Pagimbaganyo Dagiti Nadiosan a Prinsipio

AWAN duadua nga ammoyo a maiturturong dagiti animal babaen ti nainkasigudanda a kapasidad. Adu a makina ti nadisenio nga agtungpal kadagiti instruksion. Ngem iti kinapudnona, naparsua dagiti tattao a dagiti prinsipio ti mangiwanwan kadakuada. Kasano a masiguradoyo dayta? Bueno, idi parsuaenna dagiti immuna a tao, kastoy ti kinuna ni Jehova, ti Namunganay kadagiti nalinteg a prinsipio: “Aramidenta ti tao iti ladawanta, sigun iti langata.” Ti Namarsua ket espiritu; awanan iti pisikal a bagi a kas kadatayo, isu a ‘kalanglangatayo’ iti anag a mabalintayo nga iyanninaw dagiti personalidadna, a matuladtayo dagiti naimbag a galadna. Mabalinan dagiti tattao nga iturong ti panagbiagda sigun kadagiti prinsipio, wenno, sigun iti patienda a pagannurotan iti umiso nga aramid. Adu kadagitoy a prinsipio ti impaisurat ni Jehova iti Saona.​—Genesis 1:26; Juan 4:24; 17:17.

‘Ngem naglaon ti Biblia iti ginasgasut a prinsipio,’ mabalin nga adda agkuna. ‘Diak la ketdi maammuan amin dagita.’ Wen. Ngem utobenyo daytoy a banag: Nupay makagunggona amin a nadiosan a prinsipio, napatpateg ti dadduma kadagitoy. Makitayo dayta iti Mateo 22:37-39, a dita impakita ni Jesus nga adda napatpateg kadagiti bilin ken katupag a prinsipio iti Linteg Mosaiko.

Ania kadagitoy ti napatpateg a prinsipio? Dagiti kangrunaan a prinsipio iti Biblia ket dagiti direkta a makaapektar iti relasiontayo ken Jehova. No ipapusotayo dagitoy, ti Namarsua ti agbalin a kangrunaan a mangimpluensia iti moral a kompastayo. Kanayonanna, adda dagiti prinsipio a mangapektar iti relasiontayo iti dadduma a tattao. Ti panangyaplikar kadagitoy ti tumulong kadatayo a mangsaranget iti panangipangpangruna iti bagi, aniaman ti ipatuldoda.

Mangrugitayo iti maysa kadagiti kapatgan a kinapudno iti Biblia. Ania dayta a kinapudno, ken kasano a makaapektar dayta kadatayo?

“Ti Kangatuan iti Intero a Daga”

Nalawag iti Nasantuan a Kasuratan a ni Jehova ti Naindaklan a Namarsua kadatayo, ti Mannakabalin-amin a Dios. Saan a pulos a maipada wenno masukatan. Daytoy ket napateg a kinapudno a nairekord iti Biblia.​—Genesis 17:1; Eclesiastes 12:1.

Maipapan ken Jehova, kinuna ti maysa kadagiti mannurat ti libro a Salmo: “Sika laeng ti Kangatuan iti intero a daga.” Insurat idi ni Ari David: “Kukuam ti pagarian, O Jehova, Daydiay mangipangato met iti bagim kas pannakaulo ti isuamin.” Nagutugot met ni nalatak a propeta Jeremias a nangirekord: “Awan a pulos ti asinoman a kas kenka, O Jehova. Naindaklanka, ket ti naganmo naindaklan iti kinamannakabalin.”​—Salmo 83:18; 1 Cronicas 29:11; Jeremias 10:6.

Iti inaldaw a panagbiag, kasano ti rumbeng a panangyaplikartayo kadagitoy a kinapudno maipapan iti Dios?

Nalawag no siasino ti rumbeng a kapatgan iti biagtayo​—ti Namarsua ken Nangted-Biag kadatayo. No kasta, saan aya a mayanatup a sarangten ti aniaman a pagannayasantayo a mangipangpangruna iti bagitayo​—pagannayasan a mabalin a napigpigsa iti dadduma ngem iti sabsabali? Ti nainsiriban a mangiturong a prinsipio ket ti ‘panangaramid iti amin a bambanag a maipaay iti dayag ti Dios.’ (1 Corinto 10:31) Nangipaay ni propeta Daniel iti nasayaat nga ulidan iti daytoy a banag.

Isalaysay kadatayo ti historikal a rekord a nariribukan idi ni Ari Nabucodonosor ti Babilonia gapu iti maysa a tagtagainep ket nagbilin a maipakaammo kenkuana ti kaipapananna. Nariro ti tunggal maysa, ngem siuumiso a naibaga ni Daniel iti ari ti kayatna a maammuan. Pinadayawan kadi ni Daniel ti bagina gapu iti daytoy? Saan, impadayagna ti “Dios iti langlangit a Manangipalgak kadagiti palimed.” Intuloy ni Daniel: “Daytoy a palimed naipalgak kaniak saan a babaen iti aniaman nga adda kaniak a sirib a nangnangruna ngem iti asinoman a sabsabali pay a sibibiag.” Ni Daniel ket tao nga addaan prinsipio. Di pagsiddaawan nga iti libro a Daniel, namitlo a nailadawan kas “makaay-ayo unay” iti imatang ti Dios.​—Daniel 2:28, 30; 9:23; 10:11, 19.

Magunggonaankayo no tuladenyo ni Daniel. Iti panangsurot iti ulidan ni Daniel, nasken no ania ti motibo. Siasino ti rumbeng a mapadayawan iti aramidem? Aniaman ti kasasaadyo, addaankayo iti abilidad nga agtignay a maitunos iti daytoy napateg a prinsipio ti Biblia​—ni Jehova ti Soberano nga Apo. Ti panangaramidyo iti dayta ti mamagbalin kadakayo a “makaay-ayo unay” iti imatangna.

Usigentayo ita ti dua a kangrunaan a prinsipio a makaiwanwan kadatayo iti pannakilangentayo kadagiti tattao. Nangnangruna a narigat ti pannakipulapol kadagiti tattao gapu iti agraraira a panangipangpangruna iti bagi.

“Buyogen ti Kinapakumbaba iti Isip”

Manmano a mapnek dagiti mangipangpangruna iti bagida. Kaaduan a tattao kayatda ti kanayon a nasayaat a panagbiag, ket kayatda dayta itan. Kadakuada, ti kinaemma ket maysa a kita ti kinakapuy. Ibagada a ti dadduma laeng ti rumbeng a mangipakita iti kinaanus. Awan ti saan a mabalin kadakuada no pagnam-ayan dayta. Iti panagkunayo, mabalin kadi a maiduma ti kababalinyo kadakuada?

Inaldaw a makitkita dagiti adipen ti Dios dayta a kababalin, ngem saanda koma a maapektaran. Awaten dagiti nataengan a Kristiano ti prinsipio a “saan a daydiay mangirekomenda iti bagina ti maanamongan, no di ket ti tao nga irekomenda ni Jehova.”​—2 Corinto 10:18.

Makatulong ti panangyaplikar iti prinsipio ti Filipos 2:3, 4. Iparegta kadakayo dayta a teksto nga “awan ti aniaman nga aramidenyo gapu iti rinnupir wenno gapu iti panangipasindayaw iti bagi, no di ket buyogen ti kinapakumbaba iti isip nga ibilangyo a ti dadduma nangatngatoda.” Iti kasta, ‘maitultuloyyo a kitaen, saan a ti personal a panaginteres iti laeng bukodyo a bambanag, no di ket kasta met ti personal a panaginteres iti bambanag ti sabsabali.’

Ni Gideon, maysa nga ukom dagiti nagkauna a Hebreo, ti maysa nga addaan iti umiso a kababalin ken napakumbaba a panangmatmat iti bagina. Dina pinanunot ti agbalin a lider ti Israel. Natudingan ni Gideon a mangibaklay iti dayta nga akem, ngem kinunana a saan a maikari. “Ti sangaribuk isu ti kanunumuan iti Manases, ket siak ti kabassitan iti balay ni amak,” inlawlawagna.​—Uk-ukom 6:12-16.

Kanayonanna, kalpasan a pinagballigi ni Jehova, ni Gideon ket ginargari dagiti lallaki ti Efraim a makisubang. Ania ti reaksion ni Gideon? Nagpannakkel kadi gapu iti panagballigi? Saan. Liniklikanna ti riribuk babaen ti naalumamay a sungbatna. “Ania ita ti inaramidko a maipadis kadakayo?” Napakumbaba ni Gideon.​—Uk-ukom 8:1-3.

Pudno, nabayagen a pasamak daydi pakasaritaan ni Gideon. Ngem napateg a mausig dayta a salaysay. Makitayo a ni Gideon ket addaan iti kababalin a naiduma unay iti gagangay ita, ket nagbiag a maitunos iti dayta, a nakagunggonaanna.

Ti agraraira a kababalin a naisentro iti bagi mabalin nga isuronatayo nga agpannakkel. Ilinteg dagiti prinsipio ti Biblia dayta di umiso a panangmatmat iti bagi, nga isurona kadatayo ti pudno a pategtayo iti Namarsua ken iti sabsabali.

Babaen ti panangipangag kadagiti prinsipio ti Biblia, maliklikantayo ti kasta a panangipangpangruna iti bagi. Saantayon a maibuybuyog kadagiti rikna wenno personalidad. No ad-adu ti masursurotayo maipapan kadagiti nalinteg a prinsipio, ad-adda a maam-ammotayo ti Namunganay kadagitoy. Wen, makagunggona ti panangammo kadagiti nadiosan a prinsipio no basaentayo ti Biblia.​—Kitaenyo ti kahon.

Pinarsua ni Jehova dagiti tattao a nangatngato ngem dagiti animal, a kangrunaanna nga agtignayda sigun iti nainkasigudanda. Ti panangsurot iti pagayatan ti Dios ramanenna ti panangyaplikar kadagiti nadiosan a prinsipio. Iti kasta, siuumiso a mapagandartayo ti moral a kompastayo, ti kompas a mangiturong kadatayo iti baro a sistema ti Dios. Ipaayannatayo ti Biblia iti rason a mangnamnama nga asidegen ti sangalubongan a baro a sistema a ‘pagtaengan ti kinalinteg.’​—2 Pedro 3:13.

[Kahon/Ladawan iti panid 6]

Sumagmamano a Makatulong a Prinsipio ti Biblia

Iti uneg ti pamilia:

“Tunggal maysa itultuloyna koma a sapulen, saan a ti bukodna a pagsayaatan, no di ket ti pagsayaatan ti sabali a tao.”​—1 Corinto 10:24.

“Ti ayat . . . saanna a sapulen dagiti bukodna a pagimbagan.”​—1 Corinto 13:4, 5.

“Ayaten koma ti tinunggal maysa kadakayo ti asawana a babai a kas ti panagayatna iti bagina.”​—Efeso 5:33.

“Dakayo nga assawa a babbai, agpasakupkayo kadagiti assawayo.”​—Colosas 3:18.

“Umimdengka ken amam a nangputot kenka, ket saanmo nga umsien ni inam gapu laeng ta bimmaketen.”​—Proverbio 23:22.

Iti eskuelaan, pagtrabahuan, wenno pagnegosiuan:

“Ti nakusit a paris a timbangan nakarimrimon . . . Daydiay nadangkes manggun-od kadagiti ulbod a tangdan.”​—Proverbio 11:1, 18.

“Ti agtatakaw saan koma nga agtakawen, no di ket agtrabaho koma a sipipinget.”​—Efeso 4:28.

“No ti asinoman saanna a kayat ti agtrabaho, saan met koma a mangan.”​—2 Tesalonica 3:10.

“Aniaman ti ar-aramidenyo, aramidenyo dayta nga amin-kararua a kas maipaay ken Jehova.”​—Colosas 3:23.

“Kayatmi ti agbiag a mapagtalkan iti amin a bambanag.”​—Hebreo 13:18.

Kababalin no maipapan iti kinabaknang:

“Daydiay aggangganat a makagun-od iti kinabaknang saanto nga agtalinaed nga awanan basol.”​—Proverbio 28:20.

“Ti managayat laeng iti pirak saanto a mapnek iti pirak.”​—Eclesiastes 5:10.

Panangtingiting iti bukod a pateg:

“Ti panangbirok dagiti tattao iti bukodda a dayag, dayag kadi dayta?”​—Proverbio 25:27.

“Ti sangsangaili, ket saan a ti bukodmo a ngiwat, ti mangdaydayaw koma kenka.”​—Proverbio 27:2.

“Ibagak iti tunggal maysa kadakayo dita a saanna a panunoten nga ad-adda ti bagina ngem ti rebbengna a panangpanunot.”​—Roma 12:3.

“No ti asinoman a pagarupenna nga adda pategna idinto ta awan, al-allilawenna ti bukodna a panunot.”​—Galacia 6:3.

[Ladawan iti panid 5]

Impaay ni Daniel ti pammadayaw a maiparbeng iti Dios

[Ladawan iti panid 7]

Ti pannakilangen iti sabsabali sigun kadagiti nadiosan a prinsipio mangyeg iti nasayaat a relasion ken kinaragsak

[Picture Credit Line iti panid 7]

U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Robert Bridges