Ti Padto ni Daniel—Dagiti Tagtagainep a Mangapektar Kadakayo
“Ammoyo, agsubliak kadagiti mammadtoyo idi ugma idiay Daan a Tulag ken kadagiti pagilasinan a mangipadpadto iti Armagedon, ket siak a mismo makitak ti bagik nga agduadua—no datayo ti kaputotan a makakitanto iti iyaay dayta. Diak ammo no inus-usigyon ti aniaman kadagidiay a padto iti nabiit pay, ngem mamatikayo kaniak, pudpudno nga iladladawanda dagiti tiempo a laslasatentayo.”—Presidente Ronald Reagan iti E.U.
SAAN laeng a ni Presidente Reagan ti maymaysa a tao nga agpampanunot no dagiti tiempo a pagbibiagantayo ket isu dagidiay impadto iti Biblia. Minilmilion a dadduma ti agsidsiddaaw met iti pamay-an a pannakaiyasping dagiti agdama a kasasaad ti lubong kadagiti padpadto ti Kasuratan. Dagitoy a padto, nupay kasta, ti nangipakpakauna saan laeng a kadagiti di maartapan a panawen ti rigat no di ket ti nalinteg a baro a sistema dagiti bambanag a dagdagusto a sumaruno iti dayta.
Lukatan daytoy nga artikulo ti maysa a serie, a saklawenna dagiti uppat nga agsasaruno a ruar Ti Pagwanawanan, a nairanta a mangiyam-ammo a naimbag kadakayo ti maysa kadagita a mammadto idi ugma, a ti naganna ket Daniel. Mabalin nga isu ti am-ammoyon. Isut’ maysa a Judio a natan-ok ti pannakaiyanakna. Idi isut’ maysa nga agtutubo, naipan ni Daniel idiay Babilonia, a sadiay isut’ nasursuruan iti korte ni Nabucodonosor, ti maikadua nga ari iti Neo-Babiloniano nga Emperio. Daytoy ket idi ngudo ti maikapito a siglo K.K.P., sakbay ti pannakadadael ti Jerusalem. Ni Daniel nagtalinaed iti pannakakayaw agingga iti pannakarba ti Babilonia idi 539 K.K.P., kalpasanna isut’ nagserbi iti korte dagiti immuna nga agtuturay a Medo-Persiano. Bayat ti pannakakayawna isu ti nagipatpatarus ti tagtagainep ken isut’ naaddaan kadagiti naipaltiing a sirmata a mangapektar iti kaaldawantayo. Wen, dakayo ken ti pamiliayo ti nairaman kadagiti padto ni Daniel.
Dagiti Naimpadtuan a Tagtagainep ken Sirmata
Dagiti tagtagainep ken sirsirmata iti libro ni Daniel, kinapudnona, ket isu dagiti padto nga addaan iti mabiit ken mabayag a kaitungpalanda. Dagita ti historia ti lubong nga adelantado ti pannakaisuratda. Mangtedda kadagiti pakpakauna a sirmata iti panagiinnagaw dagiti tattao iti pannakabalin, dagiti dinastia, ken dagiti napolitikaan nga imperio manipud panawen ni Daniel agingga “ti panawen ti panungpalan.”—Daniel 8:17, 19.
Ti kaitungpalan dagiti mabiit a padpadto ti rebbeng a mangtignay iti panagtalektayo kadagiti mabayag ti kaitungpalanna a padpadto a dumanon iti panawentayo. Aniat’ sumagmamano kadagitoy mabiit kaitungpalanna a padpadto?
Ti maysa isut’ tagtagainep maipapan iti dakkel a kayo a napukan ken sibebedbed maipaay iti “pito a pampanawen,” wenno tawtawen, sakbay a daytat’ mapalubosan a rumusing manen. (Daniel 4:10-17) Ti mabiit a kaitungpalan daytoy a padto nagaplikar ken Ari Nabucodonosor, nga isu ti nagtagtagainep. Maysa a tawen laeng kalpasanna, daytoy nga agturay ti ‘napukan,’ a kaawatan babaen iti panagmauyongna. Iti pito a tawtawen isut’ nagtignay kas maysa nga animal iti tay-ak. Kalpasanna, “iti kalpasan dagiti al-aldaw” a naipadto, napasubli ni Nabucodonosor ti nakemna ken ti tronona. (Daniel 4:28-37) Sigun iti The International Standard Bible Encyclopedia, iparangarang dagiti kadaanan a gubuayan a nagsakit ni Nabucodonosor iti panagpatingga ti panagturayna. Ngem daytoy a tagtagainep ti addaan ti mabayag ti kaitungpalan, kas ipakitanto ti maud-udi nga artikulo.
Ti sabali pay a padto a mabiit ti pannakatungpalna iti libro ni Daniel ti impaay ti datdatlag a sursurat iti diding ti palasio a pagrarambakan da Balsasar nga apoko ni Nabucodonosor ken dagiti prinsipena. (Daniel, kapitulo 5) Linaisda dagiti nasantuan nga alikamen a naggapu idiay templo ni Jehova sadi Jerusalem. Babaen ti paltiing, impatarus ni Daniel dayta a mensahe ti nasantuan a panangdusa. Ket iti kaitungpalanna, “iti dayta a rabii” narba ti Babilonia ket ni “Balsasar nga ari dagiti Caldeo napapatay,” kas pinatalgedan ti Griego a historiador a ni Xenophon. (Daniel 5:30) Ngem ita adda met ti sursurat iti diding nga agpaay iti agdama a dakes a sistema dagiti bambanag. Daytoy met, ti mailawlawagto iti maysa nga artikulo iti daytoy a serie.
Naluk-atan “iti Panawen ti Panungpalan”
Iti maud-udi a paset daytoy a naimpadtuan a libro, inlanad ni Daniel daytoy a mensahe nga inawatna manipud iti maysa nga anghel: “Ngem sika, O Daniel, punitam dagiti sao ket timbream ti libro, agingga met laeng iti panawen ti panungpalan. Adu dagiti agtarayto a mapan ken agsubli, ket ti pudno a pannakaammo umadunto.”—Daniel 12:4.
Itatta “ti pudno a pannakaammo” ti kaitungpalan ti padto ti Biblia ti pudno nga immadun. Daytoy naparang-ay a pannakaawat ti nangkumbinsir iti minilmilion a serioso nga estudiante ti Biblia a pudno nga agbibiagtayon “iti panawen ti panungpalan” ket ti Pagarian ti Dios ti kinalinteg asidegen. (Daniel 2:44) Iti panangipakitana ti kinaapagpag-isu ti libro ni Daniel iti daytoy a banag ti Soncino Books of the Bible kunana: “Ti panagballiginto ti kinalinteg iti kamaudianan, agraman ti sumaruno a pannakaipasdek ti Pagarian ti Dios, isut’ kangrunaan iti Daniel.”
Mangin-inanamakayo aya “iti panagballigi ti kinalinteg iti kamaudianan”? No kasta, dagiti naimpadtuan a tagtagainep ken sirsirmata ni Daniel napategda kadakayo. Ti sumaganad nga artikulo ti mangiyam-ammo kadakayo iti sumagmamano kadagitoy ket mangted ebidensia a mangpaneknek a ni Daniel ket maysa a pudpudno a libro ti padto.