‘Panangsukimat No Aniatayo’—Iti Tiempo ti Memorial
“No sukimatentayo koma dagiti bagbagitayo, saantay koma a maukom . . . tapno saantayo a madusa.”—1 CORINTO 11:31, 32.
1. Dagiti pudno a Kristiano ket piho a kayatda a liklikan ti ania, ken apay?
TI KAUDIAN a banag a kayat ti maysa a Kristiano ket isut’ dakes a pannakaukomna ken Jehova. Ti panamagpungtot “ti Ukom ti amin a daga” mabalin a mangiturong iti ‘pannakailunod a kadua ti lubong’ ken pannakapukaw ti pannakaisalakan. Pudno dayta uray no ti namnamatayo ket biag a nailangitan a kadua ni Jesus wenno iti biag nga awan inggana iti naindagaan a paraiso.—Genesis 18:25; 1 Corinto 11:32.
2, 3. Iti ania a banag a mabalintayo a maukom a siinget, ket aniat’ kuna ni Pablo maipapan iti daytoy?
2 Idiay 1 Corinto kapitulo 11, nasao ni apostol Pablo ti paset a mabalin a pakaukomantayo. Nupay inturongna dagiti komentona kadagiti napulotan a Kristiano, ti balakadna nasken kadagiti isuamin, nangnangruna iti daytoy a panawen. Ti pannakaawattay no aniat’ kinataotayo tulongannatayo a maaddaan ti anamong ti Dios ket saantayto a maukom. Iti panangsalaysayna ti tinawen a panangrambak ti Pangmalem ti Apo, insurat ni Pablo:
3 “Ni Apo Jesus idi met la a rabii a nayawat nangala iti tinapay, ket idi a nakapagyamanen, pinisina ket kinunana: ‘Daytoy kaipapananna ti bagik a mapisi gapu kadakayo. Itultuloyyo nga aramiden daytoy a panglaglagip kaniak.’ Ket kasta met innalana ti kopa, idi kalpasan ti panangrabii, a kinunana: ‘Daytoy a kopa kaipapananna ti baro a tulag iti darak. Itultuloyyo nga aramiden daytoy, a masansan nga uminumkayo, a panglaglagip kaniak.’ Ta no masansan a kanenyo daytoy a tinapay ken uminumkayo iti kopa, iwaragawagyo ti ipapatay ti Apo, agingga ti yaayna.”—1 Corinto 11:23-26.a
4. Aniantot’ maaramid inton rabii ti Abril 10, 1990?
4 Kalpasan ti ilelennek ti init inton Abril 10, 1990, selebraran dagiti Saksi ni Jehova ti Panglaglagip ti ipapatay ni Kristo. Masansan, ti agtataripnong a grupo isut’ maysa a kongregasion; gapuna addanto lugar para kadagiti tattao a saan pay a Saksi. Aniantot’ kaasping dayta a miting? Addanto maysa a palawag manipud iti Biblia. Sa, kalpasan ti kararag, maipasa ti tinapay. Sabalinto manen a kararag ti maipaay iti pannakaipasa ti kopa. Imbes nga amin dagitoy ti maaramid sigun iti pormal a seremonia wenno nainget a pamay-an, ti bilang dagiti tinapay wenno kopa a maipasa ken ti wagas a pannakaipasada ket maiyurnos sigun iti lokal a situasion. Ti kangrunaan a banag a ta dagiti kasapulan a bambanag ket addada a maipaay kadagiti amin a tumabuno, nupay ti kaaduan ket ipasadanto laeng nga awanan pannakiraman. Ngem, ania dagiti bambanag a maipasa, ken aniat’ kaiyuloganda? Mainayon pay, aniat’ usigentay nga umuna tapno masukimattayo koma ti bagbagitayo?
“Daytoy Kaipapananna ti Bagik”
5, 6. (a) Ni Jesus inaramidna ti ania maipapan ti tinapay? (b) Ania a kita ti tinapay ti inusarna?
5 Nabasatayo no ania ti “inawat [ni Pablo] manipud iti Apo” maipapan iti Memorial wenno Panglaglagip. Addada met salaysay dagiti tallo a mannurat ti Ebanghelio, a maysa kadakuada ti presente idi inyusuat ni Jesus daytoy a selebrasion. (1 Corinto 11:23; Mateo 26:26-29; Marcos 14:22-25; Lucas 22:19, 20) Kuna dagitoy a salaysay nga umuna a nangala ni Jesus ti tinapay, nagkararag, ket sana pinisi ken inwaras dayta. Ania dayta a tinapay? Iti katupagna, aniat’ maus-usar itatta? Aniat’ kaipapananna wenno irepresentarna?
6 Addadan dagiti bambanag manipud pannangan a Paskua dagiti Judio, a maysa isut’ tinapay nga awan lebadurana, nga inawagan met ni Moises iti “awan lebadurana a tinapay, ti tinapay ti panagladingit.” (Deuteronomio 16:3; Exodo 12:8) Daytoy a tinapay ket naaramid manipud puraw nga arina a di agus-usar ti pangpaalsa, asin, wenno rekrekado. Gapu ta di nalebaduraan (Hebreo, mats·tsahʹ), dayta ket plastado ken nasarangsang; daytat’ mapisipisi iti makan a kadakkelna.—Marcos 6:41; 8:6; Aramid 27:35.
7. Aniat’ usaren dagiti Saksi ni Jehova a tinapay bayat ti Memorial?
7 Nagusar ni Jesus ti awan lebadurana a tinapay iti Pangmalem ti Apo, gapuna kasta ti ar-aramiden dagiti Saksi ni Jehova itatta. Ti regular a matzoth a Judio serbiandan daytoy a panggep no saanda a naaramid nga adda dagiti nailaok, kas ti malt, sibuyas, wenno itlog. (Ti matzoth a naglaon kadagita a suplemento narigatna a makatupag ti panangiladawan a “tinapay ti panagladingit.”) Wenno dagiti panglakayen ti kongregasion mangpaaramidda iti maysa ti awan lebadurana a tinapay manipud minasa nga arina a trigo ken danum. No awan ti arina ti trigo, mabalin a maaramid ti awan lebadurana a tinapay iti arina manipud sebada, bagas, mais, wenno dadduma pay a binukel. Ti masa ket paingpisen ken maiyurno iti namantekaan bassit a paglutuan.
8. Apay a ti awan lebadurana a tinapay maiyanatup a simbolo, ket aniat’ ipamatmat ti pannangan iti dayta? (Hebreo 10:5-7; 1 Pedro 4:1)
8 Maiyanatup ti kasta a tinapay agsipud ta daytat’ di naglaon ti lebadura (pangpaalsa), nga us-usaren ti Biblia a mangirepresentar ti kinarugit wenno basol. Ni Pablo namalakad maipapan ti imoral a lalaki iti maysa a kongregasion: ‘Ti bassit a lebadura banglessenna ti amin a masa. Ikkatenyo ti baak a lebadura, tapno agbalinkayo a baro a masa. Ni Kristo a paskuatayo ket naidatonen. Ngarud salimetmetantayo ti piesta, saan nga iti lebadura ti panagipato ti dakes ken ti kinadakes, no di ket iti awan lebadurana a tinapay ti kinapasnek ken kinapudno.’ (1 Corinto 5:6-8; idiligyo ti Mateo 13:33; 16:6, 12) Ti tinapay nga awan lebadurana ket maiyanatup a simbolo ti natauan a bagi ni Jesus, ta isu ket “santo, awan basolna, di natulawan, adayo kadagiti managbasol.” (Hebreo 7:26) Adda sadiay ni Jesus iti perpekto a natauan a bagina idi a kinunana kadagiti apostolna: “Alaenyo ken kanenyo daytoy [a tinapay], kaipapanan dayta ti bagik.” (Mateo 26:26, A New Translation of the Bible, ni James Moffatt) Ti pannakipaset iti tinapay kaipapananna a ti tao patienna ti gunggona ti daton ni Jesus a maipaay kenkuana ken awatenna dayta. Ngem, adu pay ti ramanenna.
Arak nga Adda Kaipapananna
9. Ania pay nga emblema ti kinuna ni Jehova a rebbeng a mausar?
9 Nagusar ni Jesus ti sabali pay a simbolo: “Ket nangala ni Jesus ti maysa a kopa, ket kalpasan ti panagyamanna iti Dios intedna dayta kadakuada a kunkunana, ‘Uminumkayo, aminyo; daytoy kaipapananna ti darak, ti baro a tulag-ti-dara, naibuyat nga agpaay iti adu, tapno mangabak iti pannakaikkat ti basbasolda.’” (Mateo 26:27, 28, Moffatt) Aniat’ adda iti dayta pagraramanan a kopa nga impasana, ket aniat’ kaipapananna kadatayo bayat a pagreggetantayo a masukimat koma dagiti bagbagitayo?
10. Kasano a naaddaan lugar ti arak iti Paskua a Judio?
10 Idi damo nga imbalabala ni Moises ti piesta ti Paskua, awan nasasaona nga inumen. Patien dagiti adu nga eskolar a ti arak ket naiserrek iti Paskua a naud-udi unay, nalabit idi maikadua a siglo K.K.P.b Nupay kasta, ti panagusar ti arak iti daytoy a pannangan ket gagangay idi umuna a siglo, ket ni Jesus di simmuppiat iti dayta. Inusarna ti arak ti Paskua idi nga inyusuatna ti Memorial.
11. Ania a kita ti arak ti maiyanatup nga usaren bayat ti Pangmalem ti Apo?
11 Yantangay ti Paskua a Judio naaramid a nabayagen kalpasan ti panagapit ti ubas, agus-usar koma idi ni Jesus, saan nga iti di napaalsem a tubbog, no di ket ti nalabaga nga arak a silalaka a mangirepresentar iti darana. (Idiligyo ti Apocalipsis 14:20.) Saan a kasapulan a manayonan pay ti dara ni Kristo, gapuna maiyanatupen ti puro nga arak, imbes a dagiti arak a pinaingel ti brandy (kas ti port, sherry, wenno muscatel) wenno addaan kadagiti rekado wenno yerba a mainayon (kas ti vermouth, Dubonnet, wenno dadduma pay nga abregana). Ngem, di kasapulan a madanagantayo no kasanot’ pannakaaramid ti arak, no rebbeng a manayonan ti asukar bayat ti panagalsemna tapno pagbalinen kas ti pangkaaduan ti ramanna wenno ti linaonna nga alkohol, wenno no rebbeng a mausar ti bassit nga asupre tapno malapdan ti pannakadadaelna.c Adu kadagiti kongregasion ti agus-usar ti komersial a nalabaga nga arak (kas ti Chianti, Burgundy, Beaujolais, wenno claret) wenno dagiti simple laeng pannakaaramidna iti pagtaengan a nalabaga nga arak. Ti arak ken tinapay ket emblemada laeng, wenno simbolo; gapuna, aniaman a di nausar ket mabalin a maiyawid ken usaren kalpasanna kas taraon wenno inumen.
12. Inlawlawag ni Jesus a ti arak addaan ti ania a makairepresentar a kaipapanan?
12 Ti banag a nasao ni Jesus ti darana iti rabii ti Paskua mabalin nga impalagipna ti dara ti kordero idiay Egipto. Ngem kitaenyo no kasanot’ aktual a panangaramid ni Jesus ti naiduma a panamagdilig, a kunkunana: “Daytoy a kopa kaipapananna ti baro a tulag gapu iti darak, a maibuyat gapu kadakayo.” (Lucas 22:20) Ti Dios immuna a nangaramid iti maysa a tulag iti nasion ti nainlasagan nga Israel, ket nainagurar babaen ti dara dagiti animal a datdaton. Adda panagasping ti dara dagidiay a datdaton ken ti dara ni Jesus. Agpadpada a nairamanda iti panangisibbo ti Dios ti maysa a tulag iti maysa a nasion ti ilina. (Exodo 24:3-8; Hebreo 9:17-20) Ti paset ti Linteg ti tulag a ta addaan inanama ti nainlasagan nga Israel a mangbukel ti maysa a nasion dagiti ari-papadi. (Exodo 19:5, 6) Nupay kasta, kalpasan ti pannakapaay ti Israel a nangsalimetmet ti tulag ni Jehova, kunana a sukatanna “ti daan a tulag” iti “baro a tulag.” (Hebreo 9:1, 15; Jeremias 31:31-34) Ti kopa ti arak nga impasa itan ni Jehova kadagiti matalek nga apostolna inrepresentarna daytoy baro a tulag.
13, 14. (a) Ti kaadda iti baro a tulag kaipapananna ti ania? (b) Aniat’ ipamatmat ti pannakiraman ti maysa a tao kadagiti emblema?
13 Dagiti Kristiano a naiserrek iti daytoy baro a tulag binukelda ti naespirituan a nasion dagiti ari-papadi. (Galacia 6:16) Nagsurat ni apostol Pedro: “Dakayo ti ‘napili a kaputotan, ti naarian a kinapadi, nasantuan a nasion, ili a kukua ti Dios; tapno ipaduyakyakyo dagiti kinatan-ok’ daydiay nangayab kadakayo manipud kinasipnget inggana iti nakaskasdaaw a lawagna.” (1 Pedro 2:9) Nalawag no aniat’ pannakaisalakan nga inawatda—biag idiay langit kas agturay a kadua ni Jesus. Patalgedan ti Apocalipsis 20:6 daytoy: “Naragsak ken santo ti mairaman iti panagungar nga umuna; . . . isudanto dagiti papadi ti Dios ken ni Kristo, ket makipagaridanto kenkuana bayat ti sangaribo a tawen.”
14 Kinapudnona, binilin ni Jesus dagiti apostol a makipasetda iti emblematiko a tinapay ken arak, nga imbagana kadakuada a ‘mangan ken uminumdanto iti lamisaanna iti pagarianna, ket agtugawdanto kadagiti trono a mangukom iti sangapulo ket dua a tribo ti Israel.’ (Lucas 22:28-30) Gapu itoy, ti pannakipaset kadagiti emblema ti Memorial kaipapananna ti ad-adda pay ngem basta panamati iti daton ni Jesus. Tunggal Kristiano masapul nga awatenna ti subbot ken alagadenna ti pammati no kayatna a magun-odan ti biag nga agnanayon iti uray sadino. (Mateo 20:28; Juan 6:51) Ngem ti pannakipaset kadagiti emblema ipakpakitana a ti maysa ket adda iti baro a tulag, a napili a kadua ni Jesus iti Pagarianna.
Kasapulan a Sukimaten iti Tiempot’ Memorial
15. Kasanot’ panangiserrek ni Jesus ti baro a namnama agpaay kadagiti ad-adipen ti Dios?
15 Kas inlawlawag ti napalabas nga artikulo, sakbay ti panawen ni Jesus awan namnama dagiti nasungdo nga ad-adipen ti Dios a mapan idiay langit. Ur-urayenda ti pannakagun-oddat’ biag nga agnanayon ditoy daga, ti orihinal a pagtaengan ti sangatauan. Ni Jesu-Kristo ti immun-una a napagungar kas espiritu, ket isut’ kaunaan manipud sangatauan a naipan idiay langit. (Efeso 1:20-22; 1 Pedro 3:18, 22) Pinatalgedan daytoy ni Pablo, nga insuratna: “Idinto nga adda talgedtayo a sumrek iti disso a nasantuan unay gapu iti dara ni Jesus, iti maysa a dalan a baro ken nabiag, nga isu linuktanna a maipaay kadatayo.” (Hebreo 10:19, 20) Asinot’ sumurot, kalpasan a linuktan ni Jesus dayta a dalan?
16. Aniat’ adda iti masanguanan a maipaay kadagidiay makiraman iti tinapay ken ti arak?
16 Iti rabii nga inyusuat ni Jesus ti Pangmalem ti Apo, imbagana kadagiti nasungdo nga apostolna nga isut’ mangisagana ti lugar para kadakuada idiay langit. (Juan 14:2, 3) Laglagipenyo, nupay kasta, nga imbaga pay met ni Jesus a dagidiay makipaset iti tinapay ken ti kopa ket addadanto iti Pagarianna ken agtugawda kadagiti trono a mangukom. Dagitinto laeng aya apostol dagita? Saan, ta iti kamaudianan naammuan ni apostol Juan a dadduma pay a Kristiano ti agballigi ken ‘agtugawda a kadua ni Jesus iti tronona,’ ket aminda buklendanto ‘ti maysa a pagarian ken papadi nga agturay iti intero a daga.’ (Apocalipsis 3:21; 5:10) Naammuan met ni Juan ti dagup a bilang dagiti Kristiano a “nasubbot iti daga”—144,000. (Apocalipsis 14:1-3) Gapu ta bassit a grupo daytoy no iyar-arig, maysa a “bassit nga ipastoran” no iyarig kadagiti amin a nagdaydayawen iti Dios kadagiti adun a panawen, kasapulan ti espesial a panagsukimat no tiempot’ Memorial.—Lucas 12:32.
17, 18. (a) Dadduma a Kristiano idiay Corinto natnagda iti ania nga ugali? (b) Apay a seriuso ti panaglablabes iti taraon ken inumen? (Hebreo 10:28-31)
17 Inruar ni Pablo daytoy iti suratna kadagiti taga Corinto idi tiempo a sumagmamano kadagiti apostol ti adda pay a sibibiag ken idi aw-awagan ti Dios dagiti Kristiano nga “agbalin a sasanto.” Kuna ni Pablo a rimsua ti dakes nga ugali kadagiti adda sadiay nga obligado a makipaset kadagiti emblema. Dadduma nanganda sakbayna a sadiay nangan ken imminumda ti sobra, nga isut’ namagdungsa kadakuada, ken nangpakapuy ti rikriknada. Kas resultana, saanda a “nasukimat ti bagi,” ti pisikal a bagi ni Jesus nga ireprepresentar ti tinapay. Seriuso kadi unay dayta? Wen! Babaen ti pannakipaset a di maikari, “makabasolto iti maipapan iti bagi ken dara ti Apo.” No siririingda iti kapanunotan ken iti naespirituan, ‘masukimatda dagiti bagbagida ket saanda a maukom.’—1 Corinto 1:2; 11:20-22, 27-31.
18 Aniat’ masapul a sukimaten dagidiay a Kristiano ken kasano? Kangrunaanna, masapul nga apresiarenda iti puso ken isip ti pannakaayabda a makiraman kadagiti 144,000 a makipagtawid ti nailangitan a biag. Kasano a nasukimatda daytoy, ken rebbeng aya nga adu itatta ti mamati a pasetda iti daytoy bassit a bunggoy a pilpilien ti Dios nanipud pay tiempo dagiti apostol?
19. Ania a makaipanayag a situasion ti napasamak bayat ti 1989 a Memorial?
19 Kinaagpaysuanna, bassit laeng a minoridad kadagiti pudno a Kristiano itatta ti makaawat iti daytoy maipapan iti bagbagida. Iti panangrambak ti Pangmalem ti Apo idi 1989, nasurok a 9,479,000 ti nagtataripnong kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti intero a daga. Agarup 8,700 ti agkuna nga addaandat’ namnama kas ‘naisalakanen a maipaay iti pagarian a nailangitan.’ (2 Timoteo 4:18) Ti dakkel a kaaduan—wen, minilmilion a dadduma a nasungdo, nabendisionan a Kristiano a nagtataripnong—nasukimatda a ti maawat a namnamada ket agbiag nga agnanayon ditoy daga.
20. Kasano a dagidiay paset ti 144,000 naipariing a naayabanda? (1 Juan 2:27)
20 Idi Pentecostes 33 K.P., rinugian ti Dios a pilien dagiti 144,000 a maipaay iti nailangitan a biag. Gapu ta baro daytoy a namnama, a saan a sinalimetmetan dagiti ad-adipen ti Dios sakbay ti panawen ni Jesus, kasano a dagidiay napili ammoda wenno naipasiguradon kadakuada daytoy a namnama? Maawatanda daytoy babaen ti panangawatda ti pammaneknek iti dayta nga itden ti nasantuan nga espiritu ti Dios. Saan a kayat a sawen dayta nga aktual a makitada ti espiritu (saan a persona dayta) wenno addaandat’ mental a panangmatmat iti espiritu a makisasao kadakuada, wenno makangngegda kadagiti timtimek manipud disso dagiti espiritu. Ilawlawag ni Pablo: “Ti espiritu met laeng paneknekanna kadagiti espiritutayo a datayo annaknatayo ti Dios . . . Agtawidtay met: agtawid iti Dios, ken makipagtawid ken Kristo, la ketdi no makipagsagabatayo kenkuana tapno makipaggloriatayo met kenkuana.”—Roma 8:16, 17.
21. (a) Kasano a dagiti napulotan ammoda nga addaandat’ nailangitan a namnama? (1 Corinto 10:15-17) (b) Ania a kita dagiti indibidual dagiti napulotan, ken kasanot’ sieemma a panangpaneknekda ti namnamada?
21 Daytoy a pammaneknek, wenno pannakaawat, ti mangbalbaliw iti panagpampanunot ken namnamada. Kaskasdi a tattaoda pay, a tagtagiragsakenda dagiti naimbag a bambanag kadagiti naindagaan a parparsua ni Jehova, ngem ti kangrunaan a turong ti biagda ken pakasekseknanda ket isut’ pannakipagtawid ken Kristo. Saanda a dimteng iti daytoy a panangmatmat babaen iti emosionalismo. Isudat’ normal nga indibidual, natimbengda kadagiti panangmatmat ken kababalinda. Gapu ta nasantipikarda iti espiritu ti Dios, nupay kasta, kumbinsidoda iti pannakaayabda, nga awan daydiay awan ressatna a panagduadua maipapan iti dayta. Ammoda a ti pannakaisalakanda ket nailangitan no agmatalekda. (2 Tesalonica 2:13; 2 Timoteo 2:10-12) Ti pannakaawatda iti kaipapanan ti daton ni Jesus para kadakuada ken ti pannakasukimatda a napulotanda ti espiritu a Kristiano, sieemma a makipasetda kadagiti emblema ti Memorial.
22. Anianto ti maawatan ti kaaduan kadagidiay tumabuno iti Pangmalem ti Apo?
22 Kaaduan kadagidiay situtulnog nga agtataripnong inton Abril 10 ket awananda ti kasta a namnama, ta ti Dios saanna a pinulotan ida iti espiritu, nga inayaban ida iti nailangitan a biag. Kas nakunatayon, rinugian ti Dios ti panangpili kadagiti 144,000 idi kaaldawan pay dagiti apostol. Ngem idi naturposen dayta a panagayab, manamnama a dadduma nga umay agdayaw kenkuana ket maaddaanda ti namnama kas sinalimetmetan da Moises, David, Juan a Mammautisar, ken dadduma pay a matalek a natay sakbay a linuktan ni Jesus ti dalan iti biag idiay langit. Gapuna, minilmilion a nasungdo ken nareregta a Kristiano itatta saanda a makipaset kadagiti emblema ti Memorial. Nasukimat dagita a Kristiano ti bagbagida no aniada iti saklang ti Dios iti pannakaawat a naawatanda ti maawat a namnamada. Nagunggonaanda manipud dara ken bagi ni Jesus babaen ti pannakapakawan ti basbasolda ken kalpasanna ti pannakagun-od ti biag nga awan inggana ditoy daga.—1 Pedro 1:19; 2:24; Apocalipsis 7:9, 15.
23. Apay a ti Memorial maysanto a naragsak a selebrasion? (Idiligyo ti 2 Cronicas 30:21.)
23 Ngarud, kumitatayo iti masanguanan iti naragsak a panangrambak inton Abril 10. Tiemponto dayta a panangusar ti pannakaawat ngem tiemponto met ti panagrag-o. Rag-o agpaay iti bassit a bilang dagidiay addaan nailangitan a namnama a siuumiso ken situtulnog a makipaset iti tinapay ken kopa. (Apocalipsis 19:7) Rag-o met dayta agpaay kadagiti minilmilion a naragsak a Kristiano nga iti dayta a rabii mapaliiwda ken masursuroda ken manginanamada a laglagipen iti agnanayon ditoy daga dayta napnuan kaiyuloganna a selebrasion.—Juan 3:29.
[Dagiti Footnote]
a “Idi rabii nga Isut’ nayawat nangala ti tinapay ni Apo Jesus; nagyamanan, pinisina ket kinunana: ‘Daytoy isut’ bagik a maipaay kadakayo; aramidenyo daytoy kas pakalaglagipanyo kaniak.’ Kasta met laeng Isut’ nangala ti kopa idi nalpasen ti pangrabii, ket kinunana: ‘Daytoy a kopa isut’ baro a tulag, a sineliuan ti darak; tunggal inumenyo dayta, aramidenyo kas panglaglagip kaniak.’”—An Expanded Paraphrase of the Epistles of Paul, ni F. F. Bruce.
b Intukon ti maysa nga eskolar daytoy a kapanunotan no apay a nainayon ti arak: “[Ti Paskua] ket saanton a maysa a nadayaw a tinawen a panangurnong kadagiti natataenganen a lallaki; daytat’ agbalinton nga okasion a panagragsak ti pamilia, a sadiay ti panaginum ti arak nasarakanna ti sigud a lugarna.”—The Hebrew Passover—From the Earliest Times to A.D. 70, ni J. B. Segal.
c Manipud kadaanan a tiempo ti asin, puraw ti itlog, ken dadduma pay a sustansia ti naus-usar a mangpalitnaw wenno mangiruar ti kolor ken nanam ti arak, dagiti Romano agus-usarda pay ti asupre kas pang-disimpekta iti panagaramid ti arak.
Aniat’ Sungbatyo?
◻ Apay a maipasa ti awan lebadurana a tinapay bayat ti Memorial, ken aniat’ isimbolo dayta?
◻ Ania ti kopa a maipasa bayat ti Pangmalem ti Apo, ket aniat’ irepresentarna?
◻ Apay a kasapulan ti panagsukimat maipapan iti selebrasion ti Memorial?
◻ Apay a manginanamakayo iti mapaspasungad a Memorial?