“Naespirituan a Sasao” para kadagiti Mariribukan Panunotna

TI PARPARIKUT ti panunot ti mangsaplit uray ti dadduma kadagiti matalek nga adipen ti Dios. Ken nupay no iti maminsan mabalin a kasapulan ken maiyanatup para kadagidiay mariribukan ti mangsapul ti propesional a tulong, mabalin a magunggonaanda met iti tulong ken pammaregta ti kongregasion Kristiano. Kas pangarigan, idi daydi matalek a Kristiano nga Epafrodito ti naldaangan un-unay, dagiti kapammatian idiay Filipos ti nabagbagaan a saanda koma a liplipatan ti rigatna no di ket “awaten[da] iti biang ti Apo a mapakuyogan ti amin a ragsak; ket dagiti kastoy patgen[da].”​—Filipos 2:25-29.

Dagiti Saksi ni Jehova itatta obligadoda met nga “aglilinniwanliwankayo iti maysa ken maysa” ken “patalgedan dagiti nakapuy.” (1 Tesalonica 5:11, 14) Dagiti Kristiano a panglakayen rebbeng nga isudat’ mangidaulo iti daytoy a banag.​—Isaias 32:2.

Siempre, masansan saan a kualipikado dagiti panglakayen nga agtignay kas mangngagas wenno mangusar kadagiti kapanunotan ken terminolohia ti sikiatria. Ti panangaramid ti kasta ket saan a kinanumo ken nalabit napeggad pay. (Proverbio 11:2) Kas ken apostol Pablo, masapul a “sawen[da] met, saan a kadagiti sasao nga isuro ti espiritu, nga ipalawag[da] dagiti banag a naespirituan kadagiti naespirituan.” (1 Corinto 2:13) Dagitoy “naespirituan a sasao” ramanenna dagiti kapanunotan ken prinsipio kas masarakan idiay Biblia. No umiso ti pannakaiyaplikarna, dakkel ti maaramidan dagitoy a mangliwliwa ken mangpabileg kadagiti tattao a mariribukan.​—2 Timoteo 3:16.

“Nasiglat Koma a Dumngeg”

Ngem, umuna, masapul a dagiti panglakayen ti “nasiglat koma a dumngeg, nabannayat iti panagsao.” (Santiago 1:19) ‘Ti isusungbat iti maysa a banag a dina pay nangngeg nga immuna’ ket naglaka a mangibunga iti panangted iti di umiso a pammagbaga. (Proverbio 18:13) Gapu ti saanda a panakaawat ti kasasaad iti makapaladingit a pannakariribuk ti maysa a kabsat, maysa a grupo dagiti panglakayen ti nangipato kenkuana kas nakapuy iti naespirituan. “Iyad-adum ti panagkararagmo,” kunada kenkuana​—maysa a bilin a nakitana a narigatna nga iyaplikar gapu iti mariribukan a kasasaad ti panunotna.

Ngarud, sakbay a mangted ti balakad, rebbeng a denggen nga umuna dagiti panglakayen ti isuamin a sawen ti agsagsagaba. Nalabit, ti kasapulanna isu ti maysa a nasayaat nga umimdeng. Babaen iti anus ken pannakaawat, ‘aonenyo’ ti adda iti pusona. (Proverbio 20:5) No ti tao a mariribukan marigatan a mangikabil iti sasao ti rikriknana, lagipenyo no kasanot’ panagusar ni Elkana kadagiti naasi ngem makasukisok a salsaludsod maipapan iti panagladingit ti asawana. “Anna,” insaludsodna, “apay-apay nga agsangitka, apay-apay a dika mangan, ken apay-apay nga agladingit ta pusom?” (1 Samuel 1:8) Dagiti nataktika a salsaludsod, a siinayad a maisaludsod, ti masansan makatulong iti maladingitan a kabsat a mangitudo ti pagtataudan ti “bantot ti pusona.” (Proverbio 12:25) Kas pangarigan, iti maysa a kaso dagiti parikut ti panagasawa ti napaneknekan a makagapu ti pagladladingitan ti maysa a kabsat a lalaki.

Panangtulong a “Saan a Mangpabain”

Dagiti mariribukan a tattao saanda a kanayon nga addaan ti nalinteg a panangilawlawag iti adda a rikriknaenda. Insurat ti maysa a biktima ti sakit ti isip: “No agsakitak, diak matartarusan dayta ket no maminsan pabasolek ni Jehova.” Gapuna dagidiay agsagsagaba no maminsan ti mangaramid kadagiti awan pakaibatbatayanna a panagreklamo nga isudat’ saan a matartrato a naimbag wenno ipupuera ida ti kongregasion. Kasano ti rebbeng a panangsungbat dagiti panglakayen?

Nangted ulidan ni Jehova babaen ti ‘panangted a sikakaasi kadagiti isuamin ket saan a mangpabain.’ (Santiago 1:5) Dagiti agsagsagaba ti saan koma a mangrikna a nakunengda wenno maagda gaput’ panagrikriknada ti kasta. Ti rikriknada​—nupay no saan a nainkalintegan​—ket kasla isut’ pudpudno kadakuada. Kasapulanda ti “pannakipagrikna,” saan a ti panangbabalaw. (1 Pedro 3:8) Rebbeng a naannad met koma dagiti panglakayen a saanda a naynayunan ti emosional a babantot ti agsagsagaban babaen ti panangakusar kenkuana iti kinadakes. Daydi tao a nalinteg a ni Job ti mariribukan unay nga inyasogna: “Ti kararuak mautoyan iti biagko.” (Job 10:1) Ngem dagiti tallo a kakaduana ti saan a nakaliwliwa kenkuana. Maysa kadakuada ti nagkuna pay: “Saan aya a dakkel ti kinadangkokmo, awan met ti patingga dagiti kinadangkesmo?”​—Job 22:5.

No maminsan, nupay kasta, ti di umiso a kababalin ti makagapu ti emosional a pakariribukan wenno mangpadpadegdeg iti kinakarona. “Idi nagulimekak [iti panagbasolko], dagiti tultulangko narmayda bayat ti panagungorko nga agpatnag ken agmalem,” kuna ni salmista David. (Salmo 32:3) Umar-arngi, maysa a kabsat a lalaki ti nagsagaba ti nakaro unay a panagdanag nga isut’ saanen a makapagtrabaho. Ti makagapu itoy a pannakariribukna? Gaput’ pannakikamalala nga inlimlimedna. Gapuna no adda rason a mangsuspetsa ti panagbasol, mabalin a kitaen dagiti panglakayen daytoy a posibilidad. Ngem aramidenda dayta iti naasi a pamay-an, saan a nakababain a mangakusar ti tao iti kinadakes.

Panangagas Babaen ti Dila ti Masirib

Kalpasan a naaramidan dagiti panglakayen ti kabaelanda a mangdeterminar ti kasasaad ti problema ti maysa a tao, masapul nga agtignayda a maitunos iti Proverbio 12:18, a kunana: “Ti dila ti masirib isu ti makaagas.” Saan, dagiti panglakayen saanda a maagasan ti sakit mismo. Ngem babaen ti panangusar kadagiti naannad pannakapilina a sasao, mabalin a mapabangaranda ti tattao a mariribukan panunotda manipud kadagiti di nesesita a pagsiksikoran ken pagdandanagan. Mabalin a mangrugi dagiti panglakayen babaen ti panangpili kadagiti artikulo ti Pagwanawanan ken Agriingkayo! a mangtamtaming kadagiti parikut ti isip ken emosion. Dagitoy ti mabalin a pakisaritaan kadagidiay marirriribukan tapno matulonganda a makaawat a naan-anay iti kasasaadda. Masansan mabang-aranda a makaammo a ti parikutda ket bunga ti pisikal a kinaimperpekto, saan a pannakapukaw ti pabor ni Jehova.

Bigbigentayo, a ti pannakilangen dagiti tattao a marirriribukan ket mabalin a narigat, ta dadduma ti medio makapungtot. Kaskasdi, ti masirib a panglakayen laglagipenna a “ti naalumamay a sungbat pagbaw-ingenna ti pungtot.” (Proverbio 15:1) Ti panangisiguradona a ti sasaona kanayon a natimpla ti manglapped kenkuana manipud ad-adda a panangpagrabe ti situasion. (Colosas 4:6) Kas pangarigan, ti maysa a kabsat nga agsagsagaba manipud schizophrenia mabalin ipapilitna nga isut’ makangkangngeg kadagiti timek.a Ni Dr. E. Fuller Torrey ti nagkuna: ‘Saan a nabunga iti panangpadpadas a makirikiar kadagiti schizophrenics (nagulo ti panunotna) manipud di umiso a pampammatida. Ti panangiranta a mangaramid iti kasta ti masansan mangibunga laeng ti di pagkikinnaawatan ken panagunget. Imbes nga agrikiar, basta ibaga ti dikay iyaanamong.’ Iti sabali a pannao, mabalin nga ilawlawag a siaanus dagiti panglakayen a nupay kasla agpaypayso dagidiay a timtimek, mabalin nga isut’ pagayay-ayaman ti isipna laeng.

Ti epektibo a panangusar ti Biblia ti makaipaay met ti nasayaat a bunga. (Hebreo 4:12) Kas pangarigan, no ti tao a masakit iyebkasna ti di umiso a panagbutbuteng a ti Dios ti nangabandonar kenkuana, siaasi a mangipakita ti pannakipagrikna iti panagbutbutengna. Maigiddato iti dayta, nupay kasta, siaanus nga ipalagip met kenkuana ti pannakabalin ti subbot, babaen ti panangusar kadagiti teksto kas ti Salmo 103:8-14 ken 1 Juan 2:1, 2. Ti 1 Pedro 5:6, 7 ken Roma 8:26, 27 ti mabalin makatulong kenkuana a mangapresiar a ti Dios ti ‘mangal-aluad kenkuana’ ken dengdenggenna ti karkararagna, uray no isut’ marigatan a mangikabil iti sasao ti rikriknana. Iti panangsurot ti prinsipio idiay Santiago 5:14, mabalinan itan dagiti panglakayen a makipagkararag a kadua ti tao a marirriribukan.

Anian no ti agsagsagaba adda pagannayasanna a nalaka a makapungtot kadagiti babassit a bambanag? Mabalin nga isut’ mapalagipan iti balakad ti Biblia a “dika aglabes nga aglinteg.” (Eclesiastes 7:16) Ti maysa ti mabalin a magunggonaan manipud pammaregta ti Filipos 4:8, a mabalin a makatulong kenkuana a manglaban kadagiti imoral a kapampanunotan. Kaskasdi mabalin a ti maysa saanna a maakseptar dagiti limitasionna ket mabalin a maupay gapu ta ti sakitna ti manglimlimitar iti Nakristianuan nga ar-aramidna. Dagiti teksto kas ti Mateo 13:23 ken Lucas 21:1-4 ti mabalin nga usaren a pangtulong kenkuana a mangapresiar a nupay dagiti sirkumstansiatayo limitaranna ti maaramidantayo, apresiaren unay ni Jehova ti panagreggettayo.

Wen, gapu ta nakabalanda iti dila a sanay iti Biblia, dakkel ti maaramidan dagiti panglakayen a mangtulong ken mangliwliwa kadagiti kapammatian a marirriribukan. Kuna ti maysa a kabsat a babai a nagsagaba ti pannakariribuk ti panunotna: “Talaga nga apresiarek ti kuna ti Isaias 32:2 maipapan kadagiti panglakayen ti kongregasion. Addada a kanayon sadiay nga addaan kadagiti praktikal a pammagbaga no kasapulak ida.”

Panaggigimong ken Serbisio iti Tay-ak

Ti tao a marirriribukan ti panunotna kaskasdi nga addaan kadagiti pagkasapulan a naespirituan. (Mateo 5:3) Pudno unay, ti panagtalinaed a napigsa iti naespirituan kaipapananna ti panaggiddiat ti biag ken patay para kadagiti dadduma. Ni Irene, a nagsagaba gapu iti schizophrenia iti 30 a tawen, malagipna pay: “No maminsan, marirriroak. Ngem ti kinapudno ti adda a kanayon iti isipko​—natangken kas bato. Daytat’ nakatulong kaniak iti diak panagbekkel!”

Agingga iti daydiay praktikal, ngarud, ti tao a masaksakit ti masapul a maparegta a makiraman iti panangaskasaba ken pannakigimong, a di “isinsina ti bagina.” (Proverbio 18:1) Gapu iti sakit ti isip, kastoy ti narikna ti maysa a kabsat a babai: ‘Kumbinsidoak a nakabasolak iti saanen a mapakawan iti Diostayo, a ni Jehova. Kas resultana, sabali ti panagtarusko iti isuamin a mangmangngegko iti panaggigimong. Aniaman a makondenar, iyap-aplikarko iti bagik.’ Ngem isut’ nagtultuloy a makigimgimong ket idi agangay isut’ nakangngeg ti palawag a nakatulong kenkuana a nangparmek ti di umiso a panunotna kas tinallikudanen ti Dios.

Ngem, anian, no ti nakarot’ sakitna a tao ti makapungtot ket riribukennan ti panaggigimong ti kongregasion wenno ti serbisio iti tay-ak? Mabalin, a ti agsagsagaba ti saan met a malisiuso ngem mariribukan laeng kadagiti mariruan a pampanunotna. Kaskasdi, daytoy ti makasuot kadagiti isuamin a maseknan. No ti gulo ket bassit laeng wenno saan met a masansan, mabalin a ti kongregasion ti makaipakita ti panagteppel. (Colosas 3:12, 13) Ngem no saan, mabalin nga isingasing iti masakit nga agtugaw idiay lugar a ti posible a panangriribukna ti mangpataud ti basbassit a pakaisturbuan. Mabalin met a maaramid ti naayat nga urnos a pagtalinaeden nga aktibo ti kasta a tao iti panangasaba, babaen iti panangisiguro nga isut’ kanayon a kuykuyogen ti maysa a nataengan, mannakaawat nga agibumbunannag, wenno isut’ tumabuno kadagiti panangiyadal ti Biblia iti pagtaengan a sadiay matartarusanda ken mapagpasensiaanda ti kasasaadna.

Ngem no maminsan, ti kasasaad ti maysa a tao agbalin a nakakigkigtot, nakababain wenno napeggad a saanen a makontrol. Mabalin a naisardeng ti tao ti panagtomarna ti naireseta nga agasna ket kasapulan ti dakkel a pammaregta iti panagsublina iti panagag-agasna. Ngem no saan a dumngeg wenno agtultuloy ti panangriribuk dayta a tao, mabalin a kasapulan ti pananglimitar kenkuana manipud pannakigimong ken panagserbi iti tay-ak tapno mataginayon ti kinatalna. (1 Corinto 14:40) Iti naanus a pamay-an, rebbeng nga ibaga dagiti panglakayen iti tao a masakit nga isut’ saan a maikukuenta a di matalek ngem ti sakitna ti manglimitar ti maaramidanna. ‘Saan a nakillo ti Dios a lipatenna ti aramidna,’ ket Isu matarusanna dagiti pagkapuyanna. (Hebreo 6:10) Ti regular a panangipastor a panagsarungkar ti makatulong iti indibidual a mangsalimetmet ti espiritualidadna agingga a sumaysayaat ti kasasaadna.

Panangtulong kadagiti Pamiliada

Ti sakit ti panunot mangpataud ti dakkel a gulo kadagiti pamilia. “Dayta ti nakagulgulo unay,” kuna ti maysa a kabsat a ti anakna a lalaki ket nakarot’ sakit ti panunotna. “Iti inaldaw-aldaw awan makitam a pakabang-aran,” innayon ti asawana. “Daytat’ nangapektar ti panagasawami, ta no maminsan kanayon nga agap-apakami.” Panunotenyo met, ti sakit ti pannakakita ti asawayo a matnag iti panagsakit ti isipna. Kuna ti maysa a kabsat a lalaki: “Ni baketko ti naibilang a ‘paranoid schizophrenic.’ Isut’ makangkangngeg ti timtimek ket madina kayat ti agpaagas ta patienna a dayta ti ‘mangsabidong’ kenkuana. Saanna patien a siak ni lakayna ket madina kayat ti mapan mangasaba wenno makigimong.” Kasanotay a matulongan ti pampamilia dagita a masaksakit?

Kuna ni Pablo: “Pabilgenyo dagiti maupay ti nakemda.” (1 Tesalonica 5:14) Kinaulpit unay ti panangliklik wenno di panangikankano kadagiti pada a Kristiano a mabambannog a mangay-aywan ti masakit panunotna a miembro ti pamilia. “Agiinnawatkayo iti maysa ken maysa,” kuna ni Pablo. (Roma 15:7) Dagiti Nakristianuan a panaggigimong ti mangted gundaway kadatayo a mangaramid iti kasta a sibabara ken mangiyebkas ti ayat ken panangapresiar kadagidiay ‘mangal-alagad ti nadiosan a debosion kadagiti kabbalayda met laeng.’​—1 Timoteo 5:4.

Kadagiti panagsarungkar a panangipastor, ad-adda a maparegta dagiti panglakayen ti kakasta a tattao nga itultuloy ti panagadal ti pamilia, ti pannakigimong, ken panagbalin nga aktibo kas manangikaskasaba ti Pagarian. No maipapan kadagiti material ken praktikal a kasapulanda, nupay kasta, ad-adda koma pay ti maaramidan ti kongregasion ngem ti panagkuna laeng, “Aginudokayo ken agbussogkayo.” (Santiago 2:16) Nalabit kasapulan ti pamilia ti tulong a mapan makigimong. Dadduma nga indibidual mabalin nga addada iti posision a makatulong kadakuada iti dumakdakkel a babayadan iti doktor. (1 Juan 3:17, 18) Anian ti pannakaapresiar ti kasta a kinamanagayat! Kuna ti asawa a lalaki ti kabsat a babai a masakit ti isipna: “Ammo ti kongregasion ti parikutmi, ket siaayat unay nga impakitada a maseknanda met.”

Panangsalimetmet Kinatarnaw

“Ta ammotayo a ti sangaparsuaan agsasaibbekda ken agrigrigatda iti panagpasngay a sangsangkamaysa agingga ita,” kuna ni Pablo. (Roma 8:22) Ket ti pannakariribuk ti panunot ti maysa laeng kadagiti nakasaksakit a pakalaglagipan ti kinaimperpekto. Mabalin a makaipaay dagiti doktor ti bassit met a pakabang-aran. Ngem adu dagidiay nangdawat ti tulongda ti addaan kapadasan kas daydiay babai idi templo ni Jesus a “nagiturtured unay iti biang dagiti adu a mangngagas ket inibusna amin dagiti kukuana ket awan ti naglainganna, no di ket lumalo.”​—Marcos 5:26.

Ngarud, adu dagiti masapul a mangsursuro nga agbiag a kaduan ti parparikutda, nga aguray laengen ti pudpudno a pakabang-aran idiay baro a lubong ti Dios. (Apocalipsis 21:3, 4) “Bendituem ni Jehova,. . . isu a mamapia kadagiti amin a nasaksakitmo,” kuna ti salmista. (Salmo 103:2, 3) Kabayatanna, ti kangrunaan a pakaisentruan ti pakaseknantayo ket isu koma, saan a ti maaddaan perpekto a salun-at ti isip wenno ti bagi, no di ket ti panangpaneknek ti kinatarnawtayo. (Salmo 26:11; idiligyo ti 1 Corinto 7:29-31.) Ti panagsagaba manipud iti pannakariribuk ti panunot ti mabalin a mangparigat iti daytoy. Ngem adu nga ad-adipen ti Dios, kas ken Pablo, ti nagserbi a simamatalek nga addaan iti “siit iti lasag.” (2 Corinto 12:7) “Naammuak nga awan doktor, uray met dagiti kakabsat, a makapaimbag kaniak,” kuna ti maysa a biktima ti sakit ti isip. “Ngem naadalko ti agpannuray ken Jehova.” Mabalinan met dagiti tattao a marirriribukan ti panunotda ti agpannuray kadagiti naayat a kakabsat a lallaki ken babbai a siaanus nga agsasao ti “naespirituan a sasao” a pakaliwliwaan ken pakapabilganda.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 21]

Ti “naespirituan a sasao” manipud kadagiti naayat a panglakayen dakkel maaramidanda a mangtulong kadagiti marirriribukan a tattao