Biag Kalpasan ti Ipapatay​—Ania ti Kuna ti Biblia?

“Tapokka, ket iti tapok agsublikanto.”​—GENESIS 3:19.

1, 2. (a) Ania dagiti adda nga agsisimparat a kapanunotan maipapan iti Sumuno a biag? (b) Ania ti nasken nga usigentayo tapno maammuantayo no ania ti isursuro ti Biblia maipapan iti kararua?

“TI TEORIA ti agnanayon a panagsagaba ket maisupadi iti pammati nga adda ayat ti Dios kadagiti banag a naparsua. . . . Saan a pulos a nainkalintegan ti panamati iti agnanayon a pannakadusa ti kararua gapu kadagiti nagbasolan iti sumagmamano a tawen, a di maikkan iti gundaway tapno mailinteg,” kinuna ti Hindu a pilosopo a ni Nikhilananda.

² Kas ken Nikhilananda, adu ita ti mariribukan iti sursuro nga agnanayon a panagtutuok. Umasping iti dayta, marigatan dagiti dadduma a mangtarus kadagiti kapanunotan a kas ti panangragpat iti Nirvana ken pannakikaykaysa iti nakaparsuaan. Uray kadagidiay agkuna a naibatay iti Biblia dagiti patpatienda, agsisimparat dagiti kapanunotan no ania ti kararua ken ania ti mapasamak iti dayta no mataytayo. Ngem ania a talaga ti isursuro ti Biblia maipapan iti kararua? Tapno maammuantayo, nasken nga usigentayo ti kayulogan dagiti Hebreo ken Griego a sao a naipatarus a “kararua” iti Biblia.

Ti Kararua Sigun iti Biblia

3. (a) Ania a sao ti naipatarus a “kararua” iti Hebreo a Kasuratan, ket ania ti kangrunaan a kaipapananna? (b) Kasano a pasingkedan ti Genesis 2:7 a ti sao a “kararua” mabalin a kaipapananna ti sibubukel a tao?

³ Ti Hebreo a sao a naipatarus a “kararua” ket neʹphesh. Agparang dayta iti 754 a daras iti Hebreo a Kasuratan. Ania ti kaipapanan ti neʹphesh? Sigun iti The Dictionary of Bible and Religion, “masansan a tuktukoyenna ti interamente a sibibiag a persona, ti sibubukel a tao.” Mapaneknekan daytoy iti kuna ti Biblia maipapan iti kararua iti Genesis 2:7: “Ni Jehova Dios binukelna ti tao iti tapok ti daga, ket impuyotna iti agongna ti anges ti biag; ket ti tao nagbalin a kararua a sibibiag.” Imutektekanyo ta ti immuna a tao “nagbalin” a kararua. Kayatna a sawen, saan a naaddaan ni Adan iti kararua; isu ket maysa a kararua​—no kasano a maysa a doktor ti tao a nagbalin a doktor. No kasta, ti sao ditoy a “kararua” tuktukoyenna ti sibubukel a tao.

4. Ania a sao ti naipatarus a “kararua” iti Kristiano a Griego a Kasuratan, ket ania ti kangrunaan a kaipapanan daytoy a sao?

⁴ Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, nasurok a sangagasut a daras nga agparang ti sao a naipatarus a “kararua” (psy·kheʹ). Kas iti nephesh, daytoy a sao masansan a tuktukoyenna ti sibubukel a tao. Kas pagarigan, usigenyo dagiti sumaganad a sasao: “Mariribukan ti kararuak.” (Juan 12:27) “Ti buteng nangrugi nga umapay iti tunggal kararua.” (Aramid 2:43) “Tunggal kararua paiturayan koma kadagiti nangatngato nga agtuturay.” (Roma 13:1) “Agsaokayo iti makaliwliwa kadagiti malmaldaangan a kararua.” (1 Tesalonica 5:14) “Sumagmamano a tattao, kayatna a sawen, walo a kararua, ti nailasat a sitatalged babaen iti danum.” (1 Pedro 3:20) Nalawag a ti psy·kheʹ, kas iti neʹphesh, tuktukoyenna ti sibubukel a tao. Sigun iti eskolar a ni Nigel Turner, daytoy a sao “tuktukoyenna ti makunkuna a tao, ti pakabuklanna, ti material a bagi nga addaan iti impuyot ti Dios a rûaḥ [espiritu] iti unegna. . . . Ti sibubukel a tao ti ipagpaganetgetna.”

5. Kararua kadi dagiti animal? Ilawlawagyo.

⁵ Makapainteres ta iti Biblia, agaplikar ti sao a “kararua” saan laeng a kadagiti tattao no di pay ket kadagiti animal. Kas pagarigan, iti panangdeskribirna iti pannakaparsua dagiti parsua iti taaw, kuna ti Genesis 1:20 nga imbilin ti Dios: “Agpangen koma kadagiti dandanum dagiti parsua a nabiag [“dagiti sibibiag a kararua,” NW].” Ket iti sumaruno nga aldaw ti panamarsua, kinuna ti Dios: “Patauden koma ti daga dagiti parsua a nabiag [“dagiti sibibiag a kararua,” NW] kas iti kakikitada, an-animal, ken agkarkarayam ken agkakarungsot iti daga kas iti kakikitada.”​—Genesis 1:24; idiligyo ti Numeros 31:28.

6. Ania ti maikuna maipapan iti panangaramat ti Biblia iti sao a “kararua”?

⁶ No kasta, ti sao a “kararua” kas naaramat iti Biblia tuktukoyenna ti tao wenno animal wenno ti biag a tagtagiragsaken ti tao wenno animal. (Kitaenyo ti kahon iti ngato.) Simple, agtutunos, ken saan a nagabsuonan kadagiti narikut a pilosopia ken an-anito dagiti tattao ti depinasion ti Biblia iti kararua. Gapu ta kasta, tumaud ti napateg a saludsod, Sigun iti Biblia, ania ti mapasamak iti kararua iti kanito a matay ti tao?

Awan Puot Dagiti Natay

7, 8. (a) Ania ti ipalgak dagiti Kasuratan maipapan iti kasasaad dagiti natay? (b) Mangtedkayo kadagiti ehemplo iti Biblia a mangipakita a matay ti kararua.

⁷ Naibatad iti Eclesiastes 9:5,10 ti kasasaad dagiti natay. Kastoy ti kunana: “Dagiti natay dida ammo ti aniaman . . . Awan aramid, awan gakat, awan pannakaammo wenno sirib, idiay tanem.” (Moffatt) No kasta, ti ipapatay ket kasasaad ti kinaawan. Insurat ti salmista a no matay ti tao, “isu agpulang iti dagana; iti dayta met la nga aldaw dagiti pampanunotna mapukawda.” (Salmo 146:4) Awan puot dagiti natay; saandan nga aggaraw.

⁸ Idi sinentensiaanna ni Adan, kinuna ti Dios: “Tapokka, ket iti tapok agsublikanto.” (Genesis 3:19) Sakbay ti panangbukel ti Dios kenkuana manipud iti tapok ti daga ken panangtedna kenkuana iti biag, awan idi ni Adan. Idi natayen, nagsublin iti dayta a kasasaad. Ipapatay ti dusana​—saan nga iyaakar iti sabali a lubong. Ania ngay ti napasamak iti kararuana? Yantangay iti Biblia, ti sao a “kararua” masansan a tuktukoyenna laeng ti tao, no kunatayo a natay ni Adan, ibagbagatayo a natay ti kararua nga agnagan Adan. Nalabit karkarna daytoy iti tao a mamati iti imortalidad ti kararua. Nupay kasta, kuna ti Biblia: “Ti kararua nga agbasol matayto.” (Ezequiel 18:4) Dakamaten ti Levitico 21:1 ti maipapan iti “maysa a kararua a pimmusay” (maysa a “bangkay,” The Jerusalem Bible). Ket naibilin kadagiti Nazareo a saanda nga asitgan ti “aniaman a natay a kararua” (“bangkay,” Lamsa).​—Numeros 6:6.

9. Ania ti kayat a sawen ti Biblia no kunana a ‘nagwayaway ti kararua’ ni Raquel?

⁹ Ngem kasanon daydiay kuna ti Genesis 35:18 maipapan iti nasaem nga ipapatay ni Raquel idi impasngayna ti maikadua nga anakna? Kastoy ti mabasatayo: “Idi nagwayaway ti kararuana (ta natay), pinanagananna iti Ben-oni: ngem ti amana impanaganna kenkuana ti Benjamin.” Iparipirip kadi daytoy a teksto nga adda sibibiag a banag iti kaunggan ni Raquel a simmina idi pimmusay? Saan a pulos. Laglagipenyo, ti sao a “kararua” mabalin met a tuktukoyenna ti biag nga ik-ikutan ti tao. Gapuna nga iti daytoy a kaso, ti “kararua” ni Raquel kaipapananna laeng ti “biagna.” Dayta ti gapuna no apay a dagiti dadduma a Biblia impatarusda ti sasao a “nagwayaway ti kararuana” kas “agngangabiten ti biagna” (Knox), “agbugbugsoten” (JB), ken “pimmanaw ti biagna kenkuana” (Bible in Basic English). Awan pakakitaan nga adda misterioso a paset ni Raquel a simmina idi pimmusay.

10. Kasano a ti kararua ti napagungar nga anak ti balo ‘simrek manen kenkuana’?

¹⁰ Umasping dayta iti panagungar ti anak ti maysa a balo, a nailanad iti 1 Ar-ari kapitulo 17. Iti 1Ar 17 bersikulo 22, mabasatayo nga idi inkararagan ni Elias ti ubing, “ni Jehova impangagna ti timek ni Elias; ket ti kararua ti ubing simrek manen kenkuana, ket isu nagungar.” Maminsan pay, ti sao a “kararua” kaipapananna “biag.” Gapuna, kastoy ti mabasa iti New American Standard Bible: “Ti biag ti ubing nagsubli kenkuana ket nagungar.” Wen, biag ti nagsubli iti ubing, saan ket a banag a kasla anniniwan. Maitunos daytoy iti kinuna ni Elias iti ina ti ubing: “Kitaem, ti anakmo [ti sibubukel a tao] nabiag.”​—1 Ar-ari 17:23.

Ti Ngay Espiritu?

11. Apay a ti sao nga “espiritu” di mabalin a tumukoy iti awan bagina a paset ti tao a sumina kalpasan ti ipapatay?

¹¹ Kuna ti Biblia a no matay ti tao, “ti angesna [“espirituna,” NW] agpukaw, isu agpulang iti dagana.” (Salmo 146:4) Kayat kadi a sawen daytoy nga adda awan bagina nga espiritu a literal a sumina ken agtultuloy nga agbiag kalpasan ti ipapatay ti tao? Saan a mabalin a kasta, gapu ta ituloy a kunaen ti salmista: “Iti dayta nga aldaw dagiti pampanunotna mapukawda” (“agpatingga amin a panunotna,” The New English Bible). Ania ngarud ti espiritu, ken kasano ti ‘ipapanawna’ iti tao iti kanito a matay?

12. Ania ti iparipirip dagiti Hebreo ken Griego a sao a naipatarus nga “espiritu” iti Biblia?

¹² Iti Biblia, ti sasao a naipatarus nga “espiritu” (Hebreo, ruʹach; Griego, pneuʹma) nangnangruna a tuktukoyenna ti “anges.” Gapuna, imbes a “ti espirituna pumanaw,” iti patarus ni R. A. Knox nausar ti sasao a “ti anges pumanaw iti bagina.” (Salmo 145:4) Ngem saan laeng a basta panaganges ti iparipirip ti sao nga “espiritu.” Kas pagarigan, iti panangiladawanna iti pannakaikisap dagiti tattao ken animal iti daydi sangalubongan a Layus, kuna ti Genesis 7:22: “Amin dagiti addaan anges ti biag [wenno, espiritu; Hebreo, ruʹach] kadagiti agongda, iti amin nga adda iti daga a namaga, natayda.” No kasta, ti “espiritu” mabalin a tuktukoyenna ti puersa ti biag nga aktibo kadagiti amin a nabiag a parsua, agpadpada kadagiti tattao ken animal, ket mataginayon dayta babaen ti panaganges.

13. Kasano nga agsubli ti espiritu iti Dios no matay ti maysa a tao?

¹³ Ania ngarud ti kayatna a sawen no kuna ti Eclesiastes 12:7 a no matay ti tao, “ti espiritu agsubli iti Dios a nangted kenkuana”? Kayat kadi a sawen daytoy a literal nga agdaliasat ti espiritu iti law-ang a mapan iti saklang ti Dios? Awan kasta nga ipasimudaagna. Yantangay ti espiritu ket puersa ti biag, “agsubli iti pudno a Dios” iti anag nga interamente nga agpannuray itan iti Dios ti aniaman a namnama iti masanguanan a biag para iti dayta a tao. Ti laeng Dios ti makaisubli iti espiritu, wenno puersa ti biag, a mangbiag manen iti tao. (Salmo 104:30) Ngem panggep kadi nga aramiden ti Dios dayta?

“Bumangonto”

14. Idi natay ni Lazaro, ania ti imbaga ken inaramid ni Jesus tapno mabang-aran ken maliwliwa dagiti kakabsat ni Lazaro?

¹⁴ Iti bassit nga ili ti Betania, agarup tallo a kilometro iti dayaen ti Jerusalem, sangsangitan da Maria ken Marta ni Lazaro a kabsatda a natay a di napakpakadaan. Nakipagladingit kadakuada ni Jesus, ta ipatpategna ni Lazaro ken dagiti kakabsatna. Kasano a maliwliwa ni Jesus ti agkabsat? Saan a babaen ti panangisalaysay iti narikut nga estoria, no di ket babaen ti panangibagana kadakuada iti kinapudno. Kinuna laeng ni Jesus: “Bumangonto ni kabsatmo.” Kalpasanna napan ni Jesus iti tanem, ket pinagungarna ni Lazaro. Insublina ti biag ti tao nga uppat nga aldawen a natay!​—Juan 11:18-23, 38-44.

15. Ania ti reaksion ni Marta iti imbaga ken inaramid ni Jesus?

¹⁵ Nasdaaw kadi ni Marta idi imbaga ni Jesus a “bumangonto” ni Lazaro? Nabatad a saan, ta insungbatna: “Ammok a bumangonto inton panagungar iti kamaudianan nga aldaw.” Mamati idin ni Marta iti kari a panagungar. Kalpasanna, kinuna ni Jesus kenkuana: “Siak ti panagungar ken ti biag. Ti mangalagad iti pammati kaniak, uray no matay, agbiagto.” (Juan 11:23-25) Ti milagro a pannakapagungar ni Lazaro ti nangpabileg iti pammatina ken nangpataud iti pammati kadagiti sabsabali. (Juan 11:45) Ngem ania a talaga ti kaipapanan ti sao a “panagungar”?

16. Ania ti kayat a sawen ti sao a “panagungar”?

¹⁶ Naipatarus ti sao a “panagungar” manipud iti Griego a sao nga a·naʹsta·sis, a literal a kaipapananna “panagtakder manen.” Dagiti Hebreo a managipatarus iti Griego impatarusda ti a·naʹsta·sis iti sasao a kaipapananna “iyuungar ti natay” (Hebreo, techi·yathʹ ham·me·thimʹ).a Gapuna, ti panagungar kaipapananna ti pannakaibangon ti tao manipud iti awan biagna a kasasaad ti ipapatay​—panangisubli ken panangbiag manen iti katatao ti indibidual.

17. (a) Apay a saan a parikut kada Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo ti panagungar dagiti tattao? (b) Ania ti inkari ni Jesus maipapan kadagidiay adda kadagiti pakalaglagipan a tanem?

¹⁷ Gapu ta awan pagpatinggaan ti siribna ken perpekto ti memoriana, nalaka laeng a pagungaren ni Jehova a Dios ti maysa a tao. Saan a parikut kenkuana ti pananglagip iti mismo a katatao dagiti natay​—ti personalidadda, ti personal a pakasarsaritaanda, ken amin a detalye ti kinasiasinoda. (Job 12:13; idiligyo ti Isaias 40:26.) Maysa pay, kas ipakita ti kapadasan ni Lazaro, kayat ken kabaelan ni Jesu-Kristo a pagungaren dagiti natay. (Idiligyo ti Lucas 7:11-17; 8:40-56) Kinapudnona, kinuna ni Jesu-Kristo: “Um-umayen ti oras nga amin dagidiay adda kadagiti pakalaglagipan a tanem mangngegdanto ti timekna [timek ni Jesus] ket rummuardanto.” (Juan 5:28, 29) Wen, inkari ni Jesu-Kristo a mapagungarto amin dagidiay adda iti lagip ni Jehova. Sigun iti Biblia, nabatad a matay ti kararua, ket panagungar ti solusion ti ipapatay. Ngem binilion a tattao ti nagbiag ken natayen. Siasino kadakuada ti laglagipen ti Dios, nga agur-uray iti panagungar?

18. Siasinonto dagiti mapagungar?

¹⁸ Mapagungarto dagidiay nagbiag a nalinteg kas ad-adipen ni Jehova. Ngem, minilion a dadduma pay a tattao ti natay a saanda a naipakita no surotenda dagiti nalinteg a pagalagadan ti Dios wenno saan. Mabalin a saanda nga ammo dagiti kalikaguman ni Jehova wenno saanda a naaddaan iti umdas a tiempo tapno makapagbalbaliw. Silalagip met ti Dios kadagitoy ket mapagungardanto ngarud, ta ikari ti Biblia: “Addanto panagungar agpadpada dagiti nalinteg ken dagiti nakillo.”​—Aramid 24:15.

19. (a) Ania a sirmata ti naited ken apostol Juan maipapan iti panagungar? (b) Ania ti ‘maitappuak iti danaw nga apuy,’ ket ania ti kayat a sawen dagita a sasao?

¹⁹ Naaddaan ni apostol Juan iti makaparagsak a sirmata maipapan kadagiti napagungar a sitatakder iti sanguanan ti trono ti Dios. Kas panangdeskribirna iti dayta, insuratna: “Ti baybay inyawatna dagidiay natay nga adda kenkuana, ket ni patay ken ti Hades inyawatda dagidiay natay nga adda kadakuada, ket naukomda a tumunggal maysa sigun kadagiti aramidda. Ket ni patay ken ti Hades naitappuakda iti danaw nga apuy. Daytoy kaipapananna ti maikadua nga ipapatay, ti danaw nga apuy.” (Apocalipsis 20:12-14) Panunotenyo ti kaipapanan dayta! Amin a natay nga adda iti lagip ti Dios maluk-atanto manipud iti Hades, wenno Sheol, ti gagangay a tanem ti sangatauan. (Salmo 16:10; Aramid 2:31) Kalpasanna “ni patay ken ti Hades” maitappuakto iti maaw-awagan “danaw nga apuy,” a mangisimbolo iti naan-anay a pannakadadael. Awanton ti gagangay a tanem ti sangatauan.

Naisangsangayan a Namnama!

20. Iti ania a kita ti aglawlaw a mapagungarto dagiti minilion a natayen?

²⁰ Inton mapagungar dagiti minilion, saandanto nga agnaed iti ungaong a daga. (Isaias 45:18) Mariingdanto iti nagpintas nga aglawlaw ken makitadanto nga addan nakasagana a pagtaenganda, kawes, ken nawadwad a taraon. (Salmo 67:6; 72:16; Isaias 65:21, 22) Siasino ti mangisagana amin kadagitoy? Nabatad a masapul nga adda tattao nga agbibiag idiay baro a lubong sakbay a mangrugi ti panagungar ditoy daga. Ngem siasino?

21, 22. Ania a naisangsangayan a namnama ti agur-uray kadagidiay agbibiag iti “maudi nga al-aldaw”?

²¹ Ti kaitungpalan ti padto ti Biblia ipakitana nga agbibiagtayon “kadagiti maudi nga al-aldaw” daytoy a sistema ti bambanag.b (2 Timoteo 3:1) Din agbayag, bumallaetton ni Jehova a Dios kadagiti gannuat ti tao ket punasenna ti kinadakes ditoy daga. (Salmo 37:10,11; Proverbio 2:21, 22) Iti dayta a tiempo, anianto ti mapasamak kadagidiay simamatalek nga agserserbi iti Dios?

²² Saan nga iraman ni Jehova dagiti nalinteg inton dadaelenna dagiti nadangkes. (Salmo 145:20) Awan pay pulos inaramidna a kasta, ket dinanto aramiden dayta inton ikkatenna amin a kinadakes ditoy daga. (Idiligyo ti Genesis 18:22, 23, 26.) Kinapudnona, ti maudi a libro ti Biblia dakamatenna ti “maysa a dakkel a bunggoy, nga awan ti tao a makabael a mangbilang, manipud kadagiti isuamin a nasion ken kadagiti tribo ken kadagiti il-ili ken kadagiti pagsasao,” nga aggapu “iti dakkel a rigat.” (Apocalipsis 7:9-14) Wen, addanto dakkel nga umariwekwek a makalasat iti dakkel a rigat a mamagpatingga iti agdama a nadangkes a lubong, ket sumrekdanto iti baro a lubong ti Dios. Sadiay, magunggonaanto a naan-anay ti natulnog a sangatauan manipud iti nakaskasdaaw a probision ti Dios a mangwayawaya iti sangatauan manipud basol ken ipapatay. (Apocalipsis 22:1,2) Gapuna, ti “dakkel a bunggoy” saan a kasapulan a mapasaranda ti ipapatay. Anian a naisangsangayan a namnama!

Biag nga Awan Ipapatay

23, 24. Ania ti masapul nga aramidenyo tapno matagiragsakyo ti biag nga awan ipapatay iti Paraiso ditoy daga?

²³ Mapagtalkantay kadi daytoy nakaskasdaaw a namnama? Wen! Impakita a mismo ni Jesu-Kristo nga addanto tiempo a panagbiag dagiti tattao a saanda a pulos matay. Sakbay la unay a pinagungarna ni gayyemna a Lazaro, kinuna ni Jesus ken ni Marta: “Tunggal maysa a sibibiag ken alagadenna ti pammati kaniak saanto a pulos matay.”​—Juan 11:26.

²⁴ Kayatyo kadi ti agbiag nga agnanayon iti Paraiso ditoy daga? Il-iliwenyo kadi a makita manen dagiti patpatgenyo? “Ti lubong aglabas ken kasta met ti tarigagayna, ngem ti mangaramid iti pagayatan ti Dios agtalinaed iti agnanayon,” kuna ni apostol Juan. (1 Juan 2:17) Itan ti tiempo a panangammo iti pagayatan ti Dios ket ikeddengyo ti agbiag a maitunos iti dayta. Iti kasta dakayo, agraman dagiti minilion a sabsabali pay a mangar-aramiden iti pagayatan ti Dios, ket mabalin nga agbiagto nga agnanayon iti Paraiso ditoy daga.

[Footnotes]

Malagipyo Kadi?

◻ Iti orihinal a pagsasao, ania ti kangrunaan a kaipapanan dagiti sao a naipatarus a “kararua”?

◻ Ania ti mapasamak iti kararua iti kanito a matay ti tao?

◻ Sigun iti Biblia, ania ti solusion ti ipapatay?

◻ Ania a naisangsangayan a namnama ti agur-uray kadagiti matalek ita?

[Kahon iti panid 15]

Ti “Kararua” kas Biag ti Maysa a Parsua

No dadduma, ti sao a “kararua” tuktukoyenna ti biag a tagtagiragsaken ti tao wenno animal. Saan a balbaliwan daytoy ti depinasion ti Biblia iti kararua kas tao wenno animal. Kas panangyilustrar: Kunatayo a nabiag ti maysa a tao, kayatna a sawen, isu ket maysa a sibibiag a tao. Mabalintay met a kunaen nga adda biag nga ik-ikutanna. Umasping iti dayta, ti sibibiag a tao ket maysa a kararua. Ngem, bayat a sibibiag, maikuna a ti “kararua” ket maysa a banag nga ik-ikutanna.

Kas pagarigan, kinuna ti Dios ken ni Moises: “Natay aminen dagiti lallaki a mangan-anup iti kararuam.” Nabatad a ni Moises ket sapsapulen idi dagiti kabusorna tapno papatayenda. (Exodo 4:19, diligyo ti Josue 9:24; Proverbio 12:10.) Inusar ni Jesus dayta a sao iti umasping a pamay-an idi kinunana: “Ti Anak ti tao immay . . . tapno itedna ti kararuana a subbot a kasukat dagiti adu.” (Mateo 20:28; idiligyo ti Mat 10:28.) Iti tunggal kaso, ti sao a “kararua” kaipapananna ti “biag ti maysa a parsua.”

[Dagiti Ladawan iti panid 15]

Kararuada amin

[Credit Line]

Hummingbird: U.S. Fish and Wildlife Service, Washington, D.C./Dean Biggins

[Ladawan iti panid 17]

Impakita ni Jesus a panagungar ti solusion ti ipapatay

[Ladawan iti panid 18]

“Tunggal maysa a sibibiag ken alagadenna ti pammati kaniak saanto a pulos matay.”​—Juan 11:26