agparang a dakkel ti naaramidan dagitoy nagkauna a kampaniador ti kinadalus no maipapan iti panangbalbaliw iti kababalin dagiti tattao mainaig iti kinadalus. Nabalbaliwan unay ti kababalin dagiti tattao nga inawagan pay ketdi ti maysa a mannurat ti resultana kas “pannakilinnailo iti kinadalus.”
Ngem agparang a parparawpaw laeng daytoy a “pannakilinnailo iti kinadalus.” Di nagbayag, dagiti managpartuat a komersiante pinagbalinda dagiti gagangay a sabon kas pagpapintas. Babaen dagiti nasigo nga anunsio, namati dagiti gumatgatang a makapaapalda no agusarda kadagitoy makapasalibukag a produkto. Tinaginayon ti telebision daytoy a kapanunotan. Dagiti agparang a naballigi ken nalibnos a tattao a naipabuya kadagiti patalastas ken kadagiti drama iti telebision ket manmano a makita nga agdalusda iti pagtaengan, agsagad iti paraangan, agpidut iti rugit, wenno agdalus iti ibleng dagiti tarakenda a pusa ken aso.
Adda met dagidiay agkuna a nasken a manggedda tapno adda pagbiagda, idinto a saan a panguartaan dagiti trabaho iti balay wenno ti panagdalus. Ket yantangay awan ti kuarta a maganabda, apay koma nga aywananda ti aglawlaw? Dayta ti gapuna a ti laeng kinadalus iti bagi ti pakaseknan dagiti dadduma a tattao ita.
Ti Panangmatmat ti Dios iti Kinadalus
Awan duadua a dagidi a panangikagumaan a mangisuro iti kinadalus ket nakatulong a mangpasayaat iti kasasaad ti panagbiag dagiti tattao. Nainkalintegan dayta yantangay ti kinadalus ket galad a naggapu ken namunganay iti nasantuan ken nadalus a Dios, a ni Jehova. Isuronatayo iti pakagunggonaantayo babaen ti panagbalin a nasantuan ken nadalus iti amin a dalantayo.—Isaias 48:17; 1 Pedro 1:15.
Mapagulidanan ni Jehova a Dios iti daytoy a banag. Ti kinadalus, agraman dagiti dadduma pay a di makita a galadna, ket nalawag nga iyanninag dagiti makita a parsua ti Dios. (Roma 1:20) Makitatayo a saan nga agpataud iti agpaut a polusion dagiti mismo a parsua. Ti daga agraman ti adu nga ekolohikal a siklona ket addaan a mismo iti nakaskasdaaw a proseso ti panagdalus, ken nadisenio para iti nadalus, nasalun-at a panagbiag. Ti kasta a kinadalus ket agtaud laeng iti maysa a Diseniador a sipapanunot iti kinadalus. No kasta, makunatayo a dagiti agdaydayaw iti Dios masapul a nadalusda iti amin nga aspeto ti panagbiagda.
Uppat nga Aspeto ti Kinadalus
Ipabigbig ti Biblia ti uppat nga aspeto ti kinadalus a rumbeng nga ikagumaan nga alagaden dagiti agdaydayaw iti Dios. Utobentayo ti tunggal maysa kadagitoy.
Naespirituan. Maibilang daytoy a kapapatgan a kinadalus, agsipud ta adda pakainaiganna iti namnama ti maysa a tao nga agbiag nga agnanayon. Nupay kasta, daytoy ti masansan a maliwayan nga aspeto ti kinadalus. Iti simple a pannao, ti panagbalin a nadalus iti naespirituan kaipapananna ti naan-anay a panagtalinaed iti matmatan ti Dios a nasin-aw a panagdayaw ken iyaadayo iti ulbod a panagdayaw, agsipud ta narugit iti panangmatmat ti Dios ti aniaman a kita ti ulbod a panagdayaw. Insurat ni apostol Pablo: “‘Rummuarkayo manipud iti tengngada, ket isinayo ti bagbagiyo,’ kuna ni Jehova, ‘ket isardengyo a sagiden ti di nadalus a banag’; ‘ket awatenkayto.’” (2 Corinto 6:17) Ni adalan a Santiago ket espesipiko met unay iti daytoy a banag: “Ti porma ti panagdaydayaw a nadalus ken di natulawan iti panangmatmat ti Dios ken Amatayo isu daytoy: . . . panamagtalinaed ti maysa iti bagina nga awanan mulit manipud iti lubong.”—Santiago 1:27.
Nalawag ti panangipakita ti Dios iti dina pananganamong iti panaglaok ti ulbod ken pudno a panagdayaw. Ti ulbod a panagdayaw masansan nga iramanna ti narugit nga ar-aramid ken dagiti makarimon nga idolo ken didiosen. (Jeremias 32:35) Naidagadag ngarud kadagiti pudno a Kristiano a liklikanda ti aniaman a pannakiraman iti narugit a panagdayaw.—1 Corinto 10:20, 21; Apocalipsis 18:4.
Moral. Iti daytoy nga aspeto, nalawag met a pinagduma ti Dios ti nadalus ken narugit. Nagbalin ti intero a lubong a kas iti nailadawan iti Efeso 4:17-19: “Addada iti kinasipnget no maipapan iti isip, ken naisina iti biag a kukua ti Dios . . . Yantangay napukawda ti isuamin a moral a riknada, inyawatda ti bagbagida iti nalulok a kababalin tapno aramidenda ti tunggal kita ti kinarugit buyogen ti kinaagum.” Maiparangarang ti kasta nga imoral a panagpampanunot iti adu a pamay-an, makita ken nasikap. Gapuna, masapul nga agannad dagiti Kristiano.
Ammo dagiti managayat iti Dios a ti prostitusion, homoseksualidad, panagdenna sakbay ti panagasawa, ken pornograpia ket pananglabsing iti pagalagadan ni Jehova iti moral a kinadalus. Ngem gagangay dagitoy nga ar-aramid iti tay-ak ti paglinglingayan ken moda. Masapul ngarud nga agannad dagiti Kristiano kadagitoy a pagannayasan. Ti panangisuot iti nakiting, makagargari a kawes kadagiti Nakristianuan a gimong wenno sosial a panagtataripnong ti mangatrakar iti di kasapulan nga atension iti bagi ken mangipakita iti di kinadalus. Malaksid iti pataudenna iti narugit a nailubongan a panagpampanunot iti Nakristianuan a timpuyog, ti kasta a panagkawkawes mabalin a mamataud iti narugit a pampanunot iti sabsabali. Iti daytoy a banag a masapul nga ikagumaan dagiti Kristiano nga iparangarang ti “sirib manipud ngato.”—Santiago 3:17.
Mental. Ti kaunggan ti panunottayo saan koma nga agbalin a pagipempenan kadagiti narugit a kapanunotan. Namallaag ni Jesus maibusor iti narugit a pampanunot, idi kinunana: “Tunggal maysa nga agtultuloy a mangmatmat iti maysa a babai tapno gartemanna nakikamalalan kenkuana iti pusona.” (Mateo 5:28; Marcos 7:20-23) Agpada nga agaplikar dagitoy a sasao iti panagbuya kadagiti pornograpiko a ladawan ken pelikula, panagbasa iti salaysay maipapan kadagiti naalas a seksual nga aramid, ken panagdengngeg kadagiti makaparasuk ti lirikona a kanta. Gapuna, masapul a liklikan dagiti Kristiano ti matulawan babaen ti panangiwaksi kadagiti narugit a pampanunot a mangituggod iti narugit, di nasantuan a panagsasao ken ar-aramid.—Mateo 12:34; 15:18.
Pisikal. Iti Biblia, nainaig unay ti kinasanto iti pisikal a kinadalus. Kas pagarigan, insurat ni Pablo: “Dungdungnguen, dalusantayo koma ti bagbagitayo iti tunggal pakatulawan iti lasag ken iti espiritu, nga an-anayentayo ti kinasanto iti panagbuteng iti Dios.” (2 Corinto 7:1) Ikagumaan koma ngarud dagiti pudno a Kristiano a taginayonen ti bagi, pagtaengan, ken aglawlawda a nadalus ken nadalimanek, agingga nga ipalubos ti kasasaad. Uray kurang ti pagugas ken pagdigus a danum, ikagumaan koma dagiti Kristiano nga aramiden ti amin a kabaelanda nga agtalinaed a nadalus ken presentable.
Ramanen met ti pisikal a kinadalus ti di panagusar iti aniaman a kita ti tabako, nalabes a panaginum iti arak, ken aniaman a kita ti panagabuso iti droga, a mangrugit ken mamagsakit iti bagi. Ti pastor a nailadawan iti Kanta ni Solomon nagustuanna ti nabanglo nga ayamuom ti kawes ti Sulamita a babai. (Kanta ni Solomon 4:11) Kinamanagayat ti panangdalus iti bagitayo, ta ditay kayat nga adda ti di makaay-ayo nga angot a malang-ab dagiti makapulapoltayo. Mabalin a makaay-ayo dagiti bangbanglo, ngem awan ti kasukat ti kanayon a panagdigus ken nadalus a kawes.
Panangsalimetmet iti Balanse a Panangmatmat
Mabalin nga adda dagiti tattao a nalabes ti panangdalusda iti bagida. Ngem ti panagbalin met a panatiko maipapan iti kinadalus mabalin nga ikkatenna ti rag-otayo. Mabalin nga alaenna met ti adu a napapateg a tiempotayo. Iti sabali a bangir, talaga a dakkel ti magastos iti pannakatarimaan ti narugit ken di nadalimanek a pagtaengan. Ti kinatimbeng isu ti praktikal, rasonable a panangtaginayon iti pagtaengan a nadalus ken presentable.
Taginayonenyo a simple. Narigat a dalusan dagiti di nadalimanek a pagtaengan wenno siled, ken narigat a makita dagiti rugit iti kasta a nawara nga aglikmut. Nabiit a dalusan ti simple, saan a nawara a pagtaengan. Iparparegta ti Biblia ti simple a panagbiag: “No adda pagtaraon ken pagkawestayo, mapnektayon kadagitoy a banag.”—1 Timoteo 6:8.
Taginayonenyo a nadalimanek. Ti panagdalus iti pagtaengan ket rebbengen ti tunggal tao nga agnanaed iti dayta. Masansan a nawara ti pagtaengan no nawara dagiti siled. Ti kinadalimanek kaipapananna nga amin a banag ket adda iti umiso a lugarna. Kas pagarigan, dagiti narugit a kawes saan koma a maikabil iti suelo ti kuarto a pagturogan. Kangrunaanna, mangipaay iti peggad dagiti agkaiwara nga ay-ayam ken rimienta. Adu nga aksidente iti pagtaengan ti maigapu iti di kinadalimanek.
Nalawag, kanayon nga agkanaig ti kinadalus ken ti Nakristianuan a wagas ti panagbiag. Mainaig iti nadiosan a wagas ti panagbiag, nasarita ni propeta Isaias ti “Dalan ti Kinasanto.” Innayonna met ti napasnek a sasao a “ti narugit saanto a lumasat iti dayta.” (Isaias 35:8) Wen, ti panangpatanor ita kadagiti nasayaat nga ugali iti kinadalus ti nabileg a mangpaneknek iti pammatitayo kadagiti kari ti Dios a din agbayag ipasdeknan ti nadalus a paraiso a daga. Kalpasanna, iti amin a paset daytoy nangayed a planeta, amin a tattao dayawendanto ni Jehova a Dios babaen ti naan-anay a panangtungpalda kadagiti perpekto a pagalagadanna iti kinadalus.—Apocalipsis 7:9.
[Ladawan iti panid 6]
Ti panagdalus iti pagtaengan ket rebbengen ti tunggal maysa nga agnanaed iti dayta
[Ladawan iti panid 6]
Ti daga ket addaan a mismo iti nakaskasdaaw a proseso ti panagdalus