Agpilikayo Aya—Wenno Bay-anyo ti Dadduma nga Agpili Para Kadakayo?
AGINGGA nga isut’ walo ti tawenna, ni Pedro nagdaydayaw ken Maleiwa, ti naipagarup a namarsua iti tao ken ti nangaramid iti daga. Isut’ mabutbuteng ken Yolujá, ti makuna a manangiwaragawag iti dakes ken sakit, ket tarigagayanna a liklikan ti dakes a gakat ni Pulowi, ti naibaga a diosa dagiti dakes nga espiritu.
Ni Pedro ket maysa a Guajiro, maysa kadagiti adu a tribo nga Indian iti Venezuela. Sinurotna ti tradision iti relihion dagiti dadakkelna agingga iti maysa nga aldaw a ti lokal a mannursuro ti nangiyurnos kenkuana a mabautisaran—kas maysa a Katoliko.
“Awan ti nangkonsulta kaniak, ket awan ti ammok maipapan iti baro a relihionko,” inlaw-lawag ni Pedro. “Ngem nabigbigko a narigat ti mangawat iti daytoy a kabbaro a pammati nga awan ti sapulenna a dakkel a panagbalbaliw iti inaldaw a kababalinko. Nagmatalekak iti kabbaro a relihionko, ta kanayon ti pannakimisak iti Disiembre.”
Nupay kameng iti dua a nagduma a relihion, ni Pedro saan a nangaramid iti napasnek a panagpili iti daytoy a kaso. Ti panagpili ket inaramid dagiti dadduma a maipaay kenkuana. Ti kapadasanna naulit-uliten iti namin-adu a daras bayat dagiti adun a siglo. Kinapudnona, ti sumagmamano laeng kadagiti lima bilion a tattao nga agbibiag itatta ti nangaramid iti panagpili iti relihionda. Ti relihionda ket gagangayen a naipatawid a kas iti langada, ti kababalinda, wenno ti lugar a pagtataenganda.
Isuda a Mismo ti Nagpili
Ngem ti kadi tinawidtayo ti kanayon a kasayaatan? Mabalin a padasentayo a parang-ayen ti langatayo iti inggat’ kabaelantayo. Mabalin nga ikagumaantayo a pasayaaten ti pagtaengan nga imbati dagiti dadakkeltayo kadatayo. Mabalin pay a makidangadangtayo a naimbag a mangparmek kadagiti di matarigagayan a kababalin a natawidtayo.
Gapu itoy a rason, iti intero a daga addada dadduma a mangal-ala iti maikadua a panangmatmat iti relihion a natawidda manipud kadagiti inapoda. Imbes nga ibilangda daytoy a maysa a panangliput iti tradision iti pamilia a masapul a di mapagduaduaan nga ipatpateg, ti naespirituan a tarigagayda ti nangtignay kadakuada nga agsapul iti maysa a banag a nasaysayaat. Daytoy ti kaso ken ni Hiroko, a ti amana ket maysa a Buddhista a padi idiay Templo ti Myokyo, Japan.
“Idi ubingak pay, bayat dagiti nalalam-ek a rabii iti panawen ti kalam-ekna, kanayon a magmagnaak kadagiti napnot’ niebe a kalkalsada iti bariomi a nakaawit iti lampara,” inlawlawag ni Hiroko. “Ni tatang ket magna iti sango, nga agtamtambor ken mangikankanta kadagiti sutras. Nanipud pay iti kinaubingko, dagiti ritual iti panangidian iti bagi ken ritual a Buddhista ket paseten iti panagbiagko.”
Nupay kasta, saan a naragsak ni Hiroko iti naipatawid a relihionna. “Diak makasarak iti uray maysa laeng a makapnek a sungbat iti adu a salsaludsodko. Ti panangbaliw kadagiti nagnagan dagiti natay kalpasan ti pannakaitabon, dagiti lapida a maibilang a kas sibibiag a bambanag apaman a maikanta dagiti sutras iti rabawda, dagiti anting-anting a papel a maipagarup a mangsalaknib iti manamati babaen iti mahika, ken dagiti adu a dadduma a seremonia iti templo ti pudno a nangriribuk kaniak.
“Naibaga kaniak a kamengnakami iti nalawlawagan a naimbag a sekta iti Buddhismo. Ket kaskasdi, amin dagiti salsaludsodko ket nabaybay-an pay laeng a di nasungbatan. Nakumbinsirak nga adda banag, iti maysa a lugar. Ti inanamak isu ti siwayawaya a panangusig iti maysa a relihion a mangipaay kaniak kadagiti amin a sungbat.” Nagakar-akar ni Hiroko manipud iti maysa a relihion iti daya nga agturong iti sabali a dina nasarakan ti pannakapnek. Kamaudiananna, babaen iti tulong dagiti Saksi ni Jehova, naammuanna manipud iti Biblia ti maipapan iti mannakabalin-amin a Dios, Daydiay namarsua iti langit ken daga, ket nasarakanna met ti sungbat dagiti salsaludsodna nanipud pay iti kinaubingna.
Iti kasona, dagiti sasao ni mammadto a Jeremias ket literal a natungpalda: “No sapulendak, masarakandakto; no birukendak iti amin a pusoyo, masarakandakto, kuna ti APO.”—Jeremias 29:13, 14, The New English Bïble.
Narikna ni Hiroko nga adda pategna ti panangaramidna iti panagpilina, uray pay no dayta naiduma manipud iti pili dagiti nagannak kenkuana. “Napalaus ti ragsakko iti pannakasarakko iti pannakalawlawag, ket itan awanen dagiti mangrirriribuk a salsaludsod ken panagdandanag a nangsaplit kaniak kadagiti adu a tawtawen,” inlawlawagna. Ngem naragsakkay man wenno saan iti agdama a relihionyo, kaskasdi a nasken ti panangaramidyo iti panagpili.
No Apay a Masapul a Mangaramid iti Panagpili
Kaaduan kadatayo, no agsardengtayo nga agpanunot maipapan iti dayta, ti umanamong a ti relihion ket maysa a banag a nakapatpateg unay tapno mabaybay-an dayta a maiparna laeng. Ta, uray pay iti inaldaw-aldaw a bambanag, padpadasentayo a tenglen ti bukodtayo a panagbiag no mabalin. Siasino ti agtarigagay nga agbalin laeng a maysa a biktima iti kasasaad?
No naaddaankayo iti nakaro a sakit ti ulo, dagus kadi a mangalimonkayo iti dua a pildoras manipud iti bunton dagiti nagduduma nga ag-agas a saanen a kitkitaen a naimbag ti etiketana?
No agpilpilikayo iti baro a kawes, alaenyo kadi a dagus ti umuna a suit a maiggamanyo iti tiendaan, a pagarupenyo laeng a dayta ket umisonto ti sukatna nga agpaay kadakayo?
No gumatgatangkayo iti segunda-mano a kotse, manehuenyon aya nga iyawid a saanyo pay a sukimaten ti makina?
‘Ti laeng nakaro ti kinamaagna ti mangaramid iti dayta,’ mabalin a panunotenyo. Dagita a bambanag saan a masapul a laglag-anen. Ket kaskasdi, para iti adu kadatayo maysa kadagiti karirikutan a pangngeddeng iti biag—no ania a relihion ti surotentayo ket naikeddengen para kadatayo babaen iti pannakaiparna, babaen iti nabayagen a nalipatan a panagbaliw iti historia, ken babaen iti lugar a nakaiyanakan.
Saan kadi a nainsiriban ti panangimtuodyo iti bagiyo met laeng: ‘Iti ania ti nakautangak iti relihionko? Dayta kadi ti naipatawid laeng kaniak a diakon nagsalsaludsod? Wenno nangaramidak kadi iti inggagara, nainkalintegan a panagpili?’ Ti panangimtuod kadagita a salsaludsod ket isu a mismo ti iparparegta ti Biblia nga aramidentayo. Ti apostol a ni Pablo binalakadanna dagiti taga Corinto a ‘sukimatenda dagiti bagbagida met laeng no addada iti pammati, suutenda dagiti bagbagida met laeng.’—2 Corinto 13:5.
Dakamaten ti Biblia ti maysa nga agtutubo a lalaki a managan Timoteo a ti inana ken ti apongna a baket ti nangpadakkel kenkuana a maitunos iti Kasuratan. Ngem, nalawag, a saanna nga inawat a sibubulsek ti pammatida. Adu a tawtawen kalpasanna ni Pablo ti nangpalagip kenkuana nga isut’ ‘nasursuruan ken pinatalgedanna ti pammatina.’ (2 Timoteo 3:14) Ni Timoteo naallukoy nga agtalinaed iti pammati nga inawatna—ngem daytat’ idi isu a mismo ti nangaramid iti naan-anay a panangusig.
Iti kasumbangirna, dadduma ti natignay a mangusig iti relihiuso a pannakapadakkelda. Ni Sergius Paulus ket maysa a gobernador iti Romano a probinsia iti Cyprus nga awan duadua nagdaydayaw kadagiti dadduma a Romano a didios. Kalpasan ti panagimdengna iti panangasaba ni Pablo, nupay kasta, “nagbalin a manamati, nasdaawan unay kadagiti nasursurona maipapan iti Apo.”—Aramid 13:12, NE.
Kadagiti dua a kaso naaramid ti panagpili kalpasan ti naan-anay a panangusig a naibatay iti Sao ti Dios. Apay a dikay tuladen ti kurso ni Sergius Paulus ken ni Timoteo? Ti maysa binaliwanna ti relihionna, ti sabali dina binaliwan ti relihionna; ngem agpadpadada a nagunggonaan babaen iti personal a panangsapul iti kinapudno. Nupay kasta, gapu iti tradision, buteng, wenno panangidumduma, dadduma ti mabalin nga agkedked a mangala iti kasta nga addang.
Ti Karit iti Panangaramid iti Pangngeddeng
Dagiti relihiuso a tradision narigat a pukawen, ket adu ti makasarak iti liwliwa kadagiti nabayagen nga ug-ugali ken kredo. “No maysan a Katoliko, agnanayonen a Katoliko,” kunaen ti dadduma. Nalabit mariknayo met ti kasta maipapan iti pammatiyo, a kaykayatyo ti gagangayen a relihion ngem ti saan pay nalatak. Pudno, saan a nainsiriban ti mangiwaksi a dagus iti aniaman a tradision sakbay ti panangusig iti pategna. Imbaga ni Pablo kadagiti Kristiano a taga Tesalonica a ‘taginayonenda dagiti ug-ugali a naisuro kadakuada.’ (2 Tesalonica 2:15, NE) Iti kasumbangirna, namakdaar ni Jesus a dagiti relihiuso a tradision mabalin nga iyadayunatayo iti Dios, a pagbalinenna nga awan ti mamaay ti Saona, ti Biblia. (Mateo 15:6) Ti tradision saan a kankanayon a mapagtalkan.
Bayat ti iyaadu ti pannakaammo dagiti gagangay a pamay-an ti masansan a mabalbaliwan wenno masukatan pay kadagiti tay-ak a kas iti medisina, siensia, ken teknolohia. Kadagitoy a bambanag kaaduan a tattao ti saan a panatiko, isu a naimbag a maipaay iti pakapasayaatan. Uray pay no pagarupentayo a ti relihiuso a tradisiontayo ket nagtaud iti dios, pakdaarannatayo ti Biblia a “dikay patien dagiti amin nga espiritu” no di ket, “suutentayo dagiti espiritu no nagtaudda iti Dios.” (1 Juan 4:1) Irekomendarna a “siguraduenyo amin a bambanag; salimetmetanyo a sititibker ti naimbag.” (1 Tesalonica 5:21) Dagiti napapateg a tradision kanayonto nga agtalinaed iti sidong ti kasta a panangsukimat.
Ti sabali pay a lapped iti panangaramid iti panagpili no maipapan iti relihion isu ti buteng. “Diak pulos pakisaritaan ti relihion wenno politika!” isut’ gagangay a komento. Ti panagbuteng iti pannakasarak a naallilawtayo wenno ti panagbuteng iti mabalin a panunoten dagiti dadduma ket nabilegda a pambar iti saan a panangaramid iti addang. Idi kaaldawan ni Jesus addada adu a nakabigbig iti pateg iti panangisurona ngem nagkedkedda iti panangbigbig kenkuana a kas ti Mesias “gapu iti panagbuteng iti pannakaparit manipud iti sinagoga. Ta impatpategda ti pakasarsaritaanda kadagiti tattao ngem ti dayawda nga agtaud iti Dios.”—Juan 12:42, 43, NE.
Dagidiay a tattao idi kaaldawan ni Jesus napukawda ti naisangsangayan a gundaway nga agbalin nga adalan ni Kristo agsipud ta timmulokda iti panangpilit dagiti nakuriteng ti panagpampanunotna a relihiuso a komunidad. Pudno, kasapulan ti tured iti panaglangoy a maibusor iti ayus. Ti panagbalin a naiduma ket pulos a saan a nalaka. Ngem no itantanyo iti panangaramid iti panagpili, dikay maliklikan ti panagpili ti dadduma a maipaay kadakayo.
Ti panangidumduma a maibusor iti aniaman a banag a “ganggannaet” mabalin met a lapdanna dagidiay agtarigagay a mangaramid iti awan idumdumana a panangusig. Idi kaaldawan ni Jesus ti Mesias nailupitlupit a kas maysa a Nasareno nalalais gapu ta maysa a taga Galilea. Umasping met iti dayta ti panangidumduma iti maikaduapulo a siglo.—Juan 1:46; 7:52.
“Dayta ket maysa laeng kadagidiay kabbaro a relihion iti America!” Kastoy ti tignay ni Ricardo idi isut’ inawis ti maysa a Saksi ni Jehova a mangusig iti pammatina. Ti nalikudanna a Latin Americano ti namagdanag kenkuana iti aniaman a banag a mangipababa iti Estados Unidos. Nupay kasta, napukaw ti panangidumana babaen kadagiti pammaneknek a naiparang kenkuana. Kangrunaan iti amin, isut’ nakumbinsir babaen iti praktikal a demostrasion iti Kinakristiano a napaliiwna kadagiti Saksi. Ti napudno nga ayat ken pammatida ti nangawis kenkuana.—Kitaenyo ti kahon iti panid 10.
Kalpasan ti panangiwaksina iti immuna a panangidumana, immanamong ni Ricardo iti sabali a managpaliiw, isu a nagsurat a dagiti Saksi ni Jehova “iti organisasionda ken iti trabahoda a panangasaba . . . ti kaasitgan iti aniaman a grupo iti iyaadani iti immuna a Nakristianuan a komunidad.” Itan mariknanan a ti saan a kinapanatiko ket nasken iti panangaramid iti kasayaatan a panagpili.
Aniat’ Pilienyo?
Ni Pedro, a natukoy iti pangrugian daytoy nga artikulo, naparmekna ti tradision, buteng, ken ti panangidumduma tapno adalenna a mismo ti Kasuratan. Idi damo isut’ addaan ti panagduadua gapu iti pannakaupayna iti kaaduan a relihion. Inlawlawagna: “Saan a ti pammatik ken ni Maleiwa wenno ti pammatik iti dios dagiti Katoliko, a diak pay ammo ti naganna, ti nangiyeg kaniak iti adu a ragsak.” Ngem kamaudiananna pinilina ti agbalin a maysa a Saksi ni Jehova ket isut’ nabautisaran idi agtawen iti 36. “Ti ayat ken anus dagidiay nangtulong kaniak ken dagiti makapnek a sungbat a maawatko manipud iti Biblia isuda dagiti makaikeddeng a bambanag,” kinunana.
Maaddaankayto kadi ti tured a mangtulad iti ulidan ni Pedro? Aniaman ti relihionyo, dikay baybay-an dayta a maiparparna laeng. Paneknekanyo iti bagiyo met laeng, nga usarenyo ti Sao ti Dios, no ania ti kinapudno, ti naisangsangayan ken napateg a kinapudno nga insuro ni Jesus. Dagiti Saksi ni Jehova maragsakandanto a mangitukon iti tulongda. Sipapasnek nga awisendakayo a mangipangag kadagiti sasao ni Josue: ‘Agpilikayo ita nga aldaw no siasino ti pagserbianyonto.’—Josue 24:15.
[Kahon iti panid 10]
Dagiti Saksi ni Jehova—Maysa nga “Americano a Relihion”?
ADU a nasionalistiko a tattao ti addaan iti panagsuspetsa wenno panagbuteng iti aniaman a maibilang a ganggannaet. Daytoy koloranna pay ti panangmatmatda kadagiti dadduma a relihion.
Dagiti Saksi ni Jehoua ti masansan a biktima daytoy a mentalidad, a mapabasolda a maysa nga Americano a relihion, “Naaramid idiay E.U.A.,” ket iti kasta maikari a di maawat gapu iti dayta a pakaibatayan. Dayta kadi ket nainkalintegan a panagtignay?
Ania dagiti Kinapudno?
1. No maidilig iti bilang ti populasion ad-adu ti Saksi idiay Canada, Costa Rica, Finland, Jamaica, Puerto Rico, ken Zambia, agraman kadagiti dadduma a dagdaga, ngem idiay Estados Unidos.
2. Dagiti Saksi ni Jehova saanda laeng nga internasional. Dagitoy ti supranational, kayatna a sawen, ringbawanda dagiti panangidumduma iti pagbeddengan dagiti nasion wenno dagiti pagimbagan iti rasa. Ti nakapatpateg isu ti dakkel a balligi dagiti Saksi ni Jehova a nangparmek iti panangidumduma iti rasa, tribo, ken nasion. Kasta ti kaso idiay Sud Africa, Israel, Lebanon, Makin-amianan nga Ireland, ken dagiti dadduma pay a pagpagilian a riniribuk ti relihiuso a panagdadangadang. Dagiti nangisit ken puraw, Judio ken Arabo, dagiti dati a Katoliko ken Protestante, nga aminda ket Saksi ni Jehoua itan, ket agtrabahoda ken agdayawda a sangsangkamaysa idiay kumbensionda ken Kingdom Hall da.
3. Imalditda dagiti literaturada iti Biblia kadagiti 200 a pagsasao. Kas pangarigan, “Ti Pagwanawanan” ket naipablaak iti 103 a pagsasao ket ti “Agriingkayo!” iti 54, nga addaan iti nakagupgopan a binulan a maimaldit a nasurok a 48 milion a kopia.
4. Nupay no dagiti Saksi ni Jehova adda ti sangalubongan a hedkuartersda idiay Nueva York, ti laeng 23 porsiento iti bilangda ti adda idiay Estados Unidos.
5. No kasano a ti Jerusalem ti kumbiniente a pakairugian iti immuna a Kinakristiano, kasta met bayat iti daytoy a panawen iti gubgubat sangalubongan ken panagdadangadang, ti Estados Unidos ti kumbiniente unay a pakairugian iti panangasaba iti naimbag a damag iti isuamin a lubong. Ti kapadasan impakitanan nga iti sadinoman a lugar ti trabaho ti mabalin koma a nalapdan gapu iti panangidumduma, panangiparit, wenno ti kinakurang dagiti materiales a kasapulan. Ngem ti kaadda ti hedkuartersda idiay Nueva Yark dina kaipapanan a ti Saksi ket maysa nga “Americano a relihion,” a kas met ti immuna a Kristiano ket saan a maysa a Judio a relihion, nupay naibilang a kasta.
Di Nainkalintegan a Panangidadanes
Ti maysa a kinapudno a mangipakita iti supranational a panangmatmatda isu ti pamay-an ti panangnagan dagiti nadumaduma a napolitikaan a turay kadakuada. Idi napalabas, napabasolda a komunista idiay Estados Unidos ken dagiti ahente ti CIA kadagiti komunista a pagpagilian!
Idi 1950’s, kas pangarigan, maysa nga artikulo ti pagiwarnak ti E.U. ti mabasa: “Dagiti Reds iti Poland Gastuan dagiti Ahente ni ‘Jehova.’” Ti sabali pay a report manipud iti estasion ti radio iti E.U. kinunana: “Ti satelait ti Soviet a gobierno a [Polish] paregtaenna ken tulonganna dagiti Saksi iti pinansial.” Idiay Ireland, dagiti Saksi sinangoda ti pananglalais dagiti naranggas a managderraaw: “Dagiti Komunista!” “Pumanawkayo ditoy!”
Kabayatanna, dagiti Saksi naparitanda idiay Poland ken kadagiti dadduma a komunista a pagpagilian, ken adu ti naibalud gapu iti pammatida. Dadduma ti napabasol pay a kameng iti maysa a grupo iti espia a sinuportaran ti CIA. Ti kasasaadda idiay Union Soviet ket deniskribir ni Vladimir Bukovsky, isu nga immakar a nagturong iti Laud idi 1976: “Maysa a rabii idiay Londres, nadlawko ti maysa a plaque iti maysa a patakder a mabasa: DAGITI SAKSI NI JEHOVA. . . . Diak nakatagari, a ngangngani nagammangawak. Kasano a mabalin dayta? Kinunak iti bagik met laeng. Idiay U.S.S.R., masabetmo laeng dagiti ‘Saksi’ a lasag ken dara kadagiti pagbaludan ken kadagiti kampo konsentrasion. Mabalin kadi nga aktual a sumrek ti maysa ket maaddaan iti maysa a tasa iti tsa a kaduada? Ti panangidiligko ket mabalin nga awan ti lugarna, ngem panunotenyo laengen ti kanito a nasarakanyo ti maysa a patakder nga addaan iti plaque a kunaenna COSA NOSTRA LTD., MAFIA GENERAL STAFF. Dagiti ‘Saksi’ makamkamatda iti pagilianmi buyogen iti panagpungtot a kas ti Mafia iti pagilianda.”
Dagitoy nga ababa a pangarigan idemostrana ti mabigbigbigen dagiti adu nga awan ti idumdumana a managpaliiw—kayatna a sawen, a dagiti Saksi ni Jehoua ilasinda dagiti bagbagida manipud iti aniaman a nasionalistiko wenno napolitikaan a pannakainaig. Ti pammatida ket ringbawanna ti isuamin a nasion agsipud ta tarigagayanda a tuladen ti awan ti panangidumdumana a Diosda.—Aramid 10:34.
[Ladawan iti panid 8]
Tomarenyo kadi ti umuna nga agas a magun-odanyo, a dikay basaenen ti etiketa?
[Dagiti ladawan iti panid 9]
Naipasngaykayo aya iti relihionyo, wenno piniliyo dayta?