NAITUDING A PAMPANAWEN DAGITI NASION

Kalpasan a naibinsabinsa ni Jesus ti pannakadadael a naikeddeng a dumteng iti siudad ti Jerusalem, insawangna dagitoy a sasao: “Ket ti Jerusalem ibaddebaddekto dagiti nasion, agingga a matungpal ti naituding a pampanawen dagiti nasion [“pampanawen dagiti Gentil,” KJ, RS].” (Lu 21:24) Adu a diskusion ti naaramid no ania ti kaipapanan ken ipaspasimudaag ti periodo a tukoyen ti sasao a “naituding a pampanawen dagiti nasion [Gr., kai·roiʹ e·thnonʹ].”

Kaipapanan ti “Naituding a Pampanawen.” Ti sasao a “naituding a pampanawen” ditoy ket nagtaud iti Griego a sao a kai·rosʹ (pangadu a porma, kai·roiʹ), a sigun iti Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words (1981, Tomo 4, p. 138) “impamatmatna ti maysa a naikeddeng wenno piho a periodo, maysa a panawen, ken no dadduma maikanatad wenno umiso a tiempo.” Depinaren met dayta ti Greek-English Lexicon da Liddell ken Scott (1968, p. 859) kas “apag-isu wenno nakapatpateg a tiempo.” Gapuna, naaramat ti kai·rosʹ a tumukoy iti “panawen” ti panagani, “panawen” dagiti bunga, ken “panawen” dagiti higos (Mt 13:30; 21:34; Mr 11:13); “umiso a tiempo” a panangted iti taraon (Mt 24:45; Lu 12:42); “naituding a tiempo” a panangrugi ti ministerio ni Jesus agraman nasayaat a gundaway nga inyeg dayta (Mr 1:15; Mt 16:3; Lu 12:56; 19:44); ken “naituding a tiempo” ti ipapatayna. (Mt 26:18) Dagiti sairo, a maparuar idin manipud iti dua a lallaki, inriawda ken Jesus: “Immayka kadi ditoy tapno tuokennakami sakbay ti naituding a tiempo?”​—Mt 8:29.

Naaramat met ti kai·rosʹ a tumukoy kadagiti masanguanan a tiempo wenno paspasamak iti las-ud ti urnos ti Dios wenno ti tiempo nga inkeddengna, nangnangruna mainaig iti kaadda ni Kristo ken iti Pagarianna. (Ara 1:7; 3:19; 1Te 5:1) Kas pagarigan, dakamaten ni apostol Pablo ti “sagrado a palimed” nga impalgak ti Dios “maipaay iti maysa a panangaywan agingga iti naan-anay a pagpatinggaan dagiti naituding a tiempo [kai·ronʹ], awan sabali, tapno ummongen a sangsangkamaysa manen ken Kristo ti amin a bambanag, ti bambanag iti langlangit ken ti bambanag iti daga.” (Efe 1:9, 10) Maitunos iti kaipapanan ti sao a kai·rosʹ kas pannakaaramatna iti teksto ti Biblia, mainanama laeng a ti sasao a “naituding a pampanawen dagiti nasion” ket tumukoy, saan nga iti banag a di masnup wenno di piho, no di ket tumukoy iti “naikeddeng wenno piho a periodo,” maysa nga “eksakto wenno nakapatpateg a tiempo,” addaan iti piho a pangrugian ken piho a pagpatinggaan.

“Dagiti Nasion” ken ti “Jerusalem.” Ti kaipapanan ti sasao ni Jesus ket mainaig iti tinukoyna a ‘pannakaibaddebaddek ti Jerusalem,’ a kinunana nga agtultuloy agingga iti pannakatungpal ti “naituding pampanawen dagiti nasion.” Ti Griego a sao nga eʹthne ket naipatarus a “dagiti nasion” wenno “dagiti Gentil,” ken dayta ti inaramat dagiti mannurat ti Biblia no espesipiko a dagiti di Judio a nasion ti tuktukoyenda. Gapu iti daytoy, adda dagiti mangikuna a ti padto agaplikar iti maysa a periodo ti tiempo a bayat dayta dominaran ken iturayan dagiti Gentil ti lugar a nagsaadan ti kadaanan a siudad ti Jerusalem.

Nupay nabatad a ti literal a siudad ti Jerusalem ti matuktukoy iti panangiladawan ni Jesus iti pannakadadael a dumteng ken pudno a napasamak iti dayta a siudad idi tawen 70 K.p. idi dinuprak dagiti Romano ti Jerusalem, ti sasao a “naituding a pampanawen dagiti nasion” saklawenna pay ti labes dayta a tiempo, kas napaliiw ti adu a komentarista. Gapuna, ti nalatak a Commentary ni F. C. Cook kunaenna maipapan iti Lucas 21:24: “Dayta ti mamaglasin iti benneg ti naindaklan a padto a nainaig laeng iti maudi nga al-aldaw, manipud iti paset a tumukoy laeng iti pannakadadael ti Jerusalem.” Ngarud, napateg nga ammuen no ania ti kaipapanan ti “Jerusalem” a nadakamat iti naipaltiing a Kasuratan tapno masinunuo no “ti naituding a pampanawen dagiti nasion” ket tumukoy laeng iti literal a siudad ti Jerusalem wenno iti maysa a kanayonan ken dakdakkel a banag.

Ti Jerusalem idi ti kabesera ti nasion ti Israel, a ti ar-arina a nagtaud iti linia ni David ket naikuna a “nagtugaw . . . iti trono ni Jehova.” (1Cr 29:23) No kasta, inrepresentarna ti sentro ti gobierno nga impasdek ti Dios wenno ti simboliko a pagarian ti Dios nga agtigtignay babaen iti balay ni David. Ti Jerusalem, agraman ti Bantay Sion, ti nagbalin nga “ili ti Naindaklan nga Ari.” (Sal 48:1, 2) Gapuna, intakderan ti Jerusalem ti pagarian ti dinastia ni Ari David, no kasano a ti Washington, London, Paris, ken Moscow irepresentarda dagiti agtuturay dagiti agdama-aldaw a nasion ken natukoyda a kasta kadagiti damdamag. Kalpasan a dagiti Babilonio imbaddebaddekda ti Jerusalem, nga indestieroda ti arina ken pinaglangalangda dayta a daga, awanen ti asinoman a kameng ti dinastia ni David ti nagturay manipud naindagaan a Jerusalem. Ngem ipakita ti Kasuratan a ni Jesus, ti Mesias, a nayanak iti linia ni David, ket agturay manipud nailangitan a Bantay Sion, manipud nailangitan a Jerusalem.​—Sal 2:6, 7; Heb 5:5; Apo 14:1, 3.

Panangrugi ti ‘pannakaibaddebaddek.’ Ti ‘pannakaibaddebaddek’ dayta a pagarian ti dinastia dagiti agtuturay iti linia ni David ket saan a nangrugi idi dinadael ti Roma ti siudad ti Jerusalem idi 70 K.p. Nangrugi daytoy sinigsiglon ti napalabas idi dinuprak ti Babilonia dayta a dinastia idi 607 K.K.p. idi dinadael ni Nabucodonosor ti Jerusalem ken kinautibona ti pinaksiatna nga ari a ni Zedekias ken pinaglangalangna ti daga. (2Ar 25:1-26; kitaenyo ti KRONOLOHIA.) Tumunos daytoy iti naimpadtuan a sasao mainaig ken Zedekias iti Ezequiel 21:25-27 nga agkuna: “Ikkatem ti turbante, ket uksotem ti korona. Saanton a kastoy daytoy. . . . Rebbek, rebbek, rebbek ti pangaramidakto iti dayta. No maipapan met iti daytoy, sigurado nga awanto ti agtagikua iti dayta agingga nga umay daydiay addaan iti legal a kalintegan, ket itedkonto dayta kenkuana.” Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, naipakita a ni Jesu-Kristo daydiay addaan iti “legal a kalintegan” iti Davidiko a kinaari a naikkat ken Zedekias. Maysa nga anghel ti nangipakaammo iti masanguanan a pannakayanak ni Jesus, ket kinunana: “Ni Jehova a Dios itednanto kenkuana ti trono ni David nga amana, ket agturayto kas ari iti balay ni Jacob iti agnanayon, ket awanto ti panungpalan ti pagarianna.”​—Lu 1:32, 33.

Idi natnag ti Jerusalem idi 607 K.K.P., dagiti Gentil ti nangituray iti intero a daga. Nasinga ti Davidiko a dinastia ken turay, ket ti Jerusalem, wenno ti intakderanna, nagtultuloy a ‘maibaddebaddek’ kabayatan a ti pagarian ti Dios (a nagturay babaen iti balay ni David) adda iti nanumo ken di aktibo a kasasaad iti sidong dagiti agtuturay a Gentil. Kunaen ti Unger’s Bible Dictionary (1965, p. 398) maipapan iti daytoy a panagkanaig ti turay: “Gapuna agtultuloy dagiti Gentil kas ‘dagiti nasion’ agingga nga agpatingga ti saadda kas agtuturay iti daga. Ti panagngudo daytoy a periodo isunto ti panungpalan ti ‘pampanawen dagiti Gentil’ (Luc. 21:24; Dan. 2:36-44).”​—Idiligyo ti Eze 17:12-21; kitaenyo met ti pannakailadawan ti pannakatnag ti Medo-Persia iti Da 8:7, 20.

Nainaig iti Padpadto ni Daniel. Iti dayta a padto ni Jesus maipapan iti panungpalan, di kumurang a dua a daras a tinukoyna dagiti linaon ti libro ni mammadto Daniel. (Idiligyo ti Mt 24:15, 21 iti Da 11:31; 12:1.) Iti libro ti Daniel, makasaraktayo iti maysa a pannakailadawan ti panagturay dagiti Gentil iti intero a daga bayat ti ‘naituding a pampanawenda.’ Ti maikadua a kapitulo ti Daniel ket aglaon iti naimpadtuan a sirmata (inawat ni Ari Nabucodonosor) maipapan iti maysa a dakkel a ladawan. Kas naipaltiing ken Daniel, impakitana nga irepresentar dayta ti panagsasaganad dagiti kabilgan a Gentil a turay iti lubong, nga agngudo inton dadaelen ida ti Pagarian nga impasdek “ti Dios ti langit,” a dayta a Pagarian ti agturayto iti intero a daga. (Da 2:31-45) Mapaliiw a ti ladawan mangrugi iti Imperio ti Babilonia, ti umuna a kabilgan a turay iti lubong a ‘mangipayatpayat iti Jerusalem’ babaen ti panangduprakna iti Davidiko a dinastia ken panamagbalinna a bakante ti “trono ni Jehova” idiay Jerusalem. Daytoy met ti mangpaneknek a nangrugi ti “naituding a pampanawen dagiti nasion” idi tawen ti pannakadadael ti Jerusalem, idi 607 K.K.P.

Sirmata maipapan iti maysa a kayo iti Daniel kapitulo 4.  Iti libro ti Daniel, makasaraktayo manen iti kapadpada ti panangaramat ni Jesus iti sao a “pampanawen” mainaig ‘kadagiti nasion,’ wenno dagiti agtuturay a Gentil. Ket ni Nabucodonosor, a nangpadisi ken Zedekias a kaputotan ni David, naipaayan manen iti sabali pay a sirmata nga imbuksilan ni Daniel kas nainaig iti panagturay nga intuding ti Dios. Ti simboliko a sirmata ket maipapan iti maysa a nagdakkelan a kayo; maysa nga anghel manipud langit ti nangibilin iti pannakapukan dayta. Kalpasanna, ti pungdolna nabedbedan iti landok ken gambang ken napagtalinaed a kasta iti tengnga dagiti ruot ti tay-ak agingga nga aglabas ti “pito a panawen.” “Masukatan koma ti pusona manipud iti natauan a puso, ket maited koma iti dayta ti puso ti animal, ket aglabas koma iti dayta ti pito a panawen . . . iti panggep a dagiti sibibiag a tattao maammuanda koma a ti Kangatuan isu ti Agturay iti pagarian ti sangatauan ket iti daydiay kayatna, itedna dayta ket ipasdekna nga agturay iti dayta uray daydiay kanunumuan iti sangatauan.”​—Da 4:10-17; kitaenyo ti 4:16, Rbi8 ftn.

Nainaig iti “naituding a pampanawen dagiti nasion.” Di pagduaduaan a ti sirmata adda kaitungpalanna ken Nabucodonosor a mismo. (Kitaenyo ti Da 4:31-35.) Gapuna, ipapan ti dadduma nga agaplikar laeng kenkuana daytoy a padto ken kunaenda a sirmata laeng daytoy maipapan iti pannakaiparangarang ti agnanayon a kinapudno a ‘natantan-ok ti Dios ngem iti amin a sabsabali pay a pannakabalin​—natauan wenno maipagarup a nadibinuan.’ Bigbigenda a dayta a kinapudno wenno prinsipio ket saan laeng nga agaplikar iti napasamak ken Nabucodonosor ngem saanda nga ibilang a nainaig dayta iti aniaman nga espesipiko a periodo wenno iskediul ti Dios. Nupay kasta, ipalgak ti panangusig iti intero a libro ti Daniel a kanayon nga adda nainaig a tiempo kadagiti sirmata ken padpadto a nadakamat. Agminar met a dagiti kabilgan a turay iti lubong ken dagiti pasamak a nailadawan iti tunggal sirmata ket saan a naiparparna a timmanor a narigat a masinunuo ti tiempo a pannakapasamakda, imbes ketdi, naipakita a paset dagita ti maysa a historikal a pasamak wenno agsasaganad a tiempo. (Idiligyo ti Da 2:36-45; 7:3-12, 17-26; 8:3-14, 20-25; 9:2, 24-27; 11:2-45; 12:7-13.) Kanayonanna pay, maulit-ulit nga ipatuldo ti libro ti konklusion a mangbukel iti tema ti padpadto a nailanad iti dayta: ti pannakaipasdek ti maysa a sapasap ken agnanayon a Pagarian ti Dios nga iturayan ti “anak ti tao.” (Da 2:35, 44, 45; 4:17, 25, 32; 7:9-14, 18, 22, 27; 12:1) Naidumduma met daytoy a libro iti Hebreo a Kasuratan gapu kadagiti panangtukoyna iti “tiempo ti panungpalan.”​—Da 8:19; 11:35, 40; 12:4, 9.

Maigapu iti nadakamaten, agparang a saan a lohikal a kunaen a ti sirmata maipapan iti simboliko a “kayo” ken ti panangtukoyna iti “pito a panawen” ket agaplikar laeng iti pito a tawen a panagmauyong ti maysa nga agturay iti Babilonia ken iti iyiimbagna ken iti panagturayna manen, aglalo no ibatay dayta iti mismo a panangdakamat ni Jesus iti “naituding a pampanawen dagiti nasion” iti padtona. Dagiti sumaganad a punto ket nabileg a rason iti panamati a nairaman iti libro ti Daniel ti atiddog a sirmata ken ti kayuloganna gapu ta ipalgak dagitoy ti kapaut ti “naituding a pampanawen dagiti nasion” ken ti tiempo a pannakaipasdek ti Pagarian ti Dios babaen iti Kristona: ti tiempo a pannakaipaay ti sirmata, bayat ti nakapatpateg a periodo iti pakasaritaan idi impalubos ti Dios, Sapasap a Soberano, a maduprak ti mismo a pagarian nga impasdekna agpaay iti ili a nakitulaganna; ti persona a nakaipalgakan ti sirmata, ti mismo nga agturay a nagserbi kas instrumento ti Dios a mangipagteng iti kasta a panangduprak ken kalpasanna nagbalin a sumaruno a kangrunaan nga agturay iti lubong babaen ti pammalubos ti Dios, kayatna a sawen, awan ti bumallaet nga aniaman a pagarian a mangibagi ken Jehova a Dios; ken ti intero a tema ti sirmata, a “dagiti sibibiag a tattao maammuanda koma a ti Kangatuan isu ti Agturay iti pagarian ti sangatauan ket iti daydiay kayatna, itedna dayta ket ipasdekna nga agturay iti dayta uray daydiay kanunumuan iti sangatauan.”​—Da 4:17.

Ti isimsimbolo ti kayo ken ti kinasoberano ti Dios. Saan met a naisalsalumina dagiti simbolo a naaramat iti daytoy a naimpadtuan a sirmata. Iti dadduma a paset ti Kasuratan, naaramat dagiti kayo kas mangirepresentar kadagiti agtuturay, a pakairamanan ti simboliko a pagarian ti Dios idiay Jerusalem. (Idiligyo ti Uk 9:6-15; Eze 17:1-24; 31:2-18.) Ti pannakapagtarubong ti maysa a pungdol ken ti simbolo a “saringit” wenno “tarubong” ket adu a daras a masarakan kas mangirepresentar iti pannakaipasubli ti turay nga adda iti maysa a kapuonan wenno linia, nangnangruna kadagiti padto maipapan iti Mesias. (Isa 10:33–11:10; 53:2-7; Jer 23:5; Eze 17:22-24; Zac 6:12, 13; idiligyo ti Job 14:7-9.) Dinakamat ni Jesus ti bagina kas “ti ramut ken ti kaputotan ni David.”​—Apo 5:5; 22:16.

Nabatad a ti kangrunaan a punto ti sirmata isu ti panangwatwat ni Jehova a Dios iti di masupiat a kinasoberanona iti “pagarian ti sangatauan,” ket daytoy ti agserbi kas giya iti panangtarus iti naan-anay a kaipapanan ti sirmata. Naipakita a ti kayo damo a nagaplikar ken Nabucodonosor, nga iti daydi a panawen isu ti pannakaulo ti Kabilgan a Turay iti Lubong, ti Babilonia. Nupay kasta, sakbay ti panangparmek ni Nabucodonosor iti Jerusalem, ti simboliko a pagarian ti Dios nga agturturay idi iti dayta a siudad ket isu idi ti ar-aramaten ni Jehova tapno maiparangarangna ti nainkalintegan a panangiturayna iti daga. Daytoy ngarud ti inaramat ti Dios kas bangen tapno saan a magun-odan ni Nabucodonosor ti kalatna a panangituray iti lubong. Iti panangipalubos ni Jehova a maduprak dayta a simboliko a pagarian idiay Jerusalem, binay-anna a maguped ti mismo a makitkita nga ebkas ti kinasoberanona babaen iti Davidiko a dinastia ti ar-ari. Nayallatiw itan iti im-ima dagiti Gentil a nasion ti sangalubongan a panangituray iti “pagarian ti sangatauan,” ket saan a lapdan dayta ti aniaman a pagarian a mangibagi iti Dios. (Un 1:5; 2:2, 16, 17) Sigun kadagiti nausig a punto, ti “kayo” saanna laeng nga irepresentar ni Nabucodonosor no di ket kangrunaan nga irepresentarna ti panangituray iti lubong wenno panangituray iti dayta maitunos iti urnos ti Dios.

Pannakaisubli ti sangalubongan a panangituray. Nupay kasta, ti Dios ibatadna ditoy a saanna nga agnanayon nga inyawat kadagiti agtuturay a Gentil dayta a sangalubongan a panangituray. Ipakita ti sirmata a ti panagteppel ti Dios (kas inrepresentar dagiti bedbed a landok ken gambang a nayet-et iti pungdol ti kayo) agtultuloy agingga nga “aglabas . . . ti pito a panawen.” (Da 4:16, 23, 25) Kalpasanna, yantangay “ti Kangatuan isu ti Agturay iti pagarian ti sangatauan,” ti Dios ipaayna ti sangalubongan a panangituray “iti daydiay kayatna.” (Da 4:17) Iti mismo a libro ti Daniel a naglaon iti padpadto, naipakita nga isu daydiay “anak ti tao” a nakaitedan ti “panagturay ken dayaw ken pagarian, tapno dagiti ili, nasional a bungbunggoy ken pagsasao agserbida koma amin kenkuana a mismo.” (Da 7:13, 14) Ti mismo a padto ni Jesus, a nakatukoyan ti “naituding a pampanawen dagiti nasion,” ipatuldona nga iturayan ni Kristo Jesus ti intero a lubong kas Ari a pinili ti Dios, daydiay agtawid iti Davidiko a dinastia ti ar-ari. (Mt 24:30, 31; Lu 21:27-31, 36) Gapuna, ti simboliko a pungdol, a mangirepresentar iti agtultuloy a panagikut ti Dios iti soberano a kalintegan a mangituray iti “pagarian ti sangatauan,” ket naikeddeng nga agtarubong manen iti Pagarian ti Anakna.​—Sal 89:27, 35-37.

Pito a Simboliko a Panawen. Iti mismo a kapadasan ni Nabucodonosor maipapan iti kaitungpalan ti sirmata, nabatad a ti “pito a panawen” ket pito a tawen, a bayat dayta a periodo isu nagmauyong, nga addaan kadagiti sintomas ti lycanthropy (panangipapan ti maysa a tao nga isu animal), iti kasta pinanawanna ti tronona tapno mangan iti ruot a kas iti maysa nga animal iti tay-ak. (Da 4:31-36) Makapainteres ta ti panangiladawan ti Biblia iti panangituray dagiti agtuturay a Gentil iti intero a lubong ket babaen iti an-animal a bumusbusor iti nasantuan nga ili ti Dios ken iti “Prinsipe dagiti prinsipe.” (Idiligyo ti Da 7:2-8, 12, 17-26; 8:3-12, 20-25; Apo 11:7; 13:1-11; 17:7-14.) Maipapan iti pannakaaramat ti sao a “pampanawen” (manipud Aramaiko nga ʽid·danʹ) iti padto ni Daniel, ipakita dagiti leksikograpo a kaipapananna ti “tawtawen.” (Kitaenyo ti Lexicon in Veteris Testamenti Libros, da L. Koehler ken W. Baumgartner, Leiden, 1958, p. 1106; A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, da Brown, Driver, ken Briggs, 1980, p. 1105; Lexicon Linguae Aramaicae Veteris Testamenti, inurnos ni E. Vogt, Roma, 1971, p. 124.) Iti kasta a pannakaaramat, ti maysa a tawen katupagna ti 360 nga aldaw, yantangay ti tallo ket kagudua a panawen naipakita a katupagna ti “sangaribu dua gasut ket innem a pulo nga aldaw” iti Apocalipsis 12:6, 14. (Idiligyo met ti Apo 11:2, 3.) Ti “pito a panawen” sigun iti daytoy a panagbilang ket katupag ti 2,520 nga aldaw. Sigun iti padpadto a nailanad iti Biblia, mabalin nga aramaten ti espesipiko a bilang ti al-aldaw kas katupag a bilang ti tawtawen, kas makita iti salaysay iti Numeros 14:34 ken Ezequiel 4:6. Tapno makita ti napateg a kaitungpalan ti sirmata iti Daniel kapitulo 4 malaksid iti kaitungpalanna idi kaaldawan ni Nabucodonosor, a mainanama a kasta sigun iti naidatagen a pammaneknek, kasapulan a maaramat iti daytoy a padto ti pormula a “maysa nga aldaw maipaay iti maysa a tawen” para iti nadakamat a “pito a panawen.” No kasta irepresentarna ti 2,520 a tawen.

Maibatay kadagiti naidatag a punto ken ebidensia, makapainteres ta ti Marso 1880 nga edision ti magasin a Watch Tower tinukoyna ti tawen 1914 kas tiempo a panagleppas ti “naituding a pampanawen dagiti nasion” (ken ti panagngudo ti pannakaipalubos ti turay dagiti Gentil). Agarup 34 a tawen daytoy sakbay ti 1914 ken ti agkakapateg a paspasamak a nangrugi iti daydi a tawen. Iti Agosto 30, 1914 nga edision ti The World, nalatak a pagiwarnak idiay New York iti daydi a tiempo, ti maysa a tampok nga artikulo iti pang-Domingo a paset ti magasin daytoy a pagiwarnak inkomentona maipapan iti tawen 1914: “Ti nakaal-alingget nga ibebettak ti gubat idiay Europa tinungpalna ti maysa a naisangsangayan a padto. Iti napalabasen a kakapat ti maysa a siglo, babaen kadagiti manangaskasaba ken babaen iti warnakan, ti ‘International Bible Students’ . . . nabayagen nga inwarwaragawagda iti lubong a ti Aldaw ti Unget a naipadto iti Biblia ket mangrugi iti 1914.”

Dagiti pasamak a naaramid manipud tawen 1914 K.p. ken kalpasanna ket pakasaritaan a pagaammo unay ti isuamin, mangrugi iti bimtak a dakkel a gubat, ti umuna a sangalubongan a gubat iti pakasaritaan ti sangatauan ken ti umuna a dangadang no siasino ti mangituray saan laeng nga iti Europa, wenno uray iti Africa, wenno uray iti Asia, no di ket iti intero a lubong.​—Lu 21:7-24, 29-33; Apo 11:15-18; kitaenyo ti KAADDA; MAUDI NGA AL-ALDAW.