Adda Kadi Asinoman a Pudno a Mamagbalbaliw iti Lubong?

“Ibaga kadatayo dagiti napanglaw a tattao a ti talna ken seguridad ti kangrunaan a tarigagayanda​—sumigunda dagiti gundaway a mabalinda a pasayaaten ti biagda. Tarigagayanda nga adda koma dagiti nainkalintegan a sistema ti pagilian ken ti intero a lubong tapno dagiti panagreggetda ket saan a malapdan babaen iti mangdominar a bileg dagiti nabaknang a pagilian ken kompania.”

KASTA ti nakuna ti direktor ti maysa nga internasional nga ahensia ti saranay no maipapan kadagiti in-inanamaen ken tarigagay dagiti napanglaw a tattao. Kinapudnona, nalawag a deskribiren dagiti sasaona ti tarigagay ti amin a nabiktima iti trahedia ken kinaawan hustisia iti lubong. Tartarigagayanda amin ti maysa a lubong a pudno a natalna ken natalged. Addanto ngata ti kasta a lubong? Adda kadi a talaga ti asinoman nga addaan iti bileg ken abilidad a mamagbalbaliw iti daytoy a lubong a pudno nga awanan iti hustisia?

Dagiti Panagregget a Mangbalbaliw

Adu a tattao ti nangikagumaan. Kas pagarigan, ni Florence Nightingale, a maysa a Briton a babai idi maika-19 a siglo, impamaysana ti biagna iti kampania a panangipaay iti nasayaat, naasi a panangaywan dagiti nars kadagiti masakit. Idi kaaldawanna​—sakbay dagiti antiseptiko ken antibiotiko​—ti panangaywan dagiti nars ket saan a kas iti namnamaentayo ita. “Dagiti nars,” kuna ti maysa a libro, ket “saan a naedukaran, saan a nadalus, ken agdindinamag a mammartek ken imoral.” Adda kadi aniaman a balligi a nagapuanan ni Florence Nightingale iti panagreggetna a mangbalbaliw iti tay-ak ti panagaywan? Adda. Umasping iti dayta, naisangsangayan ti balligi ti adu a maseknan, naparabur a tattao no iti panangtulong kadagiti sabsabali iti adu a benneg ti biag​—kas iti panagbasa ken panagsurat, edukasion, medisina, panagpabalay, ken programa ti panagpakan. Kas resulta, dakkel ti simmayaatan ti kalidad ti biag dagiti minilion nga agrigrigat a tattao.

Kaskasdi, ditay mailibak daytoy a napait a kinapudno: Ginasgasut a milion a tattao ti agsagsagaba pay laeng gapu iti gubat, krimen, sakit, bisin, ken dadduma pay a makadidigra a pasamak. “Tallo pulo a ribu a tattao ti matmatay iti inaldaw gapu iti kinapanglaw,” kuna ti Concern, maysa a sumarsaranay nga ahensia idiay Ireland. Parikuttayo uray ita ti panangadipen, ti puntiria ti nagadu a repormador kadagiti naglabas a siglo. “Ad-adu ti adipen a sibibiag ita ngem kadagiti amin a tattao a puersado a nayadayo manipud Africa idi panawen ti panangilako iti adipen iti ballasiw ti Atlantico,” kuna ti Disposable People​—New Slavery in the Global Economy.

Ania ti nakalapped iti panagregget dagiti tattao a mangyeg iti naan-anay, agpaut a panagbalbaliw? Ti laeng kadi mangdominar a bileg dagiti nabaknang ken mannakabalin, wenno adda sabali pay a makagapu?

Dagiti Lapped iti Panagbalbaliw

Sigun iti Sao ti Dios, ni Satanas a Diablo ti kadakkelan a lapped iti aniaman kadagiti panangikagumaan ti tao a mangyeg iti pudno a nalinteg a lubong. Ibaga kadatayo ni apostol Juan a “ti intero a lubong adda iti pannakabalin daydiay nadangkes.” (1 Juan 5:19) Kinapudnona, uray ita, ni Satanas ti “mangyaw-awan iti intero a mapagnaedan a daga.” (Apocalipsis 12:9) Agingga a saan a mapukaw ti dakes nga impluensiana, addanto latta dagiti biktima ti kinadakes ken kinaawan hustisia. Ania ti ramut daytoy a naladingit a kasasaad?

Dagiti immuna a nagannak kadatayo, da Adan ken Eva, naparaburanda nga agnaed iti daga a nadisenio nga agbalin a perpekto a paraiso a pagtaengan ti amin a tattao​—maysa a lubong a “nasayaat unay.” (Genesis 1:31) Siasino ti nangbalbaliw kadagiti bambanag? Ni Satanas. Kinaritna ti kalintegan ti Dios a mangipasdek kadagiti linteg a nasken a suroten dagiti tattao iti panagbiagda. Impasimudaagna a di nainkalintegan ti wagas ti panagturay ti Dios. Sinulisogna da Adan ken Eva a pilienda ti agwaywayas a panagbiag tapno isuda ti mangikeddeng no ania ti naimbag ken dakes para iti bagida. (Genesis 3:1-6) Dayta ti nangyeg iti maikadua a lapped iti panagregget ti tao a maaddaan iti nalinteg a lubong​—basol ken kinaimperpekto.​—Roma 5:12.

Apay a Naipalubos?

‘Ngem apay nga impalubos ti Dios a tumaud ti basol ken kinaimperpekto?’ nalabit nga iyimtuod ti dadduma. ‘Apay a saanna nga inusar ti awan patinggana a pannakabalinna tapno madadael dagiti rebelde ket mangrugi manen?’ Agparang a simple dayta a solusion. Ngem ti panangusar iti pannakabalin ket mamataud kadagiti serioso a saludsod. Saan kadi a pudno a ti panangabuso iti pannakabalin ti maysa kadagiti kangrunaan a reklamo dagiti napanglaw ken mairurrurumen iti lubong? Saan aya nga agduadua dagiti nalinteg a tattao no dagiti diktador usarenda ti bilegda a mangpukaw iti asinoman a saan a kumanunong kadagiti pagannurotanda?

Tapno maipasiguradona kadagiti napudno ti panagpuspusoda a tattao nga isu ket saan a maysa a diktador nga abusado iti pannakabalin, inkeddeng ti Dios a palubosanna ni Satanas ken dagiti rebelde a tattao nga agtignay nga independiente kadagiti linteg ken prinsipio ti Dios​—iti limitado laeng a panawen. Iti panaglabas ti panawen, mapaneknekan a ti wagas ti Dios ti kakaisuna a nalinteg a panangituray. Bayat dayta a maibatad a pagimbagantayo ti aniaman a panangiparit nga ipaulogna kadatayo. Kinapudnona, isu daytan ti paneknekan dagiti nakalkaldaang a resulta ti panagrebelde iti turay ti Dios. Ken dayta a panagrebelde paneknekanda a nainkalintegan ti Dios iti panangusarna iti dakkel a pannakabalinna a mangikkat iti amin a kinadakes no ikeddengna nga aramiden dayta. Asideg unayen dayta.​—Genesis 18:23-32; Deuteronomio 32:4; Salmo 37:9, 10, 38.

Bayat a saan pay a tiempo ti panagtignay ti Dios, ditayo pay makaruk-at iti daytoy awanan hustisia a sistema, ‘nga agas-asugtayo a sangsangkamaysa ken agpapaut-ottayo a sangsangkamaysa.’ (Roma 8:22) Aniaman ti aramidentayo a mangbalbaliw iti kasasaad, ditay maliklikan ni Satanas, ken saantay met a naan-anay a maikkat ti naikasigudan a kinaimperpekto a makagapu iti amin a sagsagabaentayo. Nalawag a saan a datayo ti makasolbar kadagiti epekto ti basol nga impatawid kadatayo ni Adan.​—Salmo 49:7-9.

Iyeg ni Jesu-Kristo ti Manayon a Panagbalbaliw

Kaipapananna kadi daytoy a naan-anay nga awanen ti namnama a sumayaat pay ti kasasaad? Saan. Maysa nga adayo a nabilbileg ngem iti mortal a tao ti nakaipaayan ti annongen a mangyeg iti manayon a panagbalbaliw. Siasino? Ni Jesu-Kristo, a nadeskribir iti Biblia kas ti Kangrunaan nga Ahente ti Dios a mangisalakan iti sangatauan.​—Aramid 5:31.

Ur-urayenna itan ti “naituding a tiempo” ti Dios tapno agtignay. (Apocalipsis 11:18) Ania ti espesipiko nga aramidenna? Itungpalna ti “pannakaisubli ti amin a bambanag a sinao ti Dios babaen ti ngiwat dagiti nasantuan a mammadtona idi un-unana a tiempo.” (Aramid 3:21) Ni Jesus, kas pagarigan, “ispalennanto daydiay napanglaw nga agpatpatulong, kasta met daydiay naparigatan ken siasinoman nga awanan katulongan. . . . Iti pannakairurumen ken iti kinaranggas subbotennanto ti kararuada.” (Salmo 72:12-16) Babaen ken ni Jesu-Kristo, ikarkari ti Dios a “pasardengenna dagiti gubat agingga iti ungto ti daga.” (Salmo 46:9) “Awanto ti agtataeng [iti nadalusan a dagana] nga agkuna: ‘Masakitak,’” ikarkarina. Dagiti tuleng, umel, pilay​—amin nga agsagsagaba iti an-anayen ken sakit​—ket maaddaanto iti perpekto a salun-at. (Isaias 33:24; 35:5, 6; Apocalipsis 21:3, 4) Magunggonaanto uray dagiti natay iti naglabas. Ikarkarina nga isublinanto ti biag dagiti biktima ti kinaawan hustisia ken panangirurumen.​—Juan 5:28, 29.

Saan a limitado, temporario a panagbalbaliw ti aramiden ni Jesu-Kristo. Naan-anay nga ikkatenna dagiti amin a banag a manglaplapped iti panagari ti pudno a hustisia iti intero a lubong. Ikkatenna ti basol ken kinaimperpekto ken dadaelenna ni Satanas a Diablo ken ti amin a rebelioso a kas kenkuana. (Apocalipsis19:19, 20; 20:1-3, 10) “Saanto a bumangon iti maikadua a daras” ti rigat ken panagsagaba a temporario nga ipalpalubos ti Dios. (Nahum 1:9) Dayta ti pampanunoten ni Jesus idi insurona nga ikararagtayo nga umay koma ti Pagarian ti Dios ken matungpal ti pagayatan ti Dios “kas sadi langit, kasta met iti daga.”​—Mateo 6:10.

‘Ngem,’ mabalin nga ikalinteganyo, ‘saan aya a kinuna a mismo ni Jesus a “kankanayon nga adda kadatayo dagiti napanglaw”? Saan kadi a kaipapananna dayta a kanayonto latta nga adda ti kinaawan-hustisia ken kinapanglaw?’ (Mateo 26;11) Wen, kinuna ni Jesus a kanayonto nga adda kadatayo dagiti napanglaw. Ngem sigun iti konteksto ti sasaona agraman dagiti kari iti Sao ti Dios, ti kayat a sawen ni Jesus ket kanayon nga adda kadatayo dagiti napanglaw bayat nga adda pay laeng daytoy dakes a sistema dagiti bambanag. Ammona nga awan ti tao a makabael a mangikkat iti kinapanglaw ken kinaawan hustisia iti lubong. Ken ammona nga isu ti mangitungpal iti kasta a panagbalbaliw. Asidegen ti panangyegna iti naan-anay a baro a sistema ti bambanag​—“baro a langit ken maysa a baro a daga” nga awan ti saem, sakit, kinapanglaw, ken ipapatay.​—2 Pedro 3:13; Apocalipsis 21:1.

“Dikay Lipatan ti Panagaramid iti Naimbag”

Kayatna kadi a sawen nga awan kaes-eskanna ti panangikagumaantayo a tumulong kadagiti tattao? Saan. Parparegtaennatayo ti Biblia a tulongantayo dagiti dadduma no maipasangoda kadagiti pakasuotan ken narigat a kasasaad. “Saanmo a medmedan ti naimbag kadagidiay addaan karbengan iti dayta, no adda iti pannakabalin ta imam ti panangaramid iti dayta,” insurat ni nagkauna nga Ari Solomon. (Proverbio 3:27) “Dikay lipatan ti panagaramid iti naimbag ken ti panangiranud iti bambanag iti sabsabali,” indagadag ni apostol Pablo.​—Hebreo 13:16.

Ni Jesu-Kristo mismo iparparegtana a pagreggetantayo ti tumulong kadagiti tattao. Iti maysa nga ilustrasion, insalaysayna ti maipapan iti maysa a Samaritano a nakakita iti maysa a tao a kinabkabil ken sinamsaman dagiti mannanakaw. Kinuna ni Jesus a ti Samaritano “simnek ti asina” isu nga inusarna dagiti mismo nga ik-ikutanna ket binedbedanna dagiti sugat ti nakabkabil a tao ken tinulonganna nga umimbag. (Lucas 10:29-37) Dayta a manangngaasi a Samaritano saanna a nabalbaliwan ti lubong, ngem dakkel ti naaramidanna a panangbalbaliw iti biag ti sabali a tao. Maaramidtayo met ti kasta.

Ngem ad-adu pay ti mabalin nga aramiden ni Jesu-Kristo ngem iti basta panangtulong laeng kadagiti indibidual. Talaga a kabaelanna ti mangyeg iti panagbalbaliw, ket asidegen nga aramidenna dayta. Inton aramidenna dayta, dagiti agsagsagaba iti kinaawan hustisia mapasayaatda ti biagda ken matagiragsakda ti pudno a talna ken kinatalged.​—Salmo 4:8; 37:10, 11.

Bayat nga ur-urayentayo ti kaitungpalan dayta, ditay koma pulos bumdeng a mangaramid iti aniaman a kabaelantayo, agpadpada iti naespirituan ken namaterialan, a ‘mangaramid iti naimbag’ kadagiti amin a biktima ti lubong nga awanan iti hustisia.​—Galacia 6:10.

[Dagiti Ladawan iti panid 5]

Dakkel ti naaramidan ni Florence Nightingale tapno agbalbaliw ti tay-ak ti panagaywan

[Credit Line]

Iti pammalubos ti National Library of Medicine

[Dagiti Ladawan iti panid 7]

Dagiti pasurot ni Kristo agaramidda iti naimbag kadagiti sabsabali

[Picture Credit Line iti panid 4]

The Star, Johannesburg, S.A.