Ni Jehova Iyegna Dagiti Adu nga Annak iti Kinadayag
‘Mayanatup a [ti Dios], iti panangiyegna kadagiti adu nga annak iti kinadayag, pagbalinenna a perpekto ti Kangrunaan nga Ahente ti pannakaisalakanda babaen ti panagsagaba.’—HEBREO 2:10.
1. Apay a masiguradotayo a matungpalto ti panggep ni Jehova iti sangatauan?
PINARSUA ni Jehova ti daga tapno pagnaedan nga agnanayon dagiti perpekto a tattao, a mangtagtagiragsak iti biag nga awan inggana. (Eclesiastes 1:4; Isaias 45:12, 18) Pudno, nagbasol ni amatayo nga Adan ket impatawidna ti basol ken ipapatay kadagiti annakna. Ngem matungpalto ti panggep ti Dios iti sangatauan babaen ti Bin-i nga Inkarina, ni Jesu-Kristo. (Genesis 3:15; 22:18; Roma 5:12-21; Galacia 3:16) Gapu iti panagayatna iti lubong ti sangatauan, inted ni Jehova “ti bugbugtong nga Anakna, tapno tunggal maysa a mangalagad iti pammati kenkuana saan koma a madadael no di ket maaddaan iti agnanayon a biag.” (Juan 3:16) Ket ayat ti nangtignay ken Jesus a ‘mangited iti kararuana a subbot a kasukat dagiti adu.’ (Mateo 20:28) Daytoy a “katupag a subbot” ti mangisubli kadagiti kalintegan ken namnama a napukaw ni Adan ken mamagbalin a posible iti biag nga agnanayon.—1 Timoteo 2:5, 6; Juan 17:3.
2. Kasano a nailadawan iti tinawen nga Aldaw ti Pannakaabbong iti Israel ti pannakaipakat ti pateg ti daton a panubbot ni Jesus?
2 Ti pannakaipakat ti pateg ti daton a panubbot ni Jesus ket nailadawan iti tinawen nga Aldaw ti Pannakaabbong. Iti dayta nga aldaw, mangidatag nga umuna ti nangato a padi ti Israel iti maysa a toro a kas daton gapu iti basol sana idatag ti dara daytoy iti sagrado a Lakasa nga adda iti Kasasantuan a paset ti tabernakulo, ken idi kamaudiananna iti templo. Maaramid daytoy a maipaay kenkuana, iti sangakabbalayanna, ken iti tribu ni Levi. Umasping iti dayta, indatag ni Jesu-Kristo iti Dios ti pateg ti darana, umuna tapno maabbongan ti basbasol dagiti naespirituan a “kakabsatna.” (Hebreo 2:12; 10:19-22; Levitico 16:6, 11-14) Iti Aldaw ti Pannakaabbong, mangidatag met ti nangato a padi iti kalding a kas daton gapu iti basol ket idatagna ti dara daytoy iti Kasasantuan a disso, iti kasta maabbongan ti basbasol dagiti 12 a tribu ti Israel a saan a papadi. Umasping iti dayta, ipakat ti Nangato a Padi a ni Jesu-Kristo ti pateg ti darana maipuon kadagiti tattao a mamati, a pakawanenna dagiti basolda.—Levitico 16:15.
Naiyeg iti Kinadayag
3. Sigun iti Hebreo 2:9, 10, ania ti ar-aramiden ti Dios iti 1,900 a tawenen?
3 Iti las-ud ti 1,900 a tawen, adda nakaskasdaaw nga ar-aramiden ti Dios mainaig kadagiti “kakabsat” ni Jesus. Maipanggep iti daytoy, insurat ni apostol Pablo: “Makitatayo ni Jesus, a napagbalin a nababbaba bassit ngem kadagiti anghel, a nakoronaan iti dayag ken dayaw gapu iti panagsagabana ti ipapatay, tapno babaen ti di kaikarian a kinamanangaasi ti Dios ramananna ni patay maipaay iti tunggal tao. Ta maiyanatup idi a daydiay [ni Jehova a Dios] nakaigapuan ti kaadda dagiti amin a bambanag ken babaen kenkuana adda dagiti amin a bambanag, iti panangiyeg kadagiti adu nga annak iti kinadayag, a pagbalinen a perpekto ti Kangrunaan nga Ahente ti pannakaisalakanda babaen kadagiti panagsagaba.” (Hebreo 2:9, 10) Ni Jesu-Kristo ti Kangrunaan nga Ahente ti pannakaisalakan. Nasursurona ti naan-anay a panagtulnog babaen dagiti sinagabana bayat ti panagbiagna kas tao ditoy daga. (Hebreo 5:7-10) Ni Jesus ti immuna a nagbalin a naespirituan nga anak ti Dios.
4. Kaano ken kasano a napagbalin ni Jesus a naespirituan nga Anak ti Dios?
4 Inusar ni Jehova ti nasantuan nga espiritu, wenno aktibo a puersana, a namagbalin ken Jesus kas naespirituan nga Anakna, tapno maiyeg iti nailangitan a kinadayag. Idi duduada ken ni Juan a Mammautisar, naan-anay a naitaneb ni Jesus a mangisimbolo iti panangidatagna iti bagina iti Dios. Kastoy ti kuna ti salaysay iti Ebanghelio ni Lucas: “Idi nabautisaranen dagiti amin a tattao, ni Jesus nabautisaran met ket, bayat nga agkarkararag, naluktan ti langit ket ti nasantuan nga espiritu iti sukog ti bagi a kasla maysa a kalapati bimmaba kenkuana, ket immay ti maysa a timek manipud langit: ‘Sika ti Anakko, ti dungdunguen; inanamonganka.’” (Lucas 3:21, 22) Nakita ni Juan a bimmaba ken Jesus ti nasantuan nga espiritu ket nangngegna ti panangyebkas ni Jehova iti napanayag a pananganamongna kenkuana kas dungdungnguenna nga Anak. Iti daydi a kanito ken babaen ti nasantuan nga espiritu, pinagbalin ni Jehova ni Jesus kas umuna kadagiti ‘adu nga annak a maiyeg iti kinadayag.’
5. Siasino dagiti immuna a nagunggonaan iti daton ni Jesus, ken manoda?
5 Dagiti “kakabsat” ni Jesus ti immuna a nagunggonaan iti datonna. (Hebreo 2:12-18) Iti sirmata, nakita ida ni apostol Juan a naipadayagen iti nailangitan a Bantay Sion a kaduada ti Kordero, ni napagungar nga Apo Jesu-Kristo. Impalgak met ni Juan ti bilangda, a kunkunana: “Nakitak, ket, adtoy! ti Kordero nga agtaktakder iti Bantay Sion, ket kaduana ti sangagasut uppat a pulo ket uppat a ribo nga addaan iti naganna ken ti nagan ni Amana a naisurat kadagiti mugingda. . . . Nagatang dagitoy manipud iti sangatauan kas umuna a bungbunga iti Dios ken iti Kordero, ket awan nasarakan a kinaulbod kadagiti ngiwatda; awan pakapilawanda.” (Apocalipsis 14:1-5) No kasta, 144,001 laeng ti pakadagupan ‘dagiti adu nga annak a naiyeg iti kinadayag’ sadi langit—ni Jesus ken dagiti naespirituan a kakabsatna.
“Naiyanak Manipud iti Dios”
6, 7. Siasino dagiti “naiyanak manipud iti Dios,” ket ania ti kaipapanan daytoy kadakuada?
6 Dagidiay pinagbalin ni Jehova nga annakna ket “naiyanak manipud iti Dios.” Maipapan kadakuada, insurat ni apostol Juan: “Tunggal maysa a naiyanak manipud iti Dios ket di agar-aramid iti basol, agsipud ta ti bin-ina [ni Jehova] a pagpaadu agtalinaed iti kasta a maysa, ket dina mabalin nga iyugali ti panagbasol, agsipud ta isu naiyanak manipud iti Dios.” (1 Juan 3:9) Ti nasantuan nga espiritu ti Dios ti kayat a sawen daytoy ‘bin-i a pagpaadu.’ Iti pannakidanggayna iti sao ti Dios, impasidong [ti nasantuan nga espiritu] ti tunggal maysa kadagiti 144,000 “iti baro a pannakaiyanak” iti nailangitan a namnama.—1 Pedro 1:3-5, 23.
7 Ni Jesus ket Anak ti Dios manipud pannakaipasngayna kas tao, no kasano a ti perpekto a tao a ni Adan ket “anak ti Dios.” (Lucas 1:35; 3:38) Nupay kasta, kalpasan ti bautismo ni Jesus, adda naisangsangayan a kayat a sawen ni Jehova idi kinunana: “Sika ti Anakko, ti dungdunguen; inanamonganka.” (Marcos 1:11) Babaen daytoy a deklarasion a napakuyogan ti pannakaiparukpok ti nasantuan nga espiritu, nalawag a ti Dios pinagbalinna idin ni Jesus a naespirituan nga Anakna. Iti piguratibo a pamay-an, napasaran ni Jesus ti “baro a pannakaiyanak” nga addaan kalintegan nga umawat manen iti biag kas espiritu nga Anak ti Dios sadi langit. Kas kenkuana, ‘nayanak manen’ dagiti 144,000 a naespirituan a kakabsatna. (Juan 3:1-8; kitaenyo Ti Pagwanawanan, Nobiembre 15, 1992, panid 3-6.) Maysa pay, kas ken Jesus, pinulotan ida ti Dios ken natudinganda a mangiwaragawag iti naimbag a damag.—Isaias 61:1, 2; Lucas 4:16-21; 1 Juan 2:20.
Pammaneknek iti Pannakayanak
8. Ania ti pammaneknek a nayanak iti espiritu (a) ni Jesus (b) dagiti nagkauna nga adalanna?
8 Adda pammaneknek a nayanak ni Jesus iti espiritu. Nakita ni Juan Bautista a bimmaba ken Jesus ti espiritu ken nangngegna ti panangideklara ti Dios iti panagbalin a naespirituan nga anak ti kapulpulot a Mesias. Ngem kasano nga ammo dagiti adalan ni Jesus a nayanakda iti espiritu? Bueno, iti daydi aldaw nga iyuulina sadi langit, kinuna ni Jesus: “Ni Juan, iti kinapudnona, nangbautisar iti danum, ngem mabautisarankayto iti nasantuan nga espiritu saan nga adu nga aldaw kalpasan daytoy.” (Aramid 1:5) ‘Nabautisaran iti nasantuan nga espiritu’ dagiti adalan ni Jesus idi aldaw ti Pentecostes 33 K.P. Napakuyogan dayta a pannakaiparukpok ti espiritu iti ‘ungor manipud langit a kaasping ti dumardaruros a napigsa a puyupoy’ ken “dildila a kasla iti apuy” a nagdisso iti tunggal maysa kadagiti adalan. Ti makapasiddaaw unay, ‘nakapagsao [dagiti adalan] iti nagduduma a pagsasao, kas iti impalubos kadakuada ti espiritu a sawenda.’ Isu nga adda makita ken mangngeg a pammaneknek a naluktanen kadagiti pasurot ni Kristo ti dalan nga agturong iti nailangitan a kinadayag kas annak ti Dios.—Aramid 2:1-4, 14-21; Joel 2:28, 29.
9. Ania ti mangpaneknek a nayanak iti espiritu dagiti Samaritano, ni Cornelio, ken dadduma pay idi umuna a siglo?
9 Sumagmamano a tiempo kalpasanna, nangaskasaba idiay Samaria ni Felipe nga ebanghelisador. Nupay inawat dagiti Samaritano ti mensahena ken nabautisaranda, awan pammaneknekda a pinagbalin ida ti Dios nga annakna. Idi nagkararag da apostol Pedro ken ni Juan ken impatayda ti imada kadagidiay a manamati, “nangrugida nga umawat iti nasantuan nga espiritu” iti wagas a nabatad kadagiti nakaimatang. (Aramid 8:4-25) Pammaneknek daytoy a dagiti manamati a Samaritano nayanakdan iti espiritu kas annak ti Dios. Umasping iti dayta, idi 36 K.P., inawat ni Cornelio ken dagiti dadduma pay a Gentil ti kinapudno ti Dios. Ni Pedro ken dagiti dadduma pay a manamati a Judio a kinakuyogna “nagsiddaawda, agsipud ta ti awan bayadna a sagut ti nasantuan nga espiritu maiparparukpok met idi kadagiti tattao iti nasnasion. Ta nangngegda ida nga agsasao kadagiti pagsasao ket itantan-okda ti Dios.” (Aramid 10:44-48) Adu a Kristiano idi umuna a siglo ti immawat iti “sagsagut ti espiritu,” kas ti panagsao iti nadumaduma a pagsasao. (1 Corinto 14:12, 32) No kasta, addaan idi dagitoy a tattao iti nalawag a pammaneknek a nayanakdan iti espiritu. Ngem kasano a maammuan dagiti simmarsaruno a Kristiano no nayanakda iti espiritu wenno saan?
Ti Pammaneknek ti Espiritu
10, 11. Maibatay iti Roma 8:15-17, kasanoyo nga ilawlawag a ti espiritu makidanggay a mangpaneknek kadagidiay makipagtawid ken Kristo?
10 Adda nabatad a pammaneknek amin dagiti 144,000 a napulotan a Kristiano nga adda kadakuada ti espiritu ti Dios. Maipanggep iti daytoy, insurat ni Pablo: “Inawatyo ti espiritu ti pannakaibilang nga annak, a babaen iti dayta nga espiritu ipukkawtayo: ‘Abba, Ama!’ Ti espiritu met laeng mangsaksi buyogen ti espiritutayo a datayo ket annak ti Dios. Ngarud, no datayo ket annak, agtawidtayo met: pudno a dagiti agtawid ti Dios, ngem makipagtawid ken Kristo, no la ket agsagabatayo a sangsangkamaysa tapno maipadayagtayo met a sangsangkamaysa.” (Roma 8:15-17) Marikna dagiti napulotan a Kristiano nga annak ida ti nailangitan nga Amada, nga addaanda iti pakinakem ti pannakaibilang nga annak. (Galacia 4:6, 7) Masinunuoda a pinagbalin ida ti Dios a naespirituan nga annakna kas makipagtawid ken Kristo iti nailangitan a Pagarian. Iti daytoy a banag, adda masnup nga akem ti nasantuan nga espiritu ni Jehova.
11 Iti panangimpluensia ti nasantuan nga espiritu ti Dios, ti espiritu, wenno pakinakem dagiti napulotan, tignayenna ida a mangipangag iti ibagbaga ti Sao ti Dios maipapan iti nailangitan a namnama. Kas pagarigan, no mabasada ti kuna ti Kasuratan maipapan kadagiti naespirituan nga annak ni Jehova, dagus a mabigbigda nga agaplikar kadakuada ti kakasta a sasao. (1 Juan 3:2) Ammoda a “nabautisaran[da] ken Kristo Jesus” ken iti ipapatayna. (Roma 6:3) Natibker ti pammatida nga isuda ti naespirituan nga annak ti Dios, a matay ken mapagungardanto iti nailangitan a kinadayag, kas ken Jesus.
12. Ania ti pinarnuay ti espiritu ti Dios kadagiti napulotan a Kristiano?
12 Saan a mapatanor a tarigagay ti panagbalin a naespirituan nga anak. Di kayat dagiti nayanak iti espiritu ti mapan idiay langit gapu kadagiti rigat a sagsagabaenda ditoy daga. (Job 14:1) Imbes ketdi, ti espiritu ni Jehova ti nangparnuay kadagiti pudpudno a napulotan iti namnama ken tarigagay a di gagangay kadagiti tattao. Ammo dagiti nayanak iti espiritu a nagsayaat ti agbiag nga agnanayon kas perpekto a tattao iti paraiso a daga iti denna ti naragsak a pamilia ken dagiti gagayyem. Ngem, saan a kasta a biag ti kangrunaan a tarigagayan ti pusoda. Addaan dagiti napulotan iti nasged a nailangitan a namnama ket situtulokda a mangisakripisio iti amin a naindagaan a namnama ken pannakaisinggalut.—2 Pedro 1:13, 14.
13. Sigun iti 2 Corinto 5:1-5, ania ti ‘napasnek a tarigagay’ ni Pablo, ket ania ti ipasimudaag daytoy maipapan kadagiti nayanak iti espiritu?
13 Natibker unay ti inted-Dios a namnama dagiti napulotan iti nailangitan a biag, a ti panagriknada ket kas iti panagrikna ni Pablo, a nagsurat: “Ammomi a no ti naindagaan a balaymi, daytoy a tolda, ket madadaelto, maaddaankaminto iti patakder manipud iti Dios, maysa a balay a saan nga inaramid dagiti ima, agnanayon iti langlangit. Ta iti daytoy a pagnaedan a balay pudno unay nga umasugkami, a sipapasnek a tartarigagayanmi nga ikawes daydiay maipaay kadakami manipud langit, tapno, inton pudno a naikawesmin dayta, saankaminto a masarakan a lamolamo. Iti kinapudnona, dakami nga adda itoy a tolda umasugkami, a madagdagsenan; agsipud ta kayatmi, saan nga uksoben dayta, no di ket ikawes ti sabali, tapno ti addaan ipapatay alimonen koma ti biag. Ita ti nangpataud kadakami itoy met laeng a banag isu ti Dios, a nangted kadakami iti tanda ti banag a dumteng, a dayta ket, ti espiritu.” (2 Corinto 5:1-5) ‘Sipapasnek a tarigagayan’ ni Pablo ti mapagungar sadi langit kas imortal nga espiritu a parsua. Maipapan iti natauan a bagi, inusarna a pangyaspingan ti matuang a tolda, nalaka a marakrak ken temporario a pagnaedan no idilig iti balay. Nupay agbibiagda ditoy daga nga addaan matay, nainlasagan a bagi, dagiti Kristiano nga addaan iti espiritu kas tanda ti masungad a nailangitan a biagda siinanamada iti “patakder manipud iti Dios,” imortal, di agrupsa nga espiritu a bagi. (1 Corinto 15:50-53) Kas ken Pablo, sipapasnek a maikunada: “Agtalgedkami ken maay-ayokami unay imbes a maawankami iti [natauan a] bagi ken makipagtaengkami iti Apo [idiay langit].”—2 Corinto 5:8.
Naiyeg Kadagiti Naisangsangayan a Tulag
14. Idi inrugina ti pannakarambak ti Memorial, ania a tulag ti immuna a dinakamat ni Jesus, ket ania ti pakainaigan daytoy kadagiti naespirituan nga Israelita?
14 Masinunuo dagiti Kristiano a nayanak iti espiritu a naiyegda iti dua a naisangsangayan a tulag. Dinakamat ni Jesus ti maysa kadagitoy idi inusarna ti awan lebadurana a tinapay ken arak idi inrugina ti Pananglaglagip iti umad-adani idin nga ipapatayna ket kinunana maipapan iti kopa ti arak: “Daytoy a kopa kaipapananna ti baro a tulag babaen iti bileg ti darak, a maiparukpok maigapu kadakayo.” (Lucas 22:20; 1 Corinto 11:25) Siasino dagiti karaman iti baro a tulag? Ni Jehova a Dios ken dagiti kameng ti naespirituan nga Israel—dagidiay panggep ni Jehova nga iyeg iti nailangitan a kinadayag. (Jeremias 31:31-34; Galacia 6:15, 16; Hebreo 12:22-24) Naaddaan iti bileg babaen ti naiparukpok a dara ni Jesus, ti baro a tulag inruarna manipud kadagiti nasion ti maysa nga ili a maipaay iti nagan ni Jehova ken pinagbalinna dagitoy a Kristiano a nayanak iti espiritu a paset ti “bin-i” ni Abraham. (Galacia 3:26-29; Aramid 15:14) Gapu iti baro a tulag, maiyeg iti kinadayag dagiti amin a naespirituan nga Israelita babaen ti pannakapagungarda iti imortal a biag sadi langit. Tangay “agnanayon a tulag,” agtalinaed iti agnanayon dagiti gunggona nga itdenna. Makitanto pay laeng iti masanguanan no adda dadduma pay nga ibanag daytoy a tulag bayat ti Milenio ken kalpasanna.—Hebreo 13:20.
15. Maitunos iti Lucas 22:28-30, iti ania a sabali pay a tulag a nangrugi a naiyeg dagiti napulotan a pasurot ni Jesus, ken kaano?
15 Dagiti “adu nga annak” a pinanggep ni Jehova nga ‘iyeg iti kinadayag’ naiyegda met kas indibidual iti tulag maipaay iti nailangitan a Pagarian. Maipapan iti daytoy a tulag nga inaramidna kadagiti pasurotna, kinuna ni Jesus: “Dakayo dagidiay nagtalinaed kaniak kadagiti pannakasusuotko; ket mangaramidak iti maysa a tulag kadakayo, kas iti panangaramid ni Amak iti maysa a tulag kaniak, maipaay iti maysa a pagarian, tapno mabalinyo ti mangan ken uminum iti panganak idiay pagariak, ket agtugawkayo kadagiti trono tapno ukomenyo dagiti sangapulo ket dua a tribo ti Israel.” (Lucas 22:28-30) Nangrugi a naipatungpal ti tulag iti Pagarian idi napulotan dagiti adalan ni Jesus iti nasantuan nga espiritu idi Pentecostes 33 K.P. Agtalinaed iti agnanayon ti bileg dayta a tulag iti nagbaetan ni Kristo ken dagiti kakaduana nga ari. (Apocalipsis 22:5) No kasta, masinunuo dagiti Kristiano a nayanak iti espiritu nga addada iti babaen ti baro a tulag ken iti tulag maipaay iti Pagarian. Gapuna, iti pannakaselebrar ti Pangrabii ti Apo, dagiti laeng sumagmamano a natda a napulotan nga adda pay la ditoy daga ti makiraman iti tinapay, a mangirepresentar iti awanan basol a natauan a bagi ni Jesus, ken iti arak, a mangiladawan iti perpekto a darana a naiparukpok ken patay ken nangpatalged iti baro a tulag.—1 Corinto 11:23-26; kitaenyo Ti Pagwanawanan, Pebrero 1, 1989, panid 17-20.
Naayaban, Napili, ken Matalek
16, 17. (a) Tapno maiyegda iti kinadayag, ania ti masapul nga aramiden amin dagiti 144,000? (b) Siasino dagiti “sangapulo nga ari,” ket kasano ti panangtratoda kadagiti “kakabsat” ni Kristo a natda ditoy daga?
16 Ti umuna a pannakaipakat ti pateg ti daton a panubbot ni Jesus pagbalinenna a posible ti pannakaayab dagiti 144,000 iti nailangitan a biag ken pannakapilida babaen ti panamagbalin ti Dios kadakuada a naespirituan nga annakna. Siempre, tapno maiyegda iti kinadayag, masapul nga ‘aramidenda ti amin a kabaelanda a pagbalinen a sigurado ti pannakaayab ken pannakapilida,’ ken masapul nga agtalinaedda a matalek agingga ken patay. (2 Pedro 1:10; Efeso 1:3-7; Apocalipsis 2:10) Dagiti sumagmamano a natda kadagiti napulotan nga adda pay la ditoy daga salsalimetmetanda ti kinatarnawda nupay busbusoren ida dagiti “sangapulo nga ari” a mangiladladawan kadagiti amin a napolitikaan nga agtuturay. “Dagitoy makibakaldanto iti Kordero,” kinuna ti anghel, “ngem, agsipud ta isu ti Apo dagiti ap-appo ken Ari dagiti ar-ari, ti Kordero parmekennanto ida. Kasta met, dagidiay naayaban ken napili ken matalek kenkuana aramidendanto ti kasta.”—Apocalipsis 17:12-14.
17 Awan a pulos ti maaramidan dagiti agtuturay a tattao maibusor ken Jesus, ti “Ari dagiti ar-ari,” ta adda sadi langit. Ngem busbusorenda dagiti natda kadagiti “kakabsatna” nga adda pay la ditoy daga. (Apocalipsis 12:17) Agpatingganto dayta iti gubat ti Dios nga Armagedon, inton sigurado nga agballigi ti “Ari dagiti ar-ari” ken dagiti “kakabsatna”—“dagidiay naayaban ken napili ken matalek.” (Apocalipsis 16:14, 16) Kabayatanna, naagawa unay dagiti Kristiano a nayanak iti espiritu. Ania ti ar-aramidenda ita, sakbay nga iyeg ida ni Jehova iti kinadayag?
Ania ti Sungbatyo?
◻ Siasino dagiti ‘iyeg [ti Dios] iti nailangitan a kinadayag’?
◻ Ania ti kayat a sawen ti ‘pannakayanak manipud iti Dios’?
◻ Kasano a ‘ti espiritu makidanggay a mangpaneknek’ iti sumagmamano a Kristiano?
◻ Kadagiti ania a tulag a naiyeg dagiti nayanak iti espiritu?
[Ladawan iti panid 15]
Idi Pentecostes 33 K.P., naipaay ti pammaneknek a naluktanen ti dalan nga agturong iti nailangitan a kinadayag