“Ti Pannakatarus ti Maysa a Tao Pudno Unay a Pabannayatenna ti Ungetna”

NAKAKITATAYO aminen iti makapungpungtot a tao, ken sigurado a makapungtottayo met no dadduma. Nupay ibilangtayo a negatibo ti panagpungtot a rumbeng a kontrolen, masansan a mariknatayo nga adda karbengantayo nga agpungtot, nangruna no nalabsing ti ipagaruptayo a kinahustisia. Kuna pay ketdi ti maysa nga artikulo ti American Psychological Association a ti “pungtot ket normal a rikna ti tao ken masansan a makatulong.”

Kasla nainkalintegan ti kasta a panangmatmat no usigentayo ti impaisurat ti Dios iti Kristiano a ni apostol Pablo. Bigbigenna nga adda dagiti gundaway a makapungtot dagiti tattao: “Agpungtotkayo, nupay kasta dikay agbasol; saannakay koma a malnekan ti init a sipupungtotkayo pay.” (Efeso 4:26) Gapuna, masapul kadi nga iyebkastayo ti pungtottayo, wenno ikagumaantayo a kontrolen?

MASAPUL KADI NGA AGPUNGTOTKA?

Idi nangbalakad ni Pablo maipapan iti panagpungtot, mabalin a pampanunotenna ti sasao ti salmista: “Aglagawkayo (wenno mariribukan), ngem dikay agbasol.” (Salmo 4:4) Ania ngata ti kayat a sawen ni Pablo? Inlawlawagna: “Maikkat koma kadakayo ti isuamin a makadangran a kinapait ken unget ken pungtot ken panagririaw ken nabassawang a panagsasao agraman ti isuamin a kinadakes.” (Efeso 4:31) Iparparegta ni Pablo kadagiti Kristiano a kontrolenda ti pungtotda. Makapainteres ta innayon ti artikulo ti American Psychological Association: “Ipakita dagiti panagadal a ti ‘panangyebkas’ iti pungtot pakaruenna laeng ti unget ken kinaagresibo ket dinaka matulongan . . . a mangsolbar iti situasionmo.”

Kasanotayo ngarud a “maikkat” ti pungtot ken ti amin a dakes nga epekto dayta? Insurat ti masirib nga Ari Solomon iti nagkauna nga Israel: “Ti pannakatarus ti maysa a tao pudno unay a pabannayatenna ti ungetna, ket kinapintas iti biangna ti panangpalabas iti salungasing.” (Proverbio 19:11) Kasano a makatulong ti “pannakatarus ti maysa a tao” no mangrugin nga agpungtot?

NO KASANO A TI PANNAKATARUS PABANNAYATENNA TI PUNGTOT

Ti pannakatarus ket abilidad a mangkita iti pakabuklan ti situasion. Tapno maaddaan iti pannakatarus, masapul a maawatantayo ti kasasaad. Kasano a makatulong dayta no masair wenno mapagpungtotdatayo?

Mabalin a makapungtottayo no adda makitatayo a di nainkalintegan. Ngem no agpaimpluensiatayo iti emosiontayo ken agibalestayo, mabalin a madangrantayo ti bagbagitayo ken ti sabsabali. No kasano a ti di makontrol nga apuy uramenna ti maysa a balay, ti gumilgil-ayab a pungtot mabalin a dadaelenna ti reputasion ken relasiontayo iti sabsabali, agraman iti Dios. Isu a no madlawtayo a makapungtottayon, nasaysayaat no usigentayo a naimbag ti situasion. No nalawlawag kadatayo ti pasamak, ad-adda a makontroltayo ti emosiontayo.

Ti ama ni Solomon a ni Ari David ket gistay nagbasol iti dara maigapu iti lalaki a ni Nabal. Imbag laengen ta natulongan ni David a mangusig iti situasion. Ay-aywanan idi ni David ken dagiti kakaduana dagiti karnero ni Nabal iti let-ang ti Judea. Idi tiempo a mapukisan dagiti arban, nagkiddaw ni David kadagiti taraon ken Nabal. Ngem kinuna ni Nabal: “Kasapulan kadi nga alaek ti tinapayko ken ti danumko ken ti naparti a karnek a ginerretko maipaay kadagiti mamukpukisko ket itedko kadagiti lallaki a saanko nga ammo uray ti naggapuanda?” Anian a pananginsulto! Apaman a nangngeg dagita ni David, nagrubbuat agraman ti agarup 400 a kakaduana a lallaki tapno ikisapda ti sangakabbalayan ni Nabal.​—1 Samuel 25:4-13.

Naammuan dayta ni Abigail nga asawa ni Nabal ket napanna sinabat ni David ken dagiti kakaduana. Idi nakitana ida, nagparintumeng iti sakaanan ni David sa kinunana: “Bay-am nga agsao ti adipenmo a babai kadagita lapayagmo, ket umimdengka iti sasao ti adipenmo a babai.” Kalpasanna, imbagana a talaga nga awan kaes-eskan ni Nabal ken impamatmatna a pagbabawyanto laeng ni David no agibales ken mangpapatay.​—1 Samuel 25:24-31.

Ania ti natarusan ni David iti sasao ni Abigail a nangpabaaw iti nabara a situasion? Umuna, naamirisna a talaga nga awan kaes-eskan ni Nabal. Maikadua, makabasol iti dara no agibales. Kas ken David, mabalin a mapagpungtotdaka. Ania ti masapul nga aramidem? “Umangeska iti nauneg ken agbilangka agingga iti 10,” kuna ti artikulo ti Mayo Clinic maipapan iti panangkontrol iti pungtot. Wen, agsardengka ken panunotem ti makagapu iti problema ken dagiti mabalin nga ibunga ti aramidem. Palubosam a ti pannakatarus pabannayatenna ti pungtotmo​—wenno ikkatenna pay ketdi.​—1 Samuel 25:32-35.

Adu met ita ti natulongan a mangkontrol iti pungtotda. Ni Sebastian nga agtawen iti 23 ken adda iti maysa a pagbaludan iti Poland, inlawlawagna a nakontrolna ti pungtot ken kinaagresibona babaen ti panagadalna iti Biblia. “Umuna a panunotek ti problema,” kinunana. “Kalpasanna, ikagumaak nga iyaplikar ti balakad ti Biblia. Napaneknekak a ti Biblia ti kasayaatan a mangiwanwan kadatayo.”

Kasta met laeng ti inaramid ni Setsuo. Kunana: “Naruamak nga agbugkaw no mapagpungtotdak iti pagtrabahuan. Ngem ita ta agad-adalakon iti Biblia, imbes nga agbugkawak, panunotek nga umuna: ‘Asino kadi ti makimbasol? Saan ngata a siak ti problema?’” Nakatulong dagita a saludsod a mangpabaaw iti pungtotna, ken mangkontrol iti rumusrusing nga unget iti pusona.

Mabalin a napigsa ti riknam nga agpungtot, ngem napigpigsa ti balakad ti Sao ti Dios. No iyaplikarmo ti nainsiriban a balakad ti Biblia ken ikararagmo a tulongannaka ti Dios, maaddaanka met iti pannakatarus a mangpabannayat wenno mangkontrol iti pungtotmo.