Parparikut ti Pamilia a Nasolbar ti Pammalakad ti Biblia

1, 2. (a) Ania ti sumagmamano a pakaigapuanan ti nawarawara a pamilia? (b) Apay a rebbeng a dagiti parikut dagidiay adda iti nawarawara a pamilia ket agbalin a pakaseknan dagiti isuamin? (1 Corinto 12:26)

“DAGITI assawa a babbai [pilienda] ti maidiborsio, dagiti annak pilienda ti maawanan tawid, . . . imbes nga agbalinda a di matalek ken Kristo,” insurat ni Arnobius, maysa nga agkunkuna a Kristiano idi maikapat a siglo.a Wen, uray pay idi, ti napait a narelihiusuan nga ibubusor babaen kadagiti di mamati ti nangbingaybingay ti pampamilia. Kinuna ni Jesus a dagidiay “mangayat [kadagiti miembro ti pamiliada] a nangnangruna” ngem ti panagayatda kenkuana saan a maikari kenkuana. Gapuna, addanto “kampilan” a mamagsinasina kadagiti dadduma a sangakabbalayan gapu ti basbassit a panagayat ti manamati iti pamiliana, “wen, ken uray iti bagina met laeng.” (Mateo 10:34-37; Lucas 14:26) Ti kasta a panagsisina dagiti pampamilia agtultuloy iti kaaldawantayo.

² Nupay ar-aramiden ti Kristiano amin a kabaelanna a mangsalimetmet nga agkaykaysa ti pamilia, dadduma a di manamati nga assawa ti basta saanda a “siayat a makikabbalay” a kadua ti Kristiano, ket ti panagsina wenno diborsio ti sumarunon. (1 Corinto 7:12-16) Dagiti nawarawara a pamilia ti mapaspasamak met gapu ta bayat ti “panungpalan toy sistema dagiti bambanag,” adda met ti ‘panaglamiis’ ti ayat iti Dios ken iti linlintegna, agraman dagidiay maipapan ti panagasawa. (Mateo 19:6, 9; 24:3, 12) Idiay Estados Unidos ti bilang ti diborsio ti ngimmato iti 236 porsiento iti laeng nagbaetan ti 1960 ken 1980! Yantangay agarup tallo iti kada lima nga agdiborsio a pagassawaan idiay E.U. ti addaan annak, dagidiay adda kadagiti nawarawara a sangakabbalayan ti naipasango kadagiti narikut a parikut. Gagangay no maammuan dagiti tattao ti kinapudno iti Sao ti Dios, ti biag ti pamiliada rumang-ay, ngem dadduma a tattao, ti nairaman kadagiti diborsio sakbay ti panagbalinda a Saksi ni Jehova. No dadduma uray pay ti maysa a Kristiano a mapaay a mangiyaplikar a sipapasnek iti balakad ti Biblia iti pagtaengan ti agtungpal iti maysa a diborsio. (Juan 13:17) Aniat’ maaramidan dagiti nagannak a Kristiano iti sidong dagitoy a kasasaad a mangpadakkel kadagiti annak nga agayat ken ni Jehova?

Nasken ti “Mannakipagrikna”

3. Ania a panagsagaba ti patauden ti diborsio?

³ Idi kaaldawan ni Malakias dadduma a lallaki nga Israelita ti sisisikap a mangidibdiborsio iti assawada. Ti “lulua ken panagsangsangit” dagidiay maidian a babbai bayat nga agpakpakaasida iti tulong ti Dios, ti kasla, “tininepda ti altar ni Jehova kadagiti lulua.” (Malakias 2:13-16) Ti panangdadael iti panagasawa itatta ti nagsakit met, uray pay no adda dagiti natibker a Nainkasuratan a pakaibatayan ti panagsina. Nupay no agsagaba ti asawa a lalaki ken babai, masansan nga ad-adda pay nga agsagaba dagiti annak.

4. (a) Kadagiti ania a pamay-an nga agsagaba dagiti annak no dagiti nagannak agsinada? (b) Kasano a matulongan ti naganak ti ubing?

⁴ Nupay ti diborsio ti mangyeg ti pakabang-aran manipud iti panangabuso, no maminsan ti intero a lubong ti maysa nga ubing ti kasla masinasina. Gapuna, nesisita para iti manamati a naganak a mangipakita iti ad-adda pay ngem ti ordinario nga ayat ken pannakaawat iti panangtaming iti adda a kasasaad. “Kanayon nga addaak iti tengnga. Nabingaybingay ti adda a panagriknak,” inlawlawag ti maysa nga agtutuoo a ti Kristiano nga amana nangala iti Nainkasuratan a diborsio idi ti ubing ti agtawen pay laeng ti lima. “Minedmedak ti pudno a panagrikriknak. Daytoy ti namataud iti adu a panagledleddaang.” Ti panangtulong iti maysa nga ubing a mangsango iti kasta a nabara a rikna kasapulanna a ti maysa a naganak agbalin a “mannakipagrikna” ken agbalin a “nadungngo.” (1 Pedro 3:8) Mabalin a ti maysa nga ubing agtalinaed a nakaul-ulimek gapu iti panagriknana iti basol, ta pagarupenna a mabalin nga isu ti mapabasol a gapu iti diborsio. Ti naganak masapul a siaanus nga ilawlawagna nga ay-ayatenna ti ubing ket ti diborsio saan a gapu iti aniaman a basol ti ubing.

5. Apay rebbeng a pagreggetan ti naganak a Kriatiano a pagpatinggaen ti pannakilaban iti dati nga asawada?

⁵ Ti kinapait ti rikna iti nagbaetan dagiti nagannak ti agbalin a nakasasaem unay, nangnangruna no dagiti narelihiusuan a bambanag ti nairaman. Kaskasdi, imbes a “supapakan ti dakes iti dakes wenno ti lunod iti lunod,” rebbeng nga usigen ti manamati a naganak ti pagimbagan ti anakna. (1 Pedro 3:9) Iti librona a Growing Up Divorced, kinuna ni Linda Francke: “Dagiti nagannak a nauyong iti maysa ken maysa ti mamagbalin kadagiti parparikut dagitoy nga annak nga ad-adda a narigrigat ken makadadael pay. Agsipud ta dida kayat nga irisgo ti pannakaisinada manipud iti agsumbangir a naganak, ti ubing ti mabalin nga agsanud manipud iti aniaman a positibo a pannakirelasion kadagiti agpadpada a nagannak.” Wen, ti “napait nga imon ken panagringgor” saanda laeng a dakes no di ket makaisina pay dayta iti ubing manipud kadakayo. (Santiago 3:14, 16) Dagiti awan annadna a pannakisinnungbat a maibusor iti di manamati a naganak ti makapasakit unay iti maysa nga ubing. (Proverbio 12:18) No ti di manamati a dati nga asawa tarigagayanna nga itultuloy ti susik, “kas iti kabaelanyo [ti manamati], agbiagkayo a makikappia kadagiti isuamin a tattao.”​—Roma 12:18-21.

Salaknibanyo ti Puso ti Anakyo

6. Kalpasan a naikeddengen no asino ti agtaraken, ania ti mabalin a parikut kadagiti dadduma a nagannak?

⁶ Kalpasan a naikeddengen no asino ti agtaraken, mabalin nga addanto pay met laeng dagiti rigrigat a sanguen. “Maysa kadagiti kangrunaan a parikut,” kuna ti report manipud iti sanga ti Watch Tower Society idiay Australia, “a ta adda pagannayasan ti naganak a naikkan ti kalintegan a mangtaraken a di agan-annaden apaman a nagun-odandan ti kalintegan a mangtaraken iti maysa nga anak . . . Uray ti maysa a naganak a lalaki wenno babai dina makita ti pamunganayan a rason ti panagtarigagayna a mangtaraken kadagiti annak. Ti kangrunaan a rason ket rebbeng nga isu koma ti panangpadakkel kadakuada kas dagiti pudno a managdaydayaw ken ni Jehova.” Ti panangaramid iti kasta kasapulanna ti agtultuloy a panagregget.​—Efeso 6:4.

7. (a) Apay rebbeng a masursuruan ti ubing a pagraeman ti di manamati a naganak? (b) Kasano a makirinnasonkayo iti ubing no ti di manamati agar-aramid iti di Nakristianuan a kababalin?

⁷ Siempre, masansan nga ipalubos ti korte ti linteg dagiti kalintegan a panangbisita iti naganak a saanen a mangtartaraken iti ubing. Mabalin kadi a mapagraeman pay daytoy bayat a salsalakniban pay met laeng ti puso ti ubing? Wen, ken kas maiyanatop, rebbeng pay met laeng a mangipakita ti ubing ti panagraem iti di manamati a naganak. No iti ibibisita, ti di manamati agaramid iti di Nakristianuan a kababalin, imbes a patauden ti gura babaen ti panangkondenar iti dayta a naganak, mabalin nga ilawlawag ti manamati iti ubing a ti Dios addaan kadagiti naikeddengen a pagalagadan iti kababalin nga adda iti Biblia ket “tunggal maysa kadatayo idatagnanto iti Dios ti kinaisuna met laeng,” nga isu ti maudi nga Ukom. (Roma 14:12) Kaskasdi, pagbalinen a nalawag a ti kasta a kababalin ket rebbeng a di tuladen. Sisisirib ipakita a nupay dadduma a tattao ket dida agbibiag a maitunos kadagitoy a pagalagadan, iti agangay adu dagiti agbalbaliw gaput’ pannakakita iti maysa a Nakristianuan a kababalin iti ubing ken iti dati nga asawa. Iti daytoy a pamay-an, posible a ti ubing maaddaan met iti bassit a panagraem iti dayta a naganak. Ti di pagkikinnaawatan dagiti nagsina nga agassawa maipapan iti relihion ket dina koma lapdan ti maysa a naganak a mangapektar iti ubing iti positibo a pamay-an. Palubosan koma ti Kristiano a naganak [babai wenno lalaki] a “maammuan koma dagiti isuamin a tattao ti kinarasonableyo.” (Filipos 4:5) Ngem, kasanon, no ti di manamati padpadasenna a dadaelen ti nadiosan a pannakasanay?

8. Kasano nga insagana ti dua a nagannak dagiti annakda nga agpaay iti ibibisita ti bumusbusor a dati nga assawada?

⁸ Ti panagsagana a maipaay kadagita nga ibibisita isu ti sekretona! Maysa a Kristiano nga ina a ti dati a lakayna ti nagapostata ti nagkuna: “Sakbay ti ibibisita, makipagadalak kadagiti ubbing no kasano a ti kababalinda ti mangapektar ken ni Jehova. Idemonstrami pay dagiti kasasaad. Ti kunak: ‘No kuna ni amayo daytoy wenno daydiay, kasanot’ isusungbatyo?’” Maysa pay a Kristiano a naidiborsio gapu ta daytoy a babai nagbalin a Saksi innayonna: “Sakbay a pumanaw [dagiti dua a tin-edyerko] a maipaay ti ngudo ti lawas a panagsarungkarda ken amada, maaddaankami pay iti kararag a mangidawdawat ken ni Jehova a kumuyog kadakuada ken tulonganna ida a mangasaba ken tatangda, nangnangruna babaen iti nasayaat a kababalinda.”

9. Kasano a matulad dagiti Kristiano a nagannak ti ulidan ti ina ni Moises?

⁹ Ti di manamati a naganak nga addaan kalintegan a bumisita ti mabalin padpadasenna nga ay-ayuen ti ubing babaen kadagiti adu a regalo, ti nagastos a panaglinglingay, ken dadduma pay a ragragsak. Ni Jochebed, nga ina ni Moises, (ken ni Amram nga adda pay a sibibiag) agsipud ta pagaammoda no ania ti maipasango ken ni Moises idi isu ti maiyawaten iti anak a babai ni Paraon. Gapuna awan duadua nga inkagumaanna ti nangsukog iti pannakaawatna kadagiti ipatpategna bayat nga isut’ adda pay kenkuana. (Exodo 2:1-10) Agpapan pay naipasango iti pananggargari “dagiti kinabaknang ti Egipto,” inaramid ni Moises ti bukodna a panagpili a suroten dagiti nadiosan a prinsipio. “Impatpategna” dagiti naespirituan a pribilehiona kas pudpudno a kinabaknang! (Hebreo 11:23-26) Dagiti Kristiano a nagannak rebbeng met koma nga umas-asping ti panangisaganada kadagiti annakda a sumango kadagita a pakasulisogan babaen ti panangisalaysayda ti Nainkasuratan a material a mangisentro kadagiti naespirituan a kinabaknang.b Dagiti ubbing masansan a nalaka a makitada ti narabaw laeng a motibo ti maysa a naganak a mangpadpadas a manggatang iti panagayatda.​—Proverbio 15:16, 17.

10. Iti aglablabes a kasasaad, ania dagiti sumagmamano a bambanag nga usigen ti maysa a naganak?

¹⁰ Kadagiti sumagmamano nga aglablabes a kaso, dagita nga ibibisita ti mabalin a mangiparang iti serioso a peggad iti ubing. Ti naganak masapul nga ikeddengna no aniat’ aramidenna iti sidong dagita a kasasaad, a sikakararag a tingitingenna ti kinadagsen dayta a peggad, iti adda a legal a pamrayan, ken dagiti posible a pagtungpalanna no ipaidam dagiti kalintegan ti ibibisita.c Liklikan dagiti darasudos a tignay a mabalin a mangted iti panagduadua iti pannakaikariyo kas maysa a naganak.​—Galacia 6:5; Roma 13:1; Aramid 5:29; 1 Pedro 2:19, 20.

Usarenyo ti “Praktikal a Kinasirib”

11. No ti Kristiano a naganak mapukawna ti kalintegan a mangtaraken, aniat’ masapul a bigbigen ti maysa nga asawa a lalaki wenno babai?

¹¹ Kasanon no daydiay Kristiano a naganak ti addaan laeng kadagiti kalintegan a bumisita? No ti ubing ket awanen iti pagtaengan ti Kristiano, dayta a naganak ti addaan laeng ti limitado a naespirituan a panangaywan iti ubing. (1 Corinto 7:14) Kas pangarigan, ni matalek a patriarka nga Abraham ti mabalin nga impapilitna a ni anakna nga Ismael, kas ken Isaac, ti mangasawa iti padana a managdaydayaw. Ngem kalpasan a napagtalaw ni Ismael, nga idi ket maysa pay laeng a tin-edyer, ken ni inana nga Agar manipud iti sangngakabbalayan, di nabalinan ni Abraham a lapdan ti panangiyurnos ni Agar ti panangasawa ni Ismael iti maysa a taga Egipto a nalawag saan a managdaydayaw ken ni Jehova.​—Genesis 21:14, 21; 24:1-4.

12. (a) Ania a positibo a panangikagumaan ti mabalin nga aramiden ti Kristiano a naganak a di mangtaraken? (b) lyilustrar no kasano a ti Kristiano a naganak ‘mausarna ti kinasirib a sibaballigi?’

¹² Agpapan pay aniaman dagiti limitado a gundaway, ti di mangtaraken a Kristiano a nagannak dakkel ti maaramidanna a mangipasagepsep pay met laeng iti ubing ti nauneg a panagayat ken ni Jehova. Iti panangaramid iti kasta, ti naganak masapul a “salimetmetanna ti natarnaw a kinasirib ken abilidad nga agpanunot.” (Proverbio 3:21) Wen, kasapulan ti ad-adda pay ngem ti nabara a panagregget. “No ti landok mauped ket awan ti tademna maipapilit a maaramat ti ad-adda a pigsa [nga addaan basbassit a resulta]. Ngem ti sirib isu ti makagunggona a mangiturong.” (Eclesiastes 10:10) Kas pangarigan, no maminsan ti di mamati agaramid kadagiti pambar a manglapped iti iyaasideg ti ubing. Imbes a mamataud iti dagdagus nga isyu iti daytoy, mabalin a nasaysayaat a resulta ti magun-odan ti maysa a naganak babaen iti panangiyaplikarna iti Proverbio 25:15: “Iti napaut a panagitured mauyotan ti agturay, ti nalukneng a dila burakenna ti tulang.” Ti panaganus ken kinaemma, nupay di nalaka nga ipakita no naipasango ti maysa iti di nainkalintegan a pannakalapped ti mabalin a mapaluknengna uray ti maysa a natangken ti ibubusorna kas maysa a tulang. (Idiligyo iti 2 Timoteo 2:23-25.) Masansan mabalin a maliklikan dagiti panagsusuppiat babaen iti panagbalin a kanayon a nasapa ken panangsurot kadagiti ipalubos ti Kasuratan a suhestion nga it-ited ti naganak a mangtaraken maipapan iti panangtaripato ti ubing. No maseknankayo a ti di manamati nga asawa ket mangibaga pay kadagiti makadadael a sasao maipapan kadakayo iti ubing, laglagipenyo ti 1 Pedro 2:15: “Gapu iti panagaramidyo ti nasayaat, pagulimekenyo ti kinanengneng dagiti lallaki [ken babbai].” No mangipakitakayo ti nasayaat nga ulidan, ti ubing makitananto no asino ti nalinteg.​—Proverbio 20:7.

13. Kasano a mapagbalin ti manamati a naganak a pudpudno a makagunggona ti ibibisitana?

¹³ Bayat dagiti panagbisita, pagreggetanyo nga ikabil ti Sao ti Dios iti puso ti ubing, kaanoman a posible, babaen iti personal a panangadal iti naespirituan a material a kaduana ken babaen ti panangikuyog kenkuana kadagiti panaggigimong ti kongregasion. Uray pay no addada dagiti istrikto a legal a panangipawil, mabalin nga iti impormal a pamay-an tukoyen ti naganak dagiti ar-aramid ti panamarsua ti Dios, ket kadagiti dadduma a pamay-an matulonganna ti ubing nga agayat iti Dios. (Roma 1:19, 20; Mateo 6:28-30) Nailasin ni Jesus dagiti limitasion dagiti managdengngegna. “Impalawagna kadakuada ti sao, kas iti mabalinda a denggen.” (Marcos 4:33, 34) Gapuna mainayon iti panangisalaysay kadagiti serioso a naespirituan a bambanag, makiraman pay kadagiti dadduma a makapabileg nga ar-aramid, kas ti panangsarungkar iti nasayaat a gagayyem, agraman dadduma a kaedad ti ubing. (Proverbio 13:20) Tagiragsakenyo a dua dagiti makaay-ayo a paglinglingayan. Pagbalinenyo ti ibibisita a maysa a nagpateg nga okasion. Ti rasonable a panangdisiplina ipakpakitana ti ayat. (Proverbio 13:24) No maminsan, nupay kasta, mabalin a dakdakkel pay dagiti parikut. Dagiti panangparigat aggapuda manipud adu a paset. Kasano a maibturan amin dagitoy?

Agpannuray ken Jehova

14. Ania a pammasiguro ti adda kadatayo idiay Salmo 37:23, 24?

¹⁴ Maipapan iti maysa a tao a ti panagbiagna “maayatan ni Jehova,” nagsurat ni David: “Uray matuang, saanto a madalupisak, ta ni Jehova saranayenna iti imana.” (Salmo 37:23, 24) Wen, ti maysa a Kristiano a makidangdangadang kadagiti rigat iti maysa a nawara a pamilia no maminsan mabalin a “matuang” kadagiti pakaup-upayan, pannakapaay, ken kadagiti legal wenno pinansial a rigat, ngem isunto ti saan a “madalupisak” iti naespirituan. Kas panangipaulog ti New Berkeley Version kadagita a sasao: “Inton isu matuang, isunto ti saan a mapadata ket mapukaw.” Apay? Agsipud ta itukon ni Jehova ti imana a mangibangon babaen iti nasantuan nga espirituna ken dagiti naayat a managdaydayawna.​—Santiago 1:27.

15, 16. Kasano ti pannakataginayon dagiti dadduma nga adda kadagiti nawarawara a pampamilia?

¹⁵ Maysa a babai a Kristiano, kalpasan a naikkan ti bumusbusor a dati a lakayna ti panangtaraken kadagiti dua nga agtutubo nga annakda ti nagkuna: “Idi naikkat a naan-anay dagiti bambanag kadagiti im-imak, naadalko ti pudpudno nga agpannuray ken ni Jehova. Naadalko nga awaten no ania ti ipalubosna ket diak padpadasen nga alaen dagiti bambanag iti mismo nga im-imak. Kaskasdi nga agsursuroak pay. Daytat’ nagrigat a leksion.” Nupay kasta, ar-aramatenna a naan-anay dagiti kalinteganna nga ibibisita ket isu ti maliwliwa saan laeng a manipud iti baro a lakayna, a maysa a matalek a Kristiano a panglakayen, no di ket kasta met manipud kadagiti dadduma nga adda iti kongregasion.

¹⁶ Maysa pay a Kristiano a ti nagapostata a dati a lakayna inyadayuna dagiti ubbing nga inkuyog kenkuana iti sumagmamano a bulan a maibusor iti paglintegan ti korte, ti nagkuna: “Maladingitanak unay a ti pagarupko siakon ti malasanglasang. Ti maysa a banag a nakatulong iti diak pannakapukaw iti isipko kabayatan dayta a panawen isut’ pannakiraman iti tay-ak ti ministerio.” Ti anakna a babai, nga agtawen ti pito idi, innalana ti natibker a takderna iti sibay ni Jehova, nga inibturanna ti sumagmamano a panangkabkabil ni amana agsipud ta dina kayat ti agbasa kadagiti pagbasaanna nga apostata. Idi ti anakna a babai nagsubli ken inana, isut’ determinado nga agbalin a nadekdekket pay ken ni Jehova. Dagitoy ken dagiti dadduma a matalek nga ad-adipen nakitada ti pannakatungpal ti Salmo 54:2-7: “Denggem ti kararagko, O Dios; . . . adtoy! Ti Dios, isu ti katulongak; ni Jehova makikuyog kadagiti manaranay itoy kararuak. . . . Ta inispalnak iti amin a pagdukotan.” Wen, mabalintayo ti agpannuray iti panangsuportar ni Jehova!​—1 Corinto 10:13.

17. Kasano a dagiti nagannak nga adda kadagiti nawarawara a pamilia matulonganda dagiti annakda, nga addat’ ania a posible a gunggona?

¹⁷ Gapuna no maysakayo a naganak iti maysa a nawarawara a pamilia, agbalinkay a sensitibo iti rikrikna ti anakyo. Patibkerenyo ti puso dayta babaen iti “Sao ti Dios.” No addaankay laeng kadagiti kalintegan a bumisita, ngarud maaddaankay iti praktikal a kinasirib bayat nga us-usarenyo a naan-anay dagitoy. Agtalek iti pannakabalin ti sao ti Dios a maimula iti umawat a puso. (1 Tesalonica 2:13) Ti pannakakita iti maysa nga ubing nga agayat ken ni Jehova ket maikari iti isuamin a panagregget.

[Dagiti Footnote]

Malagipyo Pay Aya?

◻ Kasano a masaklakniban ti agtaraken a naganak a Kristiano ti puso ti anakna?

◻ Kasano a ti “praktikal a kinasirib” tulonganna ti manamati a naganak nga addaan laeng kadagiti kalintegan a bumisita?

◻ Ania a pammasiguro ti naited idiay Salmo 37:23, 24, ket kasano a tungpalen ni Jehova daytoy a kari?

[Ladawan iti panid 28]

Usaren dagiti kalintegan a bumisita a mangiyukuok ti kinapudno iti puso ti anakyo, ngem iraman daytoy ti dadduma nga ar-aramid