GOZAN

Nagan a kasla nayawag nga agpadpada iti maysa a lugar ken iti maysa a karayan. Iti 2 Ar-ari 19:12 ken Isaias 37:12, agparang a ti Gozan ket maysa a disso a nalawlawa ngem iti maysa a siudad, ta dagiti agnanaed iti dayta ket nailistada a karaman kadagiti “nasion” a pinarmek dagiti Asirio. Patien ti adu nga eskolar a ti Gozan ket mabalin a katupagna ti Gauzanitis, maysa a distrito ti Mesopotamia a tinukoy ni Ptolemy ken naibilang nga isu met laeng ti “Guzana” a nadakamat kadagiti rekord ti Asiria, nga imbatay dagita nga eskolar ti konklusionda iti panagkakaasping ti sasao. Ti kadaanan a Guzana ket kadawyan a maikunkuna nga isu ti agdama a Tell Halaf nga adda iti makinngato a Karayan Khabur, agarup 590 km (367 mi) iti daya nga amianan-a-daya ti Baybay ti Galilea.

Iti dadduma a patarus kastoy ti mabasa iti 2 Ar-ari 17:6 ken 18:11, “Habor, ti karayan ti Gozan” (AS, RS), imbes a “Habor iti [wenno, iti igid ti] karayan Gozan” (NW, Yg), isu a kadagitoy a teksto naibilang met ti Gozan kas maysa a lugar. Ngem ti patarus a “Habor, ti karayan ti Gozan,” ket di maitunos iti 1 Cronicas 5:26. Iti daytoy a teksto, ti Habor ket nailista iti nagbaetan ti Hala ken Hara; ket sakbay ti Gozan nailista ti Hara saan ket a ti Habor. Daytoy ti mangipasimudaag a nagduma ti Habor ken “ti karayan ti Gozan” (AS). Gapuna, dagidiay mangikuna nga iti amin a nagparangan ti Gozan ket tumukoy iti maysa a lugar mapilitanda a di mangikabilangan iti dinakamat ti Cronicas. Nupay kasta, yantangay iti Hebreo ket mabalin nga agpapada ti pannakaipatarus ti “karayan Gozan” kadagitoy a tallo a teksto, adda rason tapno patien nga iti asideg ti maysa a karayan a naawagan Gozan ti nangidestieruan ti ari ti Asiria iti dadduma kadagiti Israelita iti makin-amianan a pagarian. Naikuna a ti Qezel Owzan iti makin-amianan a laud nga Iran ket posible nga isu ti “karayan Gozan.” Agtaud dayta iti kabambantayan iti abagatan a daya ti Danaw Urmia (iti sigud a daga dagiti Medo) ken agayus kas ti Sefid Rud wenno Puraw a Karayan (ti naipanagan iti makimbaba nga agusna) nga agturong iti makin-abagatan a laud a benneg ti Baybay Caspiano kamaudiananna. Adda pay sabali a kapanunotan a ti Gozan ket maysa a karayan ti Mesopotamia.