Tito​—‘Katrabahuan a Maipaay iti Pagimbaganyo’

ADDA dagiti problema a rumsua no dadduma iti kongregasion Kristiano idi umuna a siglo. Nasken a marisut dagitoy, ket kasapulan ditoy ti tured ken panagtulnog. Maysa ni Tito a lalaki a saan la a namnaminsan a sibaballigi a nangsango iti kasta a karit. Kas maysa a katrabahuan ni apostol Pablo, sipapasnek a tinulonganna dagiti sabsabali a mangaramid kadagiti bambanag sigun iti wagas ni Jehova. Dayta ti gapuna a kinuna ni Pablo kadagiti Kristiano sadi Corinto a maysa ni Tito a ‘katrabahuan a maipaay iti pagimbaganda.’​—2 Corinto 8:23.

Siasino ni Tito? Ania ti akemna iti panangrisut kadagiti problema? Ken kasanotay a magunggonaan iti panangusig iti kababalinna?

Ti Isyu Maipapan iti Panagkugit

Maysa ni Tito a di nakugit a Griego. (Galacia 2:3)a Tangay inawagan ni Pablo a “maysa a pudpudno nga anak sigun iti pammati a napagririnnanudan a sapasap,” mabalin a maysa ni Tito kadagiti naespirituan nga annak ti apostol. (Tito 1:4; idiligyo ti 1 Timoteo 1:2.) Kimmuyog ni Tito kada Pablo, Bernabe, ken dadduma pay a taga Antioquia, Siria, a napan sadi Jerusalem idi agarup 49 K.P. tapno pagsasaritaanda ti parikut maipapan iti panagkugit.​—Aramid 15:1, 2; Galacia 2:1.

Naipasimudaag a tangay madama idi a mapagsasaritaan idiay Jerusalem ti pannakakomberte dagiti di nakugit a Gentil, naikuyog ni Tito tapno maipakita a mabalin a magun-odan dagiti Judio ken di-Judio ti pabor ti Dios, nakugitda man wenno saan. Sakbay a nagbalinda a Kristiano, dati a Fariseo ti dadduma kadagiti miembro ti kongregasion sadi Jerusalem. Inkalinteganda nga obligado dagiti nakomberte a Gentil nga agpakugit ken mangtungpal iti Linteg, ngem nasupiat daytoy nga argumento. Ti panangpilit ken Tito ken kadagiti dadduma pay a Gentil nga agpakugit ket maysa a panangilibak a ti pannakaisalakan agpannuray iti di kaikarian a kinamanangngaasi ni Jehova ken iti pammati ken Jesu-Kristo imbes nga iti panangaramid kadagiti ipaalagad ti Linteg. Maysa met dayta a panangiwaksi iti ebidensia nga immawaten dagiti Gentil, wenno tattao dagiti nasion, iti nasantuan nga espiritu ti Dios.​—Aramid 15:5-12.

Naibaon Idiay Corinto

Idi narisut ti isyu maipapan iti panagkugit, naikkan da Pablo ken Bernabe iti naan-anay nga autoridad a mangasaba kadagiti nasion. Maigiddato iti dayta, inkagumaanda met a linaglagip dagiti napanglaw. (Galacia 2:9, 10) Kinapudnona, idi nadakamat manen ni Tito iti naipaltiing a rekord agarup innem a tawen kalpasanna, adda sadi Corinto kas pannakabagi ni Pablo a mangorganisar iti pannakaur-or ti tulong nga agpaay kadagiti nasantuan. Ngem bayat nga ar-aramiden daytoy ni Tito, adda sabali a narikut a kasasaad a nakaipasanguanna.

Iti umuna a suratna kadagiti taga-Corinto, kinuna ni Pablo kadakuada nga “isardeng[da] ti makikadkadua kadagiti mannakiabig.” Kasapulan nga ibagana kadakuada nga ilaksidda ti di agbabawi a mannakiabig. Wen, nadagsen ti surat ni Pablo kadakuada, a “buyogen ti adu a lulua.” (1 Corinto 5:9-13; 2 Corinto 2:4) Kabayatanna, naibaon ni Tito idiay Corinto tapno tumulong a mangur-or iti tulong nga agpaay kadagiti agkasapulan a Kristiano idiay Judea. Nalabit naibaon met a mangpaliiw iti reaksion dagiti taga-Corinto iti surat ni Pablo.​—2 Corinto 8:1-6.

Ania ti reaksion dagiti taga-Corinto iti balakad ni Pablo? Gapu ta magagaran a mangammo, mabalin nga imbaon ni Pablo ni Tito manipud Efeso, a bimmallasiw iti Baybay Aegeano nga agturong idiay Corinto, ken nabilin nga agsubli a dagus aginggat’ mabalin. No nalpas ti kasta a mision sakbay a nagsardeng ti panaglayag iti panawen ti lam-ek (iti agarup ngalay ti Nobiembre), mabalin ni Tito ti agbarko a mapan idiay Troas wenno agbiahe iti at-atiddog a ruta a lumasat idiay Hellespont. Nalabit nasapa a simmangpet ni Pablo iti nagnumuanda a pagsarakan idiay Troas, tangay gapu iti riribuk a pinarnuay dagiti platero, napilitan ni Pablo a pimmanaw idiay Efeso a nasaksakbay ngem iti ninamnama. Kalpasan ti pannakatektekna nga agur-uray idiay Troas, naamiris ni Pablo a saan nga agbarko ni Tito. Gapuna, nagluas a dagus ni Pablo bareng no agsabatda iti dalan. Idi nakadanon iti Europa, dimmalan ni Pablo idiay Via Egnatia, ket kamaudiananna nagsarakda ken Tito idiay Macedonia. Nabang-aran ken naragsakan ni Pablo idi nangngegna a naimbag ti damag manipud Corinto. Impangag ti kongregasion ti balakad ti apostol.​—2 Corinto 2:12, 13; 7:5-7.

Nupay nagdanag ni Pablo no kasanoda nga awaten ti pannakabagina, tinulongan ti Dios ni Tito a mangitungpal iti misionna. Inawatda ni Tito “a buyogen ti buteng ken panagpigerger.” (2 Corinto 7:8-15) No usarentayo ti sasao ti komentarista a ni W. D. Thomas: “Maikunatayo nga iti wagas a dina pinakapsut ti bileg ti pammabalaw ni Pablo, sisisigo ken sitataktika a nagpakpakaasi [ni Tito] kadagiti taga-Corinto; impanamnamana kadakuada a nupay kasdiay ti imbaga ni Pablo, awan sabali a pampanunotenna no di laeng ti naespirituan a pagimbaganda.” Nasursuro ni Tito nga impateg dagiti Kristiano idiay Corinto gapu iti kinatulnog ken positibo a panagbalbaliwda. Makaparegta kenkuana ti makomendaran a kababalinda.

Ti ngay maysa pay a mision ni Tito idiay Corinto​—ti panangorganisar iti pannakaur-or ti tulong nga agpaay kadagiti nasantuan idiay Judea? Inasikaso met dayta ni Tito, kas ipasimudaag ti impormasion a masarakan iti 2 Corinto. Nalabit naaramid dayta a surat idiay Macedonia idi otonio ti 55 K.P., di nagbayag kalpasan a nagsarak da Tito ken Pablo. Insurat ni Pablo a ni Tito, a nangyussuat iti panangur-or, ket pagsublienna a kaduana ti dua a di nainaganan a katulongan tapno ileppasda dayta. Gapu ta sipapasnek a maseknan kadagiti taga-Corinto, situtulok unay ni Tito nga agsubli. Iti panagsubli ni Tito idiay Corinto, mabalin nga awitna ti maikadua a naipaltiing a surat ni Pablo kadagiti taga-Corinto.​—2 Corinto 8:6, 17, 18, 22.

Saan laeng a nalaing nga organisador ni Tito no di ket maysa met a lalaki a mabalin a pangitalkan kadagiti narikut a rebbengen kadagiti narigat a kasasaad. Natured, nasimbeng, ken natibker ti panagpampanunot ni Tito. Nabatad nga ammo ni Pablo a kabaelan ni Tito a tamingen dagiti parikut a pinarnuay dagiti ‘nalabes ti sayaatna nga apostol’ idiay Corinto. (2 Corinto 11:5) Mapasingkedan daytoy nga impresion maipapan ken Tito iti sumaganad a panagparangna iti Kasuratan, iti maysa pay a narigat nga annongen.

Iti Isla ti Creta

Nalabit iti nagbaetan ti 61 ken 64 K.P., sinuratan ni Pablo ni Tito, nga agserserbi idi idiay Creta nga isla ti Mediteraneo. Imbati ni Pablo sadiay tapno ‘ilintegna dagiti bambanag nga addaan pakapilawan’ ken tapno ‘mangdutok kadagiti lallakay iti tunggal siudad.’ Agdindinamag idi dagiti taga Creta kas ‘naulbod, makadangran nga atap nga an-animal, buklis nga awanan pagsapulan.’ Gapuna, idiay Creta, kasapulan nga agtignay manen ni Tito a situtured ken sititibker. (Tito 1:5, 10-12) Nadagsen nga annongen dayta, ta nalabit dayta ti mangdeterminar iti masakbayan ti Kristianidad iti dayta nga isla. Napaltiingan a tinulongan ni Pablo ni Tito babaen ti panangibinsabinsana kadagiti kualipikasion para kadagiti agbalin a manangaywan. Maus-usar pay laeng dagita a kualipikasion mainaig iti panangdutok kadagiti Kristiano a manangaywan.

Saan a nadakamat iti Kasuratan no kaano a pimmanaw ni Tito idiay Creta. Nabayag bassit nga adda sadiay, isut’ gapuna a nagundawayan ni Pablo nga indawat kenkuana nga asikasuenna dagiti kasapulan da Zenas ken Apolos, a dumagas sadiay iti panagdaliasatda iti di masinunuo a tiempo. Ngem saan unay a nagbayag ni Tito iti isla. Plano idi ni Pablo nga ibaon ni Artemas wenno ni Tiquico sadiay, ket kalpasanna makisinnarak ni Tito iti apostol idiay Nicopolis, nalabit ti prominente a siudad nga addaan kasta a nagan a masarakan iti makin-amianan a laud a Grecia.​—Tito 3:12, 13.

Manipud iti maudi ken apagbiit a panangdakamat ti Biblia ken Tito, maammuantayo a nalabit idi agarup 65 K.P., adda manen nangibaonan kenkuana ni Pablo. Nakagteng ni Tito idiay Dalmacia, maysa a rehion a dayaen ti Baybay Adriatico iti agdama a Croatia. (2 Timoteo 4:10) Saan a naibaga kadatayo no ania ti inaramid ni Tito sadiay, ngem naikuna a naibaon tapno tarawidwidanna dagiti bambanag iti kongregasion ken mangasaba kas misionero. No kasta, ti akem ni Tito ket kas iti akemna idiay Creta.

Anian a yamantayo kadagiti nataengan a Kristiano a manangaywan a kas ken Tito! Ti nalawag a pannakaawatda kadagiti Nainkasuratan a prinsipio ken ti natured a panangipatungpalda kadagitoy ket tumulong a mangsaluad iti espiritualidad ti kongregasion. Tuladentay koma ti pammatida ken paneknekantayo a kaslatay ken Tito babaen ti panangitandudo iti naespirituan a pagimbagan dagiti kapammatiantayo.​—Hebreo 13:7.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 31]

Maysa ni Tito a natured a katrabahuan nga agpaay iti pagimbagan dagiti Kristiano idiay Corinto ken iti dadduma pay a lugar