Dagiti Saludsod Manipud Kadagiti Managbasa

◼ Kasano a paggidiaten ti Kristiano ti panagpasuksok a (kondenaren ti Biblia) ken ti pannangted ti “tip” wenno “sagut” a maipaay iti maipapaay a serbisio?

Kasapulan nga ammuentayo a dagiti ug-ugali nagduduma iti linugan-lugar. Dagiti pamay-an a maawat iti dadduma a dagdag a ti mabalin a nakaap-aprang wenno di umiso iti dadduma a lugar. Kas pangarigan, dagiti tattao iti maysa a pagilian ti mabalin nga agkurnoda iti sanguanan ti maysa nga opisial, ngem iti sabali a daga daytat’ mamatmatan kas maysa a panagrukbab ti ladawan.a Umas-asping met, ti ugali a “tipping” a maawat iti maysa a daga ti mabalin a makapakellaat wenno saan a legal iti sabali. Bayat ti pananglaglagip kadagita a panagduduma, amin a Kristiano ti rebbeng nga iyaplikarda ti balakad ti Dios maibusor iti panagpasuksok.

Ania ti panagpasuksok, ket ania ti kuna ti Biblia maipapan iti dayta? Ilawlawag ti The World Book Encyclopedia ti maipapan iti dayta: “Ti panagpasuksok ket kayatna a sawen ti panangted wenno ti panangitukon ti maysa a banag nga adda iti saad, kas supapak iti panangsalungasingna iti annongenna wenno ti linteg tapno magunggonaan ti nangted.” Gapuna maysa a panangpasuksok ti panangted ti kuarta (wenno maysa a sagut) iti maysa a hues tapno impluensiaan ti pangngeddengna ken ballikugen ti kinahustisia. Maysa met a panangpasuksok ti panangted ti kuarta tapno salikawkawan ti linteg kas iti panangikalikagum iti maysa nga inspektor ti balay wenno kadagiti luglugan a saanna nga ikankano ti maysa a panagsalungasing.

Ti Dios konkondenarenna ti panangpasuksok, nga ibagbagana kadagiti uk-ukom nga Israelita: “Dikanto kilkiloen ti hustisia. Dikanto pagdudumaen dagiti tattao. Dikanto met awaten ti pannuksok, ta ti pangpasuksok bulsekenna dagiti mata ti masirib ket ballikugenna dagiti sasao dagiti nalinteg.” (Deuteronomio 16:19; idiligyo ti Proverbio 17:23; Isaias 1:23; 5:23; 1 Samuel 8:3-5.) Ni Jehova a mismo ti nangikeddeng ti pagalagadan, ta kenkuana awan ti kinadangkes wenno panangidaduma iti kinatao wenno panangawat iti pannuksok.” (2 Cronicas 19:7; Deuteronomio 10:17) Dagiti Kristiano a tartarigagayanda ti anamong ti Dios dida kayat ti matnag iti panagpasuksok.​—Idiligyo ti Aramid 24:26.

Nupay dagiti tattao iti sangalubongan ket kondenarenda ken addaanda ti linlinteg dagiti pasuksok, adu a tattao ti naipasango iti parikut a nailadawan iti saludsod iti ngato. Ammoda a kasapulanna ti “regalo” wenno “tip” tapno tignayen dagiti menor nga opisial iti maysa a daga a mangaramid iti trabahoda wenno aramiden a nasaysayaat dayta. Kas pangarigan, ti The Wall Street Journal kunana maipapan iti daga a nakaro ti implasionna: “Tapno makagun-od iti kanayonan tapno makapagtultuloyda iti panagbiag, natnag dagiti agtartrabaho iti gobierno iti babassit a korupsion. ‘Masapul a bayadam ida tapno iyawatda kenka ti aniaman a kita ti porma,’ kuna ti pangulo ti maysa nga ahensia ti estado. Kabayatanna, dagiti opisiales ti imigrasion rengrengenda dagiti masdaawan a ganggannaet a turista kadagiti internasional nga eropuerto iti $20 tapno timbreanda dagiti pasaporteda tapno dagiti biahero ket makaluganda laeng iti eroplanoda.”

Iti nabiit pay, nagkomento ti U.S.News & World Report maipapan iti burukratiko a pannakataktak ken dagiti imbungana a panagbayad a gagangayen iti intero a lubong. Kas pangarigan, kinunana: “Ti maysa a taga India ti masapul a mangted iti kuarta iti maysa nga opisial tapno ipasalista ti anakda iti maysa nga eskuelaan, tapno makastrekda iti maysa nga ospital, uray pay tapno maaddaanda ti maysa a reserbasion iti maysa a tren.” Ti dadduma a pangarigan iti daytoy ket ramanenna:

​—Ti maysa a trabahador kasapulanna ti permiso sakbay a makapagtrabaho. Bayadanna ti opisial a babayadan iti opisina ti gobierno, kaskasdi pagaammo ti tunggal maysa a no awan ti “sagut” kaskasdi ti papelesna ket maikabilto iti makimbaba unay. Nupay dina dawdawaten nga isu ti maiyun-una ngem kadagiti dadduma, no itedna ti gagangay a “tip,” ti papelesna ti maaywananto a siuumiso.

​—Iti maysa a daga, ammo dagiti tattao a dagiti opisiales ti trapiko nababa ti sueldoda ket nainanama a dayta ti mapunuan babaen kadagiti “sagut a pagkape.” Ti maysa a polis ket pasardengenna ti maysa a tsuper ket kunana nga isut’ nagsalungasing ti linteg, tapno ti tao ti agbayad ti multa. No sumuppiat ti tsuper nga awan ti nasalungasingna a linteg, ipakdaar ti polis a no mapan dayta a banag iti korte, pabasolennanto ti tao iti panangkabil iti maysa a polis. Gapuna, ti adu basta bayadanda laengen ti “multa,” a matmatanda dayta a kas maysa nga opisial a panagbuis. Dadduma madida, a situtulokda a sanguen ti aniaman a mapasamak.

​—Rebbeng koma a ti maysa a munisipio ti mangipaay ti pannakaurnong dagiti basura. Ngem gagangay para iti maysa a bumalay nga ikkan dagiti basurero iti maysa a “sagut.” No adda ti madi nga agbayad, “lipatendanto” ti basurana, ket mabalin nga isunto pay ti mamulta gapu iti panangpataudna iti di nadalus a kasasaad.

Dagita a parikut ipakpakitana nga adu nga adda iti autoridad us-usarenda ti puestoda iti gobierno a maipaay kadagiti nakillo a gunggona. (Eclesiastes 8:9) Il-iliwen dagiti Kristiano ti nalintegen a baro a sistema ti Dios, ngem agingga iti dayta masapul a bumagayda iti agdama a sistema. (2 Pedro 3:13) Mabalin a kaipapanan daytoy ti panangbigbigda kadagiti lokal a kasasaad a sadiay namnamaen dagiti ad-adipen ti publiko ti regalo iti panangtungpalda kadagiti trabahoda. Uray pay kadagiti dagdaga a normal dagiti kakasta a bambanag adu kadagiti Saksi ni Jehova a naipasango kadagiti inspektor ken opisiales iti custom ti madi a mangted iti “tip” tapno magun-odan ti ipapaay ti linteg kadakuada. Agsipud ta isudat’ pagaammo iti daytoy a takder, umaw-awatda iti pannakatrato nga aw-awaten ti kaaduan a tattao babaen ti panagbayad. (Proverbio 10:9) Nupay kasta, tunggal Kristiano ti masapul a paiturong iti nasursuruan a konsiensiana sigun iti lokal a kasasaad.

Ti ayat iti kaarruba ket maysa a banag nga usigen. (Mateo 22:39) Agbalin a saan a kinamanagayat ti panangusar iti “sagut” a manggun-od iti nasaysayaat a pannakatrato, kas ti pannakaiyun-una iti maysa a linea, a labsan dagidiay nabayagen nga agur-uray. Balbalakadannatay ni Jesus a tratuen dagiti dadduma a kas ti kayattayo met a pannakatrato. (Mateo 7:12) Patien dagiti dadduma a Kristiano nga inton umayen ti turnoda idiay linea, mabalinda ti agpasakop iti ugali ti daga a mangted iti “sagut” tapno paaramid iti opisial ti kasapulan a trabahona. Siempre, kadagiti dagdaga a saan a nakaiyugalian wenno makapakellaat pay ketdi dagita a “sagut” iti publiko, ti naayat a Kristiano ket agtignayto iti pamay-an a saan a makaitibkol kadagiti dadduma.​—1 Corinto 10:31-33.

Ti sabali pay a banag isu ti panagtulnog iti linteg. Kuna ni Jesus: “Itedyo ken Cesar ti kukua ni Cesar, ket iti Dios ti kukua ti Dios.”b (Marcos 12:17; kitaenyo met ti Mateo 17:24-27.) Maysa a banag no ti maysa a Kristiano a di nagsalungasing iti linteg ket manamnama a mangted iti “tip” iti maysa nga empleado ti gobierno wenno iti sabali nga opisial. Ngem kasanon no ti maysa a Kristiano ti aktual a nakasalungasing ti linteg? Iti dayta a kaso, kasano nga isu buyogen iti nadalus a konsiensia ket mangted iti pasuksok tapno allukoyen ti opisial a laksidenna dayta a panagsalungasingnan? Nagsurat ni apostol Pablo a rebbeng a pagbutngantayo dagiti nangangato nga autoridad wenno turturay ti gobierno, a naikkan iti pannakabalin “a mangibales iti pungtot a maipaay iti agaramid ti dakes.” (Roma 13:3, 4) Ti mismo a takder ni Pablo ket: No isu ti nakaaramid ti dakes, awatennanto ti maiyanatop a dusa. (Aramid 25:10, 11) Gapuna, ti maysa a Kristiano a nagsalungasing iti linteg ti trapiko ti masapul nga agbayad iti multa wenno bayad, kas inturong ti maysa nga opisial wenno maysa nga ukom.

Kuna pay met ni Pablo a dagiti gobierno ket ‘ministroda a maipaay iti pagimbagam.’ Agpapan pay ti kinaagum dagiti dadduma nga opisiales, dagiti gobierno mangipapaayda iti serbisio a pagimbagan ti publiko. Kas pangarigan, sukimaten dagiti opisiales dagiti luglugan maipapan iti pannakaikarida nga agtaray iti kalsada, ken sukimatenda dagiti patpatakder no maitunosda met laeng kadagiti kodigo ti uram. Gapuna, no patien ti maysa a Kristiano nga, iti uneg ti linteg, mabalinna ti mangted iti “tip” iti maysa nga opisial a manginanama iti “service fee,” kaawatan a daytoy ket naiduma iti panangpasuksok ti maysa nga inspektor tapno lipatenna lattan ti panangsalungasing.

Iti aniaman a daga a pagtataenganda, rebbeng a watwaten dagiti Kristiano ti praktikal a kinasirib iti pannakilangen kadagiti adda a lokal a kasasaad. Laglagipen koma dagiti ad-adipen ti Dios a dagidiay ‘agtalinaedto idiay tabernakulo ti Dios ken agnaedto iti nasantuan a bantayna’ ket saanda nga agturong iti panagpasuksok. (Salmo 15:1, 5) No maipapan iti panangted ti “tip” no nainkalintegan nga umawat kadagiti maikari a serbisio wenno tapno maliklikan ti di umiso a pannakatrato babaen kadagiti opisiales, masapul nga ikeddeng ti Kristiano no ania ti ipalubos ti konsiensiana ket ibaklayna ti responsabilidad iti aniaman nga ibungananto a komplikasion. Rebbeng a suroten koma ti maysa a kurso nga iti personal ket mangted kenkuana iti nadalus a konsiensia ken saannanto a mulitan ti naimbag a nagan ti Kinakristiano wenno makaitibkol kadagiti adda nga agpalpaliiw.​—2 Corinto 6:3.

[Dagiti Footnote]