Panagbuteng iti Dios—Magunggonaannakay Aya Dayta?
“Agbutengka iti pudno a Dios ket salimetmetam dagiti bilbilinna. Ta daytoy isu ti dagup ti rebbeng ti tao.”—ECLESIASTES 12:13.
1, 2. (a) Iti ania ti masapul a pakaibasaran ti panagdaydayawtayo iti Dios? (b) Ania pay, nupay kasta, ti sapulen ti Dios? (Deuteronomio 10:12)
TI KADI pagsasao a “panagbuteng iti Dios” ket karkarna kadakayo? Adu ti mabalin a makarikna a no talaga nga ay-ayatenda ti Dios, masapul nga isut’ saanda koma met a kabuteng. Kasapulan kadi nga aramidentay ida nga agpadpada? No kasta, kasano a ti panagbuteng iti Dios ket gunggonaannatayo?
2 Dagiti Kasuratan ipakitada a ti panagdaydayaw ken panagserbitay iti Dios ket masapul a naibasar iti ayat. Pinagminar daytoy ni Jesus idi imbilinna kadatayo nga ayatentay ni Jehova iti amin a puso, kararua, isip, ken pigsatayo. (Marcos 12:30) Ngem ti kinapateg ti panagbuteng iti Dios ket naipaganetget met iti Saona. Sibabatad unay, naibilin kadatayo idiay Eclesiastes 12:13: “Agbutengka iti pudno a Dios ket salimetmetam dagiti bilbilinna. Ta daytoy isu ti dagup ti rebbeng ti tao.” Saan kadi a di nainkalintegan ni Jehova iti inna panangikalikagum kadatayo iti panagbuteng kenkuana a kageddan iti panagayattay kenkuana?
3. No maipapan iti panagbuteng, aniat’ masapul nga imutektekantayo?
3 Saan met—no imutektekantayo nga adda nagduduma a klase ti panagbuteng. No dagiti tattao panunotenda ti buteng, masansan a mapanunotda ti di makaay-ayo a panagbuteng a mangdadael iti namnama ken mangupay kadatayo. Nalawag, ni Jehova dina kayat a maaddaantay iti kasta a rikna kenkuana! Kayat ti nainlangitan nga Amatayo a dumatagtay kenkuana a kas iti idadatag ti maysa nga ubing iti amana, nga addaan panagtalek iti ayat ni amana ken kaskasdi a kabayatan dayta addaan panagbuteng a di mangay-ayo kenkuana. Dayta a panagbuteng tulongannatayto nga agtalinaed a natulnog iti nainlangitan nga Amatayo no magargaritayo nga agaramid iti dakes. Daytoy ket umiso a “nadiosan a panagbuteng” a masapul nga ikutan dagiti Kristiano.—Hebreo 5:7; 11:7.
4. Ania a klase ti panagbuteng ti paksiaten ti ayat?
4 Ni Jehova ket saan a kas iti awan panagriknana nga ukom a basta mangdusa iti adipenna tunggal agbiddutda. Imbes ketdi, ay-ayatenna ida ket tarigagayanna ti panagballigida. Gapuna no makaaramidtay iti biddut wenno agbasoltayo, ti panagbuteng ken Jehova ti saan koma a manglapped kadatayo manipud iti pannakisarita kenkuana maipanggep iti dayta. (1 Juan 1:9; 2:1) Ti mapagraem a butengtayo ken Jehova ket saan a panagbuteng iti di pannakaanamong wenno pannakailaksid. Kas iti mabasatayo idiay 1 Juan 4:18: “Awan ti buteng ken ayat, no di ket paksiaten ti naan-anay nga ayat ti panagbuteng, agsipud ta ti buteng mangipaay iti lapped.” Ti “naan-anay nga ayat,” nupay kasta, saanna a pukawen ti nauneg a panagraem ken umiso a panagbuteng a masapul nga ikutantayo para ken Jehova bilang Namarsua ken Mannangted-biag kadatayo.—Salmo 25:14.
Usigenyo dagiti Gunggona
5. (a) Kasano laeng a magun-odan ti kinasirib? (b) Aniat’ nangtignay iti maysa a dati nga adikto iti droga tapno balbaliwan ti di nainsiriban a kurso iti panagbiagna?
5 Usigentay dagiti sumagmamano a gunggona nga agayus manipud “iti panagbuteng ken Jehova.” Kas pangarigan, daytat’ mangiturong iti intay pannakagun-od iti pudno a kinasirib. Napadasanen ti tattao dagiti adu a pamay-an, ket inkagumaananda, ti manggun-od iti kasta a kinasirib, ngem napaayda ta dida inkankano ti maysa a napateg a prinsipio: “Ti panagbuteng ken Jehova isu ti pangrugian ti kinasirib.” (Salmo 111:10; Proverbio 9:10) Imutektekanyo no kasano a ti kasta a panagbuteng tinulonganna ti maysa a dati nga adikto iti droga nga agtignay a nainsiriban. Inlawlawagna: “Bayat a gimmun-odak iti pannakaammo iti Dios, napatanorko met ti panagbuteng iti panangsair wenno di panangay-ayo kenkuana. Ammok nga isut’ agpalpaliiw, ket magagaranak a maanamongan iti imatangna. Tinignaynak a mangdadael kadagiti droga nga adda iti ikutko babaen iti panangiplasko kadakuada iti kasilia.” Daytoy a lalaki napagballigianna ti dakes nga ug-ugalina, indedikarna ti biagna ken Jehova, ket maysa itan a ministro idiay Johannesburg, Sud Africa.
6. Kasano a “ti panagbuteng ken Jehova” salaknibannatayo maibusor kadagiti dakes a bambanag, ket iturongnatayto iti ania?
6 Kayatyo kadi a liklikan ti dakes? “Ti panagbuteng ken Jehova isu ti pananggura iti dakes.” (Proverbio 8:13) Wen, daytoy umiso a panagbuteng ti mangiyadayu kadakayo manipud kadagiti dakes nga ug-ugali a kondenaren ti Dios, a kas iti panagsigarilio, panagabuso iti droga, panagbarbartek, ken seksual nga imoralidad. Malaksid iti panangay-ayo ken Jehova, salsalaknibanyo ti bagbagiyo a maibusor kadagiti nakaam-amak a bambanag a mapasamak kadagiti tattao, agraman dagiti mapagbutbutngan a sakit a pangisaranganda iti bagbagida. (Roma 1:26, 27; 12:1, 2; 1 Corinto 6:9, 10; 1 Tesalonica 4:3-8) Ti panagbuteng iti Dios saannakay laeng a tulongan nga agsalukag a maibusor iti aniaman a dakes ken binaballikog ngem iturongnakayo iti no ania ti nadalus ken makaay-ayo, ta naibaga kadatayo a “ti buteng ken Jehova ket nadalus.”—Salmo 19:9.
7, 8. (a) Kasano a napasaran ti maysa nga agtutubo a babai a “ti panagbuteng ken Jehova” mangiturong iti kinaragsak? (b) Mangibaga kadagiti dadduma pay a gunggona a dumteng kadagidiay agbuteng ken Jehova.
7 Ti kinaragsak ket maysa pay a kalat a kalikaguman dagiti adu a tattao. Kasanoyo a magun-odan dayta? Ti Sao ti Dios kunana: “Naragsak ti tao nga agbuteng ken Jehova.” (Salmo 112:1; 128:1) Ti kapadasan ti maysa a babai a tin-edyer paneknekanna daytoy. Isut’ nairaman kadagiti amin a kita ti maiparit a sekso, kasta met iti espiritismo ken panagtakaw. Idin nangrugi a nagadal iti Biblia ket nakitana ti pannakasapul ti panagimdeng ken panagbuteng ken Jehova. Kunana: “Ti pannakaammo ken Jehova isut’ kasasayaatan a banag a napasamak kaniak. Tinulongannak a nalaing ni Jehova iti panangsapul iti kinapudno ken kinaragsak. Mariknak a dakkel unay ti utangko kenkuana ta linuktanna dagiti matak ket inikkannak a talaga iti gundaway nga agpanunot ken mangsapul kenkuana. Tarigagayak itan ti tumulong kadagiti dadduma a tattao tapno masarakanda daytoy a kinaragsak.”
8 Ni Jehova inkarina pay a gunggonaannanto ‘dagidiay agbuteng iti naganna.’ (Apocalipsis 11:18) Kanayonan pay, “ti panagbuteng ken ni Jehova agturong iti biag, ket iti addaan iti dayta agtaengto a sipepennek; isu saanto a sarungkaran ti dakes.” (Proverbio 19:23) Pudno, “ti panagbuteng ken Jehova” isu dayta ti mangiyeg kadatayo kadagiti amin a kasapulantayo. No naisinggalut iti kinapakumbaba, ti bungana ket “kinabaknang ken dayaw ken biag.”—Proverbio 22:4; 10:27.
9. Apay a “ti panagbuteng ken Jehova” mangiturong iti kakaisuna a kurso iti biag a mangipakita iti kinasirib? (Job 28:28; Mikias 6:9)
9 Saan kadi a daytoy ti mangipaay kadatayo iti amin a pakapabilgan tapno agbuteng iti pudno a Dios? Pudno, “ti panagbuteng ken Jehova” ket makaawis unay. Mangiturong dayta kadagiti amin a bambanag a mangiyegto kadatayo iti pudno a pannakapnek—a mammano a mapasaran itatta. Anian a makapabileg dagitoy a naipaltiing a sasao: “Uray pay ti maysa a managbasol agaramid iti dakes iti mamingasut ket paatiddogenna dagiti aldawna, nupay kasta ammok a sipupudno a naimbagto kadagiti agbuteng iti pudno a Dios, dagiti agbuteng iti sanguananna. Ngem dinto naimbag iti nadangkok, dinanto paatiddogen dagiti al-aldawna, nga isu a kasla anniniwan, agsipud ta saan nga agbuteng iti sanguanan ti Dios”! (Eclesiastes 8:12, 13) Asino ti tao a dina tarigagayan dagiti bambanag nga “agbanag a naimbag” para kenkuana? Daytoy naragsak a kapadasan ti tagiragsakento laeng dagidiay agbuteng iti Dios.—Salmo 145:19.
10. Ania dagiti sumagmamano a napapateg a rason a mangtignay koma kadatayo nga agbuteng iti Dios?
10 Saan kadi a daytoy koma ti mamagbalin kadatayo a determinado a maaddaan iti nauneg a panagraem para iti nainlangitan nga Amatayo a ni Jehova, wen, maysa a panagbuteng nga addaan panagsiddaaw kenkuana? Pudno, masapul a maaddaantay koma iti nasalun-at a panagbuteng iti di panangay-ayo kenkuana. Ipategtay unay dagiti amin a kinamanangngaasi ken kinaimbag nga impakitana kadatayo. Isuamin nga adda kadatayo naggapuda kenkuana. (Apocalipsis 4:11) Mainayon pay, isut’ Kangatuan nga Ukom, ti Mannakabalin-amin, nga addaan iti pannakabalin a mangdadael kadagidiay mangsalungasing kenkuana. “Turposenyo ti pannakaisalakanyo met laeng buyogen iti buteng ken pigerger,” imbalakad ni apostol Pablo.—Filipos 2:12; Oseas 3:5; Lucas 12:4, 5.
11. (a) Ania a kababalin ti masapul a liklikan dagiti Kristiano kadagitoy maudi nga al-aldaw? (b) Ania nga espiritu ti masapul a patanorentayo?
11 Awan ti mangipakita ditoy a magun-odantay ti pannakaisalakan babaen iti panangala iti panagar-arapaap a kababalin, nga ar-aramiden ti kabassitan a banag a mabalinan ket inanamaen nga iti aniaman a pamay-an agbanagto a naimbag dagiti bambanag. Saan a daytoy a kababalin ti masapul nga iparangarang dagiti Kristiano a kadagitoy a maudi nga al-aldaw ikagkagumaananda ti mangtaginayon iti relasionda iti Daydiay makakita a mismo iti puspusoda ken makaammo iti kaunggan a pampanunot ken pangpanggepda. (Jeremias 17:10) Dagidiay laeng addaan iti umiso a panangbigbig ken Jehova isudanto ti awatenna. Kunana: “Ngem itoy a tao, imatangakto, daydiay met laeng nga isu napanglaw ken napagbabawi nga espiritu ken daydiay nga agkintayeg iti saok.”—Isaias 66:2.
Masapul a Sursuruentay ti Agbuteng ken Jehova
12. (a) Kadagiti ania a pamay-an a ti nasion ti Israel ket naanamongan iti ngatuen ti dadduma a nasnasion? (b) Aniat’ ninamnama ni Jehova nga isubadda?
12 Ti intay panangusig kadagiti pannakilangen ni Jehova iti Israel ipasagepsepna a nalaing iti is-isiptayo ti pannakasapul iti panagbuteng kenkuana. Awanen ti sabali a nasion a nakapadas kadagita panangaywan ken atension manipud iti Soberano iti uniberso. (Deuteronomio 4:7, 8, 32-36; 1 Samuel 12:24) Iti mismo a matmatada nakita dagiti Israelitas no ania ti inaramid ni Jehova kadagiti Egipcio, a, gaput’ kinaawan ti panagbuteng kenkuana, inadipen ken indadanesda ti ilina. Aniat’ namnamaenna nga isubadda? “Ummongemto dagiti tattao, dagiti lallaki ken babbai ken dagiti ubbing ken ti ganggannaet nga adda iti uneg dagiti ruruanganmo, tapno mangngeganda ken masursuroda, ken agbutengda ken Jehova a Diosyo ket tungpalenda nga aramiden amin dagiti sasao daytoy a linteg. Ken tapno dagiti annakda a di nakaammo mangngeganda, ken masursuroda ti agbuteng ken Jehova a Diosyo bayat ti panagbiagyo iti daga a panglasatam iti Jordan tapno agtagikuaka.”—Deuteronomio 31:12, 13; 14:23.
13. Aniat komat’ kangrunaan a pakaseknan ti nagannak maipapan kadagiti annakda?
13 Kas kadagiti Israelitas, dagiti moderno-aldaw nga adipen ti Dios “masapul a sursuruenda ti agbuteng ken Jehova.” Anian a responsabilidad ti ipaay daytoy kadatayo—nangnangruna kadagiti nagannak! Nagannak, saludsodanyo ti bagbagiyo: ‘Kasanok a matulongan dagiti annakko tapno maaddaan iti maysa a puso nga agbuteng ken Jehova?’ No dumteng ti aldaw a dadakkeldan ket pumanawdan iti pagtaengan, aniantot’ mangipaay iti nasaysayaat a salaknib kadagiti annakyo, iti naespirituan, mental, wenno iti material, malaksid iti dayta? Ni Jehova a mismo igunamgunamna ti kinapateg daytoy idi inyararawna: “O anian koma no adda kadakuada ti kasta a puso tapno agbutengda koma kaniak ken salimetmetan dagiti amin a bilbilinko iti agnanayon, tapno agbalinda a naimbag ken kadagiti annakda iti agnanayon!”—Deuteronomio 5:29; 4:10.
14. Manginagan iti maysa a banag a masapul nga imutektekan dagiti nagannak iti panangsanayda kadagiti annakda nga agbalin a managbuteng ken Jehova, ken ilawlawag no kasano a maiyaplikar daytoy.
14 Asinoman a Kristiano a nakaibangon iti pamilia sidadaan nga umanamong a daytoy ket saan a nalaka a trabaho. Nupay kasta, ti naipaltiing a Sao ti Dios mangiyeg kadagiti sumagmamano a napateg a bambanag iti atension dagiti nagannak. Maysa isut’ panangrugi bayat nga ubing pay dagiti annak. Kasanot’ kaubingna? Idi nagtitipon dagiti Israelitas tapno umawat iti sursuro manipud ken Jehova, dagiti “annak a babassit” ket nairamanda. (Deuteronomio 29:10-13; 31:12, 13) Nalawag, dagiti babbai nga Israelita dimtengda a kadua dagiti maladagada kadagita nga okasion, ta amin ket makalikaguman a tumabuno. “Manipud iti kinamaladaga,” dagiti annakda a lallaki ken babbai sursuruenda ti pannakasapul ti panagulimek ken panagimdeng kadagita a panagtitipon. (2 Timoteo 3:15) Gapuna ikuyogyo dagiti “annak[yo] a babassit” kadagiti gimong. Kasta met, iraman ida iti panagserbi iti tay-ak apaman a kabalinandan dayta. Adu nga agtutubo ti nakasursuro iti panangipaima iti magasin wenno tract uray pay kasakbayan ti panageskuelada. Mangrugi a nasapa a mangisuro kadagiti “annak[yo] a babassit,” kadagiti babassit a wagas, “ti panagbuteng ken Jehova.”
15. Ania ti maikadua a nasken a banag, ket kasano a maisayangkat daytoy dagiti nagannak?
15 Maysa pay a nasken a banag ket isut’ panagbalin a di marupir. Mabalin a maaramid daytoy no annuroten a sipipinget ti Sao ti Dios iti panangsanay, disiplina, ken instruksion nga ipaaytay kadagiti annaktayo. Uray no maipapan iti panagaliwaksay ken panaglinglingay, agbalin a di marupir iti panangipalubos kadagiti prinsipio iti Biblia a mangidiktar no ania ti mapalubosan kadagita nga okasion. (Efeso 6:4) Daytoy sapulenna ti panangikagumaan, kas iti nabatad a panangipakita ti Sao ti Dios iti panagkunana: “Ket dagitoy a sasao nga ibilinko kenka iti daytoy nga aldaw, agyandanto ita pusom; ket isuromto a siaagawa dagitoy kadagiti annakmo ket dagitoy ti sawem kadakuada no situtugawka iti balaymo ken no magmagnaka iti dalan ken no agiddaka ken no bumangonka.” (Deuteronomio 6:4-9; 4:9; 11:18-21) Dayta a di pannakairupir bayat dagiti tawtawen ket dakkelto ti maitulongna iti annakyo a mangpatanor iti maysa a puso nga agbuteng ken Jehova.
16. (a) Ania ti maikatlo a banag nga aramiden, ket apay a nasken unay daytoy? (b) Ania dagiti saludsod a masapul nga imtuoden dagiti nagannak iti bagbagida?
16 Masapul nga ikagumaan met dagiti nagannak nga ipasagepsep iti puspuso ken is-isip dagiti annakda nga isuda a mismo, kas nagannak, ket “managbuteng ken Jehova.” (Salmo 22:23) Maysa a pamay-an tapno maaramidanda daytoy ket isut’ babaen iti panangiyaplikar iti teokratiko a balakad no sanayen ken disiplinaen dagiti annakda. Daytoy ti maikatlo a nasken a banag a masapul a mausig. Saludsodanyo ti bagiyo: ‘Addaanak kadi ti regular a panagadal ti Biblia a kadua dagiti annakko?’ ‘Ikagkagumaanak kadi nga usaren a naan-anay para kadagiti ubbing nga annakko dagiti katulongan a kas iti Ti Librok dagiti Estoria ti Biblia, ken ti Panagimdeng iti Naindaklan a Mannursuro?’ ‘Bayat a dumakkelda, us-usarek kadi ti libro a Ti Kinaagtutuboyo—Pananggun-od iti Kasayaatan iti Dayta ken dagiti “Agimtuod dagiti Agtutubo” nga artikulo iti Agriingkayo!?’ ‘Mangiyur-urnosak kadi para iti makaay-ayo a panagaliwaksay ken panaglinglingay nga awanto ti dakes nga epektona kadagiti annakko?’ ‘Inakseptarko kadi ti naibaga baeten iti organisasion ni Jehova maipapan iti nangato nga edukasion.’ ‘Isursurok kadi dagiti annakko a maitunos iti dayta?’ ‘Dagiti kadi kalat nga insaadko para kadagiti annakko ket makatulongto kadakuada a maaddaan iti “nadiosan a panagbuteng”?’—Hebreo 5:7.
17. Asino ti magunggonaan no masursuro dagiti annak ti agbuteng ken Jehova? Iyilustraryo.
17 Dagiti gunggona ken kinaragsak ti dumtengto saan laeng a kadagiti annakyo no di ket kasta met kadakayo gaput’ panangaramidyo ti amin a kabaelanyo iti panangisuro kadakuada “ti panagbuteng ken Jehova.” Kas pangarigan, maysa a Saksi nga iti ngudo ti maysa nga aldaw mariknana, kas iti panagkunana, a “nasugatan iti pannakidangadangna” ibilangna manen ti isuamin a napateg idi mangngegna ti pito-ti-tawenna nga anakna a babai nga agkararag ken Jehova. Agarubos dagiti luana ken isut’ naltotan kabayatan a dengdenggenna ti kararag ti anakna a babai: “Managayat a Jehova, agyamanak kadagiti amin a naimbag a bambanag nga impaaymo kaniak itatta. Ken agyamanak iti taraonko. Tulonganyo amin a kakabsat nga adda iti pagbaludan ken kampo a konsentrasion tapno maaddaanda iti taraon, Jehova, ken isuamin dagiti nakuttong a kakabsat a lallaki ken babbai iti dadduma a dagdaga. Tulonganyo met ida a maaddaan iti umanay a taraon, Jehova. Ken dagidiay masakit, tulonganyo ida nga umimbag tapno makatabunoda kadagiti gimong. Pangngaasiyo ta palubosanyo dagiti anghel a mangtarabay kaniak iti pannaturogko iti rabii, Jehova, ken ni nanang ken tatangko, ken ti kabsatko a lalaki, ken ni lelong ken lelangko, ken amin dagiti kakabsat a lallaki ken babbai iti kinapudno. Baeten iti Anakyo a ni Jesus, Amen.”
18. Kasano nga apektarantay ti maysa ken maysa no maipapan iti panagbuteng ken Jehova?
18 Maipapan iti panagbuteng ken Jehova, masapul a laglagipentayo nga apektarantay ti maysa ken maysa babaen iti ulidan nga ipaaytayo. Dagiti nagannak apektaranda dagiti annakda. Dagiti panglakayen ken ministerial nga ad-adipen apektaranda dagiti kongregasionda. Dagiti agdaldaliasat a manangaywan apektaranda dagidiay pagserserbianda. Nalawag unay, daytoy ti gapuna a naibilin kadagiti ar-ari iti Israel a basaenda ti Linteg ti Dios iti isuamin nga al-aldaw ti panagbiagda tapno “masursuroda ti agbuteng ken Jehova.” (Deuteronomio 17:18-20) Ti ulidan nga ipaayto ti ari iti panagbuteng ken Jehova maapektaranna ti intero a nasion.
19. Aniat’ paneknekan ti historia maipapan kadagiti Israelitas?
19 Paneknekan ti historia ti kinapudno a ti Israel, kas maysa a nasion, napukawna ti panagbuteng ken Jehova. Impagarupda a ti kaadda ti templo sadi Jerusalem ket agserbi a kas maysa a salaknib kadakuada, a kasla maysa a banag a “nagasat” a birtud, tungpalenda man ti linlintegna wenno saan. (Jeremias 7:1-4; Mikias 3:11, 12) Ngem nagbiddutda. Ti Jerusalem ken ti templona nadadaelda. Kalpasanna, idi naisublida a kas maysa a nasion, napaayda manen a nangipakita iti umiso a panagbuteng ken Jehova. (Malakias 1:6) Adu ti maadaltay manipud iti daytoy a kapadasan, a mawanasto iti sumaganad nga artikulo.
20. Kasanotay a gupgupen no apay nga agbutengtay ken Jehova?
20 Laglagipenyo, ngarud, a ti panagbuteng ken Jehova saanna a pakapuyen ti ayattay kenkuana; no di ket, pabilgenna ken papigsaenna dayta. Ti panagtulnog iti amin a bilbilinna saanna laeng a paneknekan nga agbutengtay ken Jehova no di ket agayattay met kenkuana. Agpadpadada a napateg. Saan a mabalin a maisina ti maysa kadakuada. Anian ti kinapateg para kadagiti nagannak nga iyunay-unayda daytoy a nadiosan a panagbuteng ken Jehova ken ti panagayat kenkuana kadagiti annakda! Ken anian a nagdakkel a rag-o ti iyeg daytoy agpadpada kadagiti nataengan ken agtutubo! Sapay koma, ngarud, ta maddaantay iti rikna a kas ti salmista idi a kinunana: “Pagkaykaysaem ti pusok tapno agbuteng ita naganmo.”—Salmo 86:11.
Dagiti Punto a Panunoten
◻ Kasanotay nga agpadpada nga ayaten ken pagbutngan ni Jehova?
◻ Ania dagiti sumagmamano a gunggona iti panagbuteng ken Jehova?
◻ Ania dagiti tallo a napapateg a banag a makatulong kadagiti nagannak a mangpatanor kadagiti annakda iti maysa a puso nga agbuteng ken Jehova?
◻ Kasano nga apektarantay ti tunggal maysa no maipapan iti panagbuteng ken Jehova?
[Ladawan iti panid 12]
Ti panagbuteng ken Jehova tulongannanto dagiti agtutubo a mangilaksid kadagiti sulisog a mangaramid iti dakes
[Ladawan iti panid 14]
Dagiti nagannak kasapulan a tulonganda dagiti annakda a mangpatanor iti makaay-ayo a panagbuteng ken Jehova
[Ladawan iti panid 15]
“Naimbagto ti pagbanagan dagiti agbuteng iti pudno a Dios.”—Eclesiastes 8:12
[Kapsion]
By courtesy of Hartebeespoort Snake and Animal Park