KINASANTO

Ti kasasaad wenno galad a kinanasantuan. Ti kinasanto kaipapananna ti “narelihiosuan a kinadalus wenno kinasin-aw; kinasagrado.” Kasta met, ti orihinal a Hebreo a qoʹdhesh kayuloganna ti pannakaisina, pannakaipamaysa, wenno pannakasantipikar agpaay iti Dios, a santo; maysa a kasasaad ti pannakailasin agpaay iti panagserbi iti Dios. Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, ti sasao a naipatarus a “santo; nasantuan” (haʹgi·os) ken “kinasanto” (ha·gi·a·smosʹ [kasta met, “pannakasantipikar”]; ha·gi·oʹtes; ha·gi·o·syʹne) ipasimudaagda met ti pannakaisina agpaay iti Dios; naaramatda met a tumukoy iti kinasanto kas kualidad ti Dios ken iti kinasin-aw wenno kinanaan-anay no iti personal a kababalin ti maysa.

Ni Jehova. Ti kualidad a kinasanto kukua ni Jehova. (Ex 39:30; Zac 14:20) Inawagan ni Kristo Jesus kas “Nasantuan nga Ama.” (Jn 17:11) Dagidiay adda iti langlangit naipakita nga idekdeklarada: “Santo, santo, santo ni Jehova ti buybuyot,” a bigbigenda nga agaplikar kenkuana ti kinasanto ken kinadalus iti kangatuan a tukad. (Isa 6:3; Apo 4:8; idiligyo ti Heb 12:14.) Isu Daydiay Kasasantuan, katan-okan kadagiti amin a sabsabali pay no iti kinasanto. (Pr 30:3; ditoy ti pangadu a porma ti Hebreo a sao a naipatarus a “Kasasantuan” naaramat a mangipasimudaag iti kinatan-ok ken kinadaeg.) No maimatangan idi dagiti Israelita ti sasao a “Ti kinasanto kukua ni Jehova” a naikitikit iti sumilsilnag a plata a balitok iti turbante ti nangato a padi, mapalagipanda a ni Jehova ti Gubuayan ti isuamin a kinasanto. Naawagan daytoy a plata iti “nasantuan a pagilasinan ti dedikasion,” mangipakpakita a ti nangato a padi nailasin iti panagserbi nga addaan naisangsangayan a kinasanto. (Ex 28:36; 29:6) Iti kanta ni Moises maipapan iti panagballigi kalpasan ti pannakaispal a lumasat iti Nalabaga a Baybay, inkanta ti Israel: “Siasino kadagiti didios ti kas kenka, O Jehova? Siasino ti kas kenka, a pampaneknekam a mannakabalinka iti kinasanto?” (Ex 15:11; 1Sm 2:2) Kas kanayonan a pammatalged iti pannakaipatungpal ti saona, nagsapata pay ketdi ni Jehova babaen ti kinasantona.​—Am 4:2.

Sagrado ti nagan ti Dios, nailasin manipud isuamin a pannakatulaw. (1Cr 16:10; Sal 111:9) Maibilang a nasantuan ti naganna a Jehova, masantipikar iti ngatuen ti amin a sabsabali pay. (Mt 6:9) Ipapatay ti dusa iti di panagraem iti naganna.​—Le 24:10-16, 23; Nu 15:30.

Ni Jehova a Dios ti Namunganayan dagiti amin a nalinteg a prinsipio ken linlinteg (San 4:12) ken isu ti pakaibatayan ti isuamin a kinasanto. Ngarud, ti asinoman a tao wenno aniaman a banag agbalin a nasantuan gapu iti pannakirelasionna ken Jehova ken iti panagdaydayaw kenkuana. Ti maysa saan a maaddaan iti pannakaawat wenno sirib no awanan iti pannakaammo iti Daydiay Kasasantuan. (Pr 9:10) Buyogen laeng iti kinasanto a mabalin ti agdaydayaw ken Jehova. Makarimon iti imatangna daydiay agkunkuna nga agdaydayaw kenkuana ngem agar-aramid met iti kinarugit. (Pr 21:27) Idi impadto ni Jehova a waknitanna ti dalan maipaay iti isusubli ti ilina idiay Jerusalem manipud pannakaidestiero idiay Babilonia, kinunana: “Maawaganto iti Dalan ti Kinasanto. Ti narugit saanto a lumasat iti dayta.” (Isa 35:8) Ti bassit a natda a nagsubli idi 537 K.K.P. amin-puso nga inaramidda ti kasta tapno maisubli ti pudno a panagdaydayaw, buyogen dagiti umiso ken nasantuan a motibo, saan nga agpaay kadagiti napolitikaan wenno managimbubukodan a pakaseknan.​—Idiligyo ti padto iti Zac 14:20, 21.

Nasantuan nga espiritu. Ti aktibo a puersa, wenno espiritu, ni Jehova adda iti sidong ti panangiturayna ken kankanayon nga itungpalna ti panggepna. Nadalus, nasin-aw, sagrado, ken nailasin dayta agpaay iti nasayaat a pangaramatan ti Dios. Gapuna naawagan dayta iti “nasantuan nga espiritu” ken “espiritu ti kinasanto.” (Sal 51:11; Lu 11:13; Ro 1:4; Efe 1:13) Ti nasantuan nga espiritu nga agtigtignay iti maysa a tao ket puersa maipaay iti kinasanto wenno kinadalus. Ti aniaman a narugit wenno di umiso nga aramid maibilang kas panangbusor wenno ‘panamagleddaang’ iti dayta nga espiritu. (Efe 4:30) Nupay saan a persona, ti nasantuan nga espiritu agpaay a mangiparangarang iti nasantuan a personalidad ti Dios ket ngarud mabalin a ‘mapagleddaang.’ Ti panangyugali iti aniaman a dakes nga aramid ‘iddepenna ti apuy ti espiritu.’ (1Te 5:19) No agtultuloy ti kasta nga ugali, arigna a ti nasantuan nga espiritu ti Dios ‘masaktan,’ ket mabalin nga ibunga daytoy ti panagbalin ti Dios kas kabusor daydiay rebelioso. (Isa 63:10) Ti tao a mangpaleddaang iti nasantuan nga espiritu mabalin nga agtabbaaw pay ketdi maibusor iti dayta. Daytoy ti basol a kinuna ni Jesu-Kristo a saanto a mapakawan iti agdama a sistema ti bambanag wenno uray iti daydiay umay.​—Mt 12:31, 32; Mr 3:28-30; kitaenyo ti ESPIRITU.

Ni Jesu-Kristo. Ni Jesu-Kristo, iti naisangsangayan nga anag, isu Daydiay Santo ti Dios. (Ara 3:14; Mr 1:24; Lu 4:34) Ti kinasantona naggapu ken Amana idi isu pinarsua ni Jehova kas bugbugtong nga Anakna. Tinaginayonna ti kinasantona kas daydiay kasingedan ken Amana idiay langit. (Jn 1:1; 8:29; Mt 11:27) Idi nayakar ti biagna iti aanakan ti birhen a balasang a ni Maria, isu nayanak kas nasantuan a tao nga Anak ti Dios. (Lu 1:35) Isu ti kakaisuna a nakataginayon iti perpekto ken awanan basol a kinasanto kas tao ket iti panagpatingga ti naindagaan a biagna kaskasdi a “nasungdo, awanan allilaw, di natulawan, naisina kadagiti managbasol.” (Heb 7:26) ‘Naideklara a nalinteg’ maibatay iti bukodna a gapuanan. (Ro 5:18) Ti kasasaad a kinasanto iti sanguanan ti Dios magun-odan ti sabsabali pay a tattao maibatay laeng iti kinasanto ni Kristo, ket maragpat babaen iti pammati iti subbot a sakripisiona. ‘Nasantuan a pammati’ dayta a, no mataginayon, agpaay iti pannakapagtalinaed ti maysa iti ayat ti Dios.​—Jud 20, 21.

Dadduma a Tattao. Ti intero a nasion ti Israel naibilang a nasantuan gapu iti panangpili ken panangsantipikar ti Dios iti dayta. Gapuna, dagiti umili ti kakaisuna a naiyeg iti tulag a pannakirelasion kenkuana kas naisangsangayan a sanikua. Imbagana kadakuada a no agtulnogda kenkuana, agbalinda a “pagarian ti papadi ken maysa a nasantuan a nasion.” (Ex 19:5, 6) Babaen iti panagtulnog, ‘pudno nga agbalinda a nasantuan iti Diosda.’ Binagbagaan ida ti Dios: “Rebbeng nga agbalinkayo a nasantuan, agsipud ta siak ni Jehova a Diosyo nasantuanak.” (Nu 15:40; Le 19:2) Dagiti linteg mainaig iti taraon, kinadalus, ken moralidad nga inted kadakuada ti Dios ket patinayon a pammalagip kadakuada maipapan iti pannakaisina ken kinasantoda agpaay iti Dios. Dagiti panangipawil a naipataw kadakuada babaen kadagitoy a linteg ket nabileg a puersa a nanglimitar iti kasta unay iti pannakitimpuyogda kadagiti pagano a kaarrubada, iti kasta nagpaay dayta kas salaknib tapno agtalinaed a nasantuan ti Israel. Iti sabali a bangir, ti nasion mapukawna ti nasantuan a takderna iti sanguanan ti Dios no agsukir kadagiti lintegna.​—De 28:15-19.

Nupay ti Israel kas maysa a nasion ket nasantuan, ti sumagmamano nga indibidual iti uneg ti nasion naibilangda a nasantuan iti naisangsangayan a pamay-an. Ti papadi, ken nangnangruna ti nangato a padi, nailasinda maipaay iti panagserbi iti santuario ket imbagianda dagiti umili iti sanguanan ti Dios. Iti kasta nga akem, nasantuanda ken kasapulan a taginayonenda ti pannakasantipikarda tapno mabalinanda nga itungpal ti panagserbida ken tapno agtultuloy a matmatan ida ti Dios kas nasantuan. (Le 21; 2Cr 29:34) Dagiti mammadto ken dadduma pay a napaltiingan a mannurat ti Biblia nasantuanda a tattao. (2Pe 1:21) Dagiti babbai kadagidi kadaanan a tiempo isuda a matalek iti Dios ket inawagan ni apostol Pedro iti “nasantuan.” (1Pe 3:5) Naibilang a nasantuan dagiti soldado ti Israel a makipaspaset iti namilitariaan a kampania, ta dagiti gubat a nakidangadanganda ket gubgubat ni Jehova. (Nu 21:14; 1Sm 21:5, 6) Nasantuan ken Jehova ti tunggal inauna a lalaki ti Israel, yantangay idi tiempo ti Paskua idiay Egipto, dagiti inauna inliklik ni Jehova manipud ipapatay; kukuana ida. (Nu 3:12, 13; 8:17) Gapu itoy, ti tunggal inauna nga anak a lalaki kasapulan a masubbot idiay santuario. (Ex 13:1, 2; Nu 18:15, 16; Lu 2:22, 23) Ti maysa a tao (lalaki wenno babai) nga agkari nga agbiag kas Nazareo ket nasantuan bayat ti periodo ti kari. Daytoy a tiempo ket nailasin kas naan-anay a naipamaysa iti naisangsangayan a panagserbi ken Jehova. Ti Nazareo kasapulan nga alagadenna ti sumagmamano a legal a makalikaguman; ti panagsalungasing mamagbalin kenkuana a narugit. Kasapulan ngarud a mangaramid iti naisangsangayan a sakripisio tapno mapasubli ti nasantuan a kasasaadna. Ti al-aldaw sakbay ti panagbalinna a narugit saan a mabilang agingga iti pagtungpalan ti kina-Nazareona; mangrugi manen a mangitungpal iti karina.​—Nu 6:1-12.

Luglugar. Ti maysa a lugar mapagbalin a nasantuan babaen ti kaadda iti dayta ni Jehova. (No agparang idi iti tattao, imparangarangna ti kaaddana babaen kadagiti anghel a nangibagi kenkuana; Ga 3:19.) Adda idi ni Moises iti nasantuan a daga bayat ti panagtakderna a mangpaliiw iti sumsumged a bassit a kayo a manipud iti dayta nagsao kenkuana ti maysa nga anghel a nangibagi ken Jehova. (Ex 3:2-5) Ni Josue napalagipan nga adda iti nasantuan a daga idi a ti maysa nga anghel, ti prinsipe ti buyot ni Jehova, naglasag ken nagtakder iti sanguananna. (Jos 5:13-15) Ni Pedro, idi tuktukoyenna ti panagbalbaliw ti langa ni Kristo ken ti panagsao ni Jehova iti daydi a tiempo, inawaganna ti disso kas “nasantuan a bantay.”​—2Pe 1:17, 18; Lu 9:28-36.

Ti paraangan ti tabernakulo ket nasantuan a daga. Sigun iti tradision, sakasaka a nagserbi sadiay ti papadi agsipud ta agserserbida idi idiay santuario, a nainaig iti kaadda ni Jehova. Ti dua a benneg ti santuario ket naawagan “ti Nasantuan a Disso” ken “ti Kasasantuan,” maibatay iti kaasideg dagitoy iti lakasa ti tulag. (Heb 9:1-3) Nasantuan met ti templo a naipatakder idiay Jerusalem idi agangay. (Sal 11:4) Ti kinasanto nayaplikar iti Bantay Sion ken Jerusalem agsipud ta masarakan idi sadiay ti santuario ken ti “trono ni Jehova.”​—1Cr 29:23; Sal 2:6; Isa 27:13; 48:2; 52:1; Da 9:24; Mt 4:5.

Napalagipan ti buyot ti Israel a pagtalinaedenda a nadalus ti pakarso manipud ibleng ti tao wenno dadduma pay a pakamulitan, agsipud ta “ni Jehova a Diosmo agpagnapagna iti uneg ti pakarsom . . . ket ti pakarsom masapul a nasantuan, tapno awan ti makitana a naalas kenka ket sigurado a pumanaw manipud panangkuyog kenka.” (De 23:9-14) Ditoy, ti pisikal a kinadalus ket nainaig iti kinasanto.

Dagiti Periodo ti Tiempo. Adda dagiti aldaw wenno periodo ti tiempo a nailasin kas nasantuan maipaay iti Israel. Daytoy ket saan a gapu ta adda kinasanto a naisigud kadagiti mismo a periodo ti tiempo. Dayta ket gapu ta pampanawen dagita ti naisangsangayan a panangngilin mainaig iti panagdaydayaw ken Jehova. Iti panangilasinna kadagitoy a periodo, adda iti panunot ti Dios ti pagimbagan dagiti umili ken ti naespirituan a pannakapabilegda. Adda idi dagiti linawas a Sabbath. (Ex 20:8-11) Kadagitoy nga aldaw, maipamaysa dagiti umili ti atensionda iti linteg ti Dios ken iti panangisuro iti dayta kadagiti annakda. Ti dadduma pay nga aldaw ti nasantuan a kombension wenno Sabbath ket: ti umuna nga aldaw ti maikapito a bulan (Le 23:24) ken ti Aldaw ti Panangabbong iti maikasangapulo nga aldaw ti maikapito a bulan. (Le 23:26-32) Dagiti periodo ti piesta, ken nangnangruna ti sumagmamano nga aldaw iti las-ud dagita, nangilinda kas “nasasantuan a kombension.” (Le 23:37, 38) Dagitoy a piesta ket: ti Paskua ken ti Piesta dagiti Di Pinaalsa a Tinapay (Le 23:4-8); ti Pentecostes, wenno ti Piesta dagiti Lawas (Le 23:15-21); ken ti Piesta dagiti Abong-abong, wenno Panagurnong.​—Le 23:33-36, 39-43; kitaenyo ti KOMBENSION.

Kanayonanna, ti tunggal maikapito a tawen ket tawen ti sabbath, intero a makatawen a kinasanto. Bayat ti tawen ti sabbath, mabay-an nga agtangatang, wenno di matalon, ti daga; kas iti linawas a Sabbath, daytoy a probision nangipaay kadagiti Israelita iti ad-adu pay a tiempo a mangadal iti linteg ni Jehova, mangmennamenna iti dayta, ken mangisuro iti dayta kadagiti annakda. (Ex 23:10, 11; Le 25:2-7) Kamaudiananna, ti tunggal maika-50 a tawen ket naawagan iti Jubileo, naibilang met kas nasantuan. Daytoy met ket tawen ti sabbath, ngem kanayonanna in-inut nga insublina ti nasion iti nateokratikuan a kasasaad nga impasdek ti Dios idi tiempo a pannakabingbingay ti daga. Maysa dayta a nasantuan a tawen ti wayawaya, panaginana, ken pannakapabang-ar.​—Le 25:8-12.

Imbilin ni Jehova a ti ilina ‘parigatenda dagiti kararuada’ iti Aldaw ti Panangabbong, aldaw ti “nasantuan a kombension.” Kaipapanan daytoy a rebbeng nga agayunarda ken rebbeng a bigbigen ken ipudnoda ti basbasolda, kasta met a makariknada iti nadiosan a ladingit gapu kadagita. (Le 16:29-31; 23:26-32) Ngem ti aldaw a nasantuan ken Jehova saan nga aldaw ti panagsangit ken kinaliday maipaay iti ilina. Imbes ketdi, dagidiay nga aldaw ket al-aldaw ti panagrag-o ken panangideklara iti daydayaw ken Jehova gapu kadagiti nakaskasdaaw a probisionna babaen ti naayat a kinamanangngaasina.​—Ne 8:9-12.

Nasantuan nga aldaw a panaginana ni Jehova. Ipakita kadatayo ti Biblia a ti Dios naginana manipud kadagiti aramidna a panagparsua agarup 6,000 a tawen ti napalabasen, nga indeklarana a sagrado, wenno nasantuan, ti maikapito nga “aldaw.” (Ge 2:2, 3) Ipakita ni apostol Pablo a ti naindaklan nga aldaw a panaginana ni Jehova ket napaut a periodo ti tiempo, idi dinakamatna a silulukat pay laeng ti aldaw tapno babaen iti pammati ken panagtulnog mabalinan dagiti Kristiano ti sumrek iti panaginana ti Dios. Kas nasantuan nga aldaw, tiempo dayta ti bang-ar ken panagrag-o maipaay kadagiti Kristiano uray pay iti tengnga ti napakil ken sibabasol a lubong.​—Heb 4:3-10; kitaenyo ti ALDAW.

Bambanag. Adda bambanag a nailasin a maaramat iti panagdaydayaw. Ditoy met, naadda kadagita ti kinasanto gapu iti pannakasantipikarda maipaay iti panagserbi ken Jehova; saan a gapu ta addaanda a mismo iti kinasanto, a maaramat kas an-anib wenno anting-anting. Kas pagarigan, ti maysa kadagiti kangrunaan a nasantuan a banag, ti lakasa ti tulag, saan a nagbalin nga an-anib idi a ti dua a nadangkes nga annak ni Eli kinuyogda dayta iti pannakibakal kadagiti Filisteo. (1Sm 4:3-11) Ti bambanag a napagbalin a nasantuan babaen iti bilin ti Dios ramanenda ti altar ti sakripisio (Ex 29:37), ti pangpulot a lana (Ex 30:25), ti naisangsangayan nga insienso (Ex 30:35, 37), dagiti kawes ti papadi (Ex 28:2; Le 16:4), ti tinapay ti pamarang (Ex 25:30; 1Sm 21:4, 6), ken ti isuamin a muebles iti santuario. Dagitoy naud-udi a nadakamat nga alikamen ramanenda ti nabalitokan nga altar ti insienso, ti lamisaan ti tinapay ti pamarang, ken dagiti pagsaadan ti silaw, agraman dagiti aruatenda. Adu kadagitoy nga alikamen ti nailanad iti 1 Ar-ari 7:47-51. Dagitoy a banag nasantuanda met iti dakdakkel a kaipapanan ta dagitoy ket pagtuladan iti nailangitan a bambanag ken iti mangisimbolo a pamay-an nagpaayda a pakagunggonaan dagidiay agtawid iti pannakaisalakan.​—Heb 8:4, 5; 9:23-28.

Ti naisurat a Sao ti Dios ket maawagan “nasantuan a Kasuratan,” wenno “nasantuan a sursurat.” Naisurat dayta iti sidong ti panangidalan ti nasantuan nga espiritu ken addaan iti pannakabalin a mangsantipikar, wenno mamagsanto, kadagidiay agtulnog iti bilbilin dayta.​—Ro 1:2; 2Ti 3:15.

An-animal ken Apit. Dagiti inauna a kalakian a baka, karnero, ken kalding naibilangda a nasantuan ken Jehova ket saan a masubbot dagita. Maisakripisio dagita, ket ti maysa a paset napan iti nasantipikar a papadi. (Nu 18:17-19) Nasantuan ti umuna a bungbunga ken ti apagkapullo, kas kadagiti amin a sakripisio ken amin a sagut a nasantipikar agpaay iti panagserbi iti santuario. (Ex 28:38) Amin a banag a nasantuan ken Jehova ket sagrado ken saan a tagilag-anen wenno maaramat iti kadawyan, wenno natabbaaw, a pamay-an. Ti maysa a pagarigan isu ti linteg maipapan iti apagkapullo. No ti maysa a tao inlasinna ti paset a maited kas apagkapullo, kas pagarigan, iti apitna a trigo, ket kalpasanna isu wenno maysa a kameng ti sangakabbalayanna di inggagara a nangala iti sumagmamano iti dayta tapno usaren iti pagtaengan, kas iti panagluto, ti tao nakabasol iti panangsalungasing iti linteg ti Dios maipapan iti nasantuan a bambanag. Kalikaguman ti Linteg nga isu agsubad iti santuario iti pumadpada a kaadu manayonan iti 20 porsiento, malaksid pay ti panangidatonna iti nasalun-at a kalakian a karnero iti arban kas sakripisio. Iti kasta, napataud ti dakkel a panagraem maipaay iti nasantuan a bambanag a kukua ni Jehova.​—Le 5:14-16.

Nakristianuan a Kinasanto. Idi nayanak kas tao, nasantuan ti Panguluen dagiti Kristiano, ti Anak ti Dios (Lu 1:35), ket tinaginayonna dayta a pannakasantipikar, wenno kinasanto, iti intero a panagbiagna ditoy daga. (Jn 17:19; Ara 4:27; Heb 7:26) Daytoy a kinasanto ket naan-anay, perpekto, a nangpunno iti isuamin a panunotna, sasaona, ken tigtignayna. Babaen ti panangtaginayonna iti kinasantona uray pay agingga iti sakripisio nga ipapatay, ti kinasanto mabalinen a maragpat ti sabsabali pay. Gapuna, dagidiay naayaban nga agbalin a pasurotna, isuda a sumursurot iti addangna, naayabanda buyogen ti “nasantuan a panangayab.” (2Ti 1:9) Agbalinda a pinulotan ni Jehova, dagiti naespirituan a kakabsat ni Jesu-Kristo, ken maawaganda iti “sasanto.” (Ro 15:26; Efe 1:1; Fil 4:21; kasta met ti KJ.) Umawatda iti kinasanto babaen iti pammati iti subbot a sakripisio ni Kristo. (Fil 3:8, 9; 1Jn 1:7) Ngarud, ti kinasanto saanda a kukua, saan met a naisigud kadakuada maibatay iti bukodda a kaikarian, no di ket maadda kadakuada babaen ken Jesu-Kristo.​—Ro 3:23-26.

Ti adu a Nainkasuratan a pannakatukoy dagiti sibibiag a kameng ti kongregasion kas “sasanto” (kasta met ti Dy, KJ), ibatadda a saan a tattao wenno organisasion ti mamagbalin iti maysa a tao kas nasantuan, wenno ‘santo,’ saan met a kasapulan nga aguray ti kasta a tao agingga iti kalpasan ti ipapatay tapno mapagbalin a ‘santo.’ Isu ‘santo’ babaen ti bileg ti panangayab kenkuana ti Dios tapno makipagtawid ken Kristo. Isu nasantuan iti imatang ti Dios bayat ti kaaddana ditoy daga, nga addaan namnama iti nailangitan a biag iti pagturayan dagiti espiritu, a sadiay nga agnanaed ni Jehova a Dios ken ti Anakna, agraman dagiti nasantuan nga anghel.​—1Pe 1:3, 4; 2Cr 6:30; Mr 12:25; Ara 7:56.

Nasken ti nadalus a kababalin. Babaen iti tulong ti espiritu ti Dios, dagidiay addaan itoy a nasantuan a takder iti sanguanan ni Jehova ikagumaanda a ragpaten ti kinasanto ti Dios ken ni Kristo. (1Te 3:12, 13) Kalikaguman daytoy ti panangadal iti kinapudno a Sao ti Dios ken ti panangyaplikar iti dayta iti kabibiagda. (1Pe 1:22) Kalikagumanna ti panagtignay maitunos iti panangdisiplina ni Jehova. (Heb 12:9-11) Ngarud, no pudpudno a nasantuan ti maysa a tao, surotenna ti dana ti kinasanto, kinadalus, ken moral a kinalinteg. Nabagbagaan dagiti Kristiano nga iparangda ti bagbagida iti Dios kas sakripisio a nasantuan, no kasano a nasantuan dagidi makaay-ayo a sakripisio a naidatag iti kadaanan a santuario. (Ro 12:1) Ti kinasanto iti kababalin ket maysa a bilin: “Maitunos iti Daydiay Santo a nangayab kadakayo, agbalinkayo met a nasantuan a mismo iti isuamin a kababalinyo, agsipud ta adda a naisurat: ‘Masapul a nasantuankayo, agsipud ta nasantuanak.’”​—1Pe 1:15, 16.

Dagidiay agbalin a kameng ti bagi ni Kristo ket “kailian dagiti sasanto ken kamkameng ti sangakabbalayan ti Dios.” (Efe 2:19) Nayarigda iti nasantuan a templo ti sibibiag a batbato maipaay ken Jehova ken buklenda ti “maysa a naarian a kinapadi, maysa a nasantuan a nasion, maysa nga ili nga agpaay a naisangsangayan a sanikua.” (1Pe 2:5, 9) Masapul a dalusanda ti bagbagida “iti tunggal pakatulawan iti lasag ken iti espiritu, nga an-anayen [da] ti kinasanto iti panagbuteng iti Dios.” (2Co 7:1) No ti maysa a Kristiano iyug-ugalina dagiti kababalin a mangtulaw wenno mangdadael iti nainlasagan a bagina, wenno pagbalinenna dayta a namulitan wenno narugit, wenno no salungasingenna ti Biblia mainaig iti doktrina wenno moralidad, awan panagayatna wenno panagbutengna iti Dios ken umad-adayo iti kinasanto. Ti maysa saanna a mabalin ti agtalinaed a nasantuan no agtultuloy iti kinarugit.

Nasantuan a bambanag matrato buyogen ti panagraem. No ti maysa a kameng ti klase templo aramatenna ti bagina iti narugit a pamay-an, tulawan ken rebbaenna saan laeng a ti bagina no di ket uray pay ti templo ti Dios, ket “no ti asinoman dadaelenna ti templo ti Dios, isu dadaelento ti Dios; ta ti templo ti Dios ket nasantuan, a dayta a templo ket dakayo.” (1Co 3:17) Isu nasubbot babaen iti dara Daydiay Santo ti Dios. (1Pe 1:18, 19) No ti asinoman di umiso ti panangusarna iti banag a nasantuan ken Jehova, uray no ti bukodna a bagi wenno ti aniaman a sabali pay a naidedikar a banag, wenno no mangdangran wenno aglabsing maikaniwas iti sabali a tao a nasantuan iti Dios, aglak-amto iti pannusa manipud iti Dios.​—2Te 1:6-9.

Ti Dios impalgakna iti Israel ti panangmatmatna iti kasta a natabbaaw a panangaramat kadagiti nasantuan a sanikuana. Makita daytoy iti lintegna a mangiparit iti kadawyan, wenno natabbaaw, a panangaramat iti bambanag a nailasin kas nasantuan maipaay kadagidiay adda iti sidong ti Mosaiko a Linteg, kas pagarigan, ti umuna a bungbunga ken ti apagkapullo. (Jer 2:3; Apo 16:5, 6; Lu 18:7; 1Te 4:3-8; Sal 105:15; Zac 2:8) Kasta met, usigenyo ti pannusa nga inyeg ti Dios iti Babilonia gapu iti di umiso a panangaramatna kadagiti basehas ti templo ti Dios ken kadagiti umili ti nasantuan a nasionna. (Da 5:1-4, 22-31; Jer 50:9-13) Maigapu iti daytoy a panangmatmat ti Dios, maulit-ulit a makomendaran ken mapalagipan dagiti Kristiano a kasapulan nga iparangarangda ti naayat ken naasi a panangtrato kadagidiay sasanto ni Jehova, dagiti naespirituan a kakabsat ni Jesu-Kristo.​—Ro 15:25-27; Efe 1:15, 16; Col 1:3, 4; 1Ti 5:9, 10; Flm 5-7; Heb 6:10; idiligyo ti Mt 25:40, 45.

Naibilang a nasantuan iti imatang ti Dios. Sakbay nga immay ni Jesus ditoy daga ken nagbalin a manangyuna ken manangilukat iti dalan nga agturong iti nailangitan a biag, naibilang a nasantuan dagiti matalek a lallaki ken babbai. (Heb 6:19, 20; 10:19, 20; 1Pe 3:5) Kasta met ngarud a ti “maysa a dakkel a bunggoy” a saan a karaman iti 144,000 a “naselioan” mabalinda ti maaddaan iti kasasaad a kinasanto iti sanguanan ti Dios. Namatmatan dagita kas sikakawes kadagiti nadalus a pagan-anay, a nalabaan iti dara ni Kristo. (Apo 7:2-4, 9, 10, 14; kitaenyo ti DAKKEL A BUNGGOY.) Iti naikeddeng a tiempo, amin nga agbiag sadi langit ken ditoy daga nasantuandanto, ta “ti mismo a sangaparsuaan met mawayawayaanto iti pannakaadipen iti panagrupsa ken maaddaan iti nadayag a wayawaya ti annak ti Dios.”​—Ro 8:20, 21.

Kinasanto bendisionan ni Jehova. Ti kinasanto iti biang ti maysa a tao adda kakuykuyogna a gunggona manipud iti Dios no iti pannakirelasion ti indibidual iti uneg ti pamilia. Gapuna, no ti naasawaan a tao ket Kristiano, nasantuan iti Dios, daytoy nga asawa ti maysa ken ti annak a bunga ti panagtiponda, no dagitoy ket saan a dedikado nga ad-adipen ti Dios, magunggonaanda manipud kaikarian daydiay a nasantuan. Maigapu itoy irekomenda ti apostol: “No ti asinoman a kabsat a lalaki addaan iti di mamati nga asawa, ket kaskasdi isu umanamong a makipagnaed kenkuana, saanna koma a panawan; ket ti maysa a babai nga addaan iti di mamati nga asawa, ket kaskasdi isu umanamong a makipagnaed kenkuana, saanna koma a panawan ti asawana a lalaki. Ta ti di mamati a lalaki masantipikar mainaig iti asawana, ket ti di mamati nga asawa a babai masantipikar mainaig iti kabsat; ta no saan a kasta, pudno nga agbalinto a di nadalus ti annakyo, ngem ita nasantuanda.” (1Co 7:12-14) Ngarud, ti nadalus ken mamati nga asawa saan a narugit gapu iti pannakirelasion iti di mamati nga asawa, ket ti pamilia kas maysa a yunit saan a matmatan ti Dios kas narugit. Kanayonanna pay, gapu iti pannakitimpuyog ti manamati iti pamiliana, ti asinoman a di manamati nga adda iti dayta maipaayan kadagiti kasayaatan a gundaway nga agbalin a manamati, ket baliwanda ti personalidadda, ken iparangda ti bagbagida “a maysa a sakripisio a sibibiag, nasantuan, makaay-ayo iti Dios.” (Ro 12:1; Col 3:9, 10) Mabendisionan ti pamilia gapu iti nadalus ken nasantuan a kasasaad a mabalin nga itandudo ti manamati nga agserserbi iti Dios.​—Kitaenyo ti PANANGSANTIPIKAR, PANNAKASANTIPIKAR (Iti Panagasawa).