Marigrigatan a Nagannak
DAGITI baro a nagannak masansan nga arigna dandani tumukno iti langit ti ragsakda. Dandani isuamin maipapan iti maladagada paragsakenna ida. Ti umuna nga isem ti ubing, ti umuna a sasao, ken ti umuna nga addangna ibilang dagiti nagannak a kas nakaragragsak nga okasion. Ragragsakenda dagiti gagayyem ken kakabagianda babaen kadagiti estoria ken retrato. Awan duadua nga ay-ayatenda ti anakda.
Iti dadduma a pamilia, nupay kasta, tumaud dagiti trahedia bayat ti panaglabas dagiti tawen. Ti nakaay-ayat a pananges-estoria dagiti nagannak masukatanen kadagiti nauyong ken naulpit a sasao; dagiti manangipateg nga arakup masukatanen kadagiti makapungtot a danog wenno ti di pulos panangar-arakup; ti panagpampannakkel dagiti nagannak masukatanen ti panagleddaang. “Pulos a saanak la koman a naaddaan iti annak,” adut’ agkuna. Iti dadduma a pamilia, nakarkaro pay ti parikut—awan ti ayat nga ipakita dagiti nagannak uray idi maladaga pay laeng ti ubing! Iti aniaman kadagitoy a kaso, ania ti napasamak? Napanan ti ayat?
Dagiti annak, siempre, saanda a kabaelan a panunoten ti sungbat dagita a saludsod. Ngem dayta dina pasardengen ida a manggun-od kadagiti bukodda a konklusion. Iti kaunggan ti pusona, mabalin a kunaen ti ubing, ‘No didak ay-ayaten da Mommy ken Daddy, siguro adda dakes kaniak. Sigurado a dakesak unay.’ Daytoy agbalin a maigaed unay a pammati—maysa a mangpataud iti amin a wagas ti pannakadadael iti intero a panagbiag.
Ti kinapudno, nupay kasta, ket mabalin a dagiti nagannak saanda a maipakita kadagiti annak ti ayat a kasapulanda gapu iti nagduduma a rason. Masapul nga admitiren a sangsanguen dagiti nagannak itatta ti nakaro a pakarigatan, a dadduma kadakuada ti awan kapadana. Para kadagiti nagannak a saan a nakasagana a mangtaming a siuumiso kadagita, pudno a dagitoy a pakarigatan ti mangdadael iti kabaelanda a mangaramid iti rebbengenda kas nagannak. Maysa a nainsiriban a kadaanan a replan kunana: “Ti panaggamsaw pagmaagenna ti masirib a tao.”—Eclesiastes 7:7.
“Napeggad a Tiempo a Narigat a Pakilangenan”
Maysa nga Ar-arapaap a panawen. Dayta ti in-inanamaen dagiti adu a tattao a mapasamak iti daytoy a siglo. Agasenyo—awanen ti rigat iti ekonomia, bisin, tikag, gubat! Ngem dagita nga inanama saanda a natungpal. Imbes ketdi, natungpal iti lubong ita ti kasasaad nga impadto ti mannurat iti Biblia idi umuna a siglo K.P. Insuratna nga iti kaaldawantayo sanguentayo dagiti “napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan.” (2 Timoteo 3:1-5) Kaaduan a nagannak ti dagdagus nga umanamong kadagidiay a sasao.
Masdaaw unay dagiti adu a baro a nagannak iti nalabes a kangina ti panangpadakkel kadagiti annak ditoy lubong itatta. Masansan nga agtrabaho a dua dagiti nagannak iti ruar ti pagtaengan tapno maipaay laeng dagiti nasken a kasapulan. Ti pagpaagas, kawes, pagpaadal, panagpaawir, ken uray ti taraon ken pagtaengan mangipaayda amin iti binulan a babayadan ta marikna dagiti adu a nagannak a kasla malapunosda. Ti kasasaad ti ekonomia ipalagipna kadagiti estudiante ti Biblia ti padto iti Apocalipsis a nangipakpakauna iti tiempo a gumasto dagiti tattao iti intero a sapulda iti maysa nga aldaw tapno makagatang laeng kadagiti kasapulanda nga agpaay iti maysa nga aldaw!—Apocalipsis 6:6.
Saan a manamnama a maawatan dagiti ubbing amin dagitoy a rigat a sangsanguen dagiti nagannakda. Saan, gapu iti kasasaadda, dagiti ubbing agkasapulanda, mabisinda iti ayat ken atension. Ket dagiti sarangtenda a panangallukoy iti warnakan ken dagiti kaeskuelaanda a maaddaan iti kaudian a kita dagiti ay-ayam, kawes, ken elektroniko nga alikamen masansan a makaituggod iti rigat kadagiti nagannak tapno maipaayda ti umad-adu a tarigagayda.
Ti sabali pay a pakarigatan dagiti nagannak, a kasla kumarkaro kadagitoy nga aldaw, ket ti kinarebelioso. Makapainteres, impadto ti Biblia ti nasaknap a kinasukir dagiti ubbing kadagiti nagannakda kas ti sabali pay a mangipamatmat iti nariribuk a tiempotayo. (2 Timoteo 3:2) Pudno, saanen a kabbaro dagiti parikut iti panangdisiplina kadagiti annak. Ket awan ti nagannak a mangpabasol nga interamente iti abusado a panangtrato iti ubing a pakaigapuan ti dakes nga ugali ti ubing. Ngem dikay kadi umanamong a dagiti nagannak itatta masapul a sanguenda ti panangpadakkel iti annak iti kultura nga interamente a rebelioso? Ti nalatak a musika a mangitandudo iti pungtot, iyaalsa, ken pannakaupay; dagiti programa ti TV a mangiladawan kadagiti nagannak a maag ken dagiti annakda a kas kadagiti natangsit nga amoda; dagiti sine a mangitan-ok iti panagtignay a sirurungsot—dagiti ubbing itatta kankanayon a maimpluensiaanda kadagita. Dagiti ubbing a mangagsep ken mangtulad itoy a kultura ti kinarebelioso makaipaayda iti nakaro a rigat kadagiti nagannakda.
“Awanan Nainkasigudan a Panagayat”
Nupay kasta, adda pay sabali nga aspeto daytoy met laeng a kadaanan a padto, a mangipaay iti nakarkaro pay a pakariribukan ti pamilia itatta. Daytoy ipamatmatna a nakaad-adu a tattao ti “awanan nainkasigudan a panagayat.” (2 Timoteo 3:3) Ti nainkasigudan a panagayat ti mamagkaykaysa iti pamilia. Ket uray pay dagidiay agduadua unay iti padto ti Biblia aminenda koma a ti tiempotayo nakitana ti nakaam-amak a pannakarbek ti biag ti pamilia. Iti intero a lubong, immadu ti diborsio. Iti adu a komunidad, gagangayen ti agsolsolo a naganak a pampamilia ken ti pamilia dagiti agsiuman ngem dagiti kadawyan a pamilia. Dagiti agsolsolo a nagannak ken agsiuman sanguenda no dadduma dagiti naisangsangayan a karit ken pakarigatan a mamagbalin a narigat para kadakuada ti mangipakita kadagiti annakda iti ayat a kasapulanda.
Adda pay nakarkaro nga epektona, nupay kasta. Adu kadagiti nagannak itatta ti dimmakkel met kadagiti pagtaengan nga addaan bassit wenno awanan “nainkasigudan a panagayat”—dagiti pagtaengan a sininasina ti pannakikamalala ken diborsio; dagiti pagtaengan a sinaplit ti saan a nadekket a panaglalangen ken gura; nalabit dagiti pay pagtaengan a sadiay gagangayen ti berbal, emosional, pisikal, wenno seksual a panangabuso. Ti idadakkel kadagita a pagtaengan saanda laeng a dadaelen dagiti ubbing no di ket dadaelenda met ti adulto a pagbalinandanto. Iladawan ti estadistika ti nakalkaldaang nga inanama—dagiti nagannak a naabuso idi ubbingda ti ad-adda a mangabusonto kadagiti mismo nga annakda. Idi panawen ti Biblia adda pagsasao dagiti Judio: “Dagiti amma kinnanda ti ubas a naalsem, ket dagiti ngipngipen dagiti ub-ubbing naalinoda.”—Ezequiel 18:2.
Nupay kasta, imbaga ti Dios iti ilina a saan a rumbeng a kasta ti kasasaad ti bambanag. (Ezequiel 18:3) Adda importante a punto a masapul a magun-odan ditoy. Dagitoy kadi amin a pakarigatan dagiti nagannak kaipapananna a basta dida magawidan ti dakes a panangtrato kadagiti annakda? Siempre saan! No maysaka a naganak ket sarsarangtem dagiti nadakamaten a pakarigatan ket madanaganka no agbalinkanto a naimbag a naganak, mapabilegkay koma! Saankay a maysa kadagiti nadakamat. Ti napalabasyo dina automatiko nga ikeddeng ti masanguananyo.
Maitunos iti pammasiguro ti Kasuratan a mabalin ti agbalbaliw, ti libro a Healthy Parenting agkomento: “No di[kay] igagara ti mangala iti addang nga agtignay a naiduma kadagiti nagannakyo, ti padron ti kinaubingyo maulitdanto, kayatyo man wenno saan dayta. Tapno maisardeng daytoy a siklo, masapul nga ammom dagiti dakes a padron a parparnuayem ket sursuruem no kasano a balbaliwam ida.”
Wen, no kasapulan, maisardengyo ti siklo ti abusado a panangpadakkel ti annak! Ket masarangetyo dagiti pakarigatan a mangparigat iti panangpadakkel ti annak itatta. Ngem kasano? Sadino ti pakasursuruanyo iti kasayaatan, mapagtalkan unay, a pagalagadan iti nasayaat a panangpadakkel iti anak? Ti sumaganad nga artikulo usigenna daytoy a banag.
[Ladawan iti panid 6]
Iti sidong ti rigat, dadduma a nagannak saanda a mayebkas ti ayat kadagiti annakda
[Ladawan iti panid 7]
Iyebkas koma dagiti nagannak ti ayat a kasapulan dagiti annakda