Dagiti Mensahe ni Jehova Idi ken Ita

1, 2. Kasano nga ikagkagumaan dagiti dadduma ti agsapul kadagiti nalmeng a gameng, ngem ania ti makatulong kenka tapno agbalin a naragsak ti biagmo?

ITI panaglabas ti panawen, adu ti nangnamnama a makasarak kadagiti nalmeng a gameng. Nabasam kadin ti maipapan kadagiti eksplorador, arkeologo, ken dadduma pay a nagbirok kadagiti kasta a gameng? Nupay nalabit saanmo nga aramiden dayta, ania ngata no adda nasarakam a gameng? Nagsayaat ketdin no pasayaaten wenno pagbalinenna a naragsak ken naballigi ti biagmo!

² Saan nga agbirbirok iti literal a gameng ti kaaduan a tattao, ngem mabalin a sapsapulenda ti ragsak babaen ti panagpabaknang, nasayaat a salun-at, ken naragsak a panagasawa, dagiti gameng a saan a masarakan babaen ti panagkabakab. Awan met ti literal a mapa a mangipakita no sadino ti pakasarakan kadagita a gameng. Kas pagaammom, nasken ti panagregget tapno magun-od dagita. Dayta ti gapuna nga apresiaren dagiti adu ti mapagtalkan a pammagbaga no kasano a maragpat dagiti kalatda ken agbalin a naragragsak ken naballigi ti biagda.

3, 4. Sadino ti pakasarakam iti praktikal a pammagbaga maipapan iti panagbiag?

³ Kinapudnona, adda magun-odam a mapagtalkan a pammagbaga, maysa a giya a nakatulong kadagiti sabsabali nga agbalin a naragsak. Adu ti nakatakuat a masarakan iti Biblia ti kasayaatan a pammagbaga maipapan iti panagbiag. Maipanggep iti Biblia, kinuna ti mannurat nga Ingles a ni Charles Dickens: ‘Dayta ti kasayaatan pay laeng ken kanayonto a kasayaatan a libro ditoy lubong . . . agsipud ta isurona kenka dagiti kasayaatan a leksion a mabalin a pagpaiwanwanan ti asinoman a tao.’

⁴ Kadagiti amin a mamati iti Biblia kas impaltiing ti Dios, saan a nakaskasdaaw dayta a komento. Mabalin a patiem ti pammatalged a mabasatayo iti 2 Timoteo 3:16: “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ken makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg.” Iti sabali a pannao, naglaon ti Biblia iti makatulong unay nga impormasion a makaipakita kadagiti tattao no kasano ti agbiag iti baet dagiti pakarigatan kadagitoy a tiempo. Agbanag a naragragsak ken makapnek ti biag dagidiay agpaidalan iti Biblia.

5-7. Aniada a paset ti Biblia ti mabalinmo a pagpaiwanwanan?

⁵ Ngem sadino iti Biblia ti pakasarakam iti dayta a pammagbaga? Mabalin a sumiplot iti panunot dagiti dadduma ti Sermon iti Bantay. Iti dayta a sermon, nangipaay ni Jesus iti makatulong a balakad iti nadumaduma a benneg ti inaldaw a panagbiag. Mabalin a malagip dagiti dadduma dagiti surat ni apostol Pablo. Ken makasarak ti siasinoman iti makatulong a balakad iti Salmo ken Proverbio​—dagiti libro a napno iti nainsiriban a pammagbaga. Kinapudnona, depende iti kasasaadmo wenno kadagiti parikut a sangsanguem, makatulong ti aniaman a libro ti Biblia, uray dagiti libro a pakasaritaan ti kaaduan a linaonna, kas kadagiti libro manipud Josue agingga iti Ester. Ti pakasaritaan a nailanad kadagita a libro ket naglaon kadagiti leksion a pakaballaagan ti siasinoman nga agtarigagay nga agbalin a naragsak iti panagserbina iti Dios. (1 Corinto 10:11) Wen, mangipaay dagita a libro iti pammagbaga a mabalinmo a pagpaiwanwanan tapno naballigi ti panagbiagmo. Laglagipem daytoy: “Amin a bambanag a naisurat a nasaksakbay naisuratda a pakasursuruantayo, tapno babaen ti panagibturtayo ken babaen ti liwliwa manipud iti Kasuratan maaddaantay koma iti namnama.”​—Roma 15:4; Josue 1:8; 1 Cronicas 28:8, 9.

⁶ Nupay kasta, adda paset ti Biblia a gistay di ikankano ti adu ngem naglaon kadagiti agkakapateg a mensahe. Daytoy ti grupo dagiti 12 a libro a masansan a maawagan iti Dagiti Segundario a Mammadto (Minor Prophets). Kaaduanna, masarakan dagitoy kalpasan dagiti at-atiddog a libro ti Biblia nga Ezequiel ken Daniel ngem sakbay ti Ebanghelio ni Mateo. (Iti kaaduan a Biblia, kastoy ti panagsasaganad dagiti 12 a libro: Oseas, Joel, Amos, Abdias, Jonas, Mikias, Nahum, Habakuk, Sofonias, Haggeo, Zacarias, ken Malakias.) Kas nadakamaten, ti Biblia ket impaltiing ti Dios, ken makatulong dayta iti panangisuro ken ipakitana kadagiti tattao no kasano ti agbiag. Karaman aya dagitoy a libro iti naipaltiing a Sao ti Dios?

⁷ Wen! Kinapudnona, naglaon dagitoy makunkuna a Segundario a Mammadto kadagiti gameng a pudno a makatulong a mangipakita kadatayo no kasano ti agbiag kadagitoy a tiempo. Tapno maawatam no apay a saan nga ikankano dagiti dadduma a tattao dagitoy a libro, usigem ti awag kadagita a 12 a libro iti adu a pagsasao: Dagiti Segundario a Mammadto. Saan ngata nga apektaran dayta nga awag ti panangmatmat dagiti tattao kadagitoy a libro? Saan ngata nga inapektaranna pay ketdin ti panangmatmatmo?

PUDNO AYA A SAAN UNAY A NAPATEG “DAGITI SEGUNDARIO A MAMMADTO”?

8. (a) Ania ti maysa a napateg a pamay-an ti Dios a mangiwanwan? (b) Ania ti masansan nga awag kadagiti 12 a libro a masalsalaysay ditoy, ngem ania ti kaipapanan dayta nga awag?

⁸ Iti rugi ti surat ni apostol Pablo kadagiti Hebreo, kinunana: “Ti Dios, nga iti nabayagen a tiempo nagsao kadagidi ammatayo iti adu a pasamak ken iti adu a pamay-an babaen kadagiti mammadto, nagsao kadatayo iti pagnguduan dagitoy nga aldaw babaen ti maysa nga Anak.” (Hebreo 1:1, 2) Yantangay inusar ti Dios dagiti mammadto, wenno propeta, a mangipakaammo iti mensahena, di rumbeng nga ibilangtayo a saan unay a napateg ti asinoman kadagita a mensahero wenno ti insuratda. Ngem gapu ta maawaganda kas “Segundario a Mammadto,” ipagarup dagiti dadduma a saan unay a napateg ti linaon dagiti libro nga insurat dagitoy a mammadto. Adda dagiti agkuna a ti autoridad ti mensahe a linaon dagita a libro ket saan a kas kadagsen ti autoridad dagiti dadduma pay a libro ti Biblia. Ngem kinapudnona, nausar iti adu a pagsasao ti awag a “Dagiti Segundario a Mammadto” gapu laeng ta ab-ababa dagitoy 12 a libro ngem kadagiti dadduma.

9. Apay a ti kinaababa ti maysa a libro ti Biblia dina kayat a sawen a saan unay a napateg daytoy?

⁹ Dina kayat a sawen a saan nga importante wenno awan pategna kenka ti maysa a libro ti Biblia gapu laeng ta ababa. Ab-ababa nga amang ti libro a Ruth ngem kadagiti libro a sarunuenna ken dagiti sumarsaruno iti dayta, ngem anian a makapikapik nga impormasion ti masarakan iti dayta! Ipaganetget dayta nga ababa a libro a rumbeng a nasungdotayo iti pudno a panagdayaw, ipakitana ti dakkel a panangipateg ti Dios kadagiti babbai, ken mangipaay kadagiti napateg a detalye maipapan iti kapuonan ni Jesus. (Ruth 4:17-22) Kas maysa pay a pagarigan, iti tartaraudi ti Biblia, masarakam ti libro a Judas. Iti dadduma a nayimprenta a Biblia, dina pay mapno ti maysa a panid gapu iti kinaababana. Nupay kasta, anian a nagpateg nga impormasion ken pammagbaga ti masarakan iti dayta: ti pannakilangen ti Dios kadagiti dakes nga anghel, dagiti ballaag maipapan kadagiti rinuker a tattao a nakastrek iti kongregasion, ken ti pammagbaga a sipipinget a makidangadang gapu iti pammati! Masiguradom met a nupay ababa dagiti libro dagiti makunkuna a Segundario a Mammadto, napateg ti linaon dagitoy.

ITI ANIA NGA ANAG A NAIMPADTUAN?

10, 11. (a) Ania ti nalabit maawatan dagiti dadduma iti sao a “mammadto”? (b) No iti Biblia, siasino dagiti mammadto, ken ania ti trabahoda?

¹⁰ Usigentayo met ti kaipapanan ti “mammadto” ken “naimpadtuan.” Mabalin a panagipadles ti ipalagip dagitoy a sao. Ti ammo ti adu a tattao, agipadles laeng ti ar-aramiden ti maysa a mammadto​—nalabit agisawang kadagiti datdatlag a sasao a nadumaduma ti kaipapananna​—maipapan iti mapasamak iti masanguanan. Apektaran daytoy ti panangmatmatda kadagiti 12 a libro.

¹¹ Pudno, no basaem dagitoy 12 a libro, dagus a madlawmo a napno dagitoy iti padto, nga adu kadagita ti maipapan iti iyaay ti naindaklan nga aldaw ni Jehova. Maitunos dayta iti kangrunaan a kaipapanan ti sao a “mammadto.” Idi un-unana, ti mammadto ket maysa a tao nga addaan iti nasinged a relasion iti Dios ken masansan a mausar a mangipakaammo no ania ti mapasamak iti masanguanan. Mangrugi ken ni Enoc, adu a mammadto iti Biblia ti nangipadto iti masanguanan.​—1 Samuel 3:1, 11-14; 1 Ar-ari 17:1; Jeremias 23:18; Aramid 3:18; Judas 14, 15.

12. Kasanom a maipakita a saan laeng a panagipadto ti trabaho ti propeta?

¹² Ngem laglagipentayo a saan laeng a panangisawang kadagiti padto a naggapu iti Dios ti akem dagiti mammadto ni Jehova. Masansan idi a nagusar ti Dios kadagiti mammadto a mangibaga kadagiti sabsabali no ania ti pagayatanna. Kas pagarigan, mabalin a saantayo nga ibilang da Abraham, Isaac, ken Jacob kas propeta a nangipadto iti masanguanan, ngem iti Salmo 105:9-15 maawaganda a mammadto. Adda dagiti tiempo nga inusar ida ti Dios a mangipalgak iti mapasamak iti masanguanan, kas idi binendisionan ni Jacob dagiti annakna. Ngem nagakem met kas mammadto dagidi a patriarka babaen ti panangibagada iti pamiliada no ania ti kuna ni Jehova maipapan iti akemda iti panggep ti Dios. (Genesis 20:7; 49:1-28) Ti panagserbi ni Aaron kas mammadto ni Moises ipasimudaagna met no ania pay ti mabalin a kaipapanan ti sao a “mammadto” kas nausar iti Biblia. Nagakem ni Aaron kas mammadto babaen ti panagbalinna a pannakangiwat ni Moises.​—Exodo 4:16; 7:1, 2; Lucas 1:17, 76.

13, 14. (a) Mangtedka kadagiti ehemplo a mangipakita a saan laeng a panagipadto ti trabaho dagiti propeta. (b) Kasano a magunggonaanka iti pannakaammom a saan laeng a panagipadto ti trabaho dagiti propeta?

¹³ Panunotem met da propeta Samuel ken Natan. (2 Samuel 12:25; Aramid 3:24; 13:20) Agpada nga inusar ida ni Jehova a mangipakaammo no ania ti mapasamak iti masanguanan, ngem nagserbida met kas mammadto iti dadduma pay a pamay-an. Kas mammadto, indagadag ni Samuel kadagiti Israelita a tallikudanda ti panagdayaw kadagiti didiosen ket agsublida iti nasin-aw a panagdayaw. Maysa pay, impakaammona ti pangngeddeng ti Dios maibusor ken ni Ari Saul, a pakasursuruantayo a napatpateg ken ni Jehova ti panagtulnog ngem dagiti daton. Wen, ti kinamammadto ni Samuel ramanenna ti panangyebkasna iti pampanunot ti Dios maipapan iti umiso a wagas ti panagbiag. (1 Samuel 7:3, 4; 15:22) Impadto ni propeta Natan a bangonen ni Solomon ti templo ken sititibker a maipasdek ti pagarianna. (2 Samuel 7:2, 11-16) Ngem nagtignay met ni Natan kas mammadto idi imbutaktakna ti pannakikamalala ni David ken ni Bat-seba ken ti basolna ken ni Urias. Siasino ti makalipat iti panangilatak ni Natan iti pannakikamalala ni David​—babaen ti panangusarna iti ilustrasion maipapan iti nabaknang a tao a nangala iti kakaisuna a kordero nga ipatpateg ti maysa a napanglaw a tao? Adda met paset ni Natan iti pannakayurnos ti pudno a panagdayaw iti santuario ti Dios.​—2 Samuel 12:1-7; 2 Cronicas 29:25.

¹⁴ Ti punto, ditay koma panunoten a bin-ig a padto, wenno panangipadles iti masanguanan, dagiti mensahe kadagitoy a naimpadtuan a libro. Naglaon dagitoy kadagiti sasao nga impaltiing ti Dios maipapan iti nadumaduma a banag, a pakairamanan dagiti nagsayaat a pammagbaga no kasano ti rumbeng a panagbiag dagiti tattao ti Dios idi ken ita. Kinapudnona, masiguradotayo a dagiti mabasatayo iti Biblia, a pakairamanan dagiti 12 a libro, ket makatulong unay ken praktikal, nga isurona kadagiti tattao ti kasayaatan a wagas ti panagbiag. Ipaayannatayo dagitoy naipaltiing a libro kadagiti napateg a balakad a makatulong kadatayo nga “agbiag a buyogen ti kinasimbeng ti panunot ken kinalinteg ken nadiosan a debosion iti tengnga daytoy agdama a sistema ti bambanag.”​—Tito 2:12.

NO KASANO A MAGUNGGONAANTAYO

15, 16. (a) Ania a piguratibo nga elemento ti masarakan kadagiti “Segundario a Mammadto”? (b) Aniada a naimpadtuan a kasasaad ti linaon dagitoy a libro?

¹⁵ Adu ti magunggonatayo iti panagbasatayo iti naipaltiing a Sao ti Dios. Ibaga kadatayo ti dadduma a libro ti Biblia no ania ti napasamak iti maysa a partikular a tiempo. Naindaniwan dagiti dadduma, a tunggal maysa adda naisangsangayan a pategna. Adda met dagiti libro a naglaon kadagiti piguratibo wenno simboliko a kaipapanan kas kadagitoy 12 a libro. Kas pagarigan, tuktukoyen ni Jesus dagiti pasamak a naisalaysay iti libro a Jonas idi kinunana: “Ti nadangkes ken mannakikamalala a kaputotan agtultuloy a mangsapsapul iti pagilasinan, ngem awanto ti pagilasinan a maited iti dayta malaksid ti pagilasinan ni Jonas a mammadto. Ta no kasano a ni Jonas adda idi iti tian ti nakadakdakkel nga ikan iti tallo nga aldaw ken tallo a rabii, kasta met a ti Anak ti tao addanto iti puso ti daga iti tallo nga aldaw ken tallo a rabii. Dagiti tattao a taga Nineve tumakderdanto iti panangukom agraman itoy a kaputotan ket kondenarendanto dayta; agsipud ta nagbabawida iti inkaskasaba ni Jonas, ngem, adtoy! maysa a nangnangruna ngem ni Jonas ti adda ditoy.”​—Mateo 12:39-41.

¹⁶ Nalawag nga ammo ni Jesus a ti libro a Jonas ket saan a basta pakasaritaan laeng ti pannakilangen ti Dios ken ni Jonas, ti trabaho ti mammadto idiay Nineve, ken ti nagbanagan ti panangiwaragawag ni Jonas iti pakdaar ti Dios. Ammo ni Jesus nga addaan ni propeta Jonas iti piguratibo nga akem, a mainaig ken ni Jesu-Kristo, ti ipapatayna ken ti pannakapagungarna iti maikatlo nga aldaw. Maysa pay, ti panagbabawi dagiti taga-Nineve ket nagserbi a panamaggidiat iti reaksion ti kaaduan a Judio iti panangaskasaba ken kadagiti inaramid ni Jesus. (Mateo 16:4) Maawatantayo ngarud a naglaon dagitoy 12 a libro kadagiti naimpadtuan a kasasaad a mangiladladawan iti pannakilangen ti Dios kadagiti tattaona iti moderno a panawen. Makapainteres ken napateg ti panangadal kadagitoy.a

17. Kasano ti panangusig daytoy a publikasion kadagiti 12 a libro?

¹⁷ Nupay kasta, saan a ranta daytoy a libro nga usigen ti piguratibo, wenno simboliko, a kaipapanan ti libro a Jonas wenno ti 11 a dadduma pay a libro. Saan met daytoy a bersikulo-por-bersikulo a panangamiris. Imbes ketdi, ti impormasion kadagitoy a libro a mayaplikar iti inaldaw a panagbiagtayo ti kangrunaan a nakaipamaysaanna. Isaludsodmo iti bagim, ‘Ania a makatulong a pammagbaga wenno naipaltiing a balakad ni Jehova ti masarakan kadagitoy 12 a libro nga agpaay kaniak? Kasano a matulongannak dagitoy a libro nga “agbiag a buyogen ti kinasimbeng ti panunot ken kinalinteg ken nadiosan a debosion iti tengnga daytoy agdama a sistema ti bambanag”? Ania ti maadalko kadagita maipapan iti Nakristianuan a panagbiag, moralidad, biag ti pamilia, ken kababalin kadagitoy napeggad a tiempo, yantangay “um-umayen ti aldaw ni Jehova, ta asidegen”?’ (Tito 2:12; Joel 2:1; 2 Timoteo 3:1) Iti panangbirokmo kadagiti makapnek a sungbat, mabalin a makasarakka kadagiti bersikulo a magustuam, dagiti bersikulo a saanmo pay nga inus-usar no adda balakad ti Biblia a kayatmo nga iranud kadagiti sabsabali. Iti kastoy a pamay-an, sigurado nga umadu ti ammom a napateg a teksto ti Biblia.​—Lucas 24:45.

18. Kasano ti pannakaurnos daytoy a libro, ken ania ti aramidem tapno magunggonaanka iti daytoy?

¹⁸ Nagrupogrupo dagiti kapitulo daytoy a libro iti uppat a benneg. Kitaem pay nga umuna ti pakabuklan ti tunggal benneg. Iti tunggal maysa kadagiti sumaganad a 13 a kapitulo, adda dua a kahon a nairanta a tumulong tapno maimula iti isipmo ti nasursurom. Mausarmo dagiti saludsod kadagita a kahon a mangutob iti nabasam ken mangamiris iti pateg ken aplikasionna. Masarakan ti umuna a kahon iti agarup ngalay ti kapitulo. No madanonmo dayta a kahon, usigem dagiti saludsod nga adda dita. No aramidem dayta, maipasagepsep iti pusom ti kaad-adalmo. (Mateo 13:8, 9, 23; 15:10; Lucas 2:19; 8:15) Mausarmo ti maikadua a kahon a mangamiris iti nabasam iti maudi a paset dayta a kapitulo ken mangtandaan iti dayta. Iwayaam ngarud nga adalen dagitoy a kahon. Pudno a makatulong dagitoy a mangipakita kadagiti praktikal a wagas no kasano a magunggonaanka iti ad-adalem.

19. Kas panagsagana, ania ti utobem nga umuna maipapan kadagiti 12 a libro?

¹⁹ Kas panagsagana a mangadal iti daytoy a libro, panunotem nga umuna no ania ti ammom maipapan kadagiti linaon ti tunggal maysa kadagitoy 12 a libro. Siasino ti inusar ti Dios a mangipakaammo kadagitoy a mensahe, ken aniada a kita ti tattao? Kaano ti panagbiagda, ken kadagiti ania a kasasaad a nagserbida kas mammadto? (Makatulong unay ti tsart iti panid 20 ken 21; masansan a kitaem dayta bayat ti panangusigmo kadagiti sumaganad a kapitulo.) Ania ti mensaheda wenno kasano a natungpal daytoy idi panawen a naisurat, ken kasano a ti pannakaammo iti daytoy matulongannaka a mangtarus iti material sigun iti kontekstona? Tulongannaka ti sumaganad a kapitulo a mangsungbat kadagitoy a napateg a saludsod.