Kinahustisia Agminar iti Amin a Dalan ti Dios
“Ti Bato, naan-anay ti aramidna, ta amin a dalanna kinahustisia. Maysa a Dios ti kinamatalek ket awanan damka; isu nalinteg ken naimbag.”—DEUTERONOMIO 32:4.
1. Ania dagiti kualidad ni Jehova nga intampok ni Moises iti kantana kadagiti annak ti Israel sakbay ti ipapatayna, ken apay nga isut’ kualipikado nga agsao kas iti inaramidna?
NI Jehova, a kangatuan nga Ukom, Mannangted Linteg, ken Ari, “managayat ti kinalinteg ken kinahustisia.” (Salmo 33:5; Isaias 33:22) Ni Moises, a nangibabaet iti Linteg a tulag ken maysa a propeta nga “inam-ammo ni Jehova iti rupanrupa,” sisisinged nga inad-adalna dagiti nalinteg a dalan ni Jehova. (Deuteronomio 34:10; Juan 1:12) Kasakbayan unay ti ipapatay ni Moises, intampokna ti mangnibinibi a kualidad ti kinahustisia ni Jehova. Iti imatang ti intero a kongregasion ti Israel, impukkawna daytoy a kanta: “Dumngegkayo, O langlangit, ket agsaoakto; ket denggen koma ti daga dagiti sao ti ngiwatko. . . . Iwaragawagkonto ti nagan ni Jehova. Ipakumityo ti kinadakkel iti Diostayo! Ti Bato, naan-anay ti aramidna, ta amin a dalanna kinahustisia. Maysa a Dios ti kinamatalek, a kenkuana awanan damka; isu nalinteg ken naimbag.”—Deuteronomio 32:1, 3, 4.
2. Kasano a ti kinahustisia kanayon nga agmimminar kadagiti amin nga ar-aramid ti Dios, ket apay a nasken daytoy?
2 Agminar ti kinahustisia kadagiti amin nga aramid ni Jehova, ket kanayonna nga ipakita daytoy a naan-anay a maitunos iti kinasirib, ayat, ken pannakabalinna. Ni Eliu nga adipen ti Dios impalagipna ken Job, idiay Job 37:23: “Maipanggep iti Mannnakabalin, isu ditay nasukimat; isu ti mangnibinibi iti pannakabalin, ket ti kinahustisia ken nawadwad a kinalinteg dinanto tagibassiten.” Ket insurat ni Ari David: “Ni Jehova managayat ti kinahustisia, ket dinanto baybay-an dagidiay nasungdo kenkuana.” (Salmo 37:28) Anian a makaliwliwa daytoy! Kadagiti amin nga aramid ti Dios, dinanto pulos uray kaanoman a tallikudan dagidiay nasungdo kenkuana. Ti kinahustisia ti Dios ti manggarantisar itoy!
Apay a Natakkon ti Kinahustisia
3. Aniat’ natakkon ita kadagiti tattao, ket kasano a nakaapektar daytoy iti pannakirelasion ti tao iti Dios?
3 Yantangay ni Jehova isut’ Dios ti kinahustisia, Daydiay agayat ti kinahustisia, ken “ti Namarsua kadagiti pungto ti daga,” apay a natakkon ti kinahustisia kadagiti tao itatta? (Isaias 40:28) Sumungbat ni Moises idiay Deuteronomio 32:5: “Nagtignayda a sidadakes no iti biangda; saanna ida nga annak, bukodda ti pilawda. Kaputotanda a nakillo ken tiritir!” Ti dakes nga aramid ti tao isut’ nangisina unay kenkuana iti Namarsua gapuna nadeskribir a dagiti panunot ken dalan ti Dios ket nangatngatoda ngem iti tao a “kas kadagiti langit nangatngatoda ngem ti daga.”—Isaias 55:8, 9.
4. Ania a kurso ti pinili ti tao nga alaen, ket sadinot’ nangiturongan daytoy kenkuana?
4 Di liplipatan a ti tao saan a dinisenio ti Namarsuana tapno isu agtignay a naisina Kenkuana. Siuumiso ti panangtingiting ni Jeremias iti situasion a maipaay kadatayo, a kunkunana: “Ammok unay, O Jehova, a ti dalan ti naindagaan a tao saan nga agtaud kenkuana. Saan nga agtaud iti tao a magmagna uray ti panangiturong iti addangna.” (Jeremias 10:23) Ti panangilaksid ti tao kadagiti nalinteg a dalan ken turay ti Dios isut’ nangisaad kenkuana iti sidong ti interamente a naiduma ken mannakabalin a di makita a puersa, ni Satanas ken dagiti demoniona. Inggunamgunam ni apostol Juan: “Ti intero a lubong adda iti babaen ti pannakabalin daydiay nadangkes.” Dagitoy a puersa dagiti demonio dida pulos aginteres iti pannakaitandudo ti kinahustisia iti sangatauan.—1 Juan 5:19.
5. Mangtedkayo kadagiti pangarigan ti kinakurang ti kinahustisia ditoy lubong itatta.
5 Maysa nga ehemplo ti kinaawan hustisia kadagitoy maudin nga aldaw daytoy sistema dagiti banag ket intampok idi 1984 ni William French Smith nga attorney general iti E.U. Kas panagkomentona iti surbey dagiti sentensia ti pagbaludan iti 12 nga estado ti America iti nagbaetan ti 1977 ken 1983, kinuna ni Smith: “Impapan ti publiko a dagiti kakaruan ti basol—mammapatay, manangrames, managdroga—umdas ti pannakaibaludda. Ti panagsirarak ti bureau . . . ipakitana a nakalaklaka a mapalubosan dagiti timmangken pusoda a kriminal nga agsubli kadagiti lansangan tapno agaramidda manen kadagiti kabbaro a krimen.” Isu met la a kinuna ni Paul Kamenar ti Washington Legal Foundation: “Ti sistema ti husgado masansan a nalulok unay.”
6. (a) Aniat’ moral a kasasaad ti Juda sakbay iti pannakakayawna? (b) Ania a salsaludsod ti inyimtuod ni Habacuc, ket agaplikarda aya itatta?
6 Ti kinahustisia nalulok iti intero a nasion ti Juda sakbay ti isusukona kadagiti armada ti Babilonia idi 607 K.K.P. Gapuna, ni Habacuc a propeta ti Dios napaltiingan a mangikuna: “Ti linteg nabibineg, ket ti kinahustisia saanen a pulos a magna. Ta daydiay nadangkes alikubkobenna daydiay nalinteg, gapuna a ti kinahustisia rumsua a naballikug.” (Habacuc 1:4) Daytoy a killo a situasion isut’ nakaigapuan ti propeta nga agimtuod ken Jehova: “Apay a kitaem ida nga agaramid a sililiput, nga agtalnaka no adda nadangkes a mangalun-on ti tao a nalinlinteg ngem isu?” (Habacuc 1:13) Itatta, dagidiay maapektaran gaput’ panagraira ti kinadangkok kadagiti amin a ganuat ti tao mabalin a maisaludsodda met: Apay a ti Dios ti kinahustisia buybuyaenna laeng dagidiay agar-aramid ti kinadangkok ditoy daga? Apay a palubosanna a ti ‘kinahustisia rumsua a naballikug’? Apay a ti Dios “agtalna”? Nasken dagitoy a saludsod, ket ti laeng Biblia, a kakaisuna a napateg a Sao ti Dios, ti makaited kadagiti napudno ken makapnek a sungbat.
Apay a Pinalubosan ti Dios ti Kinaulpit
7. (a) Apay a napukaw ti tao ti Paraiso nga inted ti Dios kenkuana? (b) Ania dagiti isyu a napataud idiay Eden, ket kasano a simmungbat ti kinahustisia ti Dios kadagitoy?
7 Perpekto dagiti aramid ti Dios, kas pinasingkedan ni Moises. Kastat’ kasasaad daydi perpekto a natauan a pagassawaan nga insaad ti Dios idiay Paraiso ti Eden. (Genesis 1:26, 27; 2:7) Daydi nga urnos ken pannakaisaad apagpag-isu para iti paglaingan ken pagragsakan ti tao. Kunaen kadatayo ti nadiosan a rekord: “Ti Dios nakitana amin nga inaramidna ket, adtoy! nasayaatda unay.” (Genesis 1:31) Ngem saan a nagbayag ti kinatalinaay idiay Eden. Iti sidong ti impluensia ti rebelioso a naespirituan a parsua, ni Eba ken ti asawana, ni Adan, naipasangoda iti pannakisalisal ken Jehova no maipapan iti wagas ti panangiturayna kadakuada. Ti kinaumiso dagiti bilin ti Dios kadakuada napagduaduaan. (Genesis 3:1-6) Daytoy a karit iti kinalinteg ti panagturay ti Dios nangibangon kadagiti napateg a moral nga isyu. Ti historikal a rekord ni matalek a Job ipasimudaagna a ti kinatarnaw dagiti amin a parsua ti Dios napagduaduaan met. Ti kinahustisia kalikagumanna a ti panawen aglabas tapno masungbatan dagitoy nga isyu nga addaan sangaunibersuan a kinapateg.—Job 1:6-11; 2:1-5; kitaenyo met ti Lucas 22:31.
8. (a) Kadagiti ania a makadidigra a kasasaad ti nakasarakan ti tao iti bagina itatta? (b) Ania a panginanamaan ti nakita iti kanta ni Moises?
8 Ti nadidigra a biag ti tao nga imbunga ti panangilaksidna kadagiti nalinteg a dalan ti Dios, isut’ ginupgop ni Pablo idiay Roma 8:22. Idiay insurat ti apostol: “Amin a sangaparsuaan agsasaibbekda ken agrigrigatda a sangsangkamaysa agingga ita.” Adu kadagita a “sasaibbek” ken “rigrigat” ti maipuon ti kinadangkok ti tao bayat a “ti tao inturayanna ti tao a maipaay iti pagdaksanna.” (Eclesiastes 8:9) Ngem agyamantay iti Mannakabalin amin a Dios ta dinanto ipalubos nga agnanayon ti pannakaballikug ti kinahustisia! Maipapan itoy, paliiwenyo ti innayon ni Moises iti kantana idiay Deuteronomio 32:40, 41: “‘Idinto nga agnanayon a sibibiagak,’ no siak [a ni Jehova] asaek ti kampilanko a sumilsilap, ket ti panangukom petpetan ti imak, idissokto ti pammales kadagiti kasupadik ket supapakakto ida dagidiay gumurgura unay kaniak.”
9. Ilawlawag no kasano a ti ima ni Jehova “pinetpetanna ti panangukom” idi immalsa ti tao.
9 Ti ima ni Jehova “pinetpetanna ti panangukom” idi sadiay Eden. Di nagtaktak, ti Dios sinentensiaanna a sililinteg ti tao iti ipapatay gaput’ sipapakinakem a panangsukirna kadagiti bilinna. Kinunana ken Adan: “Ta tapukka, ket iti tapuk agsublikanto.” (Genesis 3:19) Adu a siglo iti kamaudiananna, ginupgop ni apostol Pablo ti nagsaem a bungbunga ti kinamanagbasol ni Adan iti intero a natauan a pamilia. Insuratna: “Gapuna no kasano ti iseserrek ti basol ditoy lubong gapu iti maymaysa a tao ken ti ipapatay gapu iti basol, ket iti kasta ti ipapatay immay kadagiti isuamin a tattao agsipud ta isuda nagbasolda amin.”—Roma 5:12.
10. Ania a dua a bin-i ti timmanor manipud iyaalsa ni Adan, ket kasanot’ panagtignay ni Jehova?
10 Simmaruno iti ibebettak ti iyaalsa ti tao, kinuna pay ti Dios: “Siak pagginnuraenkayto iti babai ken ti bin-im ken iti bin-ina. Isu sugatennanto ta ulom ket sika sugatemto ti mukodna.” (Genesis 3:15, 17-19) Ti itatanor dagitoy dua a bin-i naangay bayat ti 6,000 a tawtawen, ket naynay nga adda “panagginnura” kadakuada a dua. Ngem kadagiti amin nga agbaliwbaliw nga eksena ditoy daga, saan a nagbalbaliw dagiti nalinteg a wagas ni Jehova. Baeten ken propeta Malakias, kunana: “Siak ni Jehova; diak nagbaliw.” (Malakias 3:6) Daytoy ti nangisierto a dagiti wagas a pannakilangen ti Dios iti di perpekto ken rebelioso a sangatauan ket naynay a napakuyogan ti kinahustisia. Di pulos a simiasi ni Jehova iti natan-ok, nalinteg a prinsipiona kabayatan nga intunosna daytoy kadagiti nakaskasdaaw a kualidadna a kinasirib, ayat, ken pannakabalin.
Alawen ti Dios ti Tao
11, 12. Kasano a nagsayaat ti panangdeskribir ti Salmo 49 iti kasasaad ti tao?
11 Kas kadagiti gamat ti nagdakkelan a kurita, nagsaknapen ti dakes nga impluensia ni Satanas tapno abrasaenna ti intero a natauan a pamilia. Ay, anian ti pannakasapul unay ti tao a maalaw saan laeng a manipud iti sentensia ni patay a nakatuon kadakuada no di ket kasta met manipud kadagiti nakillo a sistema ti imperpekto a natauan a panagturay!
12 Ti nakaal-alingget a sasaaden ti tao nanipud idi nasentensiaan ti ipapatay naiyunay-unay iti sumaganad a salmo dagiti annak ni Core: “Denggenyo daytoy, dakayo amin nga inilin-ili. Umimdengkayo, dakayo amin nga agnanaed iti sistema dagiti banag, dakayo nga annak ti sangatauan agraman dakayo nga annak ti tao, dakayo a nabaknang ken dakayo a napanglaw nga agpapada. Awan kadakuada ti makabalin babaen iti aniaman a pamuspusan a manubbot iti kabsatna, wenno mangted man iti Dios iti subbot a maipaay kenkuana; (ket ti pannakasubbot dagiti kararuada nangina unay gapuna nagngudon inggat’ panawen a di nakedngan) tapno agbiag pay koma nga agnanayon a dina makita ti abut.” (Salmo 49:1, 2, 7-9) Amin daytoy ket resulta ti pannakaipakat ti kinahustisia ti Dios!
13, 14. (a) Asino laeng ti makabael a mangalaw ti tao, ken apay a daydiay pinili ti Dios ti maiyanatup unay? (b) Kasano a ni Jesus nagbalin a “Wen” kadagiti amin a karkari ti Dios?
13 Ngarud, sadinot’ paggapuan ti tulong? Asinot’ makabael a mangispal ti tao manipud pannakabalin ni patay? Sumungbat ti salmo: “Ti Dios a mismo subbotennanto ti kararuak manipud ima ti Sheol.” (Salmo 49:15) Ti laeng naindaklan nga ayat ti Dios, a makituntunos iti kinahustisiana, ti makaispal ti tao manipud “ima ti Sheol.” Ti saludsodtayo ket ad-adda pay a nasungbatan bayat ti panagsinnarita ni Jesus ken ni naannad a Fariseo a Nicodemo iti maysa a rabii. Kuna ni Jesus kenkuana: “Ta kasta la unay ti panagayat ti Dios iti lubong nga intedna ti Anakna a bugbugtong, tapno siasinoman a mangalagad ti pammati kenkuana saan koma a mapukaw no di ket adda biagna nga agnanayon.” (Juan 3:16) Sakbay nga immay ditoy daga ti Anak ti Dios, nakikadkadua idi ken Amana sadi langit. Iti daytoy sakbay-tao a kaaddana isut’ nadakamat kas ‘nagrag-oanna dagiti annak dagiti tao.’ (Proverbio 8:31) Anian a maikanatad, ngarud, ti panangpili ni Jehova iti daytoy naisangsangayan a naespirituan a parsua—ti bugbugtong nga Anakna—a mangsubbot ti sangatauan!
14 Maipapan ken Jesus, kuna ni Pablo: “Uray kasano kaadu dagiti kari ti Dios, nagbalinda a Wen gapu kenkuana.” (2 Corinto 1:20) Maysa kadagitoy naipaltiing a kari nga insurat ni propeta Isaias isut’ nadakamat idiay Mateo 12:18, 21, a sadiay mabasatayo maipapan ken Jesus: “Adtoy! Ti adipenko a pinilik, ti dungdungnguek, nga inanamongan toy kararuak! Ikabilkonto kenkuana ti espirituk, ket dagiti nasion ilawlawagnanto ti kinahustisia. Talaga, iti naganna panginanamaanto dagiti nasion.”—Kitaenyo ti Isaias 42:1-4.
15, 16. Kasano a posible ti panagbalin ni Jesus nga “Agnanayon nga Ama” kadagiti annak ni Adan?
15 Idi naindagaan a panagministerio ni Jesus, inlawlawagna a dagiti tao kadagiti amin a nasion inton agangay manginanamadanto iti naganna ket iti kasta tagiragsakendanto dagiti gunggona ti kinahustisia ti Dios. Kinunana ni Jesus: “Ti Anak ti tao saan nga immay tapno pagserbian, no di ket tapno agserbi ken itedna ti kararuana a maysa a subbot kadagiti adu.” (Mateo 20:28) Ti perpekto a linteg ti Dios a naited iti nasion ti Israel kunana: “Ti kararua maisingirto iti kararua.” (Deuteronomio 19:21) No kasta, kalpasan nga indaton ni Jesus ti perpekto a biagna ket nagungar babaen ti pannakabalin ti Dios ket immuli sadi langit, mabalinnan nga idatag ti pateg ti perpekto a natauan a biagna ken Jehova a kas sandi ti kalintegan ni Adan nga agbiag. Iti daytoy a pamay-an, ni Jesus nagbalin a “ti maudi [wenno maikadua] nga Adan” ket agbalin itan nga “Agnanayon nga Ama” kadagiti amin a mamati a kaputotan ni Adan.—1 Corinto 15:45; Isaias 9:6.
16 Ti wagas a panangisalakan ti Dios, babaen ti naayat a probisionna nga isut’ pannubbot ni Jesu-Kristo, nga Anakna, talaga nga ‘agminar kadagiti nasnasion.’ Ken daytat’ pudno a tinandaan ti nadiosan a kinahustisia. Anian a yamantayo ta impaay ti Dios ti dalan tapno ‘ti kararuatayo masubbot manipud ima ti Sheol’!
Panangitandudo iti Subbot
17, 18. Ania a pannakikadua ti sinerkan ni C. T. Russell kadagidi 1870’s, ngem kasanot’ panangkellaat ni Barbour kenkuana idi 1878?
17 Kas kadagiti Kristiano idi umuna a siglo, dagiti Saksi ni Jehova kadagiti moderno a tiempo ket kanayon nga itantandudoda ti sursuro ti daton a subbot ni Jesu-Kristo. Makapainteres a lagipen a ti immuna a presidente ti Watch Tower Society, a ni Charles Taze Russell, ket maysa idi kadagiti editor ken manangsuportar a pinansial iti maysa a narelihiusuan a magasin a maaw-awagan The Herald of the Morning. Dayta a magasin ti dati nga ipabpablaak ti maysa nga Adventista, a ni N. H. Barbour ti Rochester, Nueva York, E.U.A. Nasurok a 20 ni Russell idi, ngem ni Barbour laklakay nga amang.
18 Ti panagkadkaduada kasla nakasaysayaat agingga idi 1878, idi a ni Barbour kellaat a nangipablaak iti maysa nga artikulo a mangiliblibak iti doktrina ti subbot. Iti panangdeskribirna iti napasamak, ni Russell kinunana: “Ni Mr. Barbour . . . nagsurat iti maysa nga artikulo iti The Herald a mangiliblibak iti doktrina ti Subbot—nga iliblibakna ti ipapatay ni Kristo a gatad ti Subbot maipaay ken Adan ken iti pulina, a kunkunana a ti pannakatay ti Apo ket saanna a maipaay iti pannakabayad ti supapak ti basol ti tao no kasano a ti panangduyok ti bagi ti ngilaw babaen iti aspili a mangparigat ken mangpapatay kenkuana ket saan nga ibilang ti naindagaan a naganak kas nalinteg a pannakapakawan ti basol ti ubingna.”
19. (a) Aniat’ rikna ni Russell iti panangmatmat ni Barbour maipapan iti subbot? (b) Natungpal kadi ti tarigagay ni Russell maipapan Ti Pagwanawanan?
19 Ni Russell mabalin a naallukoy koma daydiay laklakay a kaduana, ngem saan a nagpaallukoy. Iti sumagmamano a bulan, nagtultuloy ti suppiat kadagiti pinanid ti pagbasaan, nga iliblibak ni Barbour ti subbot ket ni Russell ti nagsursurat met a pabor iti dayta. Iti kamaudiananna, simmina ni Russell iti pannakitimtimpuyog ken ni Barbour ket inruginan nga impablaak daytoy a magasin, a maaw-awagan idi ti Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. Inyebkas ni C. T. Russell dagitoy a riknana maipapan iti baro a magasin: “Nanipud idi damo, naisangsangayan a nangitandudo daytoy iti Subbot; ket, babaen ti asi ti Dios, sapay koma ta kasta aginggat’ panungpalan.” Natungpal kadi ti namnama ti editor a ni Russell? Talaga a wen! Kas panangilawlawag, ti panid 2 iti daytoy a bilang kunana a ti magasin “pabilgenna ti panamati iti agturturayen nga Ari, a ni Jesu-Kristo, a ti naibukbok a darana luktanna ti dalan para ti sangatauan tapno makagun-od ti agnanayon a biag.”
20. Ania a salsaludsod ti nagtalinaed pay a di nasungbatan?
20 Aginggat’ nadanon ti diskusiontayon, nasurottayon ti kurso ti kinahustisia ti Dios iti panangsapulna ti pamay-an a mangalaw ti sangatauan manipud panangilunod ti basol ken ipapatay a nakatuon iti natauan a pamilia. Ti ayat impaayna dayta a pamay-an. Nupay kasta, dagiti salsaludsod kas kadagitoy ti agtalinaed a di pay nasungbatan: Kasano ti pannakagun-od kadagiti gunggona ti daton a subbot ni Jesu-Kristo? Kasanokay a magunggonaan kadakuada, ken kasano kabiiten? Ti sumaganad nga artikulo ti mangted kadagiti sungbat a sigurado a mangparang-ay ti panagtalekyo a ti kinahustisia agminar kadagiti amin a dalan ti Dios.
Kasanoyo a Sungbatan?
◻ Ania a kinapateg ti insaad ti Dios iti kinahustisia?
◻ Apay a kasta unay kaadu ti kinaulpit iti sangatauan?
◻ Kasano a nangisagana ti Dios ti pakalisian ti tao manipud ken patay?
◻ Iti ania a kasaknap ti nangitanduduan Ti Pagwanawanan iti subbot?
[Ladawan iti panid 20]
Inyebkas ni Moises ti sasao ti kantana kadagiti tanap ti Moab
[Ladawan iti panid 23]]
Kasta la unay ti panagayat ti Dios iti lubong nga intedna ti Anakna a bugbugtong