“Naisuratda a Pakasursuruantayo”

“TI PANAGARAMID iti adu a libro awan pagnguduanna.” (Eclesiastes 12:12) Agpayso dagita a sasao idi tiempo ti pannakaisuratda ken uray ita kas paneknekan ti nagabsuon a naisurat nga impormasion a magun-odan ita. Kasano ngarud a mapili ti maysa nga agbasbasa no ania ti basaenna?

Iti panangpili no ania a libro ti basaenda, kayat ti adu a maammuan ti kinasiasino ti autor. Dagiti agipabpablaak mabalin a mangiramanda iti bassit a parapo a mangibaga iti ili ti mannurat, dagiti adal a nagun-odna, ken listaan dagiti naipablaak a librona. Napateg ti kinasiasino ti mannurat, kas ipakita ti kinapudno a kadagiti immun-una a siglo, dagiti babbai nga autor mangaramatda iti nagan ti lalaki yantangay tagibassiten dagiti agbasbasa no insurat dayta ti maysa a babai.

Nakalkaldaang, kas nadakamat iti immuna nga artikulo, adda dagiti saan a mangbasa iti Hebreo a Kasuratan gapu ta patienda a ti Dios a nailadawan iti dayta ket naulpit a dios nga awanan asi a nangdadael kadagiti kabusorna.a Usigentayo no ania ti kunaen ti Hebreo a Kasuratan ken ti Kristiano a Griego a Kasuratan maipapan iti Autor ti Biblia.

Maipapan iti Autor

Sigun iti Hebreo a Kasuratan, imbaga ti Dios iti nasion ti Israel: “Siak ni Jehova; saanak a nagbaliw.” (Malakias 3:6) Agarup 500 a tawen kalpasanna, ti mannurat iti Biblia a ni Santiago kinunana maipapan iti Dios: “Kenkuana awan ti panagbaliw ti pagturongan ti anniniwan.” (Santiago 1:17) Apay ngarud nga iti panangmatmat ti dadduma, ti Dios a naipalgak iti Hebreo a Kasuratan ket agparang a naiduma iti Dios a nadakamat iti Kristiano a Griego a Kasuratan?

Nagduduma ngamin ti galad ti Dios a naipalgak kadagiti nadumaduma a paset ti Biblia. Iti laengen libro a Genesis, nailadawan kas “nasaktan ti pusona,” kas “Namataud iti langit ken daga,” ken kas “Ukom ti intero a daga.” (Genesis 6:6; 14:22; 18:25) Maymaysa kadi a Dios ti tuktukoyen dagitoy a nagduduma a panangiladawan? Wen.

Kas panangyilustrar: Maysa nga ukom ti mabalin nga ibilang dagiti binistana kas nainget a mangipapaalagad iti linteg. Iti kasumbangirna, isu ket matmatan dagiti annakna kas naayat, naparabur nga ama. Dagiti nasinged a gagayyemna mabalin nga ibilangda kas nalaka a maas-asitgan ken managpakatawa a tao. Ti ukom, ama, ken gayyem tuktukoyenna ti maymaysa a tao. Nagduduma la dagita nga aspeto ti kinataona depende iti kasasaad.

Umasping iti dayta, ti Hebreo a Kasuratan dinakamatna ni Jehova kas “maysa a Dios a naasi ken managparabur, nabannayat nga agunget ken naruay iti naayat a kinamanangngaasi ken kinapudno.” Kaskasdi, naammuantayo a “nikaanoman saanto a mangipaay iti pannakailaksid iti dusa.” (Exodo 34:6, 7) Dagita a dua a galad iparangarangda ti kaipapanan ti nagan ti Dios. Ti nagan a “Jehova” literal a kaipapananna “Pagbalinenna.” Kayatna a sawen, ti Dios ket agbalin iti aniaman a kayatna a pagbalinan tapno matungpalna dagiti karina. (Exodo 3:13-15) Ngem isu met laeng dayta a Dios. Kinuna ni Jesus: “Ni Jehova a Diostayo ket maymaysa a Jehova.”​—Marcos 12:29.

Nasukatan Kadin ti Hebreo a Kasuratan?

Gagangay ita a masukatan dagiti libro no adda dagiti baro a nasirarak wenno agbaliw ti panangmatmat dagiti tattao. Maibatay iti dayta, ti kadi Kristiano a Griego a Kasuratan sinukatanna ti Hebreo a Kasuratan? Saan.

No talaga a panggep ni Jesus a ti salaysay ti ministeriona ken ti sursurat dagiti adalanna ti mangsukat iti Hebreo a Kasuratan, imbatadna koma dayta. No maipapan ken Jesus sakbay la unay ti panagpalangitna, kinuna ti salaysay ti Lucas: “Nangrugi ken Moises ken kadagiti amin a Mammadto [iti Hebreo a Kasuratan] imbuksilanna [kadagiti dua nga adalanna] ti bambanag maipapan iti bagina kadagiti amin a Kasuratan.” Kalpasanna, nagparang ni Jesus kadagiti matalek nga apostolna ken iti sabsabali. Intuloy ti salaysay: “Kinunana ita kadakuada: ‘Dagitoy ti sasaok a sinaok kadakayo bayat nga addaak pay laeng idi kadakayo, a ti amin a bambanag a naisurat maipapan kaniak iti linteg ni Moises ken kadagiti Mammadto ken kadagiti Salmo masapul a matungpal.’” (Lucas 24:27, 44) No talaga a nagpason ti Hebreo a Kasuratan, apay koma a nagadaw pay laeng ni Jesus iti dayta idi arinunos ti ministeriona ditoy daga?

Kalpasan a naipasdek ti kongregasion Kristiano, dagiti adalan ni Jesus intultuloyda nga inusar ti Hebreo a Kasuratan a mangitampok kadagiti padto a saan pay a natungpal idi, dagiti prinsipio manipud iti Mosaiko a Linteg a makaisuro kadagiti napateg nga adal, ken dagiti salaysay maipapan kadagiti nagkauna nga adipen ti Dios a dagiti nagsayaat nga ulidanda ket makapabileg kadagiti Kristiano tapno agtalinaedda a matalek. (Aramid 2:16-21; 1 Corinto 9:9, 10; Hebreo 11:1–12:1) Insurat ni apostol Pablo: “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ken makagunggona.”b (2 Timoteo 3:16) Kasano a makagunggona ita ti Hebreo a Kasuratan?

Balakad Agpaay iti Inaldaw a Panagbiag

Usigentayo ti agdama a parikut a panangidumduma iti puli. Iti maysa a siudad iti Makindaya a Europa, kuna ti maysa nga Etiope nga agtawen iti 21: “No kayatmi ti agpasiar, masapul a maysa a grupokami tapno awan ti mangkabil kadakami.” Intuloyna: “Dimi mabalin ti rummuar no limbesen ti 6:00 ti rabii, nangnangruna iti estasion ti tren. Ti laeng pulimi ti kitkitaen dagiti tattao.” Ti kadi Hebreo a Kasuratan usigenna daytoy a narikut a problema?

Naibilin kadagiti nagkauna nga Israelita: “No kas pagarigan ti ganggannaet nga agnanaed makipagtaeng kenka kas maysa a ganggannaet iti dagayo, dikay ranggasan. Ti ganggannaet nga agnanaed a makipagtaeng kadakayo kas ganggannaet rebbeng nga agbalin kadakayo a kas iti katutuboyo; ket masapul nga ayatem kas iti bagim, ta nagbalinkayo a ganggannaet nga agnanaed iti daga ti Egipto.” (Levitico 19:33, 34) Wen, kadagiti nagkauna nga Israelita, kalikaguman dayta a linteg a raemenda dagiti imigrante, wenno “ganggannaet nga agnanaed,” ken nagtalinaed dayta iti Hebreo a Kasuratan. Umanamongkayo kadi a dagiti prinsipio a naibugas iti dayta a linteg ti makarisut iti panangidumduma iti puli ita?

Nupay saan a detalyado ti ipaayna a balakad maipapan iti kuarta, naglaon ti Hebreo a Kasuratan kadagiti praktikal a pagalagadan maipaay iti nainsiriban a panangusar iti kuarta. Kas pagarigan, mabasatayo iti Proverbio 22:7: “Ti nakabulod adipen iti tao nga agpapautang.” Adu a mamalbalakad mainaig iti panagusar iti kuarta ti umanamong a ti di nainsiriban a panagutang ket mangituggod iti kinapanglaw.

Maysa pay, ti panangikagumaan a bumaknang aniaman ti mapasamak​—a gagangay iti daytoy materialistiko a lubong​—ket siuumiso nga inladawan ti maysa a kabaknangan a tao iti historia, ni Ari Solomon. Insuratna: “Ti managayat laeng iti pirak saanto a mapnek iti pirak, uray ti asinoman a managayat iti kinabaknang saanto a mapnek iti sapul. Daytoy met ket kinaubbaw.” (Eclesiastes 5:10) Pudno a nainsiriban a pakdaar!

Namnama iti Masanguanan

Maymaysa ti tema ti intero a Biblia: Ti Pagarian nga iturayan ni Jesu-Kristo isu ti usaren ti Dios a mangalangon iti kinasoberanona ken mangsantipikar iti naganna.​—Daniel 2:44; Apocalipsis 11:15.

Babaen ti Hebreo a Kasuratan, maammuantayo ti kasasaad ti panagbiag iti sidong ti Pagarian ti Dios a mangliwliwa ken mangpasinged kadatayo iti Gubuayan ti liwliwa, ni Jehova a Dios. Kas pagarigan, impadto ni propeta Isaias nga agkakappianto dagiti animal ken tattao: “Ti lobo pudno a makipagtaengto iti apagbiit iti kalakian a kordero, ket iti urbon a kalding makikaiddanto a mismo ti leopardo, ket ti kigaw a baka ken ti burboran a bumaro a leon ken ti napalukmeg nga animal sangsangkamaysada; ket maysa a bassit nga ubing laeng ti mamangulonto kadakuada.” (Isaias 11:6-8) Anian a nagsayaat a namnama!

Ania met ti ibaga ti Hebreo a Kasuratan maipapan kadagidiay agsagsagaba iti panangidumduma iti puli, nakaro a sakit, wenno kinarigat ti panagbiag gapu ta dida maliklikan dayta? Kastoy ti naimpadtuan a kinuna ti Hebreo a Kasuratan maipapan ken Kristo Jesus: “Ispalennanto daydiay napanglaw nga agpatpatulong, kasta met daydiay naparigatan ken siasinoman nga awanan katulongan. Isu maasianto iti daydiay nanumo ken iti daydiay napanglaw, ket dagiti kararua dagidiay napanglaw isalakannanto.” (Salmo 72:12, 13) Praktikal dagita a kari yantangay tulonganna dagidiay mamati kadagita tapno sanguenda ti masanguanan buyogen ti namnama ken panagtalek.​—Hebreo 11:6.

Saan ngarud a pakasdaawan a napaltiingan ni apostol Pablo a nangisurat: “Amin a bambanag a naisurat a nasaksakbay naisuratda a pakasursuruantayo, tapno babaen ti panagibturtayo ken babaen ti liwliwa manipud iti Kasuratan maaddaantay koma iti namnama”! (Roma 15:4) Wen, napateg pay laeng ti Hebreo a Kasuratan kas paset ti naipaltiing a Sao ti Dios, ti Biblia. Pudno a nakapatpateg dagita kadatayo ita. Namnamaenmi nga ikagumaanyo nga ammuen ti ad-adu pay maipapan iti pudno nga isursuro ti Biblia tapno mayadanikayo iti Autorna, ni Jehova a Dios.​—Salmo 119:111, 112.

[Footnotes]

[Kahon iti panid 6]

DAAN A TULAG WENNO HEBREO A KASURATAN?

Masarakan ti ebkas a “daan a tulag” iti 2 Corinto 3:14 iti King James Version. Iti dayta a patarus, ti “tulag” ket katupag ti Griego a sao a di·a·theʹke. Ania ti kayat a sawen ti ebkas a “daan a tulag” a masarakan iti 2 Corinto 3:14?

Kinuna ti leksikograpo a ni Edward Robinson: “Yantangay dagiti Mosaiko a libro linaonda ti nagkauna a tulag, [ti di·a·theʹke] tukoyenna ti libro ti tulag wenno ti sursurat ni Moises, kas iti linteg.” Iti 2 Corinto 3:14, tuktukoyen ni apostol Pablo ti Mosaiko a Linteg, a maysa laeng a paset ti Kasuratan sakbay ti panawen Kristiano.

Ania ngarud ti ad-adda a maitutop a pangawag iti umuna a 39 a libro ti Nasantuan a Biblia? Imbes nga iparipiripda a nagpason daytoy a paset ti Biblia, tinukoy ni Jesu-Kristo ken dagiti pasurotna dagitoy a teksto kas ti “Kasuratan” ken ti “Nasantuan a Kasuratan.” (Mateo 21:42; Roma 1:2) No kasta, maitunos kadagitoy a naipaltiing a sasao, dagiti Saksi ni Jehova tukoyenda ti Daan a Tulag kas Hebreo a Kasuratan gapu ta ti kaaduan a pasetna ket orihinal a naisurat iti Hebreo. Umasping iti dayta, tukoyenda ti maaw-awagan a Baro a Tulag kas ti Griego a Kasuratan, ta Griego ti inusar dagiti lallaki a pinaltiingan ti Dios a nangisurat iti dayta a paset ti Biblia.

[Dagiti Ladawan iti panid 4]

Ti maysa a tao ket mabalin a mamatmatan kas nainget nga ukom, naayat nga ama, ken gayyem

[Ladawan iti panid 5]

Inusar ni Jesus ti Hebreo a Kasuratan iti intero a ministeriona

[Dagiti Ladawan iti panid 7]

Ania dagiti prinsipio ti Biblia a makatulong iti maysa a tao a mangaramid kadagiti umiso a desision?