Biblían – af hverju svona margar útgáfur?

Hvers vegna eru til svona margar útgáfur eða þýðingar af Biblíunni? Lítur þú á nýjar útgáfur sem hjálp til að skilja Biblíuna eða hindrun? Þú getur lært að meta þær rétt með því að kynna þér uppruna þeirra.

En hverjir skrifuðu Biblíuna upphaflega og hvenær?

FRUMTEXTI BIBLÍUNNAR

Biblíunni er venjulega skipt í tvo hluta. Í fyrri hlutanum eru 39 bækur sem hafa að geyma ,orð Guðs‘. (Rómverjabréfið 3:2) Guð innblés trúum þjónum sínum að skrifa þessar bækur. Þær voru ritaðar á um 1.100 ára tímabili, frá um það bil 1513 f.Kr. til fram yfir 443 f.Kr. Þeir skrifuðu mestmegnis á hebresku og því er þessi hluti Biblíunnar kallaður Hebresku ritningarnar. Hann er einnig kallaður Gamla testamentið.

Í seinni hlutanum eru 27 bækur sem einnig hafa að geyma ,Guðs orð‘. (1. Þessaloníkubréf 2:13) Guð innblés trúföstum lærisveinum Jesú Krists að rita þessar bækur en á mun skemmra tímabili, eða á tæplega 60 árum, frá um 41 til 98 e.Kr. Þeir skrifuðu aðallega á grísku og því er þessi hluti Biblíunnar kallaður Grísku ritningarnar. Hann er einnig kallaður Nýja testamentið.

Saman mynda þessar 66 innblásnu bækur Biblíuna – boðskap Guðs til mannkyns. En hvers vegna hafa verið gerðar fleiri þýðingar af Biblíunni? Þrjár helstu ástæðurnar eru þessar:

• Að gera fólki kleift að lesa Biblíuna á móðurmáli sínu.

• Að færa textann í upprunalegt horf með því að lagfæra villur sem afritarar gerðu.

• Að gera orðalag hennar nútímalegra.

Skoðum hvernig þessir þættir koma fram í tveim fornum þýðingum.

GRÍSKA SJÖTÍUMANNAÞÝÐINGIN

Um það bil 300 árum fyrir daga Jesú byrjuðu fræðimenn Gyðinga að þýða Hebresku ritningarnar á annað tungumál – grísku. Þessi þýðing varð síðar þekkt sem gríska Sjötíumannaþýðingin. Hún var gerð til að hjálpa Gyðingum, sem á þeim tíma töluðu grísku fremur en hebresku, að halda sig við „heilagar ritningar“. – 2. Tímóteusarbréf 3:15.

Sjötíumannaþýðingin hjálpaði einnig milljónum manna, sem töluðu grísku en voru ekki Gyðingar, að skilja boðskap Biblíunnar. Hvernig? „Frá miðri fyrstu öld,“ segir prófessor Wilbert F. Howard, „varð hún biblía kristinnar kirkju en trúboðar hennar fóru í samkunduhúsin til að ,setja fólki fyrir sjónir að Jesús væri Messías‘.“ (Postulasagan 17:3, 4; 20:20) Það er ein ástæða þess að margir Gyðingar „misstu [fljótlega] áhugann á Sjötíumannaþýðingunni,“ segir biblíufræðingurinn Frederick F. Bruce.

Jafnóðum og lærisveinar Jesú fengu bækur Nýja testamentisins í hendur bættu þeir þeim við Sjötíumannaþýðingu Gamla testamentisins og til varð Biblían eins og við þekkjum hana núna.

LATNESKA VULGATA-ÞÝÐINGIN

Um 300 árum eftir að ritun Biblíunnar lauk þýddi guðfræðingurinn Híerónýmus Biblíuna á latínu. Hún varð síðar þekkt sem latneska Vulgata-þýðingin. Á þeim tíma voru þegar til nokkrar þýðingar á latínu. Hvers vegna var þá þörf á nýrri? Híerónýmus vildi leiðrétta „augljósar villur í textanum, þýðingarvillur og viðbætur og úrfellingar sem áttu ekki rétt á sér,“ segir í alfræðibókinni The International Standard Bible Encyclopedia.

Híerónýmus lagfærði margar af þessum villum. En síðar lýstu kirkjuyfirvöld yfir að latneska Vulgata-þýðingin væri eina viðurkennda þýðingin á Biblíunni og stóðu fast á því í margar aldir. Það voru gríðarleg mistök. Í stað þess að hjálpa almúganum að skilja Biblíuna varð hún þeim lokuð bók vegna þess að með tímanum skildu flestir lítið sem ekkert í latínu.

BIBLÍUÞÝÐINGUM FJÖLGAR TIL MUNA

Menn héldu þó áfram að gera nýjar biblíuþýðingar, eins og hina þekktu sýrlensku Peshitta frá um 5. öld. Það var þó ekki fyrr en á 14. öld að farið var að þýða Biblíuna á enn fleiri tungumál.

Seint á 14. öld átti Englendingurinn John Wycliffe sinn þátt í að leysa Biblíuna úr fjötrum útdauðs tungumáls með því að þýða hana á ensku, mál sem landar hans skildu. Skömmu síðar fann Johannes Gutenberg upp prentunaraðferð sem gerði biblíufræðingum kleift að gefa Biblíuna út á mörgum þeirra tungumála sem töluð voru í Evrópu.

Þegar enskum biblíuþýðingum fjölgaði vöknuðu spurningar um hvers vegna væri þörf á fleiri útgáfum á sama tungumáli. Enski presturinn John Lewis, sem var uppi á 18. öld, skrifaði: „Málfar úreldist og verður illskiljanlegt með tímanum. Þess vegna er nauðsynlegt að endurskoða gamlar þýðingar og nota málfar sem núlifandi kynslóð notar og skilur.“

Nú á tímum eru biblíufræðingar í betri aðstöðu en nokkru sinni fyrr til að endurskoða eldri þýðingar. Þeir hafa mun meiri þekkingu á þeim fornu tungumálum sem Biblían var rituð á og hafa aðgang að verðmætum fornum biblíuhandritum sem fundist hafa á síðari árum. Allt þetta hjálpar þeim að þýða frumtexta Biblíunnar af meiri nákvæmni en áður.

Við getum því haft mikið gagn af nýjum biblíuþýðingum. Að sjálfsögðu er nauðsynlegt að hafa varann á þegar maður les sumar þeirra.a En ef einlægur kærleikur til Guðs knýr þýðendurna til að gera nýja biblíuútgáfu getur vinna þeirra verið okkur til mikils gagns.