MESOPOTAMIA
[manipud Gr., kaipapananna ti “[Daga iti] Nagbaetan Dagiti Karayan”].
Ti Griego a termino a tumukoy iti nalawa a daga nga adda iti nagbaetan dagiti karayan Tigris ken Eufrates. Nalawag a katupagna ti Hebreo nga awag nga Aram-naharaim, nga agkaarngi ti kaipapananda. (Sal 60:Sup) Kinapudnona, masansan nga ipatarus dagiti nagipatarus iti Griego a Septuagint ti “Aram-naharaim” kas “Mesopotamia.”—Kitaenyo ti ARAM Num. 5.
Nagduduma ti pagaplikaran ti termino a “Mesopotamia” no aramatenda idi ken uray ita. Iti nalawa a kaipapananna, kangrunaanna a sakupna ti intero a rehion nga adda iti nagbaetan ti Tigris ken ti Eufrates ket saklawenna manipud Gulpo ti Persia iti abagatan agingga iti kabambantayan ti Turkia ken Iran iti amianan. Karaman ditoy ti lan-ak a tanap iti kadaanan a Babilonia a dumanon iti agarup 400 km (250 mi) iti abagatan ti Baghdad. (Kitaenyo ti BABILONIA Num. 2.) Nupay kasta, iti saan unay a nalawa a kaipapananna, saan a karaman ti Babilonia, ta ti rehion laeng iti amianan ti naawagan Mesopotamia. Daytoy a rehion iti amianan ket buklen ti maysa a nababa ken agallo-allon a tanap ti bantay nga aduan iti nakubong a labneng. Nabato met dayta a lugar.
Ti pammaneknek a naaramat dayta nga awag iti nalawa a kaipapanan idi umuna a siglo K.P. ket masarakan iti Aramid 7:2, a sadiay dinakamat ni Esteban nga agnanaed ni Abraham iti “Mesopotamia” idinto ta adda pay laeng ni Abraham idiay Ur, maysa a siudad ti Babilonia. Ngem saan a masigurado no karaman met ti Babilonia iti Hebreo nga “Aram-naharaim.” No adda pangibasaran iti panangsinunuo iti ayan dayta a lugar a nadakamat iti Hebreo a Kasuratan, karaman iti awag nga “Aram-naharaim” (Mesopotamia) ti makin-amianan a lugar iti aglawlaw ti Haran (Ge 24:2-4, 10) wenno ti makin-amianan a kabambantayan a rehion iti aglawlaw ti Petor (De 23:4; idiligyo ti Nu 23:7). Nupay saan a masigurado ti saklawen ti lugar nga inturayan ni Ari Cusan-risataim ti Mesopotamia (ti mangirurrurumen iti Israel idi tiempo ni Ukom Otniel), ti sentro ti gobiernona ket mabalin nga adda met iti amianan. (Uk 3:8-10; kitaenyo ti CUSAN-RISATAIM.) Mabalin a naggapu iti makin-amianan a Mesopotamia dagiti karuahe ken kumakabalio a tinangdanan ti Ammonita nga Ari Hanun idi nakirupak ken Ari David.—1Cr 19:6, 7.
Dagiti agnanaed iti Mesopotamia ket kadua met dagiti Judio ken proselita nga adda idiay Jerusalem maipaay iti Piesta ti Pentecostes idi 33 K.P. (Ara 2:1, 2, 9) Mabalin a karaman kadagitoy dagiti agnanaed manipud makin-abagatan a paset dayta a daga, nga isu ti Babilonia. Maipapan itoy, makapainteres ta impadamag ti historiador a ni Josephus a “dakkel a bilang dagiti Judio” ti adda idiay Babilonia idi umuna a siglo K.K.P.—Jewish Antiquities, XV, 14 (ii, 2).