Ti Aya Impierno Lugar a Pagtutuokan?

DADDUMA kunaenda ti wen; dadduma kunaenda ti saan; dadduma ti basta di makaammo. Sumagmamano a siglon ti napalabas ti pammati iti impierno kas lugar iti apuy ken pagtutuokan kadagiti awanan ti panagbabawi a karkararua kalpasan ti ipapatay ti ngangnganin sapasap iti Kakristianuan. Ita adu a tattao ti di mangawat iti dayta ket kaykayatda ti basta pilosopia laeng a ti “impierno ket adda ditoy rabaw ti daga.” Ania ti kinapudno? Dagiti kadi nadangkes pudno a mapanda idiay impierno? Dayta kadi ket lugar a pagtutuokan?

Addada adu a teoria maipapan iti impierno. Ti edad media a kapanunotan ket lugar dagiti managdakdakes a sadiay ti pagsagabaan dagiti awanan panagbabawi a managbasol iti agnanayon a panagrigrigat. Ni Dante, ti nalatak a bumiberso, a naipasngay idi maika-13 a siglo, ti nagsurat iti daniwna a The Eleven Pains of Hell:

“Addada umap-apuy a kaykayo a nakaibitinan dagiti karkararua dagidiay di makimismisa iti daytoy a biag, . . .

“Adda hurno a napapudot, a sadiay nakatakder dagiti pito a diablo a mangiduron kadagiti karkararua iti umap-apuy nga hurno. . . .

“Awan ti panagtalna dagiti nakabasol a karkararua.”

Ni Michelangelo inladawanna ti kasta a nakabutbuteng nga impierno iti paintingna iti Sistine Chapel iti Vaticana. Makuna a dayta ti nangbuteng ken Papa Paulo III, isu a nangibilin iti dayta.

Agpada ni Calvin ken ni Lutero ti nangawat iti kapanunotan ti Katoliko nga impierno. Itatta, ti doktrina iti impierno mapappapati pay laeng. “Ti kangrunaan a kasasaad iti impierno,” kuna ti New Catholic Encyclopedia, “isut’ apuyna a di maiddep . . . ken agnanayon . . . Aniaman ti kaipapanan ti termino a ‘di maiddep nga apuy’ ken ti ‘agnanayon nga apuy,’ dagitoy ti di koma mailawlawag a kas awan mamaayna.” Kuna pay ni Billy Graham, maysa a nalatak nga Americano nga ebanghelisador: “Ti sursuro iti literal nga impierno ket masarakan kadagiti kredo dagiti amin a kangrunaan nga ig-iglesia. . . . Imbilang ti Dios ti impierno a pudpudno unay ta Isut’ nangibaon iti kakaisuna nga Anakna iti lubong tapno isalakanna dagiti tattao manipud iti impierno.”

Ti nabiit pay a pagannayasan, nupay kasta, isut’ mangpalag-an iti sursuro a ti apuy ken ti pannakatutuok iti impierno ket literal ken ti panangilawlawag kadakuada a kas mangipamatmat iti posibilidad iti pannakapukaw ken ti agnanayon a pannakaisina manipud iti Dios​—ti pannakariribuk ti isip. Nupay kasta, maysa a surat ti Vaticana a naipablaak idi 1979 babaen iti anamong ni Papa Juan Paulo II, ti nangibaga manen a ti pammati a dagiti awanan panagbabawi a managbasol mapandanto iti umap-apuy nga impierno ken namakdaar a maibusor iti panangisaknap iti panagduadua iti dayta.

Dagiti Epektona kadagiti Sibibiag

Ti panangpanunot laeng iti umap-apuy nga impierno nakapatauden iti di maisalaysay a pannakariribuk ti isip. Ni John Bunyan, autor iti Pilgrim’s Progress, ti nagsurat nga idi isut’ maysa nga ubing nga agtawen iti siam wenno sangapulo isut’ maamak “iti nakabutbuteng a tagtagainep, ket pudno . . . a nagpigerger iti pannakalagipna iti nakaam-amak a pannakatutuok idiay impierno nga apuy.” Adu a sabsabali pay ti nagsagaba iti kasta met laeng. Maysa a lalaki a taga Durban, Sud Africa malagipna: “Idi ubingak pay, naaddaanak kadagiti nakaam-amak a tagtagainep maipapan iti impierno ket masansan nga agsangitak iti rabii. Dagiti naayat a dadakkelko padpadasendak a liwliwaen ngem didak maliwliwa.”

Bayat dagiti adu a siglon ti sursuro maipapan iti impierno ti naimulan kadagiti kapanunotan dagiti agtutubo ken naikallungoganen kadagiti pulpito. Ania ti epekto daytoy a kapanunotan kadagiti puso dagiti tattao? Daytoy kadi ti namagbalin kadakuada a naan-anus, ad-adda a naayat ken naasi iti panaglalangenda iti maysa ken maysa?

Kalpasan ti panangdakamatna a dagidiay a nangaramid iti di nalatak nga Inkisision nariknada a dagiti erehes a biktimada ti “mabalin a naisalakan babaen iti temporario nga apuy manipud iti agnanayon nga apuy,” ti historiador a ni Henry C. Lea nagsurat iti A History of the Inquisition of the Middle Ages: “No ti maysa a nainkalintegan ken omnipotente a Dios mangipaay iti nadiosan a pammales kadagiti parparsuana a nakabasol kenkuana, saan a mabalin a suppiaten ti tao ti kinalinteg dagiti daldalanna, no di ket sipapakumbaba a tuladenda ti ulidanna ken agragsakda no ti gundaway a mangaramid iti kasta ti naparabur unay kenkuana.”

Kasta met, ti historiador a ni Felipe Fernández-Armesto kunaenna: “Siempre pudno a ti tribuna dagiti Managsaludsod narungsotda iti panangusar ti panangtutuok tapno makagun-od kadagiti pammaneknek; ngem, ti kinabarbariko ti panangtutuok ti masapul a maukom a maibusor iti pannakatutuok nga agur-uray iti erehes a di nagpudno idiay impierno.”​—Kuami dagiti italiko.

Ti doktrina ti agnanayon a pannakatutuok ti namagbalin kadagiti adu a mannakimisa nga ateista. Uray pay ni Billy Graham aminenna a dayta “ti karirigatan nga awaten kadagiti amin a sursuro iti Kinakristiano.” Ngem pudno aya a ti sursuro ket paneknekan ti Biblia?

Maysa a Sursuro iti Kinakristiano?

‘Siempre, adda iti Biblia,’ kuna ti adu. Pudno a sawen ti Biblia dagiti tattao a naipurruak iti apuy. Ngem dagiti simbolo masansan a mausar idiay Biblia. Gapuna, ti kadi apuy literal wenno simboliko? Ket no simboliko, ania ti iladawanna?

Kas pangarigan, ti Apocalipsis 20, bersikulo 15 (King James Version), kunaenna: “Ket no siasinoman saan a nasarakan a naisurat iti pagbasaan ti biag, naitappuak idiay danaw nga apuy.” Ngem kunaen ti Apo 20 bersikulo 14: “Ket ni patay ken ni hades naitappuakda iti danaw nga apuy.” Nakaskasdaaw! Ti kadi impierno a mismo matutuok met? Ken kasano a ni patay, maysa a kasasaad, maitappuak iti literal nga apuy? Ti paset iti Apo 20 bersikulo 14 mabasa: “Daytoy [ti danaw nga apuy] isu ti maikadua nga ipapatay.” Uliten ti Apocalipsis 21, bersikulo 8, daytoy a punto. Ania daytoy “maikadua nga ipapatay”? Ti Katoliko a Jerusalem Bible inayonna daytoy iti footnotena maipapan “ti maikadua nga ipapatay”: “Ti agnanayon nga ipapatay. Ti apuy . . . ket simboliko.” Pudno unay, ta dayta iladawanna ti naan-anay a pannakadadael, wenno pannakapukaw.

Anian a makapainteres! Ti “impierno” madadaelto! Paliiwenyo, nupay kasta, a ti Griego a sao a nausar ditoy ket Hades, a sigun iti Exhaustive Concordance of the Bible ni Strong, kaipapananna ti “tanem.” Dagiti kadi natay adda puotda wenno agsagsagabada idiay impierno, wenno Hades? Sumungbat ti Biblia: “Dagiti natay dida ammo ti aniaman . . . ta awan ti aramid, wenno gakat, wenno pannakaammo, wenno sirib, idiay tanem a papanam.”​—Eclesiastes 9:5, 10, Douay Version a Katoliko.

Dagiti kadi natay agtalinaedda idiay Hades? Saan. Ni Jesus a mismo napan idiay Hades, wenno impierno, ngem “napagungar iti maikatlo nga aldaw,” ket dagitoy a dua ti kredo ti iglesia ken isursuro ti Biblia. (1 Corinto 15:4; Aramid 2:29-32; Salmo 16:10) Kasta met, babaen kenkuana “addanto panagungar dagiti nalinteg ken dagiti nakillo.” (Aramid 24:15) Gapuna ti Hades maikkatanton ti nagyan ket mapukawton​—“maitappuak iti danaw nga apuy.”

Nupay kasta, dadduma ti mabalin nga agsaludsod: ‘Apay a kunaen ti Apocalipsis 20, bersikulo 10, a ti Diablo matutuokto iti danaw nga apuy?’ No, kas nakitatayon ti danaw nga apuy ket simboliko, ngarud, nainkalintegan, simboliko met ti pannakatutuok.

Idi panawen ti Biblia, dagiti manangibalud ti siraranggas a nangtutuok kadagiti baludda, gapuna dagitoy naawaganda “mangsaplit.” Iti maysa kadagiti pangngarigna, sinarita ni Jesus ti maipapan iti maysa a dakes nga adipen a ‘naiyawat kadagiti manangibalud’ (Griego, ba·sa·ni·stesʹ, a pudno a kaipapananna “mangsaplit” ket kasta ti pannakaipatarusna kadagiti sumagmamano a patarus). (Mateo 18:34) Gapuna no saritaen ti Apocalipsis ti Diablo ken dagiti dadduma pay a kas “matutuokda . . . iti agnanayon” iti danaw nga apuy, dayta kaipapananna a dagitoy ti “maibalud” iti agnanayon iti maikadua nga ipapatay a naan-anay a pannakapukaw. Ti diablo, ti natawid a basol manipud ken Adan, ken dagiti nadangkes nga awanan panagbabawi ti masarita a kas nadadael nga agnanayon​—“naibalud” iti danaw nga apuy.​—Idiligyo iti Hebreo 2:14; 1 Corinto 15:26; Salmo 37:38.

Ti panangapresiar kadagiti simbolismo iti Biblia tulongannatayo a mangawat no ania ti kayat a sawen ni Jesus idi sinaritana a dagiti managbasol “maitappuakdanto iti impierno nga apuy: Idiay ti iggesna saan a matay, ket ti apuyna saan a maiddep.” (Marcos 9:47, 48, KJ) Ti Griego a sao a nausar ditoy, a naipatarus nga “impierno nga apuy,” ket geʹen·na, wenno Gehena. Maysa a ginget nga agnagan iti kasta ti adda iti ruar iti Jerusalem ket dayta ti nausar kas pagibellengan iti basura. Adda apuyna iti aldaw ken rabii a manguram iti basura ti siudad. Daytoy, no dadduma, iramanna dagiti bangkay dagiti kriminal a naibilang a saan a maikari iti nadayaw a pompon wenno ti panagungar. Addada met dagiti igges iti ginget kas dagiti ahente a mangdadael, ngem pudno a dagitoy ti saan a di matay! Basta us-usaren laeng daytoy ni Jesus a mangiyilustrar, iti pamay-an a nalaka a maawatan dagiti Judio, a dagiti awanan panagbabawi a nadangkes ti madadaelto nga agnanayon. Gapuna, ti Gehena addaan iti isu met laeng a kaipapanan a kas ti “danaw nga apuy”​—dayta iladawanna ti maikadua nga ipapatay iti agnanayon a pannakadadael.

Ti sursuro nga agnanayon a pannakatutuok ti naibatay iti teoria ti saan a matay a kararua. Nupay kasta, nalawag ti panangikuna ti Biblia: “Ti kararua nga agbasol​—matayto.” (Ezequiel 18:4, 20; kitaenyo met ti Aramid 3:23.) Dagiti manangiwaragawag iti impierno nga apuy ti namagbalin iti pudno a Dios, ni Jehova, nga agparang a demonio​—maysa a narungsot a higante​—imbes a ti kinaisuna: maysa a Dios iti ayat, “naasi ken naparabur . . . ken napnuan iti kinamanangngaasi.”​—Exodo 34:6.

Siaayat, nangaramid ti probision ti Dios a mangisalakan kadagiti tattao, saan a manipud iti pannakatutuok, no di ket manipud iti pannakadadael. Kinuna ni Jesus: “Ta kasta la unay ti panagayat ti Dios iti lubong nga intedna ti Anakna a bugbugtong, tapno amin a mamati kenkuana saan a mapukaw no di ket adda biagna nga agnanayon.”​—Juan 3:16.

[Blurb iti panid 19]

Dagiti managsaludsod patienda a ti nakaro a pannakatutuokda ti mangisalakan kadagiti managbasol manipud iti dakes a gasatda

[Ladawan iti panid 18]

Agingga iti nabiit pay, ngangngani amin iti Kakristianuan ti mamati iti lugar a kas itoy