Ti Propetiko a Higante​—Anianto ti Kaipapanan ti Pannakatuangna?

ANIA ti nakita ni Nabucodonosor, ti mannakabalin nga agturay ti Babilonia, iti pannaturogna nasurok a 2,500 a tawtawen ti napalabasen? No malagipna koma kalpasan ti panagriingna, ammonanto aya nga iti maymaysa a ladawan nakitana ti pannakagupgop ti masanguanan ti lubong?

Idi isut’ nagriing, inawagan ni Ari Nabucodonosor iti Imperio ti Babilonia dagiti astrologo ken mamasiribna. Kayatna nga ipalagipda kenkuana ti tagtagainepna ken ilawlawagda dayta.

Ngem asino ti makailawlawag ti maysa a banag a dina ammo? Mariribukan dagiti mamasirib. Nupay kasta, tinulongan ni Jehova ti maysa a nakayawan a Judio a ni Daniel a manglagip ken mangipatarus ti tagtagainep ken iti kasta ibaga iti ari dagiti masanguanan a pasamak. Surotentayo ti panangilawlawag ni Daniel iti daytoy a tagtagainep, yantangay daytat’ mangapektar iti mismo a tiempotayo.

Maysa a Misterioso a Ladawan

Nangrugi ni Daniel babaen ti panangisalaysayna ti dakkel a ladawan a ti ulona pulos a balitok, ti barukong ken dagiti takkiagna ti pirak, ti tian ken dagiti luppona suer, dagiti gurong ken butoyna landok, ket dagiti sakana dadduma a paset ti landok ken dadduma damili. Maysa a bato ti nangkabil ti saka ti ladawan ket dayta ti nangdadael a naan-anay iti dayta. Sumaganad, ti bato ti dimmakkel unay agingga a dayta ti nagbalin a maysa a dakkel a bantay a pinunnona ti amin a daga. (Daniel 2:31-35) Daytoy ti tagtagainep a nalipatan ti ari! Ania ti kaipapanan amin dayta?

Imbaga ni Daniel iti ari a dagiti paspaset ti ladawan irepresentarna dagiti pannakabalin ti lubong nga agsasaruno. Adu kadagiti eskolar ti relihion umanamongda iti punto a naaramid iti maysa nga enciclopedia ti Biblia a nagkuna: “Ti kangrunaan a kinapudno ti (Daniel kapitulo 2) a ta dumtengto ti aldaw a ti pagarian ti Dios sukatanna amin a natauan nga imperio.” Kaanonto ti iyaay dayta nga aldaw? Nangted ti padto ni Daniel ti napateg nga impormasion nga addaan ti kaipapanan iti dayta a saludsod.

Ti Ulo ken ti Bagi

“Sika, O ari, sika ti ari dagiti ar-ari, a nangtedan ti Dios ti langit iti pagarian, pannakabalin, ken bileg ken kinadayag, . . . sika ti ulo a balitok.” Gapuna, ti ulo inrepresentarna ni Ari Nabucodonosor ken ti dinastia dagiti ar-ari a nangrugi kenkuana.​—Daniel 2:37, 38.

“Ket iti kalpasam tumakderto ti sabali a pagarian a nababbaba ngem sika; ket ti sabali, a maikatlo, ti pagariam a suer, isu a mangiturayto iti amin toy daga.” (Daniel 2:39) Simmaruno iti Babilonia, ti Imperio ti Medo-Persia ti simmukat kas ti dominante a pannakabalin ti lubong iti rekord ti Biblia. Daytat’ sinaruno ti Imperio ti Grecia, nga, iti sidong ni Alejandro a Dakkel, indanonna ti panagturayna iti teritoria a dakdakkel ngem iti aniaman a napalabas nga imperio ti lubong.

“Ti Maikapat a Pagarian”​—Tulbek iti Misterio

Dagiti immuna a tallo a pagarian nagparangda ken nagpukawda manipud iti buya kas dadakkel a pannakabalin ti lubong kas impadto ni Daniel babaen ti nasantuan a pannakaipaltiing. Ngem para kadatayo, napatpateg a bigbigen “ti maikapat a pagarian.” Apay? Agsipud ta bayat ti panawen daytoy a pagarian dayta a ladawan ti tagtagainep ti masapul a matuang, ket kasapulan a maammuantayo no ania ti ramanen ti pannakaburakna. Denggenyo ni Daniel bayat a mangted ti ad-adu nga impormasion.

“Ket ti pagarian a maikapat, napigsanto a kasla landok. Ta kas iti landok burakenna ken parmekenna ti isuamin, ket kas ti landok rumekenna amin dagitoy, burakennanto ken rumekennanto ida.” (Daniel 2:40) Daytoy maikapat a pagarian irepresentarna laeng kadi ti Imperio ti Roma, nga isut’ simmaruno iti Grecia kas iti dominante a pannakabalin ti lubong? Saan, gapu kadagiti nadumaduma a rason.

Ti libro ni Daniel a mismo itdenna kadatayo ti panawen a maipaay iti daytoy a ladawan, ta adda a naikuna: “[Ti Dios] ti mangipalgak kadagiti palimed ket impakaammona ken Ari Nabucodonosor ti maaramidto kadagiti maud-udi nga aldaw.” (Daniel 2:28) Ipamatmat dagitoy a sasao a ti maudi a kaitungpalan ti sirmata ket addanto pay iti adayo a masanguanan, kalpasan ti tiempo dagiti imperio ti Grecia ken Roma.

Ni apostol Juan, a maysa pay a mannurat ti Biblia, nadakamatna met dagiti “ar-ari,” wenno pannakabalin ti lubong. Maipapan kadakuada insuratna: “Ket isuda dagiti pito nga ar-ari: dagiti lima kadakuada natnagdan, ti maysa kadakuada adda, ket daydi maysa saan pay nga immay.” Sakbay ti ibaballaet ti Pagarian ti Dios, addanto pay maysa a pannakabalin ti lubong nga umay (a sumaruno iti Imperio ti Roma, nga isu ti ‘adda idi’ kaaldawan ni Juan). Dayta a pannakabalin ti lubong ti mairamanto met iti “maikapat a pagarian” iti padto ni Daniel. (Apocalipsis 17:10-14; Daniel 2:40) Manipud iti historia, aniat’ naammuantayo maipapan iti daytoy?

Naipasdek babaen panangparmek a militar, ti Romano a Pannakabalin ti Lubong ti di nagpatingga babaen iti pannakaikkat ti maudi kadagiti emperadorna idiay Roma babaen ti pangulo nga Aleman a ni Odoacer, idi 476 K.P. Iti adu a siglo, nagtultuloy a winatwat ti Roma ti napolitikaan, ken nangnangruna ti narelihiusuan, a panangdominarna iti intero nga Europa gapu kadagiti feudal a sistema a namagbalin a tunggal maysa agpasakop nga umuna iti apona, kalpasanna iti ari, ken kamaudiananna iti papa. Kinapudnona, ti papa ti mangukom kadagiti napapateg a bambanag kas iti kaudian a pangukoman ket mabalinna nga iturong dagiti ar-ari a maitunos iti pagayatanna babaen iti ekskomunikasion wenno pannakaikkat ken babaen ti panangiparit.a Kas kinuna ti The Columbia History of the World: “Ti iglesia isu ti kadadakkelan a gobierno ti Europa.”

Idi 1534 ni Ari Henry VIII iti Inglatera ti namagbalin iti bagina kas pangulo ti Iglesia ti Inglatera, a simmina iti Roma. Gapuna isu ti nangburak iti daytoy a panangabrasa. Ngem isu rinugianna met a pandayen ti kangrunaan nga alikamen a militar ti Britaniko a pannakabalin, kas kinuna ni Eric Delderfield iti librona a Kings and Queens of England: “Intultuloy ni Henry ti aramid ni amana babaen ti panangpartuatna ti maysa nga epektibo a Navy. . . . Iti ipapatayna, nakainayon ni Henry ti agarup walopulo a barko iti bileg Naval ket gapu itoy kinaritna ti kinatan-ok ti maritima ti España.”

Kadagiti naglabas a siglo ti Britaniko a pannakabalin ti nagbalin met a maysa a nalawa nga imperio a gapu itoy ni Daniel Webster, maysa a nalatak a politiko nga Americano idi maika-19 a siglo, inladawanna dayta kas “maysa a pannakabalin nga, agpaay iti panggep a panangparmek ken mamarintumeng iti ballasiw taaw, ti Roma iti kangitingitan ti kinadayagna ti saan a naiyarig iti dayta,​—maysa a pannakabalin a naiwaras iti rabaw ti intero a globo kadagiti sansanikuana ken estasion militarna.” Di nagbayag ti Imperio Britaniko ti sisisinged a naikawing kadagiti napolitikaan ken namilitaran nga ar-aramid dagiti dati a koloniana iti Norte America. Gapuna ti maikapito nga ari iti Apocalipsis 17:10 nagparangen, ti Anglo-Americano a Nagkadua a Pannakabalin ti Lubong.

Sigun iti naikuna maipapan iti tagtagainep a ladawan, “dagiti kapuonan ti tao,” wenno ti gagangay a tattao, ti addaanto ti dakdakkel nga akem iti gobierno inton tiempo daytoy maudi nga “ari.” (Daniel 2:42, 43) Ti moderno a historia pinatalgedanna a pudno a napasamak daytoy, a dagiti demokrasia wenno ‘gobierno dagiti tattao’ ti nangsukat kadagiti adu nga ar-ari, dagiti reina, wenno dagiti dadduma pay nga autokratiko a pannakabalin. Kadagiti adda a gobierno itatta, nga inrepresentar dagiti sangapulo a ramramay iti saka ti ladawan, dadduma ti kasla landok, kayatna a sawen, autoritariano wenno nauyongda. Ngem dagiti dadduma, kas sosialistiko wenno demokratiko a turturay ti ad-adda a nalap-itda, kas ti dinamili.

Ti Pannakatnag

Kas naipakita iti padto ni Daniel, inton dagiti gobierno nga inrepresentar ti saka ket agturaydanton​—ket dayta kaipapananna iti tiempotayo​—umadaninton ti panungpalan ti naindaklan a ladawan. Daytanto ti matuang, saan a gapu iti kinakapuy ti saka a naaramid manipud landok a naigamer iti dinamili, no di ket gapu ta daytanto ti kabilen ken rumeken ti maysa a simboliko a bato. Ania ti irepresentar dayta a “bato”? Isu ti Mesianiko a Pagarian a “burakennanto ken ibusennanto amin dagitoy a pagpagarian” ket agbalinto a ‘maysa a dakkel a bantay a punnuenna ti amin a daga.’​—Daniel 2:34, 35, 44.b

“Ket ti tagtagainep apag-isu, ket nalinteg ti kaitarusanna,” kuna ni Daniel. (Daniel 2:45) Dagiti immuna a kaitungpalan dagiti dua a padto​—a ti maysa ket maipapan iti pannakadadael ti Babilonia ken daydiay maysa maipapan iti panagsasaganad dagiti pannakabalin ti lubong​—ipasigurona kadatayo a ti adda pay a nabatbati ket matungpaldanto iti mismo a tiempoda. Ramanento daytoy ti pannakadadael ti ladawan iti naimpadtuan a tagtagainep babaen ti pannakibiang ti Pagarian ti Dios.

Dadduma pay a libro ti Biblia ti naglaon kadagiti napapateg a padto maipapan ti pangpanggep ti Dios. Ti Pagwanawanan, iti agsasaruno a ruarna, ti mangsalaysay iti adu kadagitoy ken ilawlawagna ti kaipapananna iti tiempotayo. Gapuna no saankay pay regular a managbasa daytoy a pagiwarnak, apay a dikay agbalin a maysa regular a managbasa? Adu ti maammuanyo maipapan ken Jehova a Dios, ti “Mangipalgak kadagiti palimed,” ken kadagiti di mabilbilang a bendision nga iyegton ti Pagarianna iti daytoy a daga.​—Daniel 2:28.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 7]