Adda Rasontayo nga Agdir-i iti Rag-o
“Magun-oddanto ti ragsak ken rag-o, ket ti ladingit ken sasainnek agtalawdanto.”—ISAIAS 35:10.
1. Asino ita ti addaan naisangsangayan a rason nga agrag-o?
NALABIT napaliiwyo a sumagmamano a tattao ita ti addaan pudpudno a ragsak. Nupay kasta, kas pudno a Kristiano, adda rag-o dagiti Saksi ni Jehova. Ken ti namnama a magun-od ti kasta a rag-o ti naipasango iti kanayonan a riwriw a saan pay a nabautisaran, agtutubo ken natataengan, a makitimpuyog kadagiti Saksi. Ti panangbasbasayo ita kadagitoy a sasao iti daytoy a magasin ti mangipakpakita nga addan kadakayo daytoy a rag-o wenno magun-odyon daytoy.
2. Kasano a naiduma ti rag-o ti maysa a Kristiano iti isuamin a kasasaad ti adu a tattao?
2 Marikna ti adu a tao nga adda kurang iti biagda. Dakayo met ngay? Pudno, mabalin nga awanankayo kadagiti amin a material a banag a mausaryo, awan duadua a saan nga amin nga adda kadagiti tao a nabaknang ken mannakabalin itatta. Ken nalabit a kayatyo a nasalsalun-at ken napigpigsakayo. Nupay kasta, maikuna a no iti kinaragsak, nabakbaknang ken nasalsalun-atkay ngem iti kaaduan ti binilbilion nga adda ditoy daga. Kasano a kasta?
3. Ania a nabagas a sasao ti rumbeng nga ipaayantay iti atension, ken apay?
3 Lagipenyo ti sasao ni Jesus: “Dagitoy a bambanag sinaok kadakayo, tapno ti rag-ok adda koma kadakayo ken ti rag-oyo maan-anay koma.” (Juan 15:11) “Ti rag-oyo maan-anay koma.” Nagsayaaten a panangiladawan! Mangipalgak ti maysa napasnek a panagadal iti Nakristianuan a pamay-an ti panagbiag ti adu a rason no apay a naan-anay ti rag-otayo. Ngem ita, kitaenyo ti nabagas a sasao iti Isaias 35:10. Nabagas dagitoy gapu ta dakkel ti kaipapananda kadatayo itatta. Mabasatayo: “Dagiti sinubbot ni Jehova agsublidanto ken umayda idiay Sion a mabuyogan iti kankanta; ket awan inggana a rag-o ti agtaengto iti rabaw dagiti uloda. Magun-oddanto ti ragsak ken rag-o, ket ti ladingit ken sasainnek agtalawdanto.”
4. Ania a kita ti rag-o ti dakdakamaten ti Isaias 35:10, ken apay nga ipaayantay iti atension daytoy?
4 “Awan inggana a rag-o.” Maysa nga umiso a pannakaipatarus ti insurat ni Isaias iti Hebreo ti sasao nga “awan inggana.” Ngem, kas pinatalgedan ti dadduma a kasuratan, “agnanayon” ti kaipapanan daytoy a bersikulo. (Salmo 45:6; 90:2; Isa 40:28) Gapuna awantot’ patinggana ti panagragsak, kadagiti kasasaad a mangipalubos—wen, mangpatalged—iti agnanayon a ragsak. Saan kadi a makaay-ayo a denggen dayta? Ngem kadakayo, nalabit maysa a kasasaad nga adda iti panunot laeng dayta a bersikulo, nga ipagarupyo: ‘Saanak met a talaga a mairaman iti dayta agsipud ta awan pakainaiganna kadagiti parikut ken pakaburiborak iti inaldaw.’ Ngem saan a kasta ti patalgedan dagiti kinapudno. Adda kaipapanan ti naimpadtuan a kari iti Isaias 35:10 para kadakayo ita. Tapno maammuan no kasano, sukimatentayo daytoy nagpintas a kapitulo, ti Isaias 35, nga usigentayo ti tunggal paset iti konteksto. Awan duadua a magustuanyonto ti masarakantayo.
Dagiti Tattao a Masapul nga Agrag-o
5. Iti ania a naimpadtuan a parang ti masarakan iti padto ti Isaias kapitulo 35?
5 Kas tulong, kitaentayo ti ladawan, ti historikal a parang, iti daytoy makaay-ayo a padto. Insurat daytoy ni Hebreo a mammadto Isaias idi agarup 732 K.K.P. Dinekada pay idi sakbay a dadaelen dagiti buyot ti Babilonia ti Jerusalem. Kas ipakpakita ti Isaias 34:1, 2, impadto ti Dios nga iwaragawagna ti ibabalesna kadagiti nasion, kas ti Edom, a dinakamat ti Isaias 34:6. Silalawag nga inusarna dagiti taga-Babilonia tapno maaramid dayta. Kasta met, pinaglangalang ti Dios ti Juda babaen kadagiti taga-Babilonia gapu ta di nagmatalek dagiti Judio. Ti resulta? Nakautibo ti ili ti Dios, ket naglangalang ti dagada iti 70 a tawen.—2 Cronicas 36:15-21.
6. Aniat’ pakaidumaan ti naipadto para kadagiti Edomita ken ti naipadto para kadagiti Judio?
6 Nupay kasta, dakkel ti naggidiatan dagiti Edomita ken dagiti Judio. Awan patinggana ti nadibinuan a panagibales kadagiti Edomita; idi kamaudiananna nagpukawda kas maysa nga ili. Wen, masarungkaranyo pay laeng dagiti ungaong a rebbek iti lugar a dati a pagnanaedan dagiti Edomita, kas ti nalatak iti lubong a rebbek ti Petra. Ngem ita, awanen ti nasion wenno ili a maikuna kas ‘dagiti Edomita.’ Iti sabali a bangir, agnanayon kadi ti pananglangalang ti Babilonia iti Juda, a nabaybay-an ti daga a di naragsak?
7. Kasano a mabalin nga impangag dagiti Judio a nakautibo idiay Babilonia ti Isaias kapitulo 35?
7 Ditoy nga addaan makapagagar a kaipapanan ti nakaskasdaaw a padto iti Isaias kapitulo 35. Mabalin a maawagan dayta a padto ti pannakaisubli, gapu ta damo a natungpal dayta idi nagsubli dagiti Judio iti dagada idi 537 K.K.P. Nawayawayaan dagiti Israelita a nakautibo idiay Babilonia nga agsubli iti dagada. (Esdras 1:1-11) Ngem, sakbay a napasamak dayta, dagiti Judio a nakautibo idiay Babilonia a nangusig iti daytoy nadibinuan a padto ti nalabit a nagpanunot no ania a kasasaad ti madanonda iti ilida, a Juda. Ket anianto ti kasasaadda a mismo? Dagiti sungbat addaan iti direkta a pannakainaig no apay a nainkalintegan a sirarag-o nga agdir-itayo. Kitaentayo.
8. Ania dagiti kasasaad a madanon dagiti Judio iti panagsublida manipud idiay Babilonia? (Idiligyo ti Ezequiel 19:3-6; Oseas 13:8.)
8 Awan duadua a kasla saan a nasayaat ti kasasaad kadagiti Judio uray idi nangngegda a makapagsublidan iti dagada. Pitopulo a tawen a naglangalang ti dagada, a kaatiddog ti biag ti tao. Aniat’ napasamak iti daga? Nalabit a nagbalinen a let-ang ti aniaman a mamulaan a talon, pagubasan, wenno minuyongan. Timmikag wenno nagbalinen a disierto dagiti adda pasayákna a minuyongan wenno kataltalonan. (Isaias 24:1, 4; 33:9; Ezequiel 6:14) Iladawanyo met dagiti narungsot nga animal nga agdakdakiwas sadiay. Mairaman ditoy dagiti animal a mangmangan ti karne, kas kadagiti leon ken leopardo. (1 Ar-ari 13:24-28; 2 Ar-ari 17:25, 26; Kanta ni Solomon 4:8) Wenno dagiti man oso a makabael a pumatay iti lalaki, babai, wenno ubing. (1 Samuel 17:34-37; 2 Ar-ari 2:24; Proverbio 17:12) Ken uray dagiti karasaen ken dadduma pay a makapapatay nga uleg, wenno manggagama. (Genesis 49:17; Deuteronomio 32:33; Job 20:16; Salmo 58:4; 140:3; Lucas 10:19) No naikaduakayo kadagiti Judio iti panagsubli manipud Babilonia idi 537 K.K.P., nalabit nga agkedkedkayo a magna iti aglawlaw ti kasta a lugar. Saan a paraiso dayta idi sumangpetda.
9. Aniat’ makagapu a dagiti nagsubli adda pangibatayanda a mangnamnama ken agtalek?
9 Nupay kasta, ni Jehova a mismo ti nangidaulo kadagiti managdaydayaw kenkuana nga agsubli iti ilida, ken kabaelanna a balbaliwan ti langalang a kasasaad. Saanyo kadi a patien dayta iti Namarsua? (Job 42:2; Jeremias 32:17, 21, 27, 37, 41) Gapuna ania ti aramidenna—ania ti inaramidna—para kadagiti agsubsubli a Judio ken iti dagada? Ania ti epekto daytoy iti ili ti Dios iti moderno a panawen ken iti kasasaadyo—iti agdama ken iti masanguanan? Kitaentay pay nga umuna no ania ti napasamak idi.
Naragsak Gapu iti Nabaliwan a Kasasaad
10. Ania a panagbalbaliw ti naipadto iti Isaias 35:1, 2?
10 Aniat’ napasamak idi pinalubosan ni Ciro dagiti Judio nga agsubli iti dayta di makaay-ayo a daga? Basaenyo ti nakaay-ayat a padto iti Isaias 35:1, 2: “Ti let-ang ken ti namaga a daga naragsakdanto, ket ti tay-ak a langalang agragrag-onto, ken agsabongto a kas iti rosa. Isu agsabongto iti nawadwad, ken agrag-onto a buyogan pay ti ragsak ken kankanta. Ti dayag ti Libano maitedto kenkuana, ti kinadeggang ti Carmelo ken Saron. Makitadanto ti dayag ni Jehova, ti kinadaeg ti Diostayo.”
11. Ania a pannakaammo maipapan iti daga ti inaramat ni Isaias?
11 Idi panawen ti Biblia, agdindinamag ti Lebanon, Carmelo, ken Saron gapu iti napintas a pannakaabungotda iti nalangto a mulmula. (1 Cronicas 5:16; 27:29; 2 Cronicas 26:10; Kanta ni Solomon 2:1; 4:15; Oseas 14:5-7) Inaramat ni Isaias dagidiay a pagarigan tapno iladawan ti kaasping ti napabaro a daga, iti tulong ti Dios. Ngem iti daga laeng kadi ti addaan epekto iti daytoy? Sigurado a saan!
12. Apay a maikunatayo a naipamaysa kadagiti tao ti padto iti Isaias kapitulo 35?
12 Dakamaten ti Isaias 35:2 a ti daga “agrag-onto a buyogan pay ti ragsak ken kankanta.” Ammotayo a ti daga ken mulmula saan a literal nga ‘agrag-o a buyogan pay ti ragsak.’ Nupay kasta, ti panagbalinda a nadam-eg ken nabunga ti pakariknaan dagiti tattao iti kasta. (Levitico 23:37-40; Deuteronomio 16:15; Salmo 126:5, 6; Isaias 16:10; Jeremias 25:30; 48:33) Dagiti literal a panagbalbaliw iti daga a mismo katupagna ti panagbalbaliw dagiti tattao, agsipud ta dagiti tattao ti nakaipamaysaan daytoy a padto. Gapuna, nainkalintegan nga awatentayo a nangnangruna a naiturong ti sasao ni Isaias iti panagbalbaliw dagiti nagsubli a Judio, nangnangruna iti kinaragsakda.
13, 14. Ania a panagbalbaliw kadagiti tao ti naipadto iti Isaias 35:3, 4?
13 Mayanatup a sukimatentay pay daytoy makaawis a padto tapno makita no kasano a natungpal kalpasan ti pannakawayawaya ken panagsubli dagiti Judio manipud Babilonia. Iti Isa 35 bersikulo 3 ken 4, dakamaten ni Isaias ti maipapan iti dadduma pay a panagbalbaliw kadagidiay nagsubli: “Patibkerenyo dagiti napaksuyan nga im-ima, ket pakirdenyo dagiti nakapuy a tumtumeng. Kunaenyo kadagiti managbutbuteng a puso: ‘Bumilegkayo, dikayo agbuteng. Adtoy! Ti Diosyo umayto iti panangibales, iti panangsupapak ti Dios. Isu umayto ken isalakannakayo.’”
14 Saan aya a makaparegta a panunoten a ti Diostayo, a makabael a mangbalbaliw iti langalang a kasasaad ti daga, ti pudpudno nga interesado kadagiti agdaydayaw kenkuana? Dina kayat nga agkapuy, maupay, wenno maringgoran maipapan iti masanguanan dagiti nakautibo a Judio. (Hebreo 12:12) Panunotenyo ti kasasaad dagidiay a nakautibo a Judio. Malaksid iti namnama a magun-odda kadagiti padto ti Dios maipapan iti masanguananda, nagrigat para kadakuada ti agbalin a positibo. Arignat’ addada iti nasipnget a bartolina, a saanda a makagunay ken agbalin nga aktibo iti panagserbi ken Jehova. Kas kettay para kadakuada awan lawag iti masanguanan.—Idiligyo ti Deuteronomio 28:29; Isaias 59:10.
15, 16. (a) Aniat’ maikunatayo nga inaramid ni Jehova kadagiti nagsubli? (b) Apay a dagiti nagsubli saanda a ninamnama ti namilagruan a pisikal a panangagas, ngem ania ti inaramid ti Dios sigun iti Isaias 35:5, 6?
15 Ngem kasta laengen ti panagbalbaliw daytoy idi tinignay ni Jehova ni Ciro a mangwayawaya kadakuada tapno makasubli iti ilida! Awan pammaneknek iti Biblia a simimilagro a linuktan ti Dios sadiay dagiti aniaman a bulsek a mata dagiti nagsubli a Judio, naluktan ti lapayag dagiti tuleng, wenno pinaimbagna ti pilay wenno asinoman a napukolan iti ima wenno sakana. Nupay kasta, talaga nga adda inaramidna a napatpateg pay. Insublina ida iti lawag ken wayawaya ti ipatpategda a daga.
16 Awan ti mangipasimudaag a nangnamnama dagiti nagsubli a mangaramid ni Jehova ti kasta a namilagruan a pisikal a panangagas. Awan duadua nga ammoda a saan a kasta ti inaramid ti Dios iti kaso da Isaac, Samson, wenno Eli. (Genesis 27:1; Oc-ocom 16:21, 26-30; 1 Samuel 3:2-8; 4:15) Ngem no ninamnamada a balbaliwan ti Dios ti kasasaadda iti piguratibo a pamay-an, saanda a napaay. Awan duadua nga iti piguratibo nga anag, pudno a natungpal ti Isa 35 bersikulo 5 ken 6. Siuumiso nga impadto ni Isaias: “Iti kasta maluktanton dagiti mata ti bulsek, ken dagiti lapayag ti tuleng maluktandanto. Iti kasta aglagtonto ti pilay a kas maysa nga ugsa, ken ti dila ti umel agkantanto.”
Panamagbalin iti Daga kas Paraiso
17. Ania dagiti pisikal a panagbalbaliw ti nalawag nga inaramid ni Jehova?
17 Talaga a nainkalintegan nga agdir-i buyogan ti ragsak dagidiay nagsubli gapu kadagiti kasasaad a kas ti inladawan ni Isaias: “Ta iti let-ang pumsuakto dagiti dandanum, ken barbaresbes iti tay-ak a langalang. Ket ti sumilsilap a darat agbalinto a libtong, ken ti mawaw a daga agbalinto nga ub-ubbog ti danum. Iti pagyanan dagiti chacal, isu a pagiddaanda, ruotto agraman runruno ken mulmula a papiro.” (Isaias 35:6b, 7) Nupay ditay makita dayta iti intero a rehion ita, ipaspasimudaag dagiti pammaneknek a “paraiso dagiti pastor” ti lugar a dati a Juda.a
18. Kasano ti nalabit a panangipangag dagiti nagsubli a Judio kadagiti bendision ti Dios?
18 No maipapan kadagiti pakaigapuan ti rag-o, panunotenyo ti narikna dagiti natda a Judio idi nakasublida iti Naikari a Daga! Naaddaandat’ gundaway a mangtagikua iti langalang a daga, a pagnanaedan dagiti chakal ken dadduma pay a kasta nga animal, ken balbaliwan dayta. Saankay kadi a maragsakan iti kasta a trabaho a panangisubli, nangnangruna no ammoyo a bembendisionan ti Dios dagiti panagreggetyo?
19. Iti ania nga anag a relatibo ti panagsubli manipud iti pannakakautibo iti Babilonia?
19 Ngem saan a basta asinoman wenno amin a nakautibo a Judio idiay Babilonia ti makasubli wenno nagsubli tapno makiraman iti dayta naragsak a panagbalbaliw. Nangipasdek ti Dios kadagiti pagalagadan. Awan asinoman a makiramraman kadagiti Nababiloniaan, pinapagano a narelihiosuan nga aramid ti addaan karbengan nga agsubli. (Daniel 5:1, 4, 22, 23; Isaias 52:11) Wenno makasubli ti asinoman a simamaag nga agtalinaed iti di nainsiriban a dana. Saan a kualipikado ti amin a kakasta a tao. Iti kasumbangirna, dagidiay nakaragpat kadagiti pagalagadan ti Dios, a minatmatanna kas nasantuan iti relatibo nga anag, ti makasubli idiay Juda. Makapagdaliasatda nga arignat’ addada iti Dalan ti Kinasanto. Pinaglawag dayta ni Isaias iti Isa 35 bersikulo 8: “Addanto idiay ti maysa a kalsada, ken maysa a dalan; ket managanto iti Dalan ti Kinasanto. Ti saan a nadalus saanto a magna kenkuana. No di ket isu maipaayto iti daydiay magmagna iti dalan, ket awanto ti maag nga agsursor idiay.”
20. Ania ti saan a masapul a pagbutngan dagiti Judio iti panagsublida, a nagbunga iti ania?
20 Saan a masapul nga agbuteng dagiti nagsubli a Judio iti aniaman a panangraut dagiti tao nga arig animal wenno bunggoy dagiti managdakiwas. Apay? Agsipud ta saan nga ipalubos ni Jehova dagiti kasta [a tattao] a mapan iti Dalan a kadua ti nasubbot nga ilina. Gapuna makapagdaliasatda nga addaan rag-o buyogen ti nararagsak a namnama. Paliiwenyo no kasano nga inladawan dayta ni Isaias iti panagngudo daytoy a padto: “Awan ti leon nga agyanto idiay, awan met ti narungsot nga animal a sumang-at idiay. Saandanto a masarakan idiay; ket ti nasubbot magnanto idiay. Ket dagiti sinubbot ni Jehova agsublidanto ken umayda idiay Sion a mabuyogan iti kankanta; ket agnanayon a rag-o ti agtaengto iti rabaw ti uloda. Magun-oddanto ti ragsak ken rag-o, ket ti ladingit ken sasainnek agtalawdanto.”—Isaias 35:9, 10.
21. Kasanotay a rumbeng a matmatan ita ti kaitungpalan ti Isaias kapitulo 35 a napasamaken?
21 Nagsayaat ti naimpadtuan a ladawan a makitatay ditoy! Ngem saantay a rumbeng a matmatan daytoy kas maysa laeng a napalabas a pakasaritaan, a kas kettay nagpintas nga estoria daytoy nga awan pakainaiganna iti kasasaadtayo wenno iti masakbayantayo. Kinapudnona, daytoy a padto nakaskasdaaw a matungtungpal ita iti ili ti Dios, gapuna talaga a mairaman ti tunggal maysa kadatayo. Ipaayannatayo iti umiso a rason tapno agdir-i iti rag-o. Masalaysay iti sumaganad nga artikulo dagitoy a paset a mangiraman iti biagyo ita ken iti masanguanan.
[Footnote]
a Iti panagadalna iti rehion, naikuna ni agronomo Walter C. Lowdermilk (mangibagi ti U.N. Food and Agriculture Organization): “Dati a paraiso dagiti pastor daytoy a daga.” Impakaammona pay a saan unay a nagbaliw ti klima sadiay “sipud idi panawen dagiti Romano,” ken “aramid ti tao, saan a ti nakaparsuaan, ti ‘langalang’ a nangsukát iti dati a narang-ay a daga.”
Malagipyo Kadi?
◻ Kaano ti damo a pannakatungpal ti Isaias kapitulo 35?
◻ Ania nga epekto ti ibunga ti umuna a kaitungpalan ti padto?
◻ Kasano a tinungpal ni Jehova ti Isaias 35:5, 6?
◻ Ania a panagbalbaliw iti daga ken iti kasasaadda ti napasaran dagiti nagsubli a Judio?
[Ladawan iti panid 9]
Dagiti rebbek ti Petra, iti lugar a dati a nagnaedan dagiti Edomita
[Credit Line]
Garo Nalbandian
[Dagiti ladawan iti panid 10]
Bayat ti pannakakautibo dagiti Judio, nalawa a paset ti Juda ti nagbalin a langalang, a nagdakiwasan dagiti narungsot nga animal a kas dagiti oso ken leon
[Dagiti Credit Line]
Garo Nalbandian
Oso ken Leon: Safari-Zoo of Ramat-Gan, Tel Aviv