PANAGLIWAY
Daytoy a sao ket kaipapananna ti di panangipangag; di panangikankano; saan a panangasikaso wenno panangtaripato iti (maysa a tao wenno banag); saan a panangitungpal wenno panangaramid (kadagiti bilin, annongen, ken dadduma pay). Mabalin pay a kaipapananna ti sipapakinakem wenno inggagara a saan a panangaramid iti kasta, wenno ti kinaaleng-aleng wenno kinamanagbaybay-a.
Ti maysa kadagiti Hebreo a termino a kaipapananda ti “agliway” ket ti berbo a pa·raʽʹ, a literal a kaipapananna ti ‘iwakray.’ (Nu 5:18) Kaipapananna ti “agsugabba” no mainaig iti pisikal a langa (Le 10:6), “saan a magawidan” no mainaig iti kababalin (Ex 32:25), ken “liwayan” wenno “adaywan” ti disiplina. (Pr 13:18; 15:32; idiligyo ti Ex 5:4, a sadiay naipatarus a ‘pasardengen.’) Ti sabali pay a sao ket ʽa·zavʹ, a literal a kaipapananna ti “baybay-an.” (De 29:25; 1Ar 12:8) Gapuna, pinaregta ni Nehemias dagiti pudno a managdaydayaw a saanda a “liwayan” ti balay ti pudno a Dios. (Ne 10:39; idiligyo ti Ne 13:11.) Ti sabali pay a Hebreo a termino a mangipasimudaag iti panagliway ket literal a kaipapananna ti “kinamanagbaybay-a,” kas iti nalukay a bai.—Jer 48:10; idiligyo ti Sal 78:57.
Ti Griego a sao nga a·me·leʹo (a, “saan,” ken meʹlo, “asikasuen”) ad-adda a piho a kaipapananna ti di pannakaseknan, saan a panangasikaso, ket manmano a tumukoy iti di inggagara a panangliway wenno panangbaybay-a iti maysa a banag. Kalpasan ti panangdeskribir ni apostol Pablo iti nakaro a pannusa gapu iti panangsukir iti Mosaiko a Linteg, kunaenna: “Kasano ti panaglisitayo no liniwayantayo [Gr., a·me·leʹsan·tes, “saantayo a maseknan (iti)”] ti pannakaisalakan a kasta ti kinadakkelna idinto ta nangrugi a maisao dayta babaen iti Apotayo . . . bayat a nakikadua ti Dios iti panangsaksi?” Saan a maipapan iti pananglipat ti dakdakamatenna ditoy, no di ket ti kaawan ti pannakaseknan, ‘pannakayayus’ (Heb 2 ber 1), saan a panagtulnog iti sao ti Dios a naipakaammo babaen iti bugbugtong nga Anakna.—Heb 2:1-4, Int.
Inaramat ni Mateo ti maysa a porma daytoy a Griego a sao idi insalaysayna ti pangngarig ni Jesus maipapan iti padaya ti kasar. Saan nga immay dagidiay inawis ti ari iti padaya ti kasar ti anakna. Apay? Saan a gapu iti pannakalipat, no di ket “napanda a saanda a nangikankano, ti maysa iti bukodna a talon, ti sabali iti komersiona.” Naibilangda a di maikari gapu iti kaawan ti pannakaseknanda.—Mt 22:5, 8.
Naipabaklay ken agtutubo a Timoteo ti nadagsen a pagrebbengan kas manangaywan idiay Efeso. Imbalakad kenkuana ni Pablo: “Dika liwliwayan ti [wenno, agbalin nga awanan annad maipapan iti] sagut nga adda kenka a naited kenka babaen iti maysa a padles ken idi a ti bagi dagiti lallakay impatayda kenka dagiti imada.” Kasapulan ti naganetget a panagtignay ni Timoteo tapno maliklikanna ti panagbalin a naliway. Kasapulan nga ipasnekna ti panagbasbasa, umiso a pannursuro, naimbag a kababalin, panamagbaga, ken agbalin nga ulidan, nga ipakitana a maseknan babaen ti agtultuloy ken naipamaysa a panangasikasona. Ta no saanna nga aramiden dayta, adda malibtawanna gapu iti kinaliway ken kaawan ti pudpudno a pannakaseknanna iti naipaay kenkuana a parabur ti Dios.—1Ti 4:11-16, Int.
Inadaw ni Pablo ti sasao ni Jehova mainaig iti Israel, nga iti dayta dinakamat ni Jehova ti Linteg ti tulag a kunkunana, “dayta a tulagko rinakrakda a mismo, nupay siak tinagikuak ida a kas asawa.” (Jer 31:32) Inusar ti Septuagint ti sasao nga “insardengko nga inaywanan ida,” imbes a ti sasao a “nupay siak tinagikuak ida a kas asawa.” Nabatad a daytoy ti makagapu no apay a mabasa iti Hebreo 8:9: “Agsipud ta saanda a nagtalinaed iti tulagko, iti kasta insardengko nga inaywanan ida [saanko nga impakitaan ida iti pannakaseknan].” Sigurado a saan a nagliway ni Jehova gapu iti kinamanagbaybay-a wenno kaawan pannakaseknan; imbes ketdi, impakitana a maseknan unay iti nakitulaganna nga ili. Nupay kasta, idi saandan a tinungpal ti saona ken nagrebeldeda kenkuana, ‘insardengnan nga inaywanan [Gr., e·meʹle·sa] ida.’