Dagiti Kangrunaan a Paset ti Biblia Esdras 1:1–10:44

Tungtungpalen ni Jehova Dagiti Karina!

Pannakawayawaya! Pannakaisubli! Anian a makaparagsak daytoy a damag kadagidi nakayawan a Judio idiay Babilonia! Pudno ti kari ti Dios, ken kalpasan ti 70 tawen a pannakakayaw, maisubli manen dagiti Judio iti dagada. (Jeremias 25:12; Isaias 44:28–45:7) Mainayon pay, dagiti alikamen a naala manipud templo ni Jehova maisublida iti umiso a lugarda. Anian a ragsak!

Ti libro ti Biblia nga Esdras ti mangrugi kadagitoy makaparagsak a pasamak. Naisurat idiay Jerusalem babaen ken eskriba nga Esdras agarup idi 460 K.K.P., dayta saklawenna ti agarup 70 a tawtawen, manipud pannakawayawaya dagiti Judio agingga iti pannakalpas ti maikadua a templo ken ti pannakagugor ti kinapadi (537-c.467 K.K.P.). Adda a naipaganetget isu ti pamay-an a panangtungpal ni Jehova kadagiti karina. Ti libro naglaon met kadagiti napapateg a leksion a maipaay kadagiti Saksi ni Jehova ita.

Nawayawayaan dagiti Nakayawan

Pangngaasiyo ta basaenyo ti Esdras 1:1–3:6. Gaput’ espirituna a tinignay ni Jehova, ni ari Ciro ti Persia ti nangipaulog ti proklamasion: Ti templo idiay Jerusalem ti maibangon manen, ket ti panagdayaw ken Jehova ti maisubli sadiay! Amin dagiti Israelita mabalinda ti makiraman. Dagidiay makabael siwayawayada nga agsubli idiay ilida a maipaay iti trabaho a panagbangon manen. Dadduma ti natignay a tumulong a siwayawaya a maipaay iti daytoy a proyekto. Dagiti al-alikamen iti orihinal a templo, a naipan idiay Babilonia babaen ken Nabucodonosor, naisublida. Iti sidong ti panangidaulo ni Zorobabel, ngangngani 50,000 ti nagdaliasat iti ngangngani 1,000 a milia (1,600 km) a nagsubli idiay Jerusalem. Imbangonda manen ti sagrado nga altar ket nagidatonda a maipaay ken Jehova. Iti sumaganad, idi otonio ti 537 K.K.P., rinambakanda ti Piesta dagiti Abong-abong. Ti naipadto a 70 a tawtawen a pannakalangalang ti nagpatingga nga eksakto iti panawenna!​—Jeremias 25:11; 29:10.

◆ 1:3-6​—Dagiti kadi Israelitas a nagtalinaed idiay Babilonia dida matalek?

Saan met a kasta, numan pay ti materialismo ken ti kinakurang ti panangipateg ti mabalin nga isuda ti rason kadagiti dadduma a kaso. Ti bilin ni Ciro dina kinalikaguman nga amin agsublida no di ket pinagbalinna dayta a boluntario a banag. Dagiti kasasaad kas ti kinalakay wenno kinabaket, dagiti an-anayen, wenno dagiti rebbengen ti pamilia ti nalabit nanglapped ti sumagmamano manipud panagdaliasatda a nagsubli. Ngem isudat’ mangted ti panangsuportar kadagidiay agsubli.

◆ 1:8​—Siasino ni Sheshbazzar?

Mabalbalin, daytoy ti opisial a nagan ti korte a Kaldeo a naited ken Zorobabel. (Idiligyo ti Daniel 1:7.) Ti naipagalad ken Sheshbazzar iti dadduma a lugar ti naipadayaw ken Zorobabel. (Esdras 5:16; Zacarias 4:9) Agpadpada a naikkanda ti titulo a “gobernador.” (Esdras 5:14; Haggeo 2:21) Ket idiay Esdras 2:2 ken 3:1, 2. mabigbigbig ni Zorobabel a nangidaulo kadagiti agsubsubli a nakayawan; gapuna, maiyanatop unay, ti nagan a Sheshbazzar ti saan a nadakamat.

◆ 2:61-63​—Aniada dagiti Urim ken Tummim?

Maipagpagarupda kas dagiti nasantuan a pagbunutan a maus-usar no ti saludsod kasapulanna ti sungbat manipud ken Jehova. Sigun iti tradision Judio, nagpukawda idi nadadael ti templo idi 607 K.K.P. Supsuportaran daytoy ti kinapudno a dagiti agkunkuna a naggapuda iti kapuonan ti kinapadi nalapdanda manipud kinapadi ken ti pannangan kadagiti nasantuan a bambanag “agingga a maysa a padi ti makapagtakder nga addaan ti Urim ken Tumim.” Ngem awanen ti rekord iti pannakausarda iti dayta wenno kalpasan dayta.

Leksion Para Kadatayo: Ti maysa a kasasaad nga umas-asping kadagiti nakayawan a Judio ti adda kadagiti Saksi ni Jehova itatta. Saanda amin a mabalin a makiraman iti amin-tiempo a ministerio wenno panawan dagiti pagtaenganda tapno agserbi idiay ayan ti dakdakkel a pakasapulan. Kaskasdi ar-aramidenda amin a kabaelanda a mangparang-ay kadagiti intereses ti nadalus a panagdayaw babaen ti panagaramid kadagiti boluntario a kontribusion ken pammaregta kadagidiay makabael a makiraman iti dakdakkel a panagtrabaho.

Ti Pannakaisubli Binusorda

Basaenyo ti 3:7–4:24. Buyogen ti dakkel a panagrag-o, insaad dagiti nagsubli a Judio ti pamuon ti balay ni Jehova. Ngem ti sumagmamano a tawen pinadpadas dagiti kabusor a pakapuyen dagiti managbangon ti templo. Kamaudiananna, babaen ti panangkumbinsirda iti ari a ti maibangbangon manen ken maysa a “managalsa ken dakes a siudad,” napasardeng dagitoy a kabusor ti trabaho babaen iti bilin ti ari. Ti pannakaiparit nagtultuloy “agingga iti maikadua a tawen ti panagturay ni Dario nga ari ti Persia.”

◆ 3:12​—Apay a dagitoy a lallaki nagsangitda?

Mabalin a nalagip dagitoy a lallakay unayen no kasano kapintas ken karanga ti nasantuan pannakadiseniona a templo ni Salomon. Ti adda a makitkita dagiti matmatada itatta​—a dayta ti maysa a pamuon pay laeng​—ket pulos nga awan ti pakaidiliganna. Nalabit a napaladingitda a pagduaduaanda a ti panagreggetda ti makaisubli iti dati a kinadayag.​—Haggeo 2:2, 3.

◆ 4:1-3​—Apay a di naawat ti naitukon a tulong?

Dagitoy a di Judio nga inyeg ti ari ti Asiria a mangtagitao manen ti daga, ket saanda a pudno a managdaydayaw iti Dios. (2 Ar-ari 17:33, 41) Ti panangawat iti tulongda kaipapananna ti panangikompromiso iti pudno a panagdayaw, ket espisipiko a pinakdaaran ni Jehova ti ilina a maibusor ti aniaman a panaglalaok ti pammati. (Exodo 20:5; 34:12) Mainayon pay, ti salaysay inawaganna dagitoy a di Judio a “kabkabusor.”

Leksion Para Kadatayo: No maipasango ti ibubusor iti panagserbi iti Dios, tuladentay koma dagiti nagsubli a Judio a dagdagus a nagtataripnongda a maipaay iti panagdayaw kas “maysa a tao.” Ti panagtalek ken Jehova ken ti panangipangpangruna iti panagdayawna ti nangpabileg kadakuada a mangiringpas iti naituding a trabahoda.​—Esdras 3:1-12.

Ti Templo Nairingpasen

Basaenyo ti 5:1–6:22. Babaen ti pannakaparegtada kada mammadto Haggeo ken Zacarias, ti trabaho a panagbangon ti nagtultuloy a binuyogan ti napabaro a regta. Agsipud ta saanda a mapasardeng dayta, dagiti kabusor nagreklamoda manen. Ni Ari Dario ti nagimbestigar ket nasarakanna ti orihinal a bilin ni Ciro. Saan laeng a naibilin kadagiti bumusbusor a ‘sardenganda’ no di ket naibilin pay met a tumulongda iti namaterialan! Babaen iti agtultuloy a panangparegta babaen kadagiti mammadto ni Jehova, nairingpas ti templo idi 515 K.K.P. ket dayta ti nainagurasionan. Binuyogan iti rag-o dayta ti naidedikar iti Dios, a dagiti karkarina ti natungpal!

◆ 5:5​—Apay a dagiti kabusor saanda a pinasardeng ti trabaho a panagbangon?

Ti panangaywan ni Jehova ti adda kadagiti matalek nga ad-adipenna. (2 Cronicas 16:9) Babaen ti pannakapabilegda iti espiritu ti Dios, madi dagiti panglakayen a mabutbuteng. Tinukoyda ti nabayagen a nalipatan a bilin ni Ciro. Yantangay ti linteg ti Persia ti saan a mabaliwan, nagbuteng dagiti kabusor a mangsuppiat ti naarian a bilin. (Daniel 6:8, 15) Nalawag ti panangiwanwan ni Jehova, ket ti trabaho nagtultuloy.

◆ 6:21​—Siasino dagiti simmina “manipud kinarugit dagiti nasnasion?”

Nalabit isuda dagiti proselita a nagsubli a kadua dagiti Judio, dagiti Samaritano a nalabit agtataeng iti daga, wenno uray pay dagiti nagsubli a Judio a narugitan babaen kadagiti impluensia a pagano. (Idiligyo ti Esdras 9:1.) Ti irarang-ay ti nadalus a panagdayaw ken Jehova idiay Jerusalem ti kaawatan nangtignay kadakuada a mangaramid kadagiti kasapulan a panagbalbaliw iti biagda.

Leksion Para Kadatayo: Dagiti Kristiano a panglakayen itatta ti rebbeng a sapulenda met ti panangiwanwan ni Jehova. Mangted iti pannakaawat a kasapulan no maipasangotayo kadagiti bumusbusor.​—Salmo 32:8.

Nagsubli ni Esdras

Basaenyo ti 7:1–8:36. Naglabas dagiti panawen. Idi 468 K.K.P., impalubos ni Ari Artaxerxes “amin a dawat” ni Esdras, a nangted kenkuana ti pannakabalin a mangted tulong idiay Jerusalem. Ti bilin ti ari ti nangparegta kadagiti amin a situtulok a Judio nga agsubli met, ket inikkanna ida ti pirak ken balitok tapno maipaay amin dagiti kasapulan idiay balay ni Jehova. Naikkan met ti pannakabalin ni Esdras a mangdutok kadagiti mahistrados ken uk-ukom, a mangipaalagad ti linteg ni Jehova ken ti ari. Buyogen iti panagtalek iti tulong ti Dios, pinabileg ni Esdras ti bagina ket rinugianna ti nakapegpeggad a panagdaliasat. Saan a nangidawat kadagiti armado a kumuyog kenkuana, di la ket ta daytoy ti mamatmatan kas kinakurang iti pammati iti panangsalaknib ni Jehova. Babaen tulong ti Dios, nakagteng a sitatalged dagiti Judio.

◆ 7:1, 7, 11​—Asino daytoy nga Artaxerxes?

Daytoy isu idi ti ari ti Persia a ni Artaxerxes I (Longimanus). Iti maika-20 a tawenna, pinalubosanna ni Nehemias nga agsubli idiay Jerusalem ken mangibangon manen iti bakudna ken dagiti ruruanganna. (Nehemias 2:1-8) Pinadayawan dagiti historiador idi ugma daytoy nga Artaxerxes iti naasi ken naparabur a kananakem. Gapu iti dakkel a donasionna, isut’ nairaman idiay Esdras 6:14 kas maysa a dagiti bilbilinna ti nakatulong iti pannakalpas ti templo, numan pay ti pannakaibangonna nairingpasen agarup 47 a tawtawen a nasaksakbay. Isut’ naiduma manipud Artaxerxes a nangpasardeng iti trabaho a panagbangon manen. (Esdras 4:7-23) Dayta isu idi ni Gaumata, a nagturay iti walo a bulan idi 522 K.K.P. Kaawatan a ti “Artaxerxes” ket maysa a nagan iti trono wenno titulo.

Leksion Para Kadatayo: Nangted ti nasayaat nga ulidan ni Esdras para kadagiti ad-adipen ni Jehova itatta. Maysa a nalaing nga eskriba a sigagaget a nagadal iti Sao ti Dios, intedna amin a dayaw iti Kangatuan ken ad-adda a maseknan a maipaay iti kinadayag ni Jehova ngem iti personal a kinatalgedna.​—Esdras 7:27, 28; 8:21-23.

Nagugoran ti Nasion

Basaenyo ti 9:1–10:44. Di nagbayag naammuan ni Esdras nga adu ket “dida insina dagiti bagbagida kadagiti tattao dagiti dagdaga nga agar-aramidda a maiyalubog kadagiti kinarimonda.” Dagiti Judio, agraman dagiti papadi ken Levita, nakiasawada kadagiti pagano a Cananeo. Nakellaat ni Esdras. Babaen iti panagkararag indatagna dagita a bambanag iti imatang ni Jehova a sipapakumbaba nga inkumpisarna ti basbasol ti nasion. Iti sidong ti panangipangulona, nagbabawi dagiti tattao ket naikeddengda a pagtalawen dagiti ganggannaet nga assawada. Ti kinarugit nadalusan iti uneg ti agarup tallo a bulan.

◆ 9:2​—Apay a ti kasta a panagaassawa maysa a basol?

Daytat’ nangted peggad iti pannakaisubli ti pudno a panagdayaw. (Deuteronomio 7:3, 4) Dagitoy ket isuda idi dagiti awan pammatina, managdaydayaw ti ladladawan a babbai. Ti pannakiasawa kadakuada ti agangay agbanagto iti pannakailaokdanto a maikadua kadagiti aglawlaw a pagano a nasnasion, ket mabalin a ti nadalus a panagdayaw mapukawton manipud iti daga.

◆ 10:3, 44​—Apay nga uray dagiti annakda napagtalawda met?

Masansan kasapulan dagiti agtutubo nga annak ti inada. Mainayon pay, babaen ti impluensia dagiti annak, mabalin a dagiti napagtalaw nga assawa agsublidanto met laeng. Ti nadalus a panagdayaw ken ni Jehova ti masapul a maipangpangruna.

Leksion Para Kadatayo: Kas kadagiti matalek a Judio idi panawen ni Esdras, dagiti Saksi ni Jehova itatta kumpetda iti pagalagadan ti Dios maipaay iti panagasawa. Ammoda a mangasawada “laeng iti Apo.”​—1 Corinto 7:39.

Sinalimetmetan ni Jehova ti karina a maisubli ti nadalus a panagdayaw idiay kadaanan a Jerusalem. Kasta met, tungpalennanto ti karina a ti nadalus a panagdayaw maipaalagadto iti intero a daga. (Habacuc 2:14) Maysakayonto met aya kadagidiay managdaydayaw kenkuana inton ti naindaklan a Manangsalimetmet-Karina iyegnanto ti talna ken ragsak iti daytoy a daga?​—Salmo 37:10, 11; Apocalipsis 21:3, 4.