DAKES A RURUOT
Iti pangkaaduan, makapariribuk a mulmula nga awan nalawag a panggep a pakaaramatanda iti nagtubuanda. Nupay inkagumaan ti sumagmamano nga eskolar nga inaig iti espesipiko a mulmula ti nadumaduma a sasao ti orihinal a pagsasao a naipatarus a “dakes a ruruot” iti Biblia, awan ti posible a piho a panangilasin.
Ti Hebreo a sao a boʼ·shahʹ maibilbilang a naadaw iti sao a kaipapananna ti “nabungtot” ket ngarud nalabit saklawenna ti maysa a kita ti naangot a mulmula, “nabungtot a dakes a ruruot.” Iti anagna, kinuna ni matalek a Job a no saan koma a natarnaw ti dana ti panagbiagna, ngarud, imbes a sebada, agtubo koma ti nabungtot a dakes a ruruot.—Job 31:40.
Ti sabali pay a Hebreo a termino, chohʹach, matarusan a tumukoy iti nasiit a mulmula iti pangkaaduan, nasiit a dakes a ruruot nga agtubo iti nasukay a daga ken sidadaras a mangtagikua iti langalang a daga. (Job 31:40; Isa 34:13; Os 9:6) Ti isu met laeng a sao agparang iti Job 41:2, a sadiay ti maiparparipirip agparang a maysa a siit a maikabil kadagiti asang ti ikan maipaay iti pannakabagkat. Maar-aramat met ti chohʹach iti mangiladawan a kaipapanan. (Sol 2:2) Ti nasiit a dakes a ruot iti ima ti managbarbartek mabalin a mangdangran kenkuana ken iti sabsabali; kasta met laeng dagiti maag a tattao a di umiso ti panagusarda iti proverbio gapu iti saanda a pannakatarus iti dayta. (Pr 26:9) Ni Ari Jehoas ti Israel impadisna ti tignay ni napannakkel nga Ari Amazias ti Juda iti panagtarigagayna a makirupak kenkuana iti panagkiddaw ti maysa a nasiit a dakes a ruot maipaay iti pannakiasawa nga aliansa iti sedro ti Libano.—2Ar 14:8, 9; 2Cr 25:18.
Ti Hebreo nga awag a shaʹyith agparang a tumukoy iti maysa a kita ti dakes a ruruot nga agtubo iti nabaybay-an wenno langalang a daga. (Isa 5:6; 7:23-25; 27:4) Daytoy a termino, naipatarus a “dakes a ruruot,” piguratibo a nausar a mangiladawan iti tattao a babaen iti saanda a kinamatalek nagbalinda nga awan pategna ken maikari laeng iti pannakadadael.—Isa 9:18, 19; 10:17-19; idiligyo ti Da 4:20-22.
Iti Proverbio 24:31, ti pangadu a porma ti Hebreo a termino a qim·mohsʹ, a gagangay a maipatpatarus a “siitan,” agparang a tumukoy iti amin a kita ti dakes a ruruot.—Kitaenyo ti KASUMBA.
Dagiti dakes a ruot (Gr., zi·zaʹni·a) iti pangngarig ni Jesus iti Mateo 13:24-30, 36-43 gagangay a maibilbilangda kas barbasan a sisania (Lolium temulentum), nga umar-arngi unay iti trigo agingga a natangkenanen, inton silalaka a mailasinen manipud trigo babaen iti basbassit a nangisit a bukbukelna. Daytoy, agraman ti kinapudno a dagiti ramut dagitoy a dakes a ruot makikinnayammetda iti trigo, pagbalinenna a di maiparbeng ti panangparut kadagiti dakes a ruot no kagangganusanda pay. No dagiti bukel ti sisania mailaok kadagiti binukel ti trigo kalpasan ti panagani, adda nakaro nga epekto daytoy iti mangan. Ti pannakaulaw ken uray pay ti makapapatay a pannakasabidong naikuna a gapu iti pannangan iti tinapay nga addaan iti adu unay nga arina ti sisania. Dagiti makasabidong a sangkap ti bukbukel ti sisania patien ti kaaduan a nagtaud iti fungus a tumanor iti unegda.