Agimtuod dagiti Agtutubo . . .

Dakes Kadi Unay ti Panagulbod?

Ammo ni Michelle nga agunget dagiti dadakkelna no maammuanda a binuongna ti ipatpateg a bassit a dekorasion. Nupay kasta, dina kayat ti madusa wenno masermonan. Gapuna nasarakanna ti nalaklaka a pamay-an a panangliklik iti pungtot dagiti dadakkelna: pinabasolna ti in-inaudi a kabsatna a lalaki a nangbuong iti dayta.

TI PANAGULBOD​—marikna dagiti adu a tin-edyers nga umiso iti sidong dagiti dadduma a kasasaad. Dadduma ti agkuna nga agulbodda tapno malapdanda ti dadduma a kriminal a tignay, tapno salaknibanda ti awan basolna, wenno tapno isalakanda ti biag. Dagita a kasasaad, nupay kasta, ket mammano iti pudno a biag. Ket ti ad-adda pay a masansan, dagiti agtutubo agturongda iti panagulbod gapu iti isu met laeng a rason a kas iti panagrason ni Michelle: tapno malisianna ti pannakadusa wenno tapno malisian ti narigat a kasasaad.

Ni Donald imbagana iti nanangna a dinalusanna ti kuartona idinto nga, iti kinapudnona, imbellengna ti isuamin a banag iti sirok ti kamana. Umasping met iti dayta, ni Richard imbagana kadagiti dadakkelna a nakagun-od iti di makaruar a grado, saan a gapu ta isut’ saan a nagadal, no di ket ‘gapu ta dina makatunos ti mannursurona.’ Pudno a saan a makaay-ayo.

Kaskasdi, mabalin a mariknayo a gapu ta dagitoy ket saanda met a makadangran a panagulbod, awan ti naaramid a pannakadangran. ‘Ania ti peggad iti di makadangran a panagulbod wenno makuna a white lie?’ mabalin a kunaenyo. Ket gapu ta dagiti diksionario depinarenda ti white lie a kas ti “nadayaw wenno di makadangran a panagulbod,” ti panagulbod a di makadangran ti mabalin a kasla saan a dakes.

Iti libro a The Importance of Lying, ni H. L. Mencken ti naadaw a mangipapaay iti sabali pay a rason no apay a dadduma ti agulbod: “Ti mangpakaro iti kinapudno ket dayta kangrunaanna ket mangparigat, ken masansan di makaay-ayo. Ti isip ti tao sapulenna ti banag a makaay-ayo ken nakaay-ayat.” Saan a nakaskasdaaw, ngarud, a masansan a dagiti tattao dida kayat a denggen ti kinapudno, a kaykayatda ketdi “a maibaga dagiti pagay-ayatda a denggen.” (2 Timoteo 4:3) Ti naindaklan unay a mannursuro a nagbiag pay laeng, ni Jesu-Kristo, nasarakanna a pudno daytoy. “No sawek ti pudno,” kinunana kadagiti tattao idi kaaldawanna, “ania ti gapuna a didak patien?” (Juan 8:46) Anian a makagargari no dadduma ti mangibaga kadagiti makaay-ayo a panagulbod imbes a ti saan a nalatak a kinapudno!

Ngem ti kadi kinapudno a ti panagulbod ti mabalin a makaay-ayo wenno maipapan laeng iti bassit a banag wenno nasayaat pay ti panggepna kaipapananna a dayta ket umiso?

Ti Panangmatmat ti Dios iti Panagulbod

Ti pagannayasan ti tattao nga agulbod ket napalliw idi pay laeng panawen ti pannakaisurat ti Biblia. Kuna ti salmista: “Agiinnulbodda tunggal maysa iti kaarrubana; iti naaliog a bibig ken iti nagsiping a puso agsaoda.” Ti bukodda a pagimbagan kumkumleb iti likudan ti panagulbodda. Kinunada: “Iti dilami mangparukmakamto. Dagiti [naulbod] a bibigmi kukuami a bukod. Siasino ti mangituray kadakami?” Paliiwenyo, nupay kasta, no kasano ti panagrikna ti Dios maipapan iti panagulbodda: “Ni Jehova putdennanto amin a bibbibig a naaliog, ti dila nga agsao kadagiti nasursurok.”​—Salmo 12:2-4.

Wen, “ti naulbod a dila” isu ti maysa kadagiti bambanag a “guraen ni Jehova.” (Proverbio 6:16, 17) Ta, ni Satanas a Diablo a mismo isu “ti ama iti kinaulbod.” (Juan 8:44) Makapainteres, nupay kasta, saan a pagdumaen ti Biblia ti ulbod ken ti ‘white lies’ wenno ulbod a di makadangran. Basta kunaenna, “Awan ti ulbod nga agtaud iti pudno.” (1 Juan2:21) Dayta ti makagapu a ti “naulpit a tao maysa a makarimon ken Jehova, ngem ti pannakipagayamna adda kadagiti nalinteg.” (Proverbio 3:32) Wen, basta ni Jehova saanto a maaddaan iti pannakipagayam wenno nasinged a relasion iti maysa a nakusit.

Ti managbuteng-Dios nga agtutubo ngarud dina mamatmatan ti aniaman a kita iti panagulbod a maawat. Kas kunaen ti maysa nga agtutubo a managan Tyrone: “Dayta ket kas iti panangsubok a sungbatan ti pudno ken ulbod. Adda ti pudno ken ulbod.”

Panagulbod​—Apay a Makadangran

Apay, ngarud, a dakes ti panagulbod? Saan kadi a ti panagulbod isalakannaka manipud iti pannakadusa? Nalabit. Ngem ania ti mapasamak no ti panagulbod ket maipalgak? Ngarud dayta ti basta nangitantan laeng iti pannakadusa. Ni agtutubo nga André napaliiwna met: “Makapungtotka no adda nangibaga kadakayo iti maysa a banag ket kalpasanna naammuanyo a dayta ket ulbod.” Wen, ti panagulbod gargarienna ti unget ken ti pananggura. Ket no ti nagulbodanyo isu dagiti dadakkelyo​—mabalin nga agbanag dayta iti nakaro a disiplina.

Di ngarud pakasdaawan a kunaen ti Biblia: “Ti pananggun-od kadagiti gamgameng gapu iti naulbod a dila isu ti alingasaw a pagal-alikubengen.” (Proverbio 21:6) Iti sabali a pannao, aniaman a pagimbagan nga iyeg ti panagulbod ket kas iti alingasaw a di agbayag.

Panagulbod ken ti Konsiensiayo

Ti panagulbod dangranna met ti managulbod a mismo. Ni Michelle (a nadakamat idiay pangrugian) nabaelanna a kinumbinsir dagiti dadakkelna a ti kabsatna ti nangbuong iti dekorasion. Nupay kasta, isut’ napilitan met laeng a mangipudno iti dakes nga inaramidna kadakuada. Inlawlawag ni Michelle: “Kankanayon a dakes ti riknak iti kaaduan a tiempo. Agtalek dagiti dadakkelko kaniak, ket inupayko ida.”

Ti dakes a konsiensia ni Michelle iyilustrarna ti maysa a prinsipio nga imbaga ni apostol Pablo. Idiay Roma 2:14, 15 impamatmatna nga inkabil ti Dios iti tao ti konsiensia. Inlawlawag ni Pablo no kasano ti panagandar daytoy, a kunkunana: “Ti konsiensiada met laeng mangpaneknek kadakuada ken dagiti pampanunotda agpipinnabasolda ken agpipinnambarda.” Iti kaso ni Michelle ti konsiensiana ti ‘nangpaneknek’ iti kinapudno a ti panagulbod ket dakes ket daytat’ ‘nangpabasol kenkuana’​—a nangriribuk kenkuana iti pannakarikna iti pannakabasol.

Siempre, mabalin a di ikankano ti indibidual iti konsiensiana, a patangkenenna dayta. Ti maysa nga artikulo iti pagiwarnak nga Adolescence impamatmatna, kas pangarigan, a dagiti ubbing pay nga agtutubo ti mangmatmat iti panagulbod a dakes. Ngem bayat nga agmatmataenganda, tumangkenen ti panangmatmatda iti panagulbod. Dagiti “sangapulo ket lima ti tawenda,” kuna ti artikulo, “ti masansanen a mangmatmat iti panagulbod a kas banag a saan a dakes ngem dagiti sangapulo ket dua ti tawenda.” Nalawag, no ad-adda nga agulbod ti maysa a tao, ad-adda met ti peggad iti panagbalin ti ‘konsiensiada a kasla namarkaan ti landok a bumarbara.’​—1 Timoteo 4:2.

Panangpataud “iti Napudno a Konsiensia”

Babaen iti panamagsuppadi, mabalin a kunaen ni apostol Pablo iti bagina met laeng ken kadagiti kakaduana: “Mapnekkami unay nga adda nasayaat a konsiensiami.” (Hebreo 13:18) Ti konsiensia ni Pablo ti di mangipalubos kenkuana nga agulbod wenno saan a mangibaga iti amin a kinapudno. Kasta kadi ti kinasensitibo ti konsiensiayo iti kinaulbod? No saan, sanayenyo dayta babaen iti panagadal iti Biblia ken kadagiti naibatay iti Biblia a literatura, kas iti daytoy a magasin ken ti kaduana, Ti Pagwanawanan.

Maysa nga agtutubo a managan Bobby ti nangaramid iti kasta, nga addaan iti nasayaat nga epekto. No dadduma dagitoy a publikasion ti mangtaming iti maysa a parikut nga ar-aramidenna. Imbes nga akkubanna ti parikut babaen iti adu a panagulbod, isut’ tinignay ti konsiensiana nga umadani kadagiti dadakkelna ket sipupudno a nakisaritaanna ti banag. No dadduma daytoy ti nagbanag iti panangawatna iti disiplina. Nupay kasta inaminna a ‘nasaysayaat ti rikna ti nakemna’ gapu iti panagbalinna a napudno.

Ipapantayon, kas kuna ti maysa nga agtutubo: “No agipudnoka, mabalin a masaktan dagiti dadakkelyo.” Nupay kasta, raemenda ti panagipudnoyo. Dayta ipakpakitana kadakuada a dumakdakkelka ket mabigbigmo a sika ti mangsungsungbat kadagiti tigtignaymo.

Ti sabali pay a tulong iti panangpataud iti napudno a konsiensia isu ti panagbalin a napili iti panangpili kadagiti gagayyem. “Makikuyogka kadagiti masirib a tattao ket masiribkanto, ngem ti makikuyog kadagiti maag pagsikorannanto,” kuna ti Proverbio 13:20. Napaliiw ni Bobby: “Ti gayyem a kaduam nga agulbod mangituggod kenka iti riribuk. Isut’ saan a gayyem a mapagtalkam.” Ngarud nainsiriban a kinuna ti salmista: “Saanak a nakikatugaw kadagiti tattao ti kinaulbod.” (Salmo 26:4) Padasenyo ti mangsapul kadagiti gagayyem a mangraem kadagiti nadiosan a pagalagadan.

Kamaudiananna, no magargari nga agulbod, laglagipenyo dagiti pagalagadan nga impasdek ni Jehova a Dios a maipaay kadagiti gagayyemna a mismo. “O Jehova, asino ti agtaengto ita tabernakulom?” inimtuod ti salmista. “Dayta a . . . ket agsao iti pudno manipud iti pusona.” (Salmo 15:1, 2) Ti panangpampanunot a maysa a pribilehio ti maaddaan iti pannakirelasion iti Dios ti mangtignay ti maysa nga agbalin a napudno!

Ti panagsao iti pudno ket saan a kanayon a nalaka. Mabalin nga addaka pay iti kasasaad a sadiay “maysa a grupo dagiti tattao ti agulbod, ket masapul nga ibagam ti pudno,” kas kuna ti maysa nga agtutubo a managan Mark. Ngem ti maysa a mangaramid iti pangngeddeng a mangibaga iti pudno taginayonennanto ti nasayaat a konsiensia, maysa a nasayaat a relasion kadagiti pudno a gagayyemna, ket ti kasayaatan kadagiti amin, ti nasayaat a relasion iti Namarsuana. Maysa nga agtutubo a managan Steven ngarud ti manggupgop iti banag a sisasayaat idi kunana: “Ti kinapudno a dadduma ti agulbod dina kaipapanan a sika masapul met nga agulbodka!”

[Blurb iti panid 20]

Dagiti panagulbod masansan a di makakumbinsir ket mabalin nga itantanna laeng ti pannakadusa agingga a maipalgak

[Ladawan iti panid 21]

Ti panangipudno iti biddut saan a nalaka, ngem raemen dagiti dadakkelyo ti kinapudnoyo