Bay-anyo a Mabenepisiarankayo iti Nakairuamanyo

MAYSA a lalaki ti nagnanaed iti maysa nga ili a kaparanget ti Atenas iti 12 a tawen. Iti inaldaw, maymaysa ti rutana nga agawid manipud pagtrabahuanna. Kalpasanna, immakar iti sabali a lugar iti kabangibang nga ili. Maysa nga aldaw kalpasan ti trabahona, adda iti dalanna nga agawid. Sana la nadlaw a sabali gayam ti naturongna idi addan iti dati a sangakaarrubaanna. Babaen iti nakairuamanna, naturongna ti dati a pagtaenganna!

Di pakasdaawan a ti nakairuaman no dadduma ket maawagan iti ugali, maysa nga impluensia a mangapektar iti biagtayo kadagiti nabileg a pamay-an. Iti daytoy nga anag, dagiti ugali ket mabalin a maipadis iti apuy. Ti apuy ket mabalin a matarigagayan a silaw iti sipnget, ken mapabarana ti bagitayo ken mapapudotna ti taraontayo. Ngem ti apuy ket narungsot met a kabusor a mangdadael iti biag ken sanikua. Pudno met dayta kadagiti ugali. Makagunggonada unay no umiso ti pannakapatanorda. Ngem makadadaelda met.

No maipapan iti lalaki a nadakamat itay rugi, gapu iti nakairuamanna nga aramid, napukawna ti sumagmamano a tiempo ta di nakagunay iti nairut a trapiko. No maipapan kadagiti napatpateg a banag, mabalin a pagballigien wenno isagmakdatay dagiti ugali. Amirisenyo ti sumagmamano nga ehemplo a naibatay iti pudno a pasamak a masarakan iti Biblia a mangipakita no kasano a dagiti ugali ket makatulong wenno makalapped iti panagserbi iti Dios ken iti relasiontayo kenkuana.

Dagiti Ehemplo iti Biblia Kadagiti Naimbag ken Dakes nga Ugali

Nabendisionan da Noe, Job, ken Daniel iti nasinged a relasion iti Dios. Pinadayawan ida ti Biblia “gapu iti kinalintegda.” (Ezequiel 14:14) Makapainteres, ti wagas ti panagbiag dagitoy tallo a lallaki ti mangipakita a nakapatanorda kadagiti naimbag nga ugali.

Naibaga ken Noe a mangbangon iti daong, maysa a sasakayan nga at-atiddog ngem ti pagay-ayaman iti football ken nangatngato ngem ti lima ti kadsaaranna a patakder. Ti kasta a nagdakkelan a proyekto ket mabalin a narigat unay iti asinoman a manangibangon iti barko kadagiti nagkauna a tiempo. Ti daong ket binangon ni Noe ken dagiti pito a kameng ti pamiliana nga awan inusarda a moderno a rimienta. Mainayon pay, nangaskasaba ni Noe kadagiti kapatadanna. Makasiguradotayo met nga inasikasona pay ti naespirituan ken pisikal a kasapulan ti pamiliana. (2 Pedro 2:5) Tapno maibanagna amin daytoy, sigurado a naaddaan ni Noe kadagiti naimbag nga ugali iti panagtrabaho. Kanayonanna, nairekord ni Noe iti historia ti Biblia kas maysa a “nakipagna iti pudno a Dios. . . . Inaramid ni Noe ti maitunos iti isuamin nga imbilin kenkuana ni Jehova.” (Genesis 6:9, 22; 7:5) Yantangay, iti Biblia, isu ket naawagan iti “awan pagkuranganna,” awan duadua a nagtultuloy a nakipagna iti Dios kalpasan ti Delubio ken uray pay kalpasan a napasamak ti panagalsa ken Jehova idiay Babel. Pudno unay, nagtultuloy a nakipagna ni Noe iti Dios agingga iti ipapatayna iti edadna a 950.​—Genesis 9:29.

Dagiti naimbag nga ugali ni Job timmulong kenkuana nga agbalin nga “awan pakababalawanna ken nalinteg.” (Job 1:1, 8; 2:3) Nakayugalianna, wenno nakairuamanna, ti agakem a padi ti pamiliana no iti panagidaton maigapu kadagiti annakna kalpasan ti tunggal bangketeda, di la ket ta “‘nagbasol ti annakna ken nailunodda ti Dios iti pusoda.’ Kasta ti kanayon nga aramiden ni Job.” (Job 1:5) Iti pamilia ni Job, awan duadua a dagiti kustombre a naisentro iti panagdayaw ken Jehova ti kangrunaan.

Ni Daniel ket nagserbi ken Jehova “a patinayon” iti unos ti napaut a panagbiagna. (Daniel 6:16, 20) Aniada a naespirituan nga ugali ti adda ken Daniel? Ti maysa isu ti regular a panagkararagna ken Jehova. Iti laksid ti naarian a bilin a maibusor iti kastoy nga aramid, ‘mamitlo iti maysa nga aldaw a ni Daniel agparparintumeng ken agkarkararag ken mangidatdaton iti daydayaw iti sanguanan ti Diosna, kas iti regular nga ar-aramidenna sakbay daytoy.’ (Daniel 6:10) Saanna a mabalin a tallikudan ti ugalina nga agkararag iti Dios, uray pay no pagpeggadan dayta ti biagna. Awan duadua a daytoy nga ugali ti nangpabileg ken Daniel iti kurso ti panagbiag a nagpaiduma ti kinatarnawna iti Dios. Nalawag a naimbag met ti ugali ni Daniel iti panangadal ken panangmennamenna kadagiti makapagagar a kari ti Dios. (Jeremias 25:11, 12; Daniel 9:2) Dagitoy a naimbag nga ugali ti sigurado a nangtulong kenkuana nga agibtur agingga iti kamaudianan, a simamatalek a tinarayna ti lumba iti biag agingga iti mismo a pagpatinggaanna.

No idilig, nakas-ang ti napasaran ni Dina gapu iti dakes nga ugali. “Kadawyanna idi ti rummuar tapno kitaenna ti annak a babbai ti daga,” a saan nga agdaydayaw ken Jehova. (Genesis 34:1) Daytoy agparang a di makadangran nga ugali ket nagresulta iti didigra. Umuna, isu ket minulitan ni Siquem, maysa nga agtutubo a “kadadayawan iti intero a balay ni amana.” Kalpasanna, gapu iti panagibales ti dua a kabsatna, napapatay ti amin a lallaki iti intero a siudad. Anian a nakaal-alingget a nagbanagan!​—Genesis 34:19, 25-29.

Kasanotay ita a masigurado a makagunggona kadatayo dagiti ugalitayo, a saan ket a makadangran kadatayo?

Panangipakat Kadagiti Ugali

“Dagiti ugali ket gasat,” insurat ti maysa a pilosopo. Ngem saanda a kasta. Nakabatbatad nga ipakita ti Biblia a mabalintay a pilien a baliwan dagiti dakes nga ugalitayo ket patanorentay dagiti naimbag.

No naimbag dagiti ugali, mas epektibo ken nalaklaka a taginayonen ti Nakristianuan a wagas ti panagbiag. Ni Alex, a maysa a Kristiano a taga Grecia, kunana: “Awan ti masayang a napateg a tiempok gapu iti ugalik a mangsurot iti maysa nga eskediul a mangibanag iti nadumaduma nga annongen.” Ni Theophilus, a maysa a Kristiano a panglakayen, dinakamatna a ti ugali a panagplano ket makatulong kenkuana tapno agbalin nga epektibo. Kunana: “Naan-anay a nakombinsirak a diak kabaelan a tamingen a sibaballigi dagiti pagrebbengak kas Kristiano no awan ti ugali a nasayaat a panagplano.”

Kas Kristiano, naidagadag nga “agtultuloytayo koma a magna a siuurnos iti daytoy met laeng a rutina.” (Filipos 3:16) Ti rutina ket saklawenna ti “nayugali . . . a panangsurot iti maysa a naipasdek nga aramid.” Magunggonaantayo kadagita a naimbag nga ugali agsipud ta ditayon kasapulan ti mangbusbos iti tiempo a mangus-usig iti tunggal addang​—nakaipasdektayon iti naimbag a padron a surotentayo ta nakairuamantayon dayta. Gistay automatiko nga agandar dagiti nabileg nga ugali. No kasano a dagiti natalged nga ugali iti panagmaneho maiwanwanna ti agmanmaneho a mangaramid kadagiti giddato a pangngeddeng a mangispal iti biag no maipasango kadagiti peggad iti dalan, matulongannatay met dagiti naimbag nga ugali a mangaramid a sipapartak kadagiti maitutop a pangngeddeng bayat a magmagnatayo iti Nakristianuan a dalan.

Kas iti kinuna ti mannurat nga Ingles a ni Jeremy Taylor: “Dagiti ugali ket produkto ti panagtignay.” No naimbag dagiti ugalitayo, nalaklaka a makaaramidtayo kadagiti naimbag a banag. Kas pagarigan, no ugalitayo ti regular a pannakiraman iti panangasaba kas Kristiano a ministro, nalaklaka ken naragragsak ti mangasaba. Maipapan kadagiti apostol, mabasatayo nga “iti tunggal aldaw idiay templo ken iti binalaybalay nagtultuloyda nga awan sarday a mangisuro ken mangideklara iti naimbag a damag maipapan iti Kristo, a ni Jesus.” (Aramid 5:42; 17:2) Iti kasumbangirna, no manmanotayo laeng a mangasaba, mabalin a makariknatay iti panagdanag, nga agkasapulantayo iti ad-adu a tiempo tapno komportabletayo iti ministerio sakbay a maaddaantay manen iti kompiansa iti daytoy napateg a Nakristianuan a trabaho.

Kasta met laeng kadagiti sabali pay nga aspeto ti Nakristianuan a rutinatayo. Dagiti naimbag nga ugali tulongannatay nga agbalin a regular iti ‘panangbasa iti Sao ti Dios iti aldaw ken rabii.’ (Josue 1:8; Salmo 1:2) Ugali ti maysa a Kristiano ti agbasa iti Biblia iti 20 aginggat’ 30 a minuto sakbay a maturog iti rabii. Uray no kasta unay ti bannogna, saan a makaturog a naimbag no di pay nakabasa. Masapul a bumangon sana tamingen dayta a naespirituan a kasapulan. Daytoy naimbag nga ugali ti timmulong met kenkuana a mangbasa iti intero a Biblia maminsan iti kada tawen iti uneg ti adun a tawen.

Ti Ulidantayo, a ni Jesu-Kristo, ugalina idi ti tumabuno kadagiti gimong iti lugar a mapagsasaritaan ti Biblia. “Sigun iti kaugalianna iti aldaw ti sabbath, simrek iti sinagoga, ket nagtakder tapno agbasa.” (Lucas 4:16) Para ken ni Joe, a maysa a panglakayen nga agtartrabaho iti adu nga oras ken addaan dakkel a pamilia, nakatulong ti ugali tapno mapatanorna ti pannakasapul ken panagtarigagay a tumabuno a regular kadagiti gimong. Kunana: “Daytoy nga ugali ti mangpabpabileg kaniak, a mangipapaay iti kasapulan unay a naespirituan a kired tapno masarangetko a sibaballigi dagiti karit ken parikut.”​—Hebreo 10:24, 25.

Dagita nga ugali ket nasken unay iti Nakristianuan a lumba a maipaay iti biag. Kinuna ti maysa a report manipud iti maysa a pagilian a sadiay naidadanes ti ili ni Jehova: “Dagidiay addaan kadagiti naimbag a naespirituan nga ugali ken nauneg a panangipateg iti kinapudno ket saanda a marigatan nga agtalinaed a natibker no dumteng dagiti pannubok, ngem dagidiay manglangan kadagiti gimong bayat ti ‘mainugot a panawen,’ saan a regular a mangasaba ken makikompromiso kadagiti babassit nga isyu isuda ti masansan a matnag no maipasangoda iti ‘umap-apuy’ a suot.”​—2 Timoteo 4:2.

Liklikanyo Dagiti Dakes nga Ugali, Ipakatyo Dagiti Naimbag

Naikuna a ‘ti maysa a tao rumbeng a patanorenna dagiti laeng ugali a kayatna a mangadipen kenkuana.’ Pudno a dagiti dakes nga ugali ket mangirurumen nga apo. Kaskasdi, mabalin ida a parmeken.

Ni Stella ket naigamer idi iti panagbuya iti TV. Inaminna: “Masansan nga adda ‘inosente’ a rason iti likudan ti tunggal dakes nga ugali a nakatnagak.” Daytoy ti makagapu iti ugalina a nalabes a panagbuya iti TV. Imbagana iti bagina nga agbuya tapno laeng “makapagpalpaliwa bassit” wenno tapno “makapagaliwaksay.” Ngem nagbanag a di makontrol ti ugalina, nga agbuybuya iti telebision iti naunday nga or-oras. “Uray kaskasano, daytoy a dakes nga ugali pinabannayatna ti panagrang-ayko iti naespirituan,” kunana. Babaen ti determinado a panagreggetna, napabassitna met laeng ti tiempo a busbosenna nga agbuya iti TV ket ammonan a pilien ti buyaenna. Kinuna ni Stella: “Kanayon a lagipek no apay a kayatko nga isardeng daytoy nga ugali, ket agpannurayak ken Jehova tapno mataginayonko ti pangngeddengko.”

Maysa a Kristiano nga agnagan Charalambos dinakamatna ti dakes nga ugali a nanglapped kenkuana a rumang-ay iti naespirituan​—panagitungtungkua. “Idi nabigbigko a makadangran ti ugali a panagitungtungkua, rinugiak nga ikagumaan a baliwan ti panagbiagko. Idi nangipasdekak kadagiti kalat, espesipiko nga implanok no kaano ken kasano a ragpatek dagita. Ti regular a panangaramidko kadagiti pangngeddengko ken planok isu ti remedio, ket nagtalinaed a naimbag nga ugali dayta agingga ita.” Pudno unay, dagiti naimbag nga ugali isuda ti kasayaatan a kasukat dagiti dakes nga ugali.

Maimpluensiaandatay met dagiti kakaduatayo a mangpatanor kadagiti ugali, naimbag man wenno dakes. Mabalintay a maaringan iti naimbag nga ug-ugali, a kas met laeng kadagiti dakes. No kasano a “dagiti dakes a pannakitimpuyog dadaelenda dagiti makagunggona nga ugali,” maipaayandatayo met dagiti nasayaat a kakadua kadagiti pagulidanan iti naimbag nga ugali a tuladen. (1 Corinto 15:33) Kangrunaan iti amin, dagiti ugali ket mapatibker wenno mapakapuyda ti relasiontayo iti Dios. Kinuna ni Stella: “No naimbag dagiti ugalitayo, palakaenda ti panagreggettayo nga agserbi ken Jehova. No dakes dagita, lapdanda dagiti panagreggettayo.”

Mangipasdekkayo kadagiti naimbag nga ugali, ket bay-anyo a dagita ti mangibagnos kadakayo. Agbalindanto a nabileg ken makagunggona a puersa iti panagbiagyo.

[Ladawan iti panid 19]

Kas iti apuy, dagiti ugali ket makagunggona wenno makadadael

[Ladawan iti panid 21]

Ugali idi ni Jesus ti mapan iti sinagoga no Sabbath para iti panagbasa iti Sao ti Dios

[Dagiti Ladawan iti panid 22]

Dagiti naimbag a naespirituan nga ugali patibkerenna ti relasiontayo iti Dios