Librot’ Biblia Numero 45​—Taga Roma

Mannurat: Pablo

Lugar a Nakaisuratanna: Corinto

Nalpas a Naisurat: c. 56 K.P.

1. Aniat’ sinalaysay ni Pablo iti suratna kadagiti Taga Roma?

IDIAY Aramid nakitatay ni Pablo, dati a narungsot a nangidadanes kadagiti Judio a Kristiano, a nagbalin a naregta nga apostol ni Kristo kadagiti nasion a di Judio. Ditoy Taga Roma rugiantay ti 14 a librot’ Biblia nga impaltiing ti nasantuan nga espiritu nga insurat daytoy dati a Fariseo, nga itan mataleken nga adipen ti Dios. Idi insuratna ti Roma, naturposen ni Pablo ti dua a naunday a panagbaniagana ket agdaman ti maikatlo. Liman a surat ti nalpasna: Umuna ken Maikadua a Tesalonica, Galacia, ken Umuna ken Maikadua a Corinto. Ngem agparang a maikanatad kadagiti moderno a Bibliatayo, a ti Roma nayun-una ngem dagita, ta nawatiwat a sinalaysaynat’ kabbaro a panagpatas dagiti Judio ken di Judio, ti dua a klase a nangasabaan ni Pablo. Ilawlawagnat’ nagbaliwan ti pannakilangen ti Dios iti ilina ket ipakitana a nabayagen nga impadtot’ naipaltiing a Kasuratan a ti naimbag a damag maikasaba met kadagiti di Judio.

2. (a) Aniada a problemat’ sinalaysay ni Pablo kadagiti Taga Roma? (b) Aniat’ naan-anay a pinasingkedan daytoy a surat?

² Ni Pablo, nga inusarnan Tercio a sekretario, inaramatnat’ rapido nga argumento ken ti nawadwad a sitas ti Hebreo a Kasuratan tapno mabukel ti maysa a kapupuersaan a librot’ Nakristianuan a Griego a Kasuratan. Buyogen ti karkarna a naimnas a lenguahe, sinalaysayna dagiti problemat’ immuna a siglo a kongregasion Kristiano a buklen dagiti Judio ken Griego. Natantan-ok ngata dagiti Judio ta kaputotan idan Abraham? Dagiti nataengan a Kristiano, gapu ta siwayawayadan iti Linteg Mosaiko, adda ngata kalinteganda a mangitibkol kadagiti nakapkapuy a Judio a kakabsatda a mangsalsalimetmet pay la iti kadaanan a kustombre? Ditoy a surat pinasingkedan ni Pablo a dagiti Judio ken di Judio agpatasda iti sango ti Dios ket maibilangda a nalinteg, saan a gaput’ Mosaiko a Linteg, no di iti pammati ken Jesu-Kristo ken ti di kaikarian a kinamanangaasit’ Dios. Maigiddato met, imbilin ti Dios a dagiti Kristiano agpaiturayda a siuumiso kadagiti nadumaduma nga autoridad a nangsakup kadakuada.

3. Kasano a nangrugi ti kongregasion sadi Roma, ket apay ngata nga adut’ am-ammon Pablo sadiay?

³ Kasano a nangrugi ti kongregasion sadi Roma? Datin nga adut’ Judio sadi Roma nanipud pay kinautibon Pompey ti Jerusalem idi 63 K.K.P. Iti Aramid 2:10 espesipiko a naibaga a sumagmamano kadagita a Judio addadat’ Jerusalem idi Pentecostes 33 K.P., a sadiay nangngegda a naikasabat’ naimbag a damag. Dagidi nakumberti a sangaili nagtalinaeddat’ Jerusalem tapno agpaisuroda kadagiti apostol, ket kalpasanna di pagduaduaan nagsublidat’ Roma, a nalabit dadduma kadakuada idi nagrairat’ pannakaidadanes idiay Jerusalem. (Ara. 2:41-47; 8:1, 4) Sa, bumabaniaga ti tattao idi, ket daytoy ti makagapu a nasinged ni Pablo kadagiti adu a kameng ti kongregasion sadi Roma, a dadduma kadagita mabalin a nangngegdat’ naimbag a damag idiay Grecia wenno Asia gaput’ panangaskasaba ni Pablo.

4. (a) Aniat’ inted ti surat nga impormasion maipapan iti kongregasion sadi Roma? (b) Aniat’ ipasimudaag ti kaadda da Aquila ken Priscila sadi Roma?

⁴ Ti immuna a mapagtalkan nga impormasion maipapan itoy a kongregasion masarakan iti surat ni Pablo. Nabatad itoy a ti kongregasion binukel nga agpada dagiti Judio ken di Judio a Kristiano ket karkarnat’ regtada. Kunana kadakuada: “Ti pammatiyo naipaduyakyaken iti intero a lubong,” ket, “Ti kinatulnogyo nadamagen dagiti isuamin.” (Roma 1:8; 16:19) Ni Suetonio, a nagsurat idi maikadua a siglo, inreportna nga idi turay ni Claudio (41-54 K.P.), pinaksiatda dagiti Judio sadi Roma. Ngem, nagsublida kalpasanna kas ipakita ti kaadda da Aquila ken Priscila sadi Roma. Judio dagitoy a naam-ammo ni Pablo sadi Corinto a pimmanaw sadi Roma gaput’ mando ni Claudio ngem nagsublidan sadi Roma bayat a sinuratan ni Pablo ti kongregasion sadiay.​—Ara. 18:2; Roma 16:3.

5. Aniat’ mangpasingked nga autentiko ti libro a Roma?

⁵ Napasingkedan nga autentiko daytoy a surat. Sigun iti introduksion, naggapu ken “Pablo, adipen ni Jesu-Kristo ken naayaban nga apostol, . . . kadakayo amin nga adda dita Roma nga ay-ayaten ti Dios, a naawis a nasantuan.” (Roma 1:1, 7) Maysa a kauunaan daytoy iti Nakristianuan a Griego a Kasuratan a pinasingkedan ti makinruar a dokumento. Adu nga umarngi nga ebkas ti inusar ni Pedro iti immuna a suratna, a nalabit innem inggat’ walo a tawen kalpasanna, gapuna kunat’ adu nga eskolar a nabasanan ti kopia ti Taga Roma. Naibilang a sibabatad ti Taga Roma kas paset dagiti surat ni Pablo ket nadakamat a kasta ni Clemente ti Roma, Policarpio ti Smirna, ken ni Ignacio ti Antioquia, a dagita nagbiagda idi arinunos ti umuna a siglo inggat’ rugi ti maikadua.

6. Kasano a ti kadaanan a papiro pasingkedanna a kanonikal ti libro a Roma?

⁶ Ti libro a Roma natakkuatanda, agraman walo pay a sabali a surat ni Pablo, a linaon ti codex a naawagan Chester Beatty Papyrus No. 2 (P⁴⁶). Maipapan itoy nasapa a codex, insurat ni Sir Frederic Kenyon: “Ditoy, ngarud, addaantay ti gistay kompleto a manuskrito dagiti Surat ni Pablo, a naisurat agarup idi punganay ti maikatlo a siglo.”a Dagiti Chester Beatty Greek Biblical a papiro laklakayda ngem dagiti nalatak a Sinaitic Manuscript ken Vatican Manuscript No. 1209, nga agpada a maikapat a siglo K.P. ti pannakaisuratda. Linaonda met ti libro a Roma.

7. Aniat’ ebidensia no iti lugar ken tiempo a pannakaisurat ti Roma?

⁷ Kaano ken sadinot’ nakaisuratan ti Taga Roma? Agtutunos dagiti komentaristat’ Biblia a naisurat daytoy idiay Grecia, a nalabit manipud Corinto, idi bimmisitan Pablo iti sumagmamano a bulan idi agngudon ti maikatlo a panagbaniagana. Ti internal nga ebidensia paboranna ti Corinto. Insurat ni Pablo dayta idiay balay da Gayo, a kameng ti kongregasion sadiay, sana inrekomenda ni Febe kadakuada a kameng ti kaparanget a kongregasion ti Cencreas, a puertot’ Corinto. Agparang a ni Febe ti nangawit ti surat sadiay Roma. (Roma 16:1, 23; 1 Cor. 1:14) Iti Roma 15:23 insurat ni Pablo: “Awanen ti di nawanas a teritoriak kadagitoy a deppaar,” ken impasimudaagnat’ sumuno a bersikulo a gandatna nga idanon ti misionna idiay laud, inggat’ España. Mabalin a kastoy ti isuratna no idi agngudon ti maikatlo a panagbaniagana, idi rugi ti 56 K.P.

LINAON TI TAGA ROMA

8. (a) Aniat’ kinunan Pablo maipapan iti misionna? (b) Kasanona nga impakita a dagiti Judio ken Griego parehoda a maikari iti pungtot ti Dios?

⁸ Ti di panangidumduma ti Dios kadagiti Judio ken Gentil (1:1–2:29). Aniat’ imbaga ni napaltiingan a Pablo kadagiti taga Roma? Iti panglukatna, imbatadnat’ bagina kas apostol a pinilin Kristo tapno isuronat’ ‘panagtulnog babaen ti pammati’ kadagiti nasion. Inyebkasnat’ nasged a tarigagay a mangsarungkar kadagiti nasantuan sadi Roma, tapno ‘makipinnaregta’ kadakuada, ken tapno iwaragawagna kadakuada ti naimbag a damag nga isut’ “pannakabalin ti Dios a mangisalakan ti amin nga addaan pammati.” Kas nabayagen a naisurat, ti nalinteg agbiagto “gapu iti pammati.” (1:5, 12, 16, 17) Impakitana nga agpada a dagiti Judio ken Griego maikaridat’ pungtot ti Dios. Ti kinadangkes ti tao awan pagpambarna ta “dagiti di makita a kababalin [ti Dios] nabatad a makita nanipud pay pannakaparsua ti lubong.” (1:20) Kaskasdi, a simamaag dagiti nasion a pagbalinenda a dios dagiti naparsua. Ngem, saan koma nga ukomen a sidadamsak dagiti Judio dagidiay nasion, yantangay uray isuda nakabasolda met. Agpapadada a maukomto sigun kadagiti aramidda, ta ti Dios di mangidumduma. Ti pannakakugit ti lasag saan nga isut’ mangikeddeng; “ti Judio isu daydiay adda iti uneg, ket ti pannakakugitna agtaud iti puso.”​—2:29.

9. (a) Aniat’ paglalaingan dagiti Judio, ngem aniada a kasuratan ti inadaw ni Pablo a mangipakita nga addatay amin iti sidong ti basol? (b) Kasano ngarud a ti maysa maibilang a nalinteg, ket ania nga ehemplo ti mangpaneknek itoy?

⁹ Gapu iti pammati isuamin naibilang a nalinteg (3:1–4:25). “Ania, ngarud, ti paglalaingan dagiti Judio?” Dakkel, ta nayawat kadakuada dagiti sagrado a balikas. Kaskasdi, “dagiti Judio agraman dagiti Griego addada amin iti sidong ti basol,” ket awan “nalinteg” iti imatang ti Dios. Pito a sitas ti naadaw manipud Hebreo a Kasuratan kas pammaneknek itoy. (Roma 3:1, 9-18; Sal. 14:1-3; 5:9; 140:3; 10:7; Prov. 1:16; Isa. 59:7, 8; Sal. 36:1) Ti Linteg imbatadnat’ basol ti tao, ket “gapu iti aramid ti linteg awan lasag a maibilang a nalinteg.” Nupay kasta, baeten ti di kaikarian a kinamanangaasit’ Dios ken ti pannakaluk-at gapu iti subbot, dagiti Judio ken Griego naibilangda a nalinteg “gapu iti pammati a naisina kadagiti aramid ti linteg.” (Roma 3:20, 28) Sinuportaran ni Pablo daytoy idi insitarnat’ ehemplo ni Abraham, a naibilang a nalinteg, saan a kadagiti aramid wenno pannakakugit, no di ket iti mapagwadan a pammatina. Gapuna ni Abraham nagbalin nga ama saan la a kadagiti Judio no di kadagiti “amin nga addaan pammati.”​—4:11.

10. (a) Kasano a nagari ni patay? (b) Aniat’ resulta ti kinatulnog ni Kristo, ngem aniat’ ipakdaarna no maipapan iti basol?

¹⁰ Saanen nga adipen ti basol no di ket ti kinalinteg baeten ken Kristo (5:1–6:23). Baeten ti maysa a tao, a ni Adan, simrek ti basol ditoy lubong, ket ti basol inyegna ni patay, “ket iti kasta ni patay nagsaknap kadagiti amin a tao ta nagbasolda amin.” (5:12) Nagari ni patay manipud ken Adan agingga ken Moises. Idi naited ti Linteg baeten ken Moises, nagraira ti basol, ket nagtultuloy a nagari ni patay. Ngem ad-adda a nagraira itan ti di kaikarian a kinamanangaasit’ Dios, ket gapu iti kinatulnog ni Kristo adut’ naibilang a nalinteg maipaay iti biag nga agnanayon. Ngem di maipambar daytoy tapno agbiag ti maysa a sibabasol. Dagidiay nabautisaran ken Kristo masapul a nataydan no iti basol. Ti daan a personalidadda naibitinen (iti kayo), ket agbiagdan a nainaig iti Dios. Ti basol saanen nga agturay kadakuada, ngem agbalinda nga adipen ti kinalinteg, a buyogen ti kinasanto. “Dagiti supapak ti basol isu ni patay, ngem ti sagut nga ited ti Dios isu ti biag nga agnanayon babaen ken Kristo Jesus nga Apotayo.”​—6:23.

11. (a) Kasano nga inladawan ni Pablo ti pannakaluk-at dagiti Judio a Kristiano manipud iti Linteg? (b) Aniat’ imbatad ti Linteg, gapuna aniada a banag ti agginnubat iti maysa a Kristiano?

¹¹ Natay iti Linteg, sibibiag iti espiritu a nakikaykaysa ken Kristo (7:1–8:39). Inusar ni Pablo ti ehemplo ti asawa a babai, a naigalut ken lakayna iti unos ti panagbiagna ngem siwayawaya a makiasawat’ sabali no matay ni lakayna, tapno ipakitana no kasano a baeten iti daton ni Kristo dagiti Judio a Kristiano nataydan no iti Linteg ket siwayawayadan a mainaig ken Kristo ket agbungada maipaay iti Dios. Ti nasantuan a Linteg ad-adda nga imbatadna ti basol, ket ti basol inyegna ni patay. Ti basol, nga agtataeng kadagiti nainlasagan a bagitayo, gubatenna dagiti nasayaat a gakattayo. Kas kunan Pablo: “Ta ti naimbag a panggepek diak aramiden, ngem ti dakes a diak panggepen isu ketdi ti aramidek.” No kasta, “saanen a siak ti agar-aramid iti dayta, no di ket ti basol nga agnaed kaniak.”​—7:19, 20.

12. Kasano a dagiti dadduma makipagtawidda ken Kristo, ket ania ti naan-anay a nagbiktoriaan dagitoy?

¹² Aniat’ makaispal iti tao itoy nakapimpiman a kasasaad? Ti Dios kabaelanna nga aramiden a sibibiag dagidiay kukua ni Kristo babaen iti espirituna! Maadaptarda nga annak, maibilangda a nalinteg, agbalinda a makipagtawid iti Dios ken kadua ni Kristo nga agtawid, ket maipadayagda. Kadakuada kunan Pablo: “No ti Dios bumuyog kadatayo, asino ti bumusor kadatayo? Siasinot’ mangisinanto kadatayo iti ayat ni Kristo?” Awan! Sibaballigi, imbagana: “Agballigitay pay a naan-anay gapu iti daydiay nagayat kadatayo. Ta diak duaduaen nga uray ni patay wenno biag wenno dagiti anghel wenno dagiti gobierno wenno dagiti banag nga adda ditoy ita wenno dagiti banag nga umayto wenno pannakabalin wenno ti nangato wenno ti nababa wenno aniaman a parsua dinatay kabaelan nga isina iti ayat ti Dios nga adda ken Kristo Jesus nga Apotayo.”​—8:31, 35, 37-39.

13. (a) Sigun iti padto, asinodat’ saklawen ti pudpudno nga Israel ti Dios, ket mayalubog daytoy iti ania a nadibinuan a prinsipio? (b) Apay nga adda nagkurangan ti nainlasagan nga Israel, ngem aniat’ masapul tapno adda pannakaisalakan?

¹³ Naisalakan “ti Israel” baeten ti pammati ken asit’ Dios (9:1–10:21). Inyebkas ni Pablo ti “dakkel a ladingit” kadagiti padana nga Israelita, ngem binigbigna a saan nga amin a nainlasagan nga Israel ket talaga nga “Israel,” ta ti Dios adda autoridadna a mangpili kas annak iti asinoman a kayatna. Kas ipakitat’ pannakilangen ti Dios ken Faraon ken ti ilustrasion ti agdamdamili, “saan nga agpannuray iti daydiay mayat wenno iti daydiay agtaray, no di ket iti Dios, nga adda asina.” (9:2, 6, 16) Mangayab iti annak “saan laeng a kadagiti Judio no di ket kadagiti pay nasion,” kas nabayagen nga impadton Oseas. (Os. 2:23) Adda nagkurangan ti Israel gapu ta kinalikagumannat’ parabur ti Dios, “saan a gapu iti pammati no di ket gapu kadagiti aramid,” ken gapu ta naitibkol ken Kristo, ti “bato a pakarurodan.” (Roma 9:24, 32, 33) Adda “regtada maipaay iti Dios,” ngem saan a “mayalubog iti umiso a pannakaammo.” Ni Kristo ti panungpalan ti Linteg kadagidiay mamati iti kinalinteg, ket tapno magun-odan ti pannakaisalakan masapul nga ipaduyakyak ti maysa “a ni Jesus isu ti Apo” ket mamati “a pinagungar ti Dios kadagiti natay.” (10:2, 9) Naibaon dagiti mangaskasaba tapno amin a nasion makangngegda, mamatida, ket umawagda iti nagan ni Jehova tapno maisalakanda.

14. Aniat’ inladawan ni Pablo babaen ti puon ti olibo?

¹⁴ Ilustrasion ti puon ti olibo (11:1-36). Gaput’ di kaikarian a kinamanangaasi, adda natda ti natural nga Israel a napili, ngem gapu ta mayoridad ti naitibkol, “immay ti pannakaisalakan dagiti umili kadagiti nasion.” (11:11) Kas ilustrasion ti puon ti olibo, impakitan Pablo, a gapu ta awan pammatit’ nainlasagan nga Israel, naisulbong dagiti di Judio. Kaskasdi, dagiti di Judio dida koma pagraguan ti pannakailaksid ti Israel, ta no di pinakawan ti Dios dagiti nasukir a natural a sanga, dinanto met pakawanen dagiti atap a sangat’ olibo a naisulbong manipud kadagiti nasion.

15. Aniat’ saklawen ti panangidatagtay kadagiti sibibiag a daton iti Dios?

¹⁵ Panangpabaro ti isip; dagiti nangatngato a turay (12:1–13:14). Idatagyo dagiti bagiyo kas sibibiag a daton iti Dios, imbalakad ni Pablo. Dikayon “umabuloy iti daytoy sistema dagiti banag,” no di ket “agbalbaliwkayo babaen ti pannakapabaro ti isipyo.” Dikay agpalangguad. Ti bagi ni Kristo, kas iti natauan a bagi, adut’ kamengna, a nagdudumat’ akemda, ngem agtitinnulongda a sangsangkamaysa. Diyo isupapak ti dakes iti dakes iti asinoman. Bay-anyo a ni Jehova ti agibales. Parmekenyo “ti dakes babaen iti naimbag.”​—12:2, 21.

16. Kasano komat’ pannagna dagiti Kristiano iti saklang dagiti agtuturay ken dadduma pay?

¹⁶ Agpaituraykayo kadagiti nangatngato a turay; isut’ urnos ti Dios. Agaramidkay ti naimbag ket awan komat’ mautangyo malaksid iti ayat. Umayen ti pannakaisalakan, isu nga “iwaksitayo dagiti aramid ti sipnget” ket “ikapettayo dagiti igam ti lawag.” (13:12) Magnakay a mayalubog iti naimbag nga ugali, saan ket a mayalubog kadagiti tarigagay ti lasag.

17. Aniat’ naibalakad maipapan iti panangukom ken panangpabileg kadagiti nakapuy?

¹⁷ Awatenyo dagiti isuamin a di mangidumduma ken di mangukom (14:1–15:33). Anusanyo dagidiay a gapu ta nakapuy ti pammatida, adda dagiti dida sidaen wenno adda aldaw a ngilinenda. Diyo ukomen wenno itibkol ti kabsatyo gaput’ pannangan ken panaginum, ta ti Dios ukomenna dagiti isuamin. Surotenyo ti talna ken dagiti banag a makapabileg, ket anusanyo ti kinakapuy dagiti dadduma.

18. (a) Aniada pay dagiti inadaw ni Pablo a mangipakita ti pannakaakseptar dagiti di Judio? (b) Kasano nga inaprobetsar ni Pablo ti di kaikarian a kinamanangaasit’ Dios?

¹⁸ Insurat ti apostol: “Amin dagiti banag nga immun-una a naisuraten naisuratda tapno pakasursuruantayo,” ket nangted ti uppat pay a sitas ti Hebreo a Kasuratan kas ultimo a pammaneknek a dagidi napaltiingan a propeta nabayagen nga impadtoda a dagiti kari ti Dios iramanna dagiti nasion a di Judio. (Roma 15:4, 9-12; Sal. 18:49; Deut. 32:43; Sal. 117:1; Isa. 11:1, 10) “Gapuna,” imbalakad ni Pablo, “awatenyo ti maysa ken maysa, a kas met ti panangawat ni Kristo kadatayo, tapno pakaidayawan ti Dios.” (Roma 15:7) Inapresiar ni Pablo ti di kaikarian a kinamanangaasit’ Dios kenkuana nga agbalin nga adipen kadagiti nasion, a makiraman “iti nasantuan a trabaho ti naimbag a damag ti Dios.” Naynay nga ikagumaanna a luktan dagiti kabbaro a teritoria imbes “nga agbangon iti rabaw ti pamuon ti sabali.” Ket di pay nalpas ti trabahona, ta planona, kalpasan nga ipannat’ Jerusalem dagiti kontribusion, ti dakdakkel pay a panangaskasaba inggat’ adayo nga España ket, inton mapan sadiay, awitennanto “ti pannakapunno ti bendision ni Kristo” kadagiti naespirituan a kakabsatna sadi Roma.​—15:16, 20, 29.

19. Aniada a pakomusta ken pammagbaga ti pangserra ti surat?

¹⁹ Pangserra a kablaaw (16:1-27). Impaw-it ni Pablo dagiti personal a pakomustana iti 26 a miembrot’ kongregasion ti Roma, a ninagananna ida, agraman kadagiti sabali, ket binalakadanna ida a liklikanda dagidiay mamagsisina ket agmasiribda koma “maipapan iti naimbag ket nanengneng no iti dakes.” Isuamin ket agpaay iti dayag ti Dios “baeten ken Jesus-Kristo iti agnanayon. Amen.”​—16:19, 27.

NO APAY NAIMBAG

20. (a) Aniada a lohikal a rason ti itden ti Roma no iti panamati iti Dios? (b) Kasano a nailadawan ti kinalinteg ken asi ti Dios, ket gapu iti dayta aniat’ inyebkas ni Pablo?

²⁰ Ti libro a Taga Roma idatagnat’ lohikal a pangibasaran ti pammati iti Dios, a kunaenna a “dagiti di makita a kababalinna nabatad a makita nanipud pay pannakaparsua ti lubong, ta maipakitada gapu kadagiti banag a naaramid, agraman ti agnanayon a pannakabalinna ken Kinadiosna.” Ngem ad-adda pay ngem daytoy, itan-oknat’ kinalintegna ket ipakaammona ti dakkel nga asi ken di kaikarian a kinamanangaasina. Naimnas ti pannakaipalnaadna kadatayo daytoy sigun ti ilustrasion ti puon ti olibo, a dita dagiti atap a sanga naisulbongda idi naguped dagiti natural a sangana. Idi utobenna daytoy a kinagrabe ken kinamanangaasit’ Dios, inyebkas ni Pablo: “O nagunegen dagiti kinabaknang ken sirib ken pannakaammo ti Dios! Di matukod dagiti panangukomna ket di masukimat dagiti dalanna!”​—1:20; 11:33.

21. Kasano nga impakita ti Roma ti itatanor pay ti sagrado a palimed ti Dios?

²¹ Nainaig itoy, inlawlawag ti Roma ti itatanor pay ti sagrado a palimed ti Dios. Iti uneg ti kongregasion Kristiano, awanen naggiddiatan ti Judio ken Gentil, ngem dagiti tao kadagiti amin a nasion mabalindan ti makiraman iti di kaikarian a kinamanangaasi ni Jehova baeten ken Jesu-Kristo. “Awan panangidumduma ti Dios.” “Ta ti Judio isu daydiay adda iti uneg, ket ti pannakakugit agtaud iti puso gapu iti espiritu, ket saan a gapu iti naisurat a kodigo.” “Awan ti pagdumaan ti Judio ken Griego, ta maymaysa ti Apo a mangituray kadagiti isuamin, ket naparabur kadagiti amin nga umawag kenkuana.” Para kadakuada amin, pammati, imbes nga aramid, ti pakaibilanganda a nalinteg.​—2:11, 29; 10:12; 3:28.

22. Ania a praktikal a balakad ti inted ti Roma no iti pannakilangen kadagiti addat’ ruar ti kongregasion?

²² Ti praktikal a balakad a linaon daytoy a surat kadagiti Kristiano sadi Roma makagunggona met ita kadagiti Kristiano, a sumarsaranget kadagiti umarngi a problema iti ganggannaet a lubong. Nabagbagaan dagiti Kristiano nga inda “makikappia kadagiti isuamin a tao,” agraman dagiti addat’ ruar ti kongregasion. Tunggal kararua masapul nga “agpaituray kadagiti nangatngato a turay,” ta urnos ti Dios daytoy ket isudat’ banag a pagbutngan, saan a dagidiay managtungpal ti bilin, no di kadagiti agaramid ti dakes. Agpasakup koma dagiti Kristiano saan a gapu lat’ butengda a madusa no di ket gaput’ Nakristianuan a konsiensia, gapuna bayadandat’ buisda, ipaaydat’ rebbengda, akmenda dagiti obligasionda, ket dida makautang ti aniaman, “malaksid ti panagayat iti maysa ken maysa.” Ti ayat tungpalennat’ Linteg.​—12:17-21; 13:1-10.

23. Kasano nga impaganetget ni Pablo ti kinapateg ti publiko a panangipaduyakyak, ket aniat’ pagwadan nga intedna no iti panagsagana para iti ministerio?

²³ Impaganetget ni Pablo ti panangasaba iti publiko. Nupay buyogen ti puso no mamati ti maysa a maipaay iti kinalinteg, ti ngiwat isut’ agipaduyakyak a maipaay iti pannakaisalakan. “Tunggal maysa nga umawag iti nagan ni Jehova maisalakanto.” Ngem tapno maragpat daytoy, nesesita a dagiti mangaskasaba mapanda koma ket “iwaragawagda ti naimbag a damag dagiti naimbag a banag.” Naragsak ti bingaytayo no maysatay kadagitoy a mangaskasaba a ti timekda dimmanonen “kadagiti ungto ti napagnaedan a daga”! (10:13, 15, 18) Ket kas panagsagana itoy a panangaskasaba, kabisadotay koma ti naipaltiing a Kasuratan kas ken Pablo, ta iti daytoy la a maysa a sitas (10:11-21) nagadut’ inadawna iti Hebreo a Kasuratan. (Isa. 28:16; Joel 2:32; Isa. 52:7; 53:1; Sal. 19:4; Deut. 32:21; Isa. 65:1, 2) Kabaelanna unay a kunaen: “Amin dagiti banag nga immun-una a naisuraten naisuratda tapno pakasursuruantayo, tapno gapu iti panagibturtayo ken gapu iti liwliwa dagiti Surat maaddaantayo koma ti inanama.”​—Roma 15:4.

24. Aniat’ patigmaan ni Pablo no iti panangpatanor iti regta ken naragsak a relasion iti uneg ti kongregasion?

²⁴ Nakaskasdaaw a praktikal a balakad dagiti naited no ti relasion iti uneg ti kongregasion Kristiano. Uray pay no aniat’ pakipagilian, rasa, wenno kabibiagda, isuda amin pabaruenda koma ti isipda tapno maipaayda ti sagrado a panagserbi iti Dios mayalubog iti “naimbag ken makaay-ayo ken naan-anay a pagayatan” ti Dios. (11:17-22; 12:1, 2) Anian a kinarasonable ti yebkas amin a pammalakad ni Pablo iti Roma 12:3-16! Talaga nga adtoy ti ekselente a pammagbaga a pakapabilgan ti regta, kinapakumbaba, ken dungngo kadagiti amin a kameng ti kongregasion Kristiano. Kadagiti pangserra a kapitulo, nabileg a patigmaan ti inted ni Pablo iti panagannad ken panangliklik kadagidiay mamagsisina, ngem dinakamatna met ti rag-o ken bang-ar nga umapay iti maysa ken maysa gaput’ nadalus a panagkakadua iti uneg ti kongregasion.​—16:17-19; 15:7, 32.

25. (a) Aniat’ umno a panangmatmat ken kanayonan a pannakaawat ti ited ti Roma maipapan iti Pagarian ti Dios? (b) Kasanotay koma a magunggonaan no adalentay ti Roma?

²⁵ Bilang Kristiano, itultuloytayo nga annadan ti relasiontayo. “Ta ti pagarian ti Dios saanna a kaipapanan ti pannangan ken panaginum, no di ket ti kinalinteg ken talna ken rag-o buyogen ti nasantuan nga espiritu.” (14:17) Daytoy a kinalinteg, talna, ken rag-o isut’ nangnangruna a bingay “dagiti kadua nga agtawid ken Kristo,” a “maipadayagdanto” a kaduana iti nailangitan a Pagarian. Lagipenyo, met, no kasano a ti Roma itudona ti sabali pay nga addang a kaitungpalan ti kari ti Pagarian a naited idiay Eden, a kunkunana: “Ti Dios a mangted ti kappia rumkennanto iti mabiit ni Satanas iti babaen dagiti sakayo.” (Roma 8:17; 16:20; Gen. 3:15) Gapu ta patientayo dagitoy naindaklan a kinapudno, agtultuloytay koma a napno iti amin a rag-o ken talna ket aduantay ti namnama. Determinadotay koma a makipagbiktoria iti Bin-i ti Pagarian, ta kumbinsidotayo nga awan aniaman iti langit sadi ngato wenno iti daga ditoy baba “wenno aniaman a sabali a parsua a makabael a mangisina kadatayo iti panagayat ti Dios nga adda ken Kristo Jesus nga Apotayo.”​—Roma 8:39; 15:13.

[Footnote]