Panangtaripato Kadagiti Ulila ken Balo a Babbai Kadagiti Pakarigatanda
Saan a narigat a mailasin nga agbibiagtayo iti awan ayatna a lubong. Idi tukoyenna ti kita ti tattao bayat dagiti “maudi nga aldaw,” insurat ni apostol Pablo: “Dumtengto dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan. Ta dagiti tattao managayatdanto iti bagbagida, . . . awanan nainkasigudan a panagayat.” (2 Timoteo 3:1-3) Anian a pudno dagita a sasao!
TI MORAL a kasasaad ti tiempotayo isu ti maysa a makagapu iti kaawan ti pannakipagrikna iti puspuso ti adu. Mapukpukawen ti pannakaseknan dagiti tattao iti pagimbagan ti sabsabali, ket no dadduma, uray kadagiti kameng ti bukodda a pamilia.
Dakes ti epektona daytoy iti adu a nagbalin a nakurapay gapu iti nadumaduma a sirkumstansia. Umad-adu ti bilang dagiti balo a babbai ken ulila gapu kadagiti gubat, natural a didigra, ken pannakapapanaw dagiti tattao nga agsapsapul iti pagkamanganda. (Eclesiastes 3:19) “Nasurok a 1 a milion [nga ubbing] ti naulila wenno naisina kadagiti pamiliada gapu iti gubat,” kinuna ti report ti United Nations Children’s Fund. Pagaammoyo met ti dakkel a bilang dagiti agsolsolo, napanawan, wenno naidiborsio nga inna a mangikarkarigatan a mangisakad ken mangpadakkel a bukbukod iti pamiliada. Ti kasasaad ket dinegdegan ti nakaro a krisis ti ekonomia iti dadduma a pagilian, a makagapu iti nakaro a kinapanglaw ti adu nga umilida.
Maigapu iti daytoy, adda kadi aniaman a namnama para kadagidiay agpaspasar iti rigat? Kasano a maep-ep ti panagsagaba dagiti balo a babbai ken dagiti ulila? Mapukawto pay ngata daytoy a parikut?
Naayat a Panangtaripato Idi Panawen ti Biblia
Ti panangasikaso kadagiti pisikal ken naespirituan a kasapulan dagiti balo a babbai ken ulila ket kanayon a napateg a paset ti panagdayaw iti Dios. No apitenda dagiti binukel wenno prutasda, saan nga urnongen dagiti Israelita ti aniaman a mabati iti talon tapno adasenda. Mabati dagita tapno adasen ‘ti ganggannaet nga agnanaed, ti awan amana nga ubing ken ti balo a babai.’ (Deuteronomio 24:19-21) Imbilin ti Linteg ni Moises: “Dikay parigaten ti asinoman a balo a babai wenno awan amana nga ubing.” (Exodo 22:22, 23) Dagiti balo a babbai ken ulila a nadakamat iti Biblia maikanatad nga irepresentarda dagiti napangpanglaw a tattao, yantangay no matay ti asawa a lalaki ken ama wenno ti agpadpada a nagannak, nalabit mabaybay-an wenno kumurapay dagiti mabati a kameng ti pamilia. Kinuna ni patriarka a Job: “Ta alawek daydiay naparigatan nga agpatpatulong, ken ti awan amana nga ubing ken ti asinoman nga awanan iti katulongan.”—Job 29:12.
Idi rugrugi ti kongregasion Kristiano, maysa a naisalsalumina a paset ti pudno a panagdayaw ti panangtaripato kadagidiay naparigatan ken pudpudno nga agkasapulan kas resulta ti pannakaulila wenno pannakabalo. Buyogen ti napasnek a pannakaseknan kadagita, insurat ni adalan a Santiago: “Ti porma ti panagdaydayaw a nadalus ken di natulawan iti panangmatmat ti Dios ken Amatayo isu daytoy: panangtaripato kadagiti ulila ken iti balo a babbai kadagiti rigatda, ken panamagtalinaed ti maysa iti bagina nga awanan mulit manipud iti lubong.”—Santiago 1:27.
Malaksid iti panangdakamatna kadagiti ulila ken balo a babbai, impakita met ni Santiago ti napalaus a pannakaseknan kadagiti dadduma a napanglaw ken nakurapay. (Santiago 2:5, 6, 15, 16) Imparangarang met ni apostol Pablo ti kasta a pannakaseknan. Idi naited kadakuada ken ni Bernabe ti annongenda iti panangasaba, ti ‘panangpanunot kadagiti napanglaw’ ti maysa kadagiti inawatda a bilin. “Daytoy mismo a banag sipapasnek met nga inkagumaak nga aramiden,” naikuna ni Pablo buyogen ti nadalus a konsiensia. (Galacia 2:9, 10) Naibaga iti salaysay maipapan kadagiti aktibidad ti kongregasion Kristiano di nagbayag kalpasan ti pannakaipasdekna: “Awan uray maysa kadakuada ti nagkasapulan . . . Kalpasanna maibunong iti tunggal maysa, a kas iti pakasapulanna.” (Aramid 4:34, 35) Wen, naipakat iti kongregasion Kristiano ti urnos a naipasdek iti kadaanan nga Israel a panangtaripato kadagiti ulila, balo a babbai, ken kadagiti nakurapay.
Siempre, limitado ti tulong a naipaay ken nagdepende iti kabaelan ti tunggal kongregasion. Di nasayang ti kuarta, ket natulongan dagidiay pudpudno nga agkasapulan. Awan ti Kristiano a siaagum a nanggundaway iti dayta nga urnos, ket awan ti di nainkalintegan a dadagsen a naipabaklay iti kongregasion. Nalawag daytoy iti bilin ni Pablo a nailanad idiay 1 Timoteo 5:3-16. Maammuantayo dita a no dagiti kabagian ti agkasapulan ket kabaelanda ida a tulongan, isuda ti mangibaklay iti dayta a responsabilidad. Dagiti agkasapulan a balo a babbai masapul a maragpatda ti sumagmamano a makalikaguman tapno makualipikarda nga umawat iti tulong. Amin daytoy ket iyanninawna ti nainsiriban nga urnos nga us-usaren ni Jehova tapno mataripato dagidiay agkasapulan. Nupay kasta, ipasimudaagna met a masapul ti kinatimbeng tapno awan ti siaagum a manggundaway iti maipakpakita a kinamanangngaasi.—2 Tesalonica 3:10-12.
Panangtaripato Kadagiti Ulila ken Balo a Babbai Itatta
Dagiti prinsipio a sinurot dagiti adipen ti Dios iti napalabas agaplikarda pay laeng kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova no maipapan iti pannakaseknan ken panangtulong kadagiti marigrigat. Nainkabsatan nga ayat ti pakabigbigan, a kas iti kinuna ni Jesus: “Babaen iti daytoy maammuanto ti isuamin a dakayo dagiti adalak, no addaankayo iti ayat iti maysa ken maysa.” (Juan 13:35) No adda dagiti agkasapulan wenno nabiktima iti didigra wenno dagiti epekto ti gubat wenno sibil a riribuk, sigagagar nga agsapul ti dadduma kadagiti kakabsat iti sangalubongan iti pamay-an a tumulong iti naespirituan wenno namaterialan. Imutektekantayo ti sumagmamano a moderno-aldaw a kapadasan a mangipakita no ania ti maar-aramid mainaig iti daytoy.
Bassit ti malagip ni Pedro maipapan ken ni nanangna, a natay idi maysa ket kagudua pay laeng ti tawenna. Idi agtawen ni Pedro iti lima, natay met ni tatangna. Gapuna, naulila ni Pedro ken dagiti lallaki a kakabsatna. Datin a sarsarungkaran dagiti Saksi ni Jehova ni tatangda, isu a ni Pedro ken dagiti in-inauna a kakabsatna inrugida amin ti makipagadal iti Biblia.
Insalaysay ni Pedro: “Iti simmaruno a lawas, nangrugikamin a tumabuno kadagiti gimong. Bayat a makitimtimpuyogkami kadagiti kakabsat, mariknami ti ayat nga impakitada kadakami. Nagbalin a kamangko ti kongregasion gapu iti ayat ken dungngo nga impakita kaniak dagiti kakabsat, a kasla isuda dagiti nagannakko.” Malaglagip ni Pedro a maysa a Kristiano a panglakayen ti pasaray mangawis kenkuana iti pagtaenganna. Sadiay a nakisarsarita ken nakipagpalpaliwa ni Pedro iti pamilia. “Dagitoy ket pakalaglagipan nga ipatpategko,” kuna ni Pedro, a nangrugi a mangikasaba iti pammatina idi agtawen iti 11 ken nabautisaran idi agtawen iti 15. Babaen iti tulong dagidiay adda iti kongregasion, dakkel met ti rimmang-ayan dagiti in-inauna a kakabsatna no iti naespirituan.
Sabali met ti kaso ni David. Isu ken ti kasinginna a babai ket pinanawan dagiti nagannakda idi nagsinada. Pinadakkel ida ti lola ken ikitda. “Idi dumadakkelkamin ken mabigbigmin ti adda a kasasaadmi, linapunosnakami ti rikna ti kinaawan talged ken kinaliday. Nagkasapulankami iti mapagpannurayan. Nagbalin a Saksi ni Jehova ti ikitmi, ket gapu iti dayta nasursuruankami iti kinapudno a linaon ti Biblia. Dinungdungngo ken ginayyemdakami dagiti kakabsat. Naayatanda kadakami ket pinaregtadakami a mangragpat kadagiti kalat ken agtultuloy nga agtrabaho maipaay ken Jehova. Idi agarup sangapulo ti tawenko, maysa a ministerial nga adipen ti pasaray mangdagas kaniak a mapan mangasaba. Sabali a kabsat ti makaammo kadagiti magastosko no tumabunoak iti kombension. Adda pay kabsat a timmulong kaniak tapno makaipaayak iti kontribusion idiay Kingdom Hall.”
Nabautisaran ni David idi agtawen iti 17, ket idi agangay, nagserbi iti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova idiay Mexico. Uray ita, bigbigenna: “Adda sumagmamano a panglakayen a tumultulong iti edukasionko ken mangipapaay iti makatulong a balakad. Gapu iti daytoy, maparparmekkon ti rikna ti kinaawan talged ken kinaliday.”
Ni Abel, panglakayen iti maysa a kongregasion idiay Mexico a sadiay adu a balo a babbai ti agkasapulan iti tulong, insalaysayna: “Kombinsidoak a ti kapatgan a kasapulan dagiti balo a babbai isu ti emosional a pannaranay. No dadduma agleddaangda iti mabayag; makariknada iti liday. Gapuna, nakapatpateg ti mangandingay ken umimdeng kadakuada. Kanayonmi [dagiti panglakayen ti kongregasion] a sarungkaran ida. Nesesita a dagiti problemada ket ipaayan iti atension. Tumulong daytoy a mangliwliwa kadakuada iti naespirituan.” Ngem no dadduma, kasapulanda met ti material a tulong. “Mangibangbangonkami ita iti balay para iti maysa a balo a babai,” kuna ni Abel a nadakamat itay. “Usarenmi ti sumagmamano a Sabado ken malem bayat ti lawas a mangibangon iti pagtaenganna.”
Maipapan iti bukodna a kapadasan a tumulong kadagiti ulila ken balo a babbai, kuna ti sabali pay a panglakayen ti kongregasion: “Mamatiak a dagiti ulila dakdakkel ti panagkasapulanda iti Nakristianuan nga ayat ngem dagiti balo a babbai. Napaliiwko a nalaklakada a makarikna iti pannakaipuera ngem dagiti ubbing ken agtutubo nga addaan kadagiti nagannak. Kasapulanda ti adu nga ebkas ti nainkabsatan a panagayat. Kalpasan dagiti gimong, nasayaat a sapulen ida tapno komustaen ida. Adda maysa a naasawaanen a kabsat a lalaki a naulila idi ubing pay. Kanayon a sibabara a kablaawak idiay paggigimongan, ket arakupennak kada makitanak. Daytoy ti mangpatibker iti singgalut ti nainkabsatan nga ayat.”
Ni Jehova “Ispalennanto Daydiay Napanglaw”
Kasapulan ti panagtalek ken Jehova tapno madaeran ti kasasaad dagiti balo a babbai ken ulila. Maipapan kenkuana, naikuna: “Saluadan ni Jehova dagiti ganggannaet nga agnanaed; ti awan amana nga ubing ken ti balo a babai pabang-aranna.” (Salmo 146:9) Ti naan-anay a solusion kadagitoy a kita ti parikut dumteng laeng babaen ti Pagarian ti Dios iti sidong ni Jesu-Kristo. Idi naimpadtuan a deskribirenna dayta a panagturay ti Mesias, insurat ti salmista: “Ispalennanto daydiay napanglaw nga agpatpatulong, kasta met daydiay naparigatan ken siasinoman nga awanan katulongan. Isu maasianto iti daydiay nanumo ken iti daydiay napanglaw, ket dagiti kararua dagidiay napanglaw isalakannanto.”—Salmo 72:12, 13.
Bayat nga umas-asideg ti panungpalan ti agdama a sistema ti bambanag, sigurado a dumegdeg dagiti pakarigatan a sangsanguen dagiti Kristiano iti pangkaaduan. (Mateo 24:9-13) Iti inaldaw, adda ti panagkasapulan nga ipakita dagiti Kristiano ti ad-adda a pannakaseknan iti maysa ken maysa ken ‘maaddaan iti nasged nga ayat iti maysa ken maysa.’ (1 Pedro 4:7-10) Dagiti Kristiano a lallaki, nangruna dagiti panglakayen, masapul nga iparangarangda ti pannakaseknan ken panangngaasi kadagidiay naulila. Dagiti met nataengan a babbai iti kongregasion makaipaayda iti adu a pannaranay kadagiti balo a babbai ket agbalinda a gubuayan ti pannakaliwliwa. (Tito 2:3-5) Kinapudnona, makatulong ti tunggal maysa babaen ti aktibo a panangipakita iti pannakaseknan iti sabsabali a marigrigat.
Dagiti pudno a Kristiano saanda a ‘punitan ti ruangan dagiti nadungngo a panangngaasi’ no ‘makitada ti kabsatda nga agkasapulan.’ Sipapanunotda unay a mangipangag iti balakad ni apostol Juan: “Babassit nga annak, agayattayo koma, saan nga iti sao wenno babaen iti dila, no di ket iti aramid ken kinapudno.” (1 Juan 3:17, 18) Gapuna, ‘taripatuentay koma dagiti ulila ken dagiti balo a babbai kadagiti rigatda.’—Santiago 1:27.
[Blurb iti panid 11]
“Agayattayo koma, saan nga iti sao wenno babaen iti dila, no di ket iti aramid ken kinapudno.”—1 Juan 3:18
[Dagiti Ladawan iti panid 10]
Dagiti pudno a Kristiano taripatuenda dagiti ulila ken balo a babbai iti namaterialan, naespirituan, ken emosional a pamay-an