Salsaludsod Dagiti Agbasbasa

Ti Kasuratan dakamatenna “ti libro ni Jasar” ken ti “libro ti Gubgubat ni Jehova.” (Jos. 10:13; Num. 21:14) Dagita a dua a libro ket awan iti kanon ti Biblia. Naipaltiing ngata dagita sa napukaw idi agangay?

Awan ti panggapuantayo a mangipapan a naipaltiing ti pannakaisurat dagita a dua a libro sa napukaw idi agangay. Dagiti napaltiingan a mannurat iti Biblia ket nangdakamat iti sumagmamano a sabali pay a sursurat. Mabalin a dadduma kadagidiay ket paset ti Biblia a nadeskribir kadagiti termino a saan a pamiliar kadagiti agbasbasa iti panawentayo. Kas pagarigan, ti 1 Cronicas 29:29 dakamatenna dagiti “sao ni Samuel a pumaparmata,” dagiti “sao ni Natan a mammadto,” ken dagiti “sao ni Gad a managsirmata.” Dagita a tallo ket mabalin a tumukoy kadagiti pagaammotayo itan kas 1 ken 2 Samuel, wenno nalabit ti libro nga Uk-ukom.

Iti sabali a bangir, mabalin a ti dadduma a natukoy ket dagiti libro nga umarngi ti naganda kadagiti libro iti Biblia ngem saan a talaga a paset ti Biblia. Mayilustrartayo dayta iti uppat a libro idi un-unana: ti “libro dagiti pasamak kadagiti tiempo ti ar-ari ti Juda,” “Libro ti Ar-ari ti Juda ken ti Israel,” “Libro ti Ar-ari ti Israel,” ken “Libro ti Ar-ari ti Israel ken ti Juda.” Nupay dagita a nagan ket kasla kapada ti nagan dagiti libro iti Biblia a pagaammotayo itan kas 1 Ar-ari ken 2 Ar-ari, dagita nga uppat a libro ket saan a naipaltiing, wenno saan met a karaman iti kanon ti Biblia. (1 Ar. 14:29; 2 Cron. 16:11; 20:34; 27:7) Nalabit a dagita ket historikal a sursurat a maus-usar idi panawen nga insurat ni propeta Jeremias ken ni Esdras dagiti salaysay a paset itan ti Biblia.

Wen, ti dadduma a mannurat iti Biblia ket nangdakamat wenno nagkonsulta kadagiti adda idin ngem saan a naipaltiing a historia wenno dokumento. Ti Ester 10:2 dakamatenna ti “Libro ti paspasamak kadagiti tiempo ti ar-ari ti Media ken Persia.” Umasping iti dayta, tapno maisagana ni Lucas ti salaysayna iti Ebanghelio, ‘tinuntonna ti amin a bambanag manipud iti pangrugian buyogen ti kinaumiso.’ Nalabit a ti kayatna a sawen ket nagkonsulta kadagiti adda idin a sursurat bayat nga inurnosna ti listaan ti kapuonan ni Jesus kas mabasatayo iti Ebangheliona. (Luc. 1:3; 3:23-38) Nupay saan a naipaltiing dagiti dokumento a nagkonsultaan ni Lucas, sigurado a naipaltiing ti insuratna nga Ebanghelio ket napateg dayta kadatayo agingga ita.

No maipapan iti dua a libro a nadakamat iti saludsod​— “ti libro ni Jasar” ken ti “libro ti Gubgubat ni Jehova”​—agparang a dagita ket dokumento nga adda idin ngem saan a naipaltiing. Dayta ti gapuna a saan a tinaginayon ni Jehova. Maibatay iti wagas ti panangdakamat ti Biblia kadagitoy a libro, mamati dagiti eskolar iti Biblia a ti dua a libro ket naurnong a dandaniw wenno kankanta maipapan iti pannakidangadang ti Israel kadagiti kabusorna. (2 Sam. 1:17-27) Sigun iti maysa nga ensiklopedia ti Biblia, nalabit ti linaon dagidiay a libro ket “ti gagangay a naurnong a dandaniw ken kankanta a sinaluadan dagiti propesional a kumakanta iti nagkauna nga Israel.” Uray ti dadduma a lallaki nga inusar ti Dios kas propeta wenno managsirmata ket nagaramid iti sursurat a saan nga impaltiing ni Jehova wenno saanna nga impairaman iti Kasuratan a “makagunggona iti pangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag” iti kaaldawantayo.​—2 Tim. 3:16; 2 Cron. 9:29; 12:15; 13:22.

Saantay koma nga ipapan a naipaltiing ti espesipiko a liblibro gapu laeng ta nadakamat dagita iti Biblia ken naus-usar idi kas reperensia. Nupay kasta, tinaginayon ni Jehova a Dios amin a sursurat a naglaon “iti sao ti Diostayo,” ken dagitoy ket “agpautto agingga iti tiempo a di nakedngan.” (Isa. 40:8) Wen, dagiti inkeddeng ni Jehova nga iraman iti 66 a libro iti Biblia ket dagidiay apag-isu a kasapulantayo tapno ‘naan-anay a makabalantayo maipaay iti tunggal naimbag nga aramid.’​—2 Tim. 3:16, 17.