Kapitulo 17​—Sangalubongan a Kinatalged iti Sidong ti “Prinsipe ti Kappia”

Sisusungdo a Pananglaglagip ti Organisasion ni Jehova

1. Rebbeng a pampanunotentayo ti kinasungdo ti siasino, ket aniat’ makuna ni Ari David iti daytoy a banag?

Adut’ masasao itatta maipapan iti kinasungdo ti maysa iti pagilianna. Ngem kasano kaadu ti masasao dagiti agtuturay ken tattao iti daytoy a lubong maipapan iti kinasungdo iti Dios, isu a Namarsua iti daga saksakupen ti pagilian ti maysa? Idi ugma, ni ari David iti Israel ket maysa a nasungdo a managdaydayaw ti Namarsua, ni Jehova. Iti panagsaona iti daytoy a nasungdo a Dios, inyebkas ni David dagitoy a sasao kenkuana: “Iti tao a nasungdo agparangkanto a sisusungdo.” (2 Samuel 22:26; Salmo 18:25) Iyebkas kadi dagitoy a sasao ti kababalinyo iti Dios?

2. Kasanotay nga ammo a nagtalinaed a nasungdo ni Jehova iti natauan a pamilia?

² Ti pangkaaduan a kababalin ti sangatauan itatta ket saan a daydiay dakkel pannakaseknanna maipapan iti kinasungdo iti Dios. Ngem agpapan pay iti daytoy, ni Jehova ti nasungdo iti natauan a pamilia. Saanna nga imbelleng ida. Ti nasungdo nga Anakna kunana: “Ta kasta la unay ti panagayat ti Dios iti lubong nga intedna ti Anakna a bugbugtong, tapno ti amin a mangalagad ti pammati kenkuana saan a mapukaw no di ket adda biagna nga agnanayon.” (Juan 3:16) Saan a binaybay-an ti Dios ti lubong ti sangatauan iti kadadakkelan a kabusorna, ni Satanas, a nangallukoy kadagiti immuna a nagannak kadatayo nga agbalin a di nasungdo iti Dios. Impakita met ti Dios ti kinasungdona iti natauan a pamilia idi 2370 K.K.P. babaen ti panangitalimengna ken ni Noe ken ti pamiliana iti sangalubongan a layus a nangpunas iti amin a sangatauan. (2 Pedro 2:5) Iti daytoy a pamay-an ti Namarsua nangted ti baro a pangrugian iti natauan a pamilia.

3. (a) Aniat’ maikuna maipapan iti kinaranggas itatta, ket aniat’ pinanggep ti Dios nga aramiden iti dayta? (b) Aniat’ gunggona a maipaay iti kinasungdo ken Jehova?

³ Itatta ti kinaranggas iti intero a daga ket linab-awannan ti kasasaad idi panawen ni Noe nasurok nga 4,000 a tawen ti napalabasen. (Genesis 6:11) Gapuna adda kalintegan ti isu met laeng a Dios a mangtalipupos ti agdama a nailubongan a sistema dagiti bambanag. Daytoy pinanggepna nga aramiden, ngem inton aramidenna dayta, saannanto a dadaelen dagiti nasungdo kenkuana ditoy daga. Iti kasta isunto ti agbiag a maitunos iti Salmo 37:28: “Ta ni Jehova ayatenna ti kinalinteg, ket dina baybay-an dagiti nasungdo kenkuana.” Kas idi kaaldawan ni Noe, isunto ti mangted ti nalinteg a pangrugian iti baro a sistema dagiti bambanag a buklen dagiti “baro a langlangit ken ti maysa a baro a daga.” (2 Pedro 3:13) Ti gunggona a maipaay iti kinasungdo pudno a dakkel. Daytat’ makaited iti biag!

4. Kasanotay nga ammo a ti nasion ti Israel ti makitkita nga organisasion ni Jehova iti daydi a panawen?

⁴ Bayat ti panagturay ni Ari David, ti nasion ti Israel ti nasungdo ken ni Jehova. Ni David nangted iti pagwadan maipaay iti intero a nasion. Dayta a nasion ket isut’ makitkita nga organisasion ni Jehova. Isudat’ organisado nga ili a naisangsangayan a kukuana. Awan duadua daytat’ kaipapanan ti palagip ti Dios kadakuada, kas naibalabala idiay Amos 3:1, 2: “Dumngegkayo iti daytoy a sao nga insao ni Jehova a maibusor kadakayo, O annak ti Israel, kakaniwas ti amin a sangkakabagian nga inaonko iti daga ti Egipto, a kunana, ‘Dakayo laeng ti binigbigko kadagiti amin a pampamilia ditoy daga.’”​—Idiligyo iti 1 Ar-ari 8:41-43.

5. (a) Bayat ti kaaldawan dagiti apostol ni Jesu-Kristo, addada aya panagregget a mangiserrek kadagiti biddut iti uneg ti kongregasion Kristiano? (b) Aniat’ naipadto a mapasamak kalpasan ti ipapatay dagiti apostol?

⁵ Kas katupag daytoy a kinapudno iti historia ti Biblia, daytoy met laeng a Dios, a ni Jehova, ti addaan ti organisado nga ili, maysa a makitkita nga organisasionna, ditoy daga itatta. Daytat’ maysa nga organisasion a naipampamaysa a kukuana. Nupay kasta, addada panagregget a mangiserrek ti errado iti organisasion ti Dios uray pay kadagiti panangrugina bayat ti kaaldawan dagiti apostol ni Jesu-Kristo, a napipigsa a manangidepensa iti kinatarnaw ti kongregasion Kristiano. (1 Corinto 15:12; 2 Timoteo 2:16-18) Kalpasan ti ipapatay ni apostol Juan, awan duadua di nagbayag kalpasan ti 98 K.P., ti naipadto nga isisina ti nangrugin.​—Aramid 20:30; 2 Pedro 2:1, 3; 1 Timoteo 4:1.

6. (a) Kasanot’ kabayag ti panagtalinaed ti apostasia, ket aniat’ bungana? (b) Iti ania a pannakakayaw ti immayan dagiti narelihiusuan nga organisasion ti Kakristianuan, ket ania a salsaludsod ti tumaud?

⁶ Daytoy nga apostasia ti nangdominar iti nasurok a 17 a siglo, agingga iti maudi a kagudua iti maika-19 a siglo. Iti daydin ti Kakristianuan nabingaybingayen kadagiti ginasgasut a narelihiusuan a sekta. Ti pakabigbigan ti pudno nga ili ti Dios limmibeg. Ti Kakristianuan ket maysa a babel dagiti narelihiusuan nga organisasion, dadakkel ken babassit, agsasaoda iti aglalaok a narelihiusuan a pagsasao a di naibatay a sititibker iti narelihiusuan a pagsasao ti naipaltiing a Kasuratan. Dagita a narelihiusuan nga organisasion iti kinapudnona ket kinayawan ti maysa nga Imperio a dakdakkel ngem ti imperio ti Babilonia a nangdadael iti Jerusalem. Ngem ania idi ti langa ti kadaanan a Babilonia, ken ania ngata ti kababalin dagiti matalek a Judio a nakayawan?

Dagiti Nakayawan Idiay Babilonia Sisusungdo a Malaglagipda ti Sion

7. (a) Iti narelihiusuan a panagsao, aniat’ kaasping ti daga ti Babilonia idi ugma? (b) Ania ngata ti epekto daytoy kadagiti nakayawan a Judio?

⁷ Ti Babilonia idi ugma ket maysa a daga dagiti ulbod a didiosen, nga aglaplapusanan idi dagiti ladladawanna. (Daniel 5:4) Mabalin a maripiriptayo ti epekto daytoy a panagdayaw kadagiti ulbod a didiosen iti puspuso dagiti matalek a Judio a nagdaydayaw laeng iti maymaysa a pudno a Dios nga awanan aniaman a kita ti ladawan. Imbes a makitkitada ti templo ni Jehova iti isuamin a kinapintasna idiay Jerusalem, makitkitada dagiti templo dagitoy ulbod a didiosen ken dagiti ladladawanda iti intero a daga ti Babilonia.a Ania ngatan ti panagsagaba dagiti managdaydayaw iti maymaysa ken kakaisuna a pudno a Dios iti rikna ti panangrurod kadagitoy amin!

8. (a) Kasanot’ kabayag nga ibturan dagiti Judio ti pannakakayawda, ket ania ti il-iliwen dagiti nasungdo a Judio? (b) Kasanot’ panangiladawan ti Salmo 137:1-4 ti nakalkaldaang a kasasaad dagiti nasungdo a nakayawan a Judio?

⁸ Sigun iti padto ni Jeremias, lak-amenda daytoy iti 70 a tawtawen sakbay nga umay ti pannakaisublina. (2 Cronicas 36:18-21; Jeremias 25:11, 12) Ti nakalkaldaang a kasasaad dagiti nakayawan a Judio nga agayat ken ni Jehova ken tarigagayanda ti agdayaw kenkuana iti maysa a templo a naidedikar kenkuana idiay napili a siudad ti nailadawan nga agpaay kadatayo idiay Salmo 137:1-4: “Iti tengnga dagiti karkarayan sadi Babilonia​—sadiay nagtugtugawkami. Wen, nagsangsangitkami no malaglagipmi idi ti Sion. Kadagiti kaykayo a karawawi iti tengngana insab-itmi dagiti ar-arpami. Ta idiay dagiti nangayaw kadakami nagdawatda kadakami iti kankanta, ket dagiti namarigat kadakami nagdawatandakami iti panagragragsak​—a kunada: ‘Ikantaandakami man iti maysa kadagiti kankanta ti Sion.’ Kasano ti panangkantaminto ti kanta ni Jehova iti maysa a ganggannaet a daga?”

9. Kasanot’ panangtrato dagiti taga Babilonia ti panagkanta ti “kanta ni Jehova,” ngem aniat’ dandanin a mapasamak iti panagpatingga ti 70 a tawtawen?

⁹ “Ti kanta ni Jehova” ket rebbeng a kanta koma iti siwayawaya nga ili nga agdaydayaw kenkuana idiay nasantuan a templona. Kadagidiay a taga Babilonia, ti panagkanta “ti kanta ni Jehova” babaen kadagidiay a Judio idiay daga a nakakayawanda ket agbalinto nga okasion kadagiti nangkayaw a manglais wenno mangrabrabak iti nagan ni Jehova kas ti nagan ti maysa a Dios a nababbaba ngem kadagiti didios ti Babilonia. Ti nasantuan a naganna naiyegen iti nakaro a pannakaumsi babaen iti panangipalubosna iti ilina a maitalaw manipud inted-Dios a dagada ket naiyadayu iti maysa a daga a nakaad-adu dagiti didiosda. Ngem ti panawen kadagidiay a taga Babilonia a mangrabrabak kenkuana ken mangtagibassit iti ili a nanaganan iti naganna ket agpaay laeng iti nakedngan a panawen​—70 a tawtawen. Kalpasanna maipababanto dagiti ulbod a didiosen ti Babilonia ket maitag-ayto ti pudno a Dios, a ni Jehova!

Pannakaisinggalut ti Puso iti Organisasion ni Jehova

10. Ania a saludsod ti rumsua maipapan ti ili ni Jehova iti daytoy maika-20 a siglo a nakayawan iti Babilonia a Dakkel?

¹⁰ Itatta adda ti maysa a narelihiusuan nga organisasion a maaw-awagan Babilonia a Dakkel a saan a naipamaysa iti daga ti orihinal a Babilonia no di ket sangalubongan. Ti kababalin ti puso dagiti Judio idiay kadaanan a Babilonia ti nangipakita kadi ti umiso a padron a maipaay iti ili ni Jehova iti daytoy maika-20 a siglo a pilit a nakayawan iti Babilonia a Dakkel kas panangdisiplina manipud iti Dios ti kadaanan nga Israel?

11. (a) Nagkupas kadi ti laglagip dagiti nasungdo a Judio iti daga a nakaiyanakanda? (b) Kasanot’ panangiyebkas ti nakayawan a salmista iti rikna dagiti padana a nakayawan?

¹¹ Nupay nabalinanda koma ti nagtalinaed idiay Babilonia idi ugma ken nagaramidda iti pagtaenganda sadiay, idinto ta ti pannakakayawda ket agarup maysa a kaputotan ti kabayagda, pinagkupasda kadi iti is-isipda ti daga a nakaiyanakanda? Ti nakayawan a salmista nagpintas ti panangiyebkasna iti dayta idi inyebkasna dagiti riknana kadagiti padana a nakayawan: “No lipatenka koma, O Jerusalem, malipatan koma toy imak a kanawan ti kinasigona. Toy dilak kumpet koma iti ngangaw toy ngiwatko, no saanka koma malagip, no diak koma ipatpateg ti Jerusalem ngem iti kangrunaan a ragsakko.”​—Salmo 137:5, 6.

12. Aniat’ inyebkas ti kababalin ti puso ti nakayawan a salmista?

¹² Ania ti inyebkas dayta a kababalin ti puso ti nakayawan nga Israelita? Daytoy: ti kinasungdo iti makitkita nga organisasion ni Jehova idi bayat a nakitana ti daga nga inted ti Dios iti ili a pinilina a nalangalang iti 70 a tawtawen. Wen, ti makitkita nga organisasion ni Jehova ti sibibiag iti puspuso dagidiay nga Israelitas.

13. Kasano a nagunggonaan ti kinasungdo iti makitkita nga organisasion ni Jehova?

¹³ Ti kasta a kinasungdo iti makitkita nga organisasion ti Dios ti pudno a nagunggonaan. Daytoy ket idi ti Babilonia, ti maikatlo a pannakabalin ti lubong iti historia ti Biblia, ket naparmek, ket ti Medo-Persia, ti maikapat a pannakabalin ti lubong, intungpalna ti pagayatan ti Dios ti Israel. Kasano? Babaen ti panangisublina kadagiti nakayawan a Judio iti daga ti makitkita nga organisasion ni Jehova, nga addaan bilin a mangibangon manen ti templo ti Diosda kas ti sentro iti kabisera a siudad, ti Jerusalem. (2 Cronicas 36:22, 23) Saan laeng a naibangon manen ti templo ti pudno a panagdaydayaw no di ket ti nabakudan a siudad ti Jerusalem ti naipatakder manen, tapno agbalin a siudad a pagturayan ni Jehova kas Ari iti ilina.

14. (a) Kadagiti adu a siglo iti kamaudiananna, aniat’ kinuna ti Mesias maipapan iti makitkita nga organisasion ni Jehova? (b) Iti ania a kaipapanan a ni Jehova nagturay manipud Jerusalem?

¹⁴ Nasurok nga innem a siglo kalpasan ti pannakadadael ti Jerusalem, kinuna ni Jesus: “Dikay agsapata a pulos, uray gapu iti langit, ta isu ti naarian a tugaw ti Dios; uray gapu iti daga, ta isu pagbatayan dagiti saksakana; uray gapu iti Jerusalem, ta isu ti ili ti dakkel nga Ari.” (Mateo 5:34, 35) Idi ti Mesias adda ditoy daga, ti naibangon manen a templo ni Jehova ti sitatakder idiay Jerusalem, ket, iti simbolikal a panagsao, nagturay ni Jehova a Dios iti Kasasantuan dayta a templo. Gapuna manipud Jerusalem kas ti kabisera a siudad ti ilina, nagturay ni Jehova iti makitkita nga organisasionna.

Nagtalinaed a Nasungdo ni Jehova iti Organisasionna

15. Laklaksiden aya ni Jesus ti makitkita a paset ti organisasion ni Jehova idi imbutaktakna dagiti di matalek a narelihiusuan a papangulo ti Israel? Ilawlawagyo.

¹⁵ Ita, imbelleng kadi ni Jesus ti makitkita nga organisasion ti Dios idi imbutaktakna dagiti di matalek a narelihiusuan a papangulo ti Israel ken inatakarna ida? Wen, ta kinunana: “O Jerusalem, Jerusalem, a mammapatay kadagiti mammadto ken mangubor kadagiti maibaon kenka,​—namin-ano a kinayatko nga urnongen koma dagiti annakmo a kas ti maysa nga upa urnongenna dagiti piekna iti sirok dagiti payakna! Ket dika kinayat. Adtoy! Ti balayyo mapanawan kadakayo nga awan nagyan.” (Mateo 23:37, 38) Idi linaksid ni Jesus ti Jerusalem ken dagiti “annakna,” pinagbalinna kadi a napanawan ti nailangitan nga Amana nga awanan iti naindagaan nga organisasion? Saan! Ta ni Jesus a mismo ti pundasion ti maysa a baro a makitkita nga organisasion nga ibangbangon ti Namarsua iti uniberso.

16. Iti ipapatay ni Jesus iti kayo a pagtutuokan, kasano a naipamatmat ti pannakailaksid ti Israel iti lasag?

¹⁶ Ti pannakailaksid ti Israel iti lasag ti naipamatmat idi nga, iti ipapatay ni Jesus iti kayo a pagtutuokan, ti napuskol a kurtina a namagsina ti Kasasantuan manipud ti Nasantuan iti templo ti Jerusalem ket napigis a nagkadua “manipud ngato agingga iti baba.” Maigiddato iti dayta, “nagkintayeg ti daga, ket dagiti bato napispisida.” Dagitoy ti namilagruan nga ar-aramid iti biang ti Dios a dati agturturay sadiay iti makailadawan a pamay-an, a mangipampamatmat ti panangilaksidna iti nasion ti Israel ken ti relihionna.​—Mateo 27:51.

17. Kasanot’ panangipakita ni Jesus ken ni Jehova ti kinasungdoda kadagiti mainanama a miembro ti baro a makitkita nga organisasion ti Dios?

¹⁷ Dagiti manamnama a miembro ti baro a makitkita nga organisasion nga iti mabiit isu ti bangonen ni Jehova a Dios ti naibatida idiay pagturayan ti Jerusalem. Inyawat ida ni Jesus iti panangaywan ti Dios, a nangpanawen iti naindagaan a siudad a pabor iti banag a natantan-ok. (Juan 17:9-15) Gapuna nagtalinaed a nasungdo ni Jehova iti organisasionna, a mangipakpakita ti naisangsangayan a konsiderasionna kadagiti matalek nga ammada, da Abraham, Isaac, ken Jacob ken dagiti 12 nga annak ni Jacob. (Daniel 12:1) Itultuloy ti sumaganad a kapitulo ti panangisalaysay ti kinasungdo a naibatay iti Salmo 137.

[Dagiti Footnote]