TUROD
Ti Hebreo a termino a giv·ʽahʹ ken ti Griego a termino a bou·nosʹ tumukoyda iti nainkasigudan a nangato a disso iti rabaw ti daga, nababbaba ngem iti bantay. Nangnangruna a napatak dagiti natimbukel a turod idiay Judea, nupay masarakan met ida iti dadduma a paset ti Palestina.
Pasaray nagpaay dagiti turod kas luglugar a pagitabonan ken luglugar a paglemmengan. (Jos 24:33; 1Sm 23:19; 26:1) Masansan a naibangon kadagita dagiti pagtaengan ken il-ili, kas iti balay ni Abinadab a nakaidulinan ti Lakasa iti agarup 70 a tawen.—1Sm 7:1, 2.
Iti panangitampokna iti kinanaindaklan ti Mannakabalin-amin, ipakita ni mammadto Isaias a ni Jehova kabaelanna, iti anagna, a ‘bagtingen ti turturod kadagiti timbangan.’ (Isa 40:12) Nadeskribir dagiti bantay ken turturod kas “agnanayon” ken “di nakedngan ti kapautna,” ngem ti ad-adda pay a manayon ngem iti daytoy naipatuldo nga isu ti naayat a kinamanangngaasi ti Dios ken ti tulag iti kappia.—Isa 54:10; Ge 49:26; De 33:15.
Sakbay nga isayangkatda ti maysa a panagdaliasat, dagiti agtuturay a taga Daya masansan a mangibaonda iti lallaki a mangisagana iti dalan iti sanguananda babaen ti panangikkatda iti batbato, pananggabur kadagiti likkaong, panangpalanas kadagiti lasonglasong a disso, ken, no dadduma, panangpatad pay ketdi kadagiti turod. Iti piguratibo a kaipapanan, napatad dagiti turod iti panamagbalin a posible ti awan lappedna a panagsubli dagiti Judio idiay Jerusalem idi 537 K.K.P. manipud Babilonia. Naimpadtuan met daytoy maipapan iti panagisagana a trabaho nga inaramid ni Juan a Manangbautisar sakbay ti panagparang ti Mesias.—Isa 40:4; Lu 3:1-6.
Masansan a kadagiti turod a dagiti Israelita, kas panangtuladda kadagiti Canaanita, inaramidda ti idolatroso a panagdaydayaw. (De 12:2; 1Ar 14:23; 2Ar 17:9, 10; Isa 65:7; Jer 2:20; 17:1-3; Eze 6:13; 20:28; Os 4:13) Daytoy ti mangilawlawag iti naimpadtuan a sungbat iti kiddaw a ti Israel agsubli ken Jehova: “Adtoykami! Immaykami kenka, ta sika, O Jehova, ti Diosmi. Pudno unay a dagiti turod kasta met ti bellaak iti bambantay ket kinaulbod.”—Jer 3:22, 23.
Mayanatup unay, ngarud, nga agpadpada a da Isaias ken Mikias impadtoda a “ti bantay ti balay ni Jehova” sititibker a maipasdek a nangatngato ngem iti tapaw ti bambantay ken maipangato iti ngatuen dagiti turod. (Isa 2:2; Mik 4:1) Maigidiat unay iti daytoy, dagidiay saan a mangar-aramid iti pagayatan ni Jehova inton tiempo ti aramidna a panangipakat iti panangukom, “kunaendanto kadagiti bantay, ‘Gaburandakami!’ ken kadagiti turod, ‘Agtinnagkayo kadakami!’”—Os 10:8; Lu 23:30; idiligyo ti Isa 2:19; Apo 6:16, 17.