„Orðið var hjá Guði, og Orðið var . . .“?

FÁAR ritningargreinar hafa hlotið meiri athygli í kirkjum kristna heimsins en Jóhannes 1:1. Í fjölmörgum þýðingum Biblíunnar á ýmsum tungumálum er þetta vers þýtt mjög svipað og í íslensku Biblíunni frá 1981: „Í upphafi var Orðið, og Orðið var hjá Guði [ὁ θεός], og Orðið var Guð [θεός].“

Margir, sem aðhyllast þrenningarkenninguna, benda á þessa ritningargrein til stuðnings trú sinni. Ýmsir þýðendur Biblíunnar hafa hins vegar þýtt þetta vers með nokkuð öðrum hætti, og taka þá tillit til blæbrigða frumgrískunnar sem ekki koma fram í þýðingum eins og hér að ofan.

Árið 1980 kom út á þýsku skýringarit við Jóhannesarguðspjall eftir fræðimann að nafni Ernst Haenchen. (Das Johannesevangelium. Ein Kommentar.) Hann þýðir Jóhannes 1:1 svo: „Í upphafi var Logos og Logos var hjá Guði(num) og guð (að eðli til) var Logos.“ — Bls. 112.

Við samanburð á 1. Mósebók 1:1 og 1. versi Jóhannesarguðspjalls segir þetta skýringarit: „Jóhannes 1:1 segir okkur hins vegar frá einhverju sem var til þegar í öndverðu; svo furðulegt sem það er þá er það ekki ‚Guð(inn).‘ . . . Þar með er logos — við eigum ekkert orð til á þýsku sem nær merkingu gríska orðsins . . . — hafið upp til slíkrar virðingar að það verður nánast móðgandi. Fullyrðingin verður þolanleg aðeins við það að áfram er haldið: ‚Og Logos var hjá Guði,‘ það er að segja í nánu, persónulegu samfélagi við Guð.“

Má af þessu merkja að fræðimaðurinn Haenchen sjái í grískunni einhvern greinarmun á Guði og Logos eða Orðinu? Örlitlu síðar í verki sínu beinir höfundurinn athyglinni að því að á frummálinu stóð orðið theos, guð, án ákveðins greinis síðast í versinu. Hann segir:

„Til að komast hjá misskilningi má skjóta því hér inn að θεός [theos] og ὁ θεός [ho theos] (‚guð‘ og „Guðinn“) voru ekki eitt og hið sama á þeirri stundu. Fíló skrifar því: λόγος [Logos] merkir aðeins θεός (‚guð, guðlegur‘) en ekki ὁ θεός (‚Guð‘) því að logos er ekki Guð í strangasta skilningi. . . . Origenes túlkar orðin með svipuðum hætti: ‚Guðspjallamaðurinn segir ekki að logos sé ‚Guð‘ heldur aðeins að logos sé ‚guð‘ eða ‚guðlegt.‘ Gagnvart höfundi sálmsins [í Jóhannesi 1:1] var, eins og í huga guðspjallamannsins, einungis faðirinn ‚Guðinn‘ (ὁ θεός; sjá 17:3); ‚sonurinn‘ var undir hann settur (sjá 14:28). Það er hins vegar aðeins gefið óbeint í skyn í þessari ritningargrein, því að áherslan er hér lögð á nálægð þeirra hvor við annan.“

Síðan segir Haenchen: „Í eingyðistrú Gyðinga og kristinna manna var vandalaust að tala um guðlegar verur sem voru til með Guði og undir hann settar, en ekki eins og hann. Fil. 2:6-10 sannar það. Þar lýsir Páll slíkri guðlegri veru sem síðar varð maður í Jesú Kristi. . . . Því er hvorki í Filippíbréfinu né Jóhannesi 1:1 um að ræða díalektískt samband tveggja í einum, heldur persónulega sameiningu tveggja sjálfstæðra vera.“ — Bls. 116.

Jóhannes 1:1 segir því ekki að Logos (Jesús) hafi verið hjá Guði og verið Guð, heldur að hann hafi verið með hinum alvalda Guði og sjálfur verið guðlegur eða guð.