Dagiti Annaktayo—Napategda a Tawid
“Adtoy! Ti annak ket tawid manipud ken Jehova; ti bunga ti tian ket gunggona.”—SALMO 127:3.
1. Kasano a nabukel ti kaunaan a maladaga?
USIGENYO dagiti milagro a napasamak idi pinarsua ni Jehova a Dios ti immuna a lalaki ken babai. Ti ama, ni Adan, ken ti ina, ni Eva, agpada a nangipaayda iti selula a nagtipon iti aanakan ni Eva agingga a nagbalin dayta a kompleto a baro a tao—ti kaunaan a maladaga. (Genesis 4:1) Agingga ita, pagsidsiddaawantayo ti pannakayinaw ken pannakaipasngay ti maysa nga ubing, nga ibilang ti adu a tattao kas pudno a milagro.
2. Apay a makunayo a maysa a milagro ti mapaspasamak iti aanakan ti maysa a masikog?
2 Iti las-ud ti agarup 270 nga aldaw, ti orihinal a selula a nabukel iti aanakan ti ina kas resulta ti panagdenna ti agassawa ket agbalin a maladaga a buklen ti trinilion a selula. Dayta nga orihinal a selula ket naglaon kadagiti instruksion a kasapulan tapno mapataud ti nasurok a 200 a kita ti selula. Babaen kadagita a nakaskasdaaw nga instruksion, a saan pay a naan-anay a matarusan ti tao, dagiti selula a makapaamanga ti kinakomplikadoda ket agsaad sigun iti eksakto nga urnos ken pamay-an tapno mabukel ti maysa a baro a tao!
3. Apay nga adu a managpanunot a tattao ti mangbigbig a ti Dios ti makinggapuanan iti pannakabukel ti maysa a baro a sibibiag a tao?
3 Para kenka, siasino a talaga ti nangaramid iti maladaga? Sigurado a Daydiay mismo a nangparsua iti biag. Inkanta ti salmista: “Ammuenyo a ni Jehova ket Dios. Isu daydiay nangaramid kadatayo, ket saan a datayo.” (Salmo 100:3) Dakayo a nagannak, nalawag nga ammoyo a saan a gapu iti aniaman a sagudayyo a nakabukelkayo iti maysa a napateg a biag. Ti Dios nga addaan iti di matukod a kinasirib isu laeng ti makinggapuanan iti milagro a pannakabukel ti baro a sibibiag a tao. Iti rinibun a tawtawen, dagiti managpanunot a tattao bigbigenda a ti Naindaklan a Namarsua ti makinggapuanan iti pannakabukel ti maladaga iti aanakan ti babai. Kasta kadi ti panangmatmatyo?—Salmo 139:13-16.
4. Ania ti pagkurangan ti tao nga awan ken ni Jehova?
4 Ngem saan kadi a maseknan ni Jehova kas Namarsua, a basta nangipaay lattan iti biolohikal a proseso tapno makapagpaadu dagiti lallaki ken babbai? Awanan iti pannakaseknan ti dadduma a tattao, ngem saan a kasta ni Jehova. (Salmo 78:38-40) Kuna ti Biblia iti Salmo 127:3: “Adtoy! Ti annak ket tawid manipud ken Jehova; ti bunga ti tian ket gunggona.” Usigentayo ita no ania ti tawid ken no ania ti paneknekanna.
Tawid ken Gunggona
5. Apay a maysa a tawid dagiti annak?
5 Ti tawid ket mayarig iti sagut. Masansan nga igaed dagiti nagannak ti agtrabaho tapno adda maipatawidda kadagiti annakda. Mabalin a dayta ket kuarta, sanikua, wenno nalabit napateg nga ik-ikutan. Aniaman kadagita, ebidensia dayta ti panagayat ti nagannak. Kuna ti Biblia a ti Dios impaayna kadagiti nagannak ti annakda kas tawid. Dagiti annak ket naayat a sagut manipud kenkuana. No maysaka a nagannak, makunam kadi a dagiti tigtignaymo ipakitada a matmatam dagiti annakmo kas sagut nga intalek kenka ti Namarsua iti uniberso?
6. Apay a ti Dios inikkanna dagiti tattao iti abilidad nga agpaadu?
6 Impaay ni Jehova daytoy a sagut gapu ta panggepna a mapno ti daga kadagiti kaputotan da Adan ken Eva. (Genesis 1:27, 28; Isaias 45:18) Saan a saggaysa a pinarsua ni Jehova ti tunggal tao, kas iti panangparsuana kadagiti riniwriw nga anghel. (Salmo 104:4; Apocalipsis 4:11) Imbes ketdi, ti Dios pinarsuana ti tattao nga addaan iti abilidad a mangpataud kadagiti annak nga umasping kadagiti nagannakda. Para iti maysa nga ama ken ina, nagsayaat la ketdin a pribilehio ti mangpataud ken mangtaripato iti maysa a baro a biag! Kas nagannak, agyamankayo kadi ken Jehova ta pinagbalinna a posible ti panangtagiragsakyo iti daytoy a nagpateg a tawid?
Makasursurotayo iti Ulidan ni Jesus
7. Maisupadi kadagiti dadduma a nagannak, kasano nga impakita ni Jesus ti pannakaseknan ken asina kadagiti “annak ti tattao”?
7 Nakalkaldaang ta saan nga amin a nagannak ket mangibilang kadagiti annakda kas tawid. Adu ti saan a naasi kadagiti annakda. Dagiti kasta a nagannak dida iyan-anninaw ti kababalin ni Jehova wenno ti Anakna. (Salmo 27:10; Isaias 49:15) Maisupadi iti dayta, usigenyo ti pannakaseknan ni Jesus kadagiti ubbing. Uray pay sakbay a nagbiag ni Jesus ditoy daga kas tao—idi isu ket maysa pay laeng a mannakabalin nga espiritu a parsua idiay langit—kuna ti Biblia a ‘kaay-ayatna ti annak ti tattao.’ (Proverbio 8:31) Kasta unay ti panagayatna kadagiti tattao nga uray la situtulok nga impaayna ti biagna kas subbot tapno mabalintayo a tagiragsaken ti biag nga agnanayon.—Mateo 20:28; Juan 10:18.
8. Ania a nasayaat nga ulidan ti impakita ni Jesus kadagiti nagannak?
8 Bayat ti kaaddana ditoy daga, nangipakita ni Jesus iti nagsayaat nga ulidan kadagiti nagannak. Utobenyo ti inaramidna. Nangbusbos iti tiempo kadagiti ubbing, uray no isu ket okupado unay ken nabannog. Pinaliiwna ida bayat ti panagay-ayamda iti plasa ket inaramatna ti dadduma nga aspeto ti kababalinda iti panangisurona. (Mateo 11:16, 17) Iti maudi a panagdaliasatna idiay Jerusalem, ammo ni Jesus nga isu ket agsagaba ken mapapatay. Gapuna, idi a dagiti tattao impanda kenkuana dagiti ubbing, pinadas dagiti adalanna a papanawen dagiti ubbing, nalabit gapu ta dida kayat a manayonan ti dagensen ni Jesus. Ngem tinubngar ni Jesus dagiti adalanna. Kas panangipakita a ‘kaay-ayatna’ dagiti ubbing, kinunana: “Bay-anyo dagiti ubbing nga umay kaniak; dikay padasen a pawilan ida.”—Marcos 10:13, 14.
9. Apay a mabalin a napatpateg ti aramidentayo ngem iti sawentayo?
9 Makasursurotayo iti ulidan ni Jesus. No umasideg kadatayo dagiti ubbing, ania ti reaksiontayo uray okupadotayo? Kas kadi iti inaramid ni Jesus? Ti kasapulan dagiti annak, nangnangruna kadagiti dadakkelda, ket daydiay sidadaan nga impaay kadakuada ni Jesus—ti tiempo ken atensionna. Pudno, napateg ti ebkas a kas iti “patpatgenka.” Ngem nabilbileg ti aramid ngem iti sao. Maiparangarang ti panagayatyo saan laeng nga iti sao no di ket ad-adda pay iti aramid. Maipakitayo dayta babaen ti tiempo, atension, ken panangaywan nga ipaayyo kadagiti annakyo. Ngem uray aramidenyo amin dagita, nalabit a diyo latta maragpat dagiti makita a resulta sigun iti namnamaenyo a kapartak. Kasapulan ti panaganus. Masursurotayo ti aganus no tuladentayo ti pannakilangen ni Jesus kadagiti adalanna.
Ti Anus ken Dungngo ni Jesus
10. Kasano nga insuro ni Jesus ti kinapakumbaba kadagiti adalanna, ngem dagus kadi nga impangagda?
10 Ammo ni Jesus ti agtultuloy a panagsisinnalisal dagiti adalanna no siasino ti katan-okan kadakuada. Naminsan, idi nakagtengda idiay Capernaum, inyimtuodna kadagiti adalanna: “‘Ania ti nagririkiaranyo iti dalan?’ Nagulimekda, ta iti dalan nagririkiaranda no asino ti dakdakkel.” Imbes a pagungtanna ida, siaanus a nangipaay ni Jesus iti maysa a pagwadan tapno maisurona kadakuada ti kinapakumbaba. (Marcos 9:33-37) Nakatulong kadi dayta tapno mapasamak ti namnamaenna? Saan a madagdagus. Agarup innem a bulan kalpasanna, da Santiago ken Juan kiniddawda ken ni Jesus babaen ti inada nga agsaadda kadagiti natan-ok a posision iti Pagarian. Siaanus manen nga inatur ni Jesus ti panagpampanunotda.—Mateo 20:20-28.
11. (a) Ania a kostumbre ti saan nga inaramid dagiti apostol ni Jesus idi addada iti makinngato a siled? (b) Ania ti inaramid ni Jesus, ngem dagus kadi nga impangagda?
11 Di nagbayag, dimteng ti Paskua ti 33 K.P., ket nagtitipon iti pribado da Jesus ken dagiti apostolna tapno rambakanda dayta. Idi addada iti makinngato a siled, awan uray maysa kadagiti 12 nga apostol ti nagboluntario a mangaramid iti kostumbre a panangbuggo kadagiti nakataptapuk a saka ti sabali—ti nanumo a trabaho ti maysa nga adipen wenno ti maysa a babai iti pagtaengan. (1 Samuel 25:41; 1 Timoteo 5:10) Nagleddaang la ketdi ni Jesus idi makitana dagiti adalanna nga agtultuloy a tarigagayanda ti ranggo ken posision! Gapuna, binugguan ni Jesus ti saka ti tunggal maysa kadakuada ket sipapasnek a kiniddawna a pagserbianda dagiti sabsabali kas inyulidanna. (Juan 13:4-17) Inaramidda kadi dayta? Kuna ti Biblia a bayat daydi a rabii, “adda met timmaud a nabara a supiat iti nagtetengngaanda no siasino kadakuada ti kasla kadakkelan.”—Lucas 22:24.
12. Kasano a dagiti nagannak matuladda ni Jesus no iti panagreggetda a mangisuro kadagiti annakda?
12 No saan nga ipangag dagiti annakyo ti balakadyo, maawatanyo kadi ita no kasano ti panagrikna met idi ni Jesus? Laglagipenyo a saan a simmuko ni Jesus kadagiti apostolna, nupay nabuntogda a nangatur kadagiti pagkapuyanda. Nagbunga met laeng idi agangay ti panaganusna. (1 Juan 3:14, 18) Dakayo a nagannak, masapul a tuladenyo ti ayat ken anus ni Jesus, a dikay sumuksuko iti panagreggetyo a mangisuro kadagiti annakyo.
13. Apay a saan a rumbeng a bugtaken ti nagannak ti agim-imtuod nga ubing?
13 Rumbeng a marikna dagiti annak nga ay-ayaten ken maseknan kadakuada dagiti dadakkelda. Kayat nga ammuen ni Jesus no ania ti pampanunoten dagiti adalanna, isu nga immimdeng kadagiti saludsodda. Inimtuodna ti kapanunotanda kadagiti sumagmamano a banag. (Mateo 17:25-27) Wen, ti umiso a panangisuro kalikagumanna ti panagimdeng a naimbag ken pudno a pannakaseknan. Nasken a liklikan ti nagannak ti aniaman a pagannayasan a mangpaay iti agim-imtuod nga ubing babaen ti panangibugtak: “Idiayka man! Dimo kadi makita nga okupadoak?” No talaga nga okupado ti nagannak, nasken nga ibagana iti ubing a pagsaritaanda dayta a banag kalpasanna. Ket masapul a siguraduen dagiti nagannak a talaga a mapagsaritaan dayta. Iti kasta, marikna ti ubing a talaga a maseknan kenkuana dagiti dadakkelna, ket ad-addanto a sidadaan a mangibaga iti rikriknana iti dadakkelna.
14. Iti biang dagiti nagannak, ania ti masursuroda ken ni Jesus maipapan iti panangdungngo kadagiti annakda?
14 Maitutop kadi nga ipakita dagiti nagannak ti panangdungngoda kadagiti annakda babaen ti panangarakupda kadakuada? Dagiti nagannak adda manen masursuroda ken ni Jesus. Kuna ti Biblia nga “innalana dagiti ubbing kadagiti takiagna ket rinugianna a binendisionan ida, nga impatayna kadakuada dagiti imana.” (Marcos 10:16) Ania ngay ti reaksion dagiti ubbing? Sigurado a napabilegda, ket ad-adda a nayadanida ken Jesus! No adda pudno a kinadungngo ken panagayat iti nagbaetanyo dakayo a nagannak ken dagiti annakyo, nalaklakada nga ipangag ti panagreggetyo a mangdisiplina ken mangisuro kadakuada.
No Kasano Kaadu ti Busbosen a Panawen
15, 16. Ania ti nalatak a konsepto mainaig iti panangpadakkel iti annak, ken apay a timmaud dayta a konsepto?
15 Pagduaduaan ti dadduma no pudno met laeng a kasapulan dagiti annak ti adu a panawen ken naayat nga atension dagiti dadakkelda. Sisisigo a maiparparegta ita ti aw-awaganda a de-kalidad a panawen—maysa a konsepto mainaig iti panangpadakkel iti annak. Ibaga dagidiay mangilunglungalong iti daytoy nga ideya a saan a kasapulan dagiti annak ti adu a panawen dagiti dadakkelda no la ketdi napnuan iti kaipapanan, naisagana a naimbag, ken naiplano ti pannakausar ti limitado a tiempo a busbosenda kadagiti annakda. Nasayaat kadi ti konsepto a de kalidad a panawen, ken talaga kadi a nairanta dayta a pagimbagan dagiti ubbing?
16 Sigun iti maysa a mannurat a nakisarita iti adu nga annak, ti “kangrunaan a tarigagayanda kadagiti dadakkelda ket ad-adu a panawen,” agraman ti “di nabingay nga atension.” Makapainteres ti kinuna ti maysa a propesor iti kolehio: “Ti termino [a de kalidad a panawen] ket timmaud kas resulta ti pannakarikna dagiti nagannak nga agkurkurangda. Mangar-aramid dagiti tattao iti rason tapno maikalinteganda ti basbassit a tiempo a busbosenda kadagiti annakda.” Kasano kaadu a panawen ti nasken a busbosen dagiti nagannak kadagiti annakda?
17. Ania ti kasapulan dagiti annak kadagiti dadakkelda?
17 Saan nga ibaga ti Biblia. Nupay kasta, naidagadag kadagiti nagannak nga Israelita a makisaritada kadagiti annakda no addada iti balayda, no magmagnada iti dalan, no agiddada, ken no bumangonda. (Deuteronomio 6:7) Nalawag nga ipamatmatna a masapul a kalangen dagiti nagannak dagiti annakda ken kanayon nga isuroda iti inaldaw.
18. Kasano a ginundawayan ni Jesus dagiti oportunidad a mangisuro kadagiti adalanna, ket ania ti masursuro dagiti nagannak iti dayta?
18 Sieepektibo nga insuro ni Jesus dagiti adalanna bayat a nangan, nagdaliasat, ken naginanada. Ginundawayanna ngarud ti tunggal oportunidad a mangisuro kadakuada. (Marcos 6:31, 32; Lucas 8:1; 22:14) Umasping iti dayta, nasken nga alerto dagiti Kristiano a nagannak a mangusar iti tunggal gundaway a mangirugi ken mangitultuloy iti nasayaat a komunikasion kadagiti annakda ken mangisuro kadakuada iti daldalan ni Jehova.
No Ania ti Isuro ken No Kasano nga Isuro
19. (a) Ania ti makalikaguman malaksid iti panangbusbos iti panawen kadagiti annak? (b) Ania ti kangrunaan nga isuro dagiti nagannak kadagiti annakda?
19 Ti naballigi a panangpadakkel kadagiti annak ket saan laeng nga agkalikagum iti panangbusbos iti panawen ken panangisuro kadakuada. Napateg met no ania ti isuro kadakuada. Paliiwenyo no ania ti impaganetget ti Biblia a nasken nga iraman nga isuro. “Dagitoy a sasao nga ibilbilinko kenka ita nga aldaw,” kunana, “masapul nga iyukuokmo . . . iti anakmo.” Ania “dagitoy a sasao” a nasken a maisuro kadagiti annak? Nalawag nga isu dagiti sasao a kadakdakamat: “Masapul nga ayatem ni Jehova a Diosmo buyogen ti isuamin a pusom ken isuamin a kararuam ken isuamin a bikasmo.” (Deuteronomio 6:5-7) Kinuna ni Jesus a daytoy ti kapatgan kadagiti amin a bilin ti Dios. (Marcos 12:28:30) Kangrunaanna a nasken nga isuro dagiti nagannak kadagiti annakda ti maipapan ken ni Jehova, nga ilawlawagda no apay nga isuna laeng ti maikari iti amin-kararua a panagayat ken debosiontayo.
20. Ania ti naibilin kadagiti nagannak idi umuna a panawen a nasken nga isuroda kadagiti annakda?
20 Ngem “dagitoy a sasao” a maidagdagadag kadagiti nagannak nga isuroda kadagiti annakda ket saan laeng a ti basta panagayat iti Dios iti amin a kararua. Madlawyo nga iti immun-una a kapitulo ti Deuteronomio, inulit ni Moises dagiti linteg nga insurat ti Dios kadagiti tapi a bato—ti Sangapulo a Bilin. Karaman kadagita a linteg ti bilin a liklikan ti agulbod, agtakaw, pumatay, ken makikamalala. (Deuteronomio 5:11-22) Gapuna, naipaganetget kadagiti nagannak idi umuna a panawen ti kinapateg ti panangisuro kadagiti moral a pagalagadan kadagiti annakda. Dagiti Kristiano a nagannak ita masapul met nga isuroda dagita a bilin kadagiti annakda no kayatda a tulongan dagitoy a maaddaan iti natalged, naragsak a masakbayan.
21. Ania ti kaipapanan ti bilin nga ‘iyukuok’ ti sao ti Dios kadagiti annak?
21 Imutektekanyo ta naibaga kadagiti nagannak no kasano ti panangisuroda ‘kadagitoy a sasao,’ wenno bilbilin, kadagiti annakda: “Masapul nga iyukuokmo ida iti anakmo.” Ti sao nga ‘iyukuok’ kaipapananna ti “panangisuro wenno panangipasagepsep babaen ti masansan a panangulit wenno panangyunay-unay; panangidagadag wenno panangitukit iti isip.” Gapuna, no an-anagen, ibagbaga ti Dios kadagiti nagannak a mangipasdekda iti naiplano a programa ti panangisuro iti Biblia buyogen ti masinunuo a panggep a maitukit dagiti naespirituan a bambanag iti isip dagiti annakda.
22. Ania ti naibilin nga aramiden dagiti Israelita a nagannak tapno maisuroda dagiti annakda, ket ania ti kaipapanan dayta?
22 Ti kasta a naiplano a programa ket agkalikagum iti panagregget dagiti nagannak. Kuna ti Biblia: “Masapul nga igalutmo ida [“dagitoy a sasao,” wenno bilbilin ti Dios] kas pagilasinan ita imam, ket masapul nga agserbida kas bedbed iti muging iti baet dagita matam; ket masapul nga isuratmo ida kadagiti bautek ti balaymo ken kadagiti ruanganmo.” (Deuteronomio 6:8, 9) Dina kayat a sawen a literal nga isurat dagiti nagannak ti linteg ti Dios kadagiti bautek ken ruangan, a mangigalutda iti kopia kadagiti ima dagiti annakda, ken mangikabilda iti maysa a kopia iti baet dagiti matada. Imbes ketdi, ti punto ket masapul a kanayon nga ipalagip dagiti nagannak kadagiti annakda dagiti pannursuro ti Dios. Ti panangisuroda koma kadagiti annakda ket regular ken naynay tapno marikna dagiti annakda a kasla adda a kanayon iti sanguananda dagiti pannursuro ti Dios.
23. Ania ti mausig iti sumaruno a lawas?
23 Ania ti dadduma kadagiti agkakapateg a bambanag a nasken nga isuro dagiti nagannak kadagiti annakda? Apay a napateg ita a masursuruan ken masanay dagiti annak a mangsaluad iti bagida? Ania a tulong ti mabalin a magun-od dagiti nagannak a tumulong kadakuada a mangisuro a sieepektibo kadagiti annakda? Dagitoy ken ti dadduma pay a salsaludsod a pakaseknan ti adu a nagannak ti mausig iti sumaruno nga artikulo.
Ania ti Sungbatyo?
• Apay a nasken nga ibilang dagiti nagannak a napateg dagiti annakda?
• Ania ti masursuro dagiti nagannak ken ti dadduma a tattao ken ni Jesus?
• Kasano kaadu a panawen ti nasken a busbosen dagiti nagannak kadagiti annakda?
• Ania ti rumbeng a maisuro kadagiti annak, ken kasano nga aramiden ti panangisuro?
[Ladawan iti panid 10]
Ania ti masursuro dagiti nagannak iti wagas ti panangisuro ni Jesus?
[Dagiti Ladawan iti panid 11]
Kaano ken kasano ti rumbeng panangisuro dagiti Israelita a nagannak kadagiti annakda?
[Dagiti Ladawan iti panid 12]
Nasken nga itultuloy nga ipalagip dagiti nagannak ti pannursuro ti Dios kadagiti annakda