PANAGLUTO ITI TINAPAY, PANADERO

Ti “panagluto [iti tinapay]” kaipapananna a lutuen (wenno pamagaen; patangkenen) babaen ti namaga a pudot. Ti gagangay unay a Hebreo a termino maipaay iti “panagluto [iti tinapay]” ket ʼa·phahʹ, namunganayan ti ʼo·phehʹ (panadero). (Ge 19:3; 40:2) Ti sabali pay a Hebreo a sao maipaay iti “panagluto [iti tinapay]” (ʽugh; Eze 4:12) nabatad a nainaig iti ʽu·ghahʹ, kaipapananna ti “nagbukel a tinapay.”​—Ge 18:6; kitaenyo ti BIBINGKA, TINAPAY.

Iti Hebreo a pagtaengan, ti panagluto kadagiti tinapay ken bibingka ket kangrunaan nga annongen ti babbai, nupay dagiti adipen ti agluto idi kadagiti tinapay iti sumagmamano a daddadakkel a sangakabbalayan. Agsasao maipaay ken Jehova, imbaga ni Samuel kadagiti Israelita, isuda a nagkiddaw iti natauan nga ari: “Ti annakyo a babbai alaennanto nga agpaay a managlaok iti sapsapo ken kosinera ken panadera.” (1Sm 8:13) Nupay kasta, ti lallaki mabalin a tarawidwidanda ti trabaho wenno aglutoda a mismo iti tinapay, kas ipatuldo dagiti tignay ni Lot idi sinarungkaran ti dua nga anghel idiay Sodoma. “Nagluto kadagiti di pinaalsa a tinapay, ket nanganda” iti naisagana a padaya.​—Ge 19:1-3.

Ti tinapay kaaduanna a nailuto kadagiti urno kadagidi tiempo ti Biblia. (Kitaenyo ti URNO.) Nupay kasta, pasaray naaramid ti panagluto babaen ti panangpasged iti apuy iti rabaw ti batbato a napagaabay. Idi pimmudotda unayen, naipaigid dagiti dapo ket naikabil ti bellaay kadagiti bato. Idi agangay, naibalikid ti tinapay wenno bibingka ket kalpasanna nabaybay-an kadagiti bato agingga a naan-anay a naluto ti tinapay. (Os 7:8) Dagiti managdaliasat mabalin nga aglutoda iti nakersang a tinapay iti narabaw nga abut a napno kadagiti napudot a bagging, nga iti rabawda napasgedan ti apuy. Kalpasan a naikkaten dagiti beggang, maiparabaw ti bellaay iti napapudot a batbato, a nalabit naibalikid iti sumagmamano a daras bayat a malutluto ti tinapay.​—1Ar 19:6.

Dagiti bukbukel a daton nga indaton dagiti Israelita ket masansan a “maysa a banag a naluto iti urno,” naggapu “iti daplat a pariok,” wenno manipud “iti nauneg a kaldero.” (Le 2:4-7) Ti daplat a pariok ket napuskol a damili a plata nga addaan kadagiti likkaong (maipadis iti agdama a paglutuan iti barkilio), nupay naaramat met dagiti daplat a pariok a landok.​—Eze 4:3.

Dagiti propesional a panadero nagnegnegosioda kadagiti siudad. Bayat ti pannakaipupok ni Jeremias iti Paraangan ti Guardia idiay Jerusalem kabayatan ti tiempo ti kinakirang sakbay ti pannakaduprak dayta a siudad idi 607 K.K.P., isu inaldaw a narasionan iti nagbukel a tinapay “manipud iti kalsada dagiti panadero,” bayat nga adda abasto. (Jer 37:21) Ngarud, nabatad nga adda masinunuo a kalsada idiay Jerusalem a nagyanan dagiti komersial a panadero. Tawtawen kalpasanna, idi naisubli dagiti pader ti Jerusalem iti sidong ti panangtarawidwid ni Nehemias, natarimaan met “ti Torre dagiti Paglutuan nga Urno.” (Ne 3:11; 12:38) Saan a masigurado no kasano a napanaganan ti torre, ngem posible a naipaayan iti di gagangay a naganna gapu ta masarakan sadiay dagiti urno dagiti komersial a panadero.

Ti panadero ti ari nabatad a maysa a lalaki nga addaan pateg iti kadaanan nga Egipto. Ti maysa a naipinta a ladawan iti pader manipud iti tanem ni Ramses III iti Ginget ti Ar-ari idiay Thebes iladawanna ti maysa nga Egipcio a panadero ti ari iti amin a trabahona, a mangipakpakita iti pananggamay iti bellaay babaen ti saksaka, iti panangaramid kadagiti tinapay, ken iti panangisagana iti urno. Kas naipadamag iti Genesis, ti maysa nga Egipcio a panadero ti ari nakagun-od iti masinunuo a panagdindinamag gapu ta nagbasol maikaniwas iti ari ket naipisok iti pagbaludan. Sadiay naaddaan iti tagtagainep a nakakitaanna iti bagina a nakasusuon iti tallo a labba ti tinapay, nga adda dagiti agtatayab a mangmangan manipud iti makinngato-amin a labba. Daytoy a “panguluen dagiti panadero” nairuar iti maikatlo nga aldaw ket ‘nabitay,’ iti kasta natungpal ti kayulogan nga impaay ni Jose: “Ti tallo a labba ket tallo nga aldaw. Iti tallo nga aldaw manipud ita ni Faraon ingatonanto ti ulom manipud kenka ket sigurado nga ibitaynakanto iti maysa a kayo; ket dagiti agtatayab sigurado a kanendanto ti lasagmo manipud kenka.”​—Ge 40:1-3, 16-22.